Αισθητήρια

Δρ. Μιχαήλ Σπάσος

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗ;

ΟΡΓΑΝΟ
ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ;
ΕΝΔΕΙΞΗΣ
ΜΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥΜΕΝΟΥ
ΦΥΣΙΚΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΜΕ ΤΟ
ΜΕΤΡΟ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ.

ΠΩΣ ΑΝΙΧΝΕΥΩ ΟΜΩΣ ΤΟ

ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ Ή ΤΟ ΜΕΤΡΟ
ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ;
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΑΤΙΟΥ
 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΑΤΙΟΥ

•Οι ακτίνες φωτός καθώς περνάνε από τον

κερατοειδή και το φακό, εστιάζονται κατάλληλα στο
πίσω μέρος του οφθαλμού.
•Η κόρη αποκόπτει τις ακτίνες φωτός που δεν
χρησιμοποιούνται.
•Στο πίσω μέρος του οφθαλμού υπάρχει το οπτικό
νεύρο, το οποίο μετατρέπει τα οπτικά ερεθίσματα σε
ηλεκτρικά και μέσω του οπτικού νεύρου τα οδηγεί
στον εγκέφαλο.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΑΤΙΟΥ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΙΟΥ
 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΙΟΥ

1. Όλοι
2.
3.
4. Στο
Η
Από
ωοειδής
μέσο
το
οι έσω
ήχοι
αυτί
θυρίδα
αυτί
συλλέγονται
υπάρχουν
ξεκινά
λαμβάνει
το
τρία
από
ακουστικό
τους
οστά,
το πτερύγιο
ήχους
η σφύρα,
νεύρο
απόπου
τον
που
ο με
άκμων
τις
και ο αναβολέας
αναβολέα
διαβιβάζει
πτυχώσεις και
του,
το ηχητικό
ητους
στρογγυλή
πουοδηγεί
μεταδίδουν
σήμαθυρίδα
προς
στον τον
τους
εγκέφαλο.
έχει
ακουστικό
ήχους,
σαν κύριο
απόπόρο
την
ρόλοκαιτην
τυμπανική
ομαλή
από εκεί
απόσβεση
στην
μεμβράνη,
τυμπανική
των κυμάνσεων
στην
μεμβράνη.
ωοειδήπεριδίνησης
θυρίδα του της
έσωλέμφου.
αυτιού.
 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΙΟΥ
•Όλοι οι ήχοι συλλέγονται από το πτερύγιο που με τις
πτυχώσεις του, τους οδηγεί προς τον ακουστικό πόρο και
από εκεί στην τυμπανική μεμβράνη.
•Στο μέσο αυτί υπάρχουν τρία μικροσκοπικά οστά, η σφύρα,
ο άκμων και ο αναβολέας που μεταδίδουν μηχανικά τους
ήχους, από την τυμπανική μεμβράνη, στην ωοειδή θυρίδα του
έσω αυτιού.
•Η ωοειδής θυρίδα λαμβάνει τους ήχους από τον αναβολέα
και η στρογγυλή θυρίδα έχει σαν κύριο ρόλο την ομαλή
απόσβεση των κυμάνσεων περιδίνησης της λέμφου.
•Από το έσω αυτί ξεκινά το ακουστικό νεύρο που διαβιβάζει
το ηχητικό σήμα στον εγκέφαλο.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΙΟΥ
ΑΚΟΥΟΓΡΑΜΜΑ
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗ;

ΟΡΓΑΝΟ
ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ
ΕΝΔΕΙΞΗΣ
 ΜΕΤΡΗΣΗ

• Μέτρηση είναι η απόκτηση (δεδομένων)

πληροφορίας για μία διαδικασία ή ένα
σύστημα.
 ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ (Sensor)

• Αισθητήρες είναι οι συσκευές που ανιχνεύουν ένα

φυσικό μέγεθος.

• Κατά τη διαδικασία της ανίχνευσης, ο αισθητήρας

αλληλεπιδρά (άρα επηρεάζει) το φυσικό μέγεθος.

Θεωρούμε ότι η αλληλεπίδραση είναι η ελάχιστη

δυνατή ώστε να μην διαταραχθεί η ισορροπία του
συστήματος που ανιχνεύει.

Παράδειγμα;
 ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΑΣ (Transducer)
• Μετατροπέας λέγεται οποιαδήποτε διάταξη δέχεται στην
είσοδο της μία μορφή ενέργειας και την μετατρέπει στην
έξοδο του σε διαφορετική μορφή ενέργειας.
• Οι αισθητήρες είναι μετατροπείς.
• Οι αισθητήρες μετατρέπουν τα φυσικά μεγέθη συνήθως σε
ηλεκτρικά (ρεύμα ή τάση).
• Μας ενδιαφέρουν οι αισθητήρες που παράγουν ηλεκτρικά
μεγέθη γιατί αυτά χρησιμοποιούμε ευκολότερα.
 ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Ο ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ
ΣΕ ΜΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗ;
ΜΕΤΡΗΣΗ

ΟΡΓΑΝΟ
ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ
ΕΝΔΕΙΞΗΣ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑ

ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ Α ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ Β

Συνήθως ηλεκτρικό
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΑΙΣΘΗΤΗΡΩΝ
 ΕΙΣΟΔΟΣ & ΕΞΟΔΟΣ
ΠΛΗΡΟΥΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
(Full scale input & output)
• Είσοδος πλήρους κλίμακας ενός αισθητήρα είναι η
μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή του σήματος εισόδου, που
μπορεί να μετρηθεί, όχι να καταστρέψει (typical, not
maximum allowed).
• Έξοδος πλήρους κλίμακας είναι η τιμή της εξόδου,
όταν στην είσοδο εφαρμόζεται η μέγιστη επιτρεπό-
μενη τιμή.
 ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
(Transfer Function)

• Χ(s) Φυσικό μέγεθος που ανιχνεύει ο

αισθητήρας στην είσοδο του.
• Υ(s) Φυσικό μέγεθος στην έξοδο του
αισθητήρα.
• Η(s) = Υ(s) / X(s) είναι η συνάρτηση
μεταφοράς και εκφράζει το λόγο
μεταξύ εξόδου και εισόδου.
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
(Transfer Function)

Y(s)

H(s)

X(s)
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
αισθητήρας θερμοκρασίας Si
 ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
αισθητήρας θερμοκρασίας Si & RTD
 ΑΚΡΙΒΕΙΑ (accuracy)

• Ακρίβεια μέτρησης ορίζεται ο βαθμός

εγγύτητας (η ελάχιστη ποσότητα) της
μέτρησης, μίας ποσότητας, γύρω από την
πραγματική τιμή της.
• Εκφράζει την μέγιστη απόσταση μίας μέτρησης
από την πραγματική τιμή, που την καθιστά
σωστή.
 ΑΚΡΙΒΕΙΑ (accuracy)

• Απόλυτη τιμή
• Σχετική τιμή ως προς την μέτρηση
• Σχετική τιμή % ως προς την μέτρηση
• Σχετική τιμή % ως προς την κλίμακα μέτρησης
 ΑΚΡΙΒΕΙΑ (accuracy)

• Απόλυτη τιμή
π.χ. μέτρηση μήκους 10 cm με ακρίβεια 0,5cm
σημαίνει ότι η μέτρηση είναι 9,5 έως 10,5cm.

• Σχετική τιμή ως προς την μέτρηση

π.χ. στο προηγούμενο παράδειγμα, η σχετική
τιμή ως προς την τιμή μέτρησης είναι
0,5cm/10cm=0,05.
 ΑΚΡΙΒΕΙΑ (accuracy)

• Σχετική τιμή % ως προς την μέτρηση

π.χ. για μέτρηση μήκους 10cm με ακρίβεια 1%
η ακρίβεια σε απόλυτη τιμή υπολογίζεται ως
10cm X 1% = 0,1cm, οπότε η τιμή μέτρησης
είναι 9,9 έως 10,1cm.
• Σχετική τιμή % ως προς την κλίμακα μέτρησης
Αν μετρούσα 10 cm στην κλίμακα των 200cm
με ακρίβεια 1% της κλίμακας, τότε η ακρίβεια
είναι 200cm X 1% = 2cm, και η μέτρηση είναι
10cm ± 2cm, δηλ. 8cm έως 12cm.
 ΣΑΦΗΝΕΙΑ ή ΔΙΑΣΠΟΡΑ
(precision)

• Εκφράζει την εγγύτητα επανηλειμμένων

μετρήσεων, χωρίς να αλλάζουν οι συνθήκες
μέτρησης.
 ΣΥΓΚΡΙΣΗ
ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΚΑΙ ΣΑΦΗΝΕΙΑ
(accuracy vs precision)

Not accurate Not accurate Accurate Accurate

Not precise Precise Not precise Precise
 ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (sensitivity)

• Η ευαισθησία ορίζεται ως ο λόγος μιας

στοιχειώδους μεταβολής της εξόδου του
αισθητήρα dY=Y(X2)-Y(X1) προς την
αντίστοιχη στοιχειώδη μεταβολή εισόδων
dX=X2-X1.
• S(x)=dY/dX
• Ο παραπάνω ορισμός ισοδυναμεί με την
παράγωγο (εφαπτομένη) της καμπύλης της
συνάρτησης μεταφοράς στο σημείο Χ1.
ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ (sensitivity)

Y(s)

H(s)

dY
dX

X1 X(s)
 ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ
(resolution)

• Διακριτική ικανότητα ενός αισθητήρα

ονομάζεται η ελάχιστη απόσταση δύο τιμών
εισόδου που απεικονίζονται στην έξοδο ως
διαφορετικές τιμές.
 ΓΡΑΜΜΙΚΟΤΗΤΑ (linearity)

• Υποθέτουμε ότι οι γραμμικοί αισθητήρες έχουν

συνάρτηση μεταφοράς που εκφράζεται από μία
γραμμική σχέση. Επειδή, όμως, στον
πραγματικό κόσμο δεν ισχύει αυτό, η γραμ-
μικότητα, ή αλλιώς το σφάλμα γραμμικότητας,
εκφράζει τη ποσοστιαία απόκλιση της
πραγματικής συμπεριφοράς της συνάρτησης
μεταφοράς από την ιδανική γραμμική σχέση.
 ΥΣΤΕΡΗΣΗ (hysterisis)

• Για μία συγκεκριμένη ποσότητα εισόδου Χ(s) ,

η έξοδος μπορεί να διαφέρει, ανάλογα με το αν
η ποσότητα εισόδου αύξανε ή μειωνόταν.
ΥΣΤΕΡΗΣΗ (hysterisis)
 ΣΦΑΛΜΑ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗΣ
ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ (zero offset)

• Η έξοδος Υ που υπάρχει στον αισθητήρα, όταν

η είσοδος Χ είναι μηδέν, ονομάζεται σφάλμα
του μηδενός.
• Έχει σταθερή τιμή και συνήθως αντισταθμί-
ζεται εύκολα, ή ακόμη και αυτόματα, κατά την
πρώτη μέτρηση του οργάνου μέτρησης.
ΣΦΑΛΜΑ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗΣ
ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ (zero offset)

Y(s)

H(s)

Zero
offset
X(s)
 ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΟΡΙΟ ΜΕΤΡΗΣΗΣ
(Dead band)

• Ο αισθητήρας, συνήθως, γύρω από το μηδέν

(μέγεθος εισόδου) δεν μεταβάλλει την έξοδο
του, έστω και αν η είσοδος έχει μεταβληθεί
(κατά μικρό ποσό). Η ελάχιστη ποσότητα
είσοδου, για τιμές γύρω από το μηδέν, η οποία
προκαλεί μεταβολή της εξόδου του αισθητήρα,
ονομάζεται ελάχιστο όριο μέτρησης.
 ΟΛΙΣΘΗΣΗ (Drift)

• Ολίσθηση ονομάζεται η αργή μεταβολή.

Υπάρχουν δύο είδη:

1. Ολίσθηση του σήματος εισόδου

2. Ολίσθηση των χαρακτηριστικών του αισθητήρα

 ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΕΝΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑ ΣΕ DATASHEET

• Συνδεσμολογία (pins)
• Τυπική (και μέγιστη) τροφοδοσία
• Εύρος μέτρησης
• Συνάρτηση μεταφοράς
• Ακρίβεια
LM 35
LM 35
LM 35
LM 35
 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑ

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες (υγρασία, …)

• Μέθοδος μέτρησης (επαφή, απόσταση, …)
• Χαρακτηριστικά – προδιαγραφές (Περιοχή
λειτουργίας, ακρίβεια, κέρδος, …)
• Διασύνδεση, τρόπος επικοινωνίας
• Κυκλώματα προσαρμογής - βελτίωσης
• Κόστος
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑ

Επιθυμούμε να μετρήσουμε θερμοκρασία,

• στην περιοχή -20 έως +120˚C
• το αισθητήριο να βγάζει στην έξοδο τάση
• ακρίβεια 1˚C (ή καλύτερη)

Επιλέξτε
 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ

Mouse over to open pdfs

• LM35
• LM45
• LM50
• LM335
• TMP35
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑ

• Επιθυμούμε να αντικαταστήσουμε το
χαλασμένο αισθητήριο LM35, με ένα συμβατό,
το οποίο να έχει ακρίβεια 2˚C.
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

• Υπολογίστε την ακρίβεια μέτρησης τάσης των

παρακάτω πολυμέτρων, όταν η μετρούμενη
τιμή αναμένεται να είναι 5V (DC), η θερμο-
κρασία είναι 23˚C, το όργανο μέτρησης
προθερμάνθηκε κατάλληλα και αυτορυθμί-
στηκε την τελευταία ώρα στην ίδια
θερμοκρασία
 Agilent 3458

Acc=5V x 0.5ppm + 10V x 0.05ppm =

=5V x (0.5/10^6) + 10V x (0.05/10^6) = 2.5μV+0.5μV = 3μV
 Keithley 2182

Acc=5V x 2ppm + 10V x 1ppm =

=5V x (2/10^6) + 10V x (1/10^6) = 10μV+10μV = 20μV
 Υπολογισμός ακρίβειας
Βολτόμετρο έχει 2 κλίμακες (2V και 20V) και μετράει 0,5V.
Η ακρίβεια του είναι 2% της ένδειξης + 1% της κλίμακας.
Βρείτε την ακρίβεια σε απόλυτη τιμή, σχετική τιμή ως προς
τη μέτρηση και σχετική τιμή % ως προς τη μέτρηση, και
στις δύο κλίμακες μέτρησης.

Στην κλίμακα των 2 V.

Απόλυτη τιμή ακρίβειας

Acc=0.5Vx2% + 2Vx1%=1V/100 + 2V/100 = 3V/100=0.03V

Σχετική τιμή ως προς τη μέτρηση

Acc=0.03V/0.5V=0.06

Σχετική τιμή % ως προς τη μέτρηση

Acc=0.03V/0.5V x 100% = 0.06 x100% = 6%
 Υπολογισμός ακρίβειας
Βολτόμετρο έχει 2 κλίμακες (2V και 20V) και μετράει 0,5V.
Η ακρίβεια του είναι 2% της ένδειξης + 1% της κλίμακας.
Βρείτε την ακρίβεια σε απόλυτη τιμή, σχετική τιμή ως προς
τη μέτρηση και σχετική τιμή % ως προς τη μέτρηση, και
στις δύο κλίμακες μέτρησης.

Στην κλίμακα των 20 V.

Απόλυτη τιμή ακρίβειας

Acc=0.5Vx2% + 20Vx1%=1V/100 + 20V/100 = 21V/100=0.21V

Σχετική τιμή ως προς τη μέτρηση

Acc=0.21V/0.5V=0.42

Σχετική τιμή % ως προς τη μέτρηση

Acc=0.21V/0.5V x 100% = 0.42 x100% = 42%
 Υπολογισμός ακρίβειας
Στην προηγούμενη άσκηση βρέθηκε ότι η ακρίβεια της
μέτρησης είναι 0,03V. Το βολτόμετρο έχει οθόνη με 2
δεκαδικά ψηφία (0,xx V). Αυτή η οθόνη αρκεί για την
πληροφορία της μέτρησης ή χρειάζεται να αυξηθούν τα
δεκαδικά ψηφία;

Η ακρίβεια της μέτρησης είναι 0,03V.

Η οθόνη δείχνει με ακρίβεια (1 LSB) 0,01V, η οποία είναι
μικρότερη από το 0,03V, επομένως δεν χάνεται πληροφορία.