UNIVERZITET

ODBRANE -
MEDICINSKI
FAKULTET

VMA -
Radiologija kostiju i zglobova
INSTITUT ZA
RADIOLOGIJU
doc dr Leposava Sekulović
 DIJAGNOSTIČKI ALGORITAM

 RTG SNIMAK U 2 PRAVCA (FRONTALNI I PROFILNI)

* (sa obaveznim zahvatanjem susednih zglobova)
 CILJANI I SPECIJALNI SNIMCI –SCHULLER,
STENVERS...
 CT
 MR
 NM
 UZ, MR – MEKA TKIVA

 ANAMNEZA
 KLINIČKI PREGLED
DELOVI KOSTI
 OPIS SNIMKA KOSTIJU I ZGLOBOVA
NASLOV: FRONTALNI I
PROFILNI SNIMAK LEVE L OV I H O
POTKOLENICE
 LOKALOZACIJA
 OBLIK
 VELIČINA
 INTEZITET
 HOMOGENOST
 OGRANIČENOST

OKOLNA MEKA TKIVA

ZAKLJUČAK
 SEMIOLOGIJA PROMENA

osteoliza osteoskleroza

hipertrofija
atrofija

osteporoza nekroza
 FRAKTURA - PRELOM

P R E K I D K O N T I N U I T E TA K O Š TA N O G T K I VA
•F R A K T U R N A P U K O T I N A I N T E N ZI T E TA
M E K O G T K I VA
•F R A K T U R N A S T E P E N I C A

•D I S L O K A C I J A ( + / - )
A uzdužne, B poprečne, C kose,
D spiralne, E nepotpune, F “T” frakture

G kompresione, H kominutivne, I patološke,

J zatvorene, K otvorene, L avulzione
Dislokacija frakturnih
fragmenata
Fraktura radii loco typico - Colles
Galeazzi fr
Benetova fr Monteggia fr
Bokserska fr “ KIK”
Malganijeva fr Interartikularni prelom
 Dečije frakture

 A.Savijajuća
 B.Greenstick
 C.Lučna
 D.Epifizealna
 Terapija

 Konzervativna & Operativna th

Kalus
Luksacuje
Subluksacije
Intra- i periartikularna meka tkiva
 Osteomijelitis (osteomyelitis)

 Zapaljenje kostne srži, koje zahvata i kompaktu,

korteks, periost;
 Javlja se kod mlađih osoba, češće muškaraca
 Staphylococcus, streptococcus, pneumococcus...
 Endogena ili egzogena infekcija
 Prvi stadijum- destruktivni- dekalcinacija, smanjenje
inteziteta senki, redukcija koštane mase, izgled
umoljčanosti i stvaranje sekvestara
 Osteomijelitis

 Drugi stadijum- reparatorni- bujanje koštanog

tkiva. Kasnije dolazi do pravilne koštane pregradnje,
koja doduše negde može izostati;
 Treći stadijum – recidivni – posle niza godina
ponovna upala na mestu prethodne

 Abscessus Brodi – poseban oblik, izazvan slabo

virulentnim stafilokokom. Jasno ograničena
šupljina, sklerotskog ruba, ispunjena gnojem, sa
periostnom apozicijom. Najčešće na proksimalnoj
dijafizi tibije i distalnoj metafizi radijusa;
 Osteomijelitis

komplikacije Dif dg

 Arthritis  Tuberkuloza kostiju

 Epyphysilitis  Ewingov Sa
 Smetnje u rastu kosti  Septični artritis
 Prelomi
Osteomijelitis
Brodijev apsces
 Tuberkuloza kostiju i zglobova

 Zapaljenje zgloba i okolnih kostiju, jer se brzo širi

 Hematogena inf. iz primarnog žarišta (najč. pluća)
 Dekalcinacija, suženje zglobnog prostora, uzure i
pseudociste, sekvestri u kosti
 Kasnije ide reparacija sa ankilozom

 Hladni apsces- tbc sponylitis-homogena jasno

ograničena senka paravertebralno sa odignućem
m.psoasa
TBC
 Osteitis deformans - Mb. Paget

 Hronična, metabolička osteopatija

 Muškarci, 5.decenija
 Dekalcinacija i razgradnja kosti, praćena ponovnom
izgradnjom, ali nepravilnih koštanih gredica, te je kost
manje izdržljiva, pa dolazi do deformacija
 Lobanja- povećava se, šupljikava, nalik vunenoj kapi, sa
gluvoćom, kao posledicom suženja slušnih kanala
(Bethoven)
 Pršljenovi- deformisani u vidu ribljeg repa, kifoza
 Duge kosti – sabljaste sa pat.frakturama
 Dif dg-Mb. Von Recklinghausen
Mb Paget
Mb Paget
 Zapaljenska oboljenja zglobova

 Kao zasebna bolest ili u sklopu drugih bolesti

(sistemskih, metaboličkih, alergijskih, malignih...)
 Bol, otok, crvenilo, toplina, poremećena f-ja)
 Počinje kao sinovitis
 Rö znaci: simetričan otok, izliv, dekalcifikacija,,
atrofija kosti
 Posledice: razaranje zglobne hrskavice sa
posledičnim ravnomernim suženjem zglobnog
prostora, (neravnomerno se javlja kod
degenerativnih stanja), subluksacije i luksacije.
 Najčešći artritisi – Rheumatoid arthritis

 Hronično, progredijentno ,zapaljenje, češće kod žena

 Najčešće simetrično na zglobovima šaka i stopala,
mada može da se javi na bilo kom sinovijalnom
zglobu
 I st- suženje zgl.prostora, sa pseudocistama
 II st- uzure
 III st-subluksacije i luksacije
 IV st- ankiloze
RA
 Spondylitis ancylopoetica

 Hronično sistemsko oboljenje

 Muškarci 18.-30. godine
 Prvenstveno kičmeni stub, ali i periferni zglobovi
 Počinje sakroileitisom- suženjem zgl.prostora,
subhondralnom sklerozom, uzurama i
pseudocistama, kasnije nastupa ankiloza
 Ascedentno zahvatanje kičmenog stuba-kalcifikacija
fibroznih prstenova sa stvaranjem sindezmofita-
bambusov štap
 Osifikacija žutog ligamenta-trotračna pruga
Mb Bechterev – Ankilozirajući spondilitis
 Arthritis psoriatica

 Genetska predispozicija
 Oba pola, pre 30.godine
 Najpre kožne promene, potom promene na jednom
zglobu, a potom više zglobova
 Počinje promenama na DIP zglobovima šaka,
suženjem zgl.prostora, potom resorpcijom vrha
falange, sa proliferacijom baze- znak pečurke, ili
zašiljene olovke
Arthritis psoriatica
 Sy Reiter

 Konjuktivitis + uretritis + artritis

 Gen.predispozicija kod muškaraca, 18.-30. godine
 Promene na zglobovima su slične onima kod
psorijaznog artritisa
 Patognomoničan znak - Entezopatske promene na
calcaneusu
 Kristofer Kolumbo
Syndroma Reiter
Degenerativna oboljenja zglobova - Arthrosis

 Hronična progredijentna oboljenja

 Locirana na najaktivnijim zglobovima- sitni zglobovi
šaka, kolena, kukovi...
 Rö znaci – osteofiti, neravnomerno suženje zglobnih
prostora, nesimetričnost, entezopatske promene,
subhondralne skleroze, pseudociste, najposle
ankiloza ili subluksacije;
Degenerativna oboljenja zglobova - Arthrosis

Poliartroza sitnih zgl šaka Artroza kolena -

- Oligoarthrosis Gonarhtrosis
Degenerativna oboljenja zglobova - Arthrosis

Artroza kuka - Artroza kičmenog stuba -

Coxarthrosis Spondylosis
 Aseptične osteonekroze -AON

 Najčešće kod dece i mladih kod kojih nije došlo do

srastanja epifiza
 Nastaju najverovatnije kao posledica poremećaja
vaskularizacije osifikacionog centra epifize
 Fragmentacija, sekvestracija, deformacija,
osteoskleroza
 Kl.slika- bol, temperatura, poremećaj f-je
 Nazivaju se po autorima koji su ih opisivali
 AON

AON apophisis tibiae - Mb

AON Coxae – Mb Pertes
Osgood-Schlatter
 AON

AON calcaneusa – Kyphosis iuvenilis –

Mb Sever Mb Scheuermann
 AON

AON ossis lunati – AON sinchondrosis

ishiopubici –Mb van-Neck
Mb Kinbock Olderberg
 Promene na skeletu kod oboljenja
endokrinih žlezda

 Hipopituitarizam
 Hiperparatireoidizam
 Gigantizam
 Hipoparatireoidizam
 Akromegalija
 Cushing-ov Sy
 Hipotireoidizam
 Diabetes mellitus
 Hipertireoidizam
 Hipogonadizam
 Acromegalia
Adultni apozicioni rast svih
kostiju zbog HR ↑
 lobanja : proširene kosti
svoda lobanje (hyperostosis
cranialis interna), uvećano
tursko sedlo, prominentni
supraorbitalni luci,
hiperpneumatizovani sinusi,
prognatizam
 bačvast grudni koš: kyphosis,
pršljenska tela povećanog AP
dijametra i prividno
aplatirana, prematurna
spondiloza, rebra šira i duža
 Hyperparathyreoidismus

Primarni Sekundarni
 adenom (3/4), hiperplazija,
 hiperplazija svih
karcinom paraštitaste žlezde
paraštitastih žlezda zbog
 serum: Ca++↑, Ph↓, alk.
fosfataza↑ dugotrajne Ca++↓ (renalna
insuficijencija, rahit,
 urin: hiperkalciurija i
hiperfosfaturija osteomalacija)
 klinička slika: malaksalost,
žedj, poliurija, anoreksija,
nauzeja, simptomatologija Tercijarni
koštanozglobnog i uro-
trakta  od sekundarnog, razvoj
 ž>m autonomnog adenoma
 20-60 god.
paraštitaste žlezde
 MEN
 Hyperparathyreoidismus primaria

A. Promene na kostima
(10-25%)
Osteitis fibrosa
1. osteopenija - “mlečno
staklo”
2. subperiostne erozije
korteksa: radijalna
strana medijalne
falange šaka
(“čipkasta”),
resorpcija
ungvikalnih kvržica,
lateralnih okrajaka
klavikule (“zašiljena
olovka”), lamina
dura oko korena
zuba ne postoji
 Hyperparathyreoidismus primaria

A. Promene na
kostima Osteitis
fibrosa
3. difuzne promene:
tubularna
rasvetljenja u
kompakti
(strijatna
struktura) i
mrljasta u
pljosnatim
kostima =
“moljčasta”
izgriženost kosti
 Hyperparathyreoidismus primaria

A. Promene na
kostima
Osteitis
fibrosa

4. “brown”
tumori:
solitarni/multi
pli (sve kosti);
lokalizovana
rasvetljenja sa
koštanim
pregradama i
naduvom
(“mehurovi od
sapunice”;
patološke
frakture
 Promene na skeletu kod hipo i
hipervitaminoza - Osteoporoza

 Rahit
 Osteomalacija
 Hipovitaminoza C
 Hipervitaminoza A
 Hipervitaminoza D
 Osteoporoza
 Rachit

Deficit Vit. D u dečjem uzrastu –

stečena, generalizovana
osteohondropatija sa odsutnom
mineralizacijom kosti
Najizraženije promene: zone
najbržeg rasta (metafiza>epifiza,
“blizu kolena, daleko od lakta”)
 Metafize: peharasto razvučene,
terminalna ploča kao “raščešljana
vuna”, bleda ili se ne vidi; epifiza
utisnuta u metafizu
 Epifize: smanjen intenzitet senke
 Dijafize: blede, neošta kontura
prema medulskom kanalu,
“razlistane kao knjiga”
 Rachit
 lobanja: prividno proširene suture,
izražene protuberantia parietalis
et occipitalis (caput quadratum,
caput natiforme)
 kičmeni stub: gibbus arcuatum,
acutum
 grudni koš: zvonast, rahitične
“brojanice”, minimalne
paravertebralne
bronhopneumonije
 deformacije (crura vara rachitica)
i frakture (Looser-ove zone,
Milkmann-Looser-ov sindrom)
 Rachit

 reparacija: slika “kost u kosti”, tamne

terminalne ploče, popunjavanje spongioze,
remodelisanje metafiza
 Osteomalacija
Deficit Vit. D u adultnoj dobi
• Rane promene
 Looser-ove zone (pseudofrakture):
bilateralne, simetrične, na
predilakcionim mestima
• Kasne promene
 osteopenija (difuzna)
 sve kosti su hipoplastične (rebra
tanka, savijena kao trake)
 kompresivne frakture pršljenova
(bikonkavna, redje klinasta
deformacija), široki intervertebralni
diskusi
 trouglasta apertura karlice
 coxa vara
Osteomalacija
 Osteoporosis etiologija

 imobilizacija  hiperkatabolizam
 Cushing-ov Sy
 hipogonadizam
 tireotoksikoza
 postmenopauzna
 senilna  ostalo
 gonadna  juvenilna osteoporoza
disgenezija  deficit vitamina C
 idiopatska
 Osteoporosis
I II st. III
 Ž >50 god., M >65 god. st. st.
 resorpcija >produkcija kosti
(redukovana osteoblastna
aktivnost)
 difuzan, generalizovan
proces
 Stadijumi (LS kičmeni stub):
 1. atrofija, morfologija očuvana
 2. progresija, prekinute
pokrovne ploče
 3. kompresivne frakture
 kompresivne frakture
(klinasto deformisana >
bikonkavna pršljenska tela),
kifoza
 gruba trabekulacija
spongioze vrata femura
osteoporoza
 Tumori kosti (najčešći)

benigni maligni

 Koštane ciste  Osteo Sa

 Osteomi  Hondro Sa
 Osteoidni osteomi  Ewing-ov Sa
 Fibromi  Multipli mielom
 Hondromi  Sekundarni
 Osteohondromi
 Hemangiomi
 TUMORI
Kliničko – radiološka diferencijalna dijagnoza

Broj promena - solitarne/multiple

Sektor skeleta
Životna dob ispoljavanja
Pol → nepouzdan kriterijum
Radiološke karakteristike → broj i lokalizacija
promene, vid strukturne promene
(atrofija/skleroza), oblik promene
(pravilan/nepravilan), konture (oštre, neoštre,
nazubljene), sklerotičan rub (da/ne), periostalna
reakcija (da/ne), tip periostalne reakcije (“zupci na
češlju”, “lukovica”)
 Osteom

 Predilekciono mesto: lobanja, paranazalne šupljine,

mandibula
 Podela prema lokalizaciji: na površini kosti ili unutar njene
gradje
 Asimptomatski ili simptomi usled lokalnog rasta
 Moguća spontana regresija
 Biopsija nije potrebna, hirurgija samo kod simptomatskih
 Gardner-ov Sy= osteom (posebno mandibula ili kranijum)
+ tumor mekih tkiva (lipom, fibrom) + polipoza debelog
creva
osteom
 Osteoidni osteom

 M>Ž
 Životna dob: 10-30 godina
 Klinička slika: lokalizovan bol, intermitentan, posebno
noćni tokom više meseci, reaguje na salicilate; hipoplazija
kosti u razvoju – kraći ekstremitet
 Predilekciono mesto:
 dijafiza duge cevaste kosti (50% slučajeva proksimalni deo femura,
tibija)
 Spontana involucija?
 Scintigrafija, CT
 Dijagnoza: patohistološka
 Th: hirurška
Osteoidni osteom
 OSTEOHONDROM
(kartilaginozna egzostoza)

 M=Ž
 Životna dob: do 25 godina
 Predilekciono mesto:
 metafiza duge cevaste kosti “blizu kolena, daleko od lakta”

 Multipli (osteohondromatoza) ili solitarni

 Asimptomatski, kozmetski problem (vidljiv tumor,
hipoplastična kost ili simptomatski (kompresija
neurovaskularnih elemenata)
 Dijagnoza: radiološka, biopsija nije potrebna
 Maligna alteracija u hondrosarkom: 1-10%
 Th: hirurška kod simptomatskih
 OSTEOHONDROM
(kartilaginozna egzostoza)
 OSTEOHONDROM
(kartilaginozna egzostoza)
 OSTEOSARKOM
 Najčešći primarni maligni tumor kosti
 Histološki pleomorfizam → radiološka podela
osteolitični

 osteoblastni
 mešoviti
 Životna dob: prvi “pik”10-25 godina i drugi u starijoj životnoj
dobi
 Predilekciono mesto:
 metafiza duge cevaste kosti “blizu kolena, daleko od lakta” (u 50% slučajeva
blizu kolena
 bilo koji sektor skeleta, posebno kod starijih, na terenu Paget-ove bolesti ili
postiradijacione traume
 Monotopan, monoostotski (solitaran)
 Izrazito agresivan (lokalno, udaljene metastaze – pluća,
kosti)
 Lokalizovan bolan tumor
 Rtg., CT, MRI, scintigrafija
 Dijagnoza patohistološka
 Th: hirurška i hemioterapija
OSTEOSARKOM
OSTEOSARKOM
OSTEOSARKOM
 EWING-ov SARKOM
 Ewing: “...sitnoćelijski, radiosenzitivni tumor”
 Životna dob: 5-30 godina
 Predilekciono mesto – nijedna kost nije izuzeta:
 cevasta kost (dijafiza)
 lobanja, karlica, pršljenovi (40%)
 kratke tubulne kosti
 Monotopan, monoostotski (solitaran)
 Izrazito agresivan (lokalno, udaljene metastaze – pluća,
kosti)
 Klinička slika: lokalizovan bolan tumor, crvena koža,
febrilnost, SE↑ (Ddg. osteomijelitis)
 Rtg., CT, MRI, scintigrafija
 Dijagnoza patohistološka
 Th: hirurška, hemioterapija, radioterapija
EWING-ov SARKOM
 HONDROSARKOM

 Poreklo – primarni ili iz osteohondroma

 Životna dob primarnih: 30 – 70 godina
 Predilekciono mesto
 cevasta kost
 pljosnate kosti
 Manje agresivan u odnosu na osteoSa: sporije raste (u
momentu dijagnostikovanja veće dimenzije), kasnije daje
udaljenje metastaze, veći problem su lokalni recidivi
 Klinička slika: lokalizovan bolan tumor
 Rtg., CT, scintigrafija
 Dijagnoza patohistološka
 Th: hirurška, hemioterapija
HONDROSARKOM
 MULTIPLI MIJELOM
 Životna dob: >30 godina
 Predilekciono mesto – mesta aktivne hematopoeze
 aksijalni skelet
 proksimalni okrajak humerusa i femura
 Politopan, poliostotski (multipli), redje solitaran
(plazmocitom)
 Dijagnoza na osnovu kliničke slike, radiološkog
nalaza, biohemizma krvi (alkalna fosfataza !),
imunoelektroforeze, sternalne punkcije, scintigrafija
negativna (!)
 Th: hemioterapija, radioterapija
 Radiološki nalaz:
 difuzna atrofija kostiju (ddg. osteoporoza)
 mrljasta rasvetljenja kao “moljičasta nagriženost” (ddg. meta)
 pravilna, kao šestarom ocrtana rasvetljenja, bez sklerotičnog
ruba (ddg. eozinofilni granulom, trepanacioni otvor)
MULTIPLI MIJELOM
SEKUNDARNI MALIGNI TUMORI KOSTI
Metastaze

 Predilekciono mesto – sektori skeleta sa aktivnom

hematopoezom
 aksijalni skelet
 proksimalni okrajak humerusa i femura
 Politopan, poliostotski (multipli), redje solitaran
proces
 Radiološka podela:
 osteolitične
 osteoblastne
 mešovite
SEKUNDARNI MALIGNI TUMORI KOSTI
Metastaze

1 2
SEKUNDARNI MALIGNI TUMORI KOSTI
Metastaze

2 3