UNIVERZITET U ZENICI

ZDRAVSTVENI FAKULTE

PEDIJATRIJA I

Predavanje br. 7
POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• procjena uhranjenosti
• hipotrofija i atrofija
• proteinska podhranjenost
• oštečenje brašnatom hranom
• pretilost: klinička slika, klasifikacija prema
uzroku, medicinski značaj i prevencija
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Ocjenu stanja uhranjenosti se vrši na
osnovu
• kliničkog pregleda,
• antropometrijskih mjera
• laboratorijskih parametara.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Kliničkim pregledom se utvrđuje :
– tjelesna građa
– boja kože i vidljivih sluznica
– prokrvljenost konjuktiva
– debljina i raspored potkužnog masnog tkiva,
– razvijenost mišića
– građa kostura
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Antropometrijsko mjernje je najčešće korišteni
način procjene uhranjenosti pojedinog djeteta
ili cijele populacije
• Mjere se :
– tjelesna visina,
– težina,
– debljina nabora potkožnog masnog tkiva
– obim nadlaktice
• indeks tjelesne mase- body mass index BMA.
POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Laboratorijkim pregledima se utvrđuje :
– krvna slika
– nivo željeza u serumu,
– nivo proteina u serumu
– nivo albumina u serumu
– nivo alkalne fosfataza u serumu
– nivo vitamina A u serumu
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Ako ovim pregledima utvrdima odstupanje od
normalne uhranjenosti treba se prvo utvrditi
način prehrane djeteta, kvalitet, vrsta i raspored
obroka
• Ako se u načinu prehrane ne nađe razlog
odstupanja od normalne uhranjenosti, uzrok
treba tražiti u drugim razlozima :
– akutne bolesti pojedinih sistema
– hronične bolesti pojedinih sistema
– poremečaji endokrinog sistema
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Nenormalna stanja i bolesti nastale zbog
neadekvatne prehrane mogu se podijeliti u
tri velike grupe:

– proteinsko- energetski pothranjenost

– pretilost
– specifeične deficitarne bolesti
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Proteinsko- energetski pothranjenost je
poremećaj stanja uhranjenosti izazvan
dugotrajnim nedostatkom u ishrani:
– energije
– proteina
– proteina i energije istovremeno
Blaži oblici su hipotrofija ili distrofija a teži
oblici su atrofija
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Uzroci pothranjenosti mogu biti :

1. Unutrašnji uzroci:

• gubici hrane povračanjem ili prolivom

• poremećaj probave i resorpcije hrane u crijevima
• nedovoljna iskoriščenost hrane zbog poremećaja
metabolizma
• zbog urođenih malformacije i hroničnih bolesti izvan
probavnog sistema
• zbog ponavljanih akutni i hroničnih infekcija.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI

2. Vanjski uzroci:

• glad u velikim područjima svijeta

• neuhranjenost trudnica i dojilja
• neprosvječenost
• zanemarivanje djece.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Za procjenu stepena uhranjenosti
koristimo tabele kojima određujemo
relativni nedostatak u težini
• Relativni deficit težine %=
izmjerena težina /očekivana
težina x 100
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• deficit do 10 % dijete se smatra normalono
uhranjeno
• blaga neuhranjenost je kad je deficit od
11- 20%
• umjerena neuhranjenost je kod deficita od
21-30%,
• teška preko deficit 30%.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• U teškim stepenima hipotrofije ili kod
atrofije potkožno masno tkivo nestane sa
trupa, ekstremiteta i sa obraza
• Koža je naborana i visi kao da je ima viška
• Lice je upalo, oči širom otvorene.
• Mišiči su hipotrofični
• Trbuh je često zbog nakupljanja zraka u
crijevima napet.
POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Kvašiorkor je poseban teži oblik proteinske
podhranjenosti
• Javlja se kod djece u dobi od par mjeseci do 5
godina
• Nastaje kao psljedica nedovoljne proteinske
prehrane uz dovoljan unos ugljikohidrata,
najčešće žitarica
• Često je posljedica ranog odbijanja od dojenja
dojenčeta, zbog nove trudnoče majke
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• U lošim socioekonomskim uslovima može javiti i
tzv. oštečenje brašnatom hranom
• Javlja se kod djece koja se duže vrijeme hrane
polovinskim kravljim mlijekom uz dodatak
ugljikohidrata( griza preprženog brašna ili keksa)
• Ova djeca su naizgled debela ali je to masno
tkivo edematozno zbog, vode čije prisustvo je
posljedica blage hipoproteinemije
• Muskulatura im je blago hipotrofična
• Ova djeca su jako osjetljiva na infekcije i izrazito
su hidrolabilna
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI

• Pretilost
je pojava prekomjernog nagomilavanja
masti u organizmu
. Za procjenu stepena pretilosti postoji više
mogučnosti:
1. Mjerenje tjelesne težine
2. Indeks tjelesne mase BMI
3. Mjerenje debljine potkožnog masnog tkiva
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Mjerenje tjelesne težine je najrašireniji
način procjene stepena pretilosti jer je
jednostavan i lahko dostupan
• Nešto pouzdaniji metod je upoređivanje
težine prema referentnoj težeini za visinu
određenog djeteta.
• Izmejrene vrijednosti se upoređuju sa
referentnim vrijednostima za dob.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• BMI za procjenu pretilosti se izračunava tjelesne
težine u kg sa kvadretom tjelesne visine u
metrima
• Gornja granica BMI za djevojčice i dječake od
10 -20 god starosti je 23 -30 kg/m2
• Indeks tjelesne mase je vjerovatno najbolji
metod za procjenu pretilosti jer dobro korelira se
ukupnom količinom masti u organizmu.
• Mjerenje debljine potkožnog masnog tkiva
instrumentom kaliperom je vrlo tačna metoda
mjerenja debljine djeteta.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Prema uzroku pretilost dijelimo :
1. primarnu
2. sekundarnu.
Primarna pretilost
konstitucionalna, idiopatska, jednostavna,
monosimptomatska
Povečanje masnog tkiva u organizma je najvažniji a
najčešće i jedini simptom
Obično je uzrokovana međusobnim djelovanjem genetskih,
psiholoških okolinskih i socijalnh faktora
Oko 97% pretile djece je u ovoj grupi.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Sekundarna pretilost
• simptomatska, složena ,polisimptomatska
• posljedica neke druge bolesti kojoj je
pretilost popratna pojava
• Često su to monogenetski nasljedne
bolesti ili sindroma, bolesti centralnog
nervnog sistema, ili endokrine bolesti
• Javlja se kod svega 3% debele djece.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI

• U etiologije primarne pretilosti učestvuju

genetski i faktori spoljne sredine.
• Genetski faktori su proučavani na
blizancima, usvojenoj djeci ili
eksperimentalno na životinjama.
• Najvažniji spoljanji faktor pretilosti ima
društveni statu pojedinca, odnosno porodice
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• U nastanku debljine važan je bilans
energije,pri čemu dolazi do odlaganja viška
energije u obliku masnog tkiva.
• Debljina nastaje zbog:
1. povećanog unosa
2. smanjene potrošnje
3. zbog boljeg koeficjenta iskorištenosti energije u
organizmu
Tjelasna aktivnost je najbolji i najprirodniji način
trošenja viška energije
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Teorija hiperplazije i hipertrofije masnog tkiva
• Broj adipocita se povečava samo u dva perida
u toku života:
1. u perinatalnom periodu
2. u doba adolescencije
U ostalom periodima života samo se povečava
veličina ovih čelija, odnosno sadržaj masti u
pojedinoj čeliji
Vrijednost ove hipoteze još nije definitivno
potvrđena.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Najveći poremećaji koje doživljava pretilo dijete su
psihološko –socijalne prirode
• Debela djeca imaju slabo izgrađenu sliku vlastitog tijela,
imaju osjećaj krivnje i pasivan odnos prema životu.
• Vjerovatnoča da pretilo dijete izraste u pretilu odraslu
osobu je veća nego kod normalno uhranjene djece.
• Međutim ipak većina pretilosti u odrasloj dobi ne datira iz
doba djetinjstva.
• Pojavu dijabetesa, povišenog arterijskog pritiska,
posljedica u obliku kardiovaskularnih,cerebrovaskularnih
poremećaja u odrasloj dobi vezana je za pretilost.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Liječenje i prevencija debljine je kompleksan
problem
• Najvažnije su mjere smanjenog energetskog
unaosa sa povečanom fizičkom aktivnosti.
• U dojenačkoj dobi teško je sprovoditi restrikciju
enrgetskog unosa
• Roditelaj treba savjetovati da brigu i ljubav
prema djetetu ispoljavaju i drugim aktivnostima,
a ne samo hranjenjem
POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Do pete godine života dijetetski režim se
sastoji u ishrani:
– manje masnim namjernicama
– restrikciji slatkiša,
– uzimanju kuhane hrane sa malo masnoće ili
spremane u foliji bez masnoče
• Treba omogučiti veću fizičku aktivnost
djetetu
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Poslije pete godine energetski unos se
može smanjiti
– 20- 25% ali uz pad težine ne veći od 250 gr
sedmično
• Dijete treba podsticati na tjelesnu aktivnost
– svakodnevnu aktivnost u kući, igri i školi
– organizovanu sportsku aktivnost kroz razna
udruženja u školi ili zajednici.
 POREMEĆAJI ISHRANE I
UHRANJENOSTI
• Medikamentozna terapija liječenja debljine
kod djece ne dolazi u obzir kao niti hirurški
tretman
• Pri liječenju sekundarne pretilosti treba
liječiti osnovnu bolest a potom primjeniti i
terapijske mjere kao kod primarne
debljine.