ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΔΕΡΦΟΥ

ΠΑΡΑΛΟΓΗ
 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ…

• σσ. 15-16 και 18-20 του βιβλίου

• Ο λόγος είναι απλός, φυσικός, ανεπιτήδευτος
• Ο «ποιητής» του δημοτικού τραγουδιού δεν εκφράζει προσωπικά συναισθήματα, αλλά συλλογικές συναισθηματικές καταστάσεις της κοινότητας
• 15σύλλαβος ιαμβικός στίχος χωρίς το φαινόμενο του διασκελισμού
• Δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία
• Λιτότητα εκφραστικών μέσων

• Η εμψυχωτική λειτουργία ,που ζωντανεύει ζώα +άψυχα αντικείμενα (τολμηρές προσωποποιήσεις )

• Η χρήση του άμεσου λόγου ή του διαλόγου (που σπάει τη μονοτονία της αφήγησης και ενισχύει την παραστατικότητα).
 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ…

• επαναλήψεις : συχνά το πρώτο ημιστίχιο επαναλαμβάνεται στο δεύτερο ή το δεύτερο επιτείνει τη

σημασία του πρώτου
• χρήση στερεότυπων εκφράσεων («τρία πουλάκια κάθονται» κ.λ.π.)

• άσκοπα ερωτήματα ( «μήνα σε γάμο ρίχνονται μήνα σε χαροκόπι; ουδέ σε γάμο ρίχνονται ουδέ σε
χαροκόπι»)

• υπάρχουν πολλές αντιθέσεις οι οποίες συχνά οδηγούν σε υπερβολές που ανατρέπουν τη λογική τάξη
(το θέμα του αδύνατου).
 Τα δημοτικά τραγούδια Του νεκρού αδελφού και Της νύφης που κακοπάθησε ανήκουν στο είδος
των παραλογών. Αφού μελετήσετε στο βιβλίο σας τα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών
γενικά και των παραλογών ειδικότερα, να εντοπίσετε ανάλογα γνωρίσματα στα συγκεκριμένα
κείμενα

απλός και λιτός λόγος που αποτελείται κυρίως από ρήματα

και ουσιαστικά και προσδίδει ζωντάνια και παραστατικότητα
κάθε στίχος χαρακτηρίζεται από συντακτική αυτοτέλεια και νοηματική πληρότητα

δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία

συναντώνται εκφραστικά μέσα όπως επαναλήψεις, άσκοπες ερωτήσεις, υπερβολές και προσωποποιήσεις

χρησιμοποιείται διάλογος για να σπάσει η μονοτονία της αφήγησης

παραλείπονται τα ασήμαντα και περιττά γεγονότα

Το συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι εντάσσεται στην κατηγορία των
Παραλογών, είναι δηλαδή πολύστιχο αφηγηματικό ποίημα με
ολοκληρωμένη αφήγηση και πλαστό περιεχόμενο.

Πιο συγκεκριμένα οι Παραλογές:

• Ξεπερνούν τον συνηθισμένο αριθμό στίχων των
δημοτικών τραγουδιών
• Αφηγούνται μία ιστορία με εμφανή αρχή, μέση
και τέλος
• Περιγράφουν μία δραματική ιστορία
Τόπος: Άδηλος
Χρόνος: Άδηλος
Πρόσωπα: Μάνα, Γιοι, Αρετή, Κωνσταντής
 Χωρίστε το ποίημα σε ενότητες και δώστε έναν τίτλο στην κάθε μία.

 στ. 1- 17  Η πολυπρόσωπη οικογένεια και η αντιμετώπιση του προβλήματος

που γεννά το προξενιό

 στ. 18-28  Το θανατικό της οικογένειας και το ανακάλημα της μάνας

 στ. 29-41  Η νεκρανάσταση το Κωνσταντή και η συνάντηση με την αδελφή

του

 στ. 42-65  Το ταξίδι της επιστροφής

 στ. 66-81  Η επιστροφή της Αρετής στο σπίτι

 στ. 82  Η λύση του δράματος

Τι φανερώνει η συζήτηση στο οικογενειακό συμβούλιο (α)
για τον τύπο της οικογένειας και (β) για τις αντιλήψεις των
μελών της οικογένειας.

Μεταξύ των στίχων 17 και 18 υπάρχει κάποιο κενό στην

αφήγηση. α) Ποια γεγονότα ή καταστάσεις λείπουν, κατά τη
γνώµη σας, από την αφήγηση; β) Ποια σκοπιμότητα
πιστεύετε ότι εξυπηρετεί αυτό το κενό;
 Ποιος είναι ο ρόλος του όρκου;

Όρκος είναι βεβαίωση ή υπόσχεση με επίκληση του θείου, Στην ελληνική και στη ρωμαϊκή
μυθολογία με το όνομα Όρκος είναι γνωστή μία θεότητα την οποία οι αρχαίοι Έλληνες
θεωρούσαν προσωποποίηση του όρκου που δίνεται. Ο Όρκος μυθολογείται ως γιος της
θεάς Έριδας ή του Αιθέρα και της θεάς Γαίας. Ο `Όρκος τιμωρούσε τους επίορκους, όσους
δηλαδή καταπατούσαν τον όρκο που είχαν δώσει

Ο όρκος λοιπόν έχει βαρύτητα, προϋποθέτει πίστη σε αξίες. Αν ο όρκος δεν εκπληρωθεί,
πλήττονται και όλες οι αξίες που μπήκαν εγγυητές (ουρανός, άγιοι) για την τήρηση του
Πώς αντιδρά η Αρετή μόλις βλέπει τον Κωνσταντή; Ποια άλλα στοιχεία μας
δίνονται για τον κοινωνικό της ρόλο; (αναφερθείτε στους αντίστοιχους στίχους)

• χτενίζει τα μαλλιά της στο φως του φεγγαριού

• διάθεση νοσταλγίας
• ντύσιμο ανάλογα με την περίσταση
• υπακούει στο κάλεσμα του Κωνσταντή
• σεβασμός στα αρσενικά μέλη της οικογένειάς
 Σε ποιους στίχους αποκαλύπτεται η συµµετοχή της φύσης στη δράση του
ποιήματος και γιατί;

Η φύση είναι παρούσα σε όλο ποίημα. Ήδη από το στ. 3-5 δηλώνεται ότι την κόρη: ήλιος
δε σου την είδε … στ’ άφεγγα τη χτενίζει, Στ’ άστρι και τον αυγερινό έπλεκε τα μαλλιά της
 Στο στ. 15 ο Κωνσταντής επικαλείται τον ουρανό ως μάρτυρα της υπόσχεσής του: Βάλλω
τον ουρανό κριτή
 Στους στ. 31-33 η φύση γίνεται σύμμαχος του Κωνσταντή στην προσπάθεια να
επαναφέρει την Αρετή: το σύγνεφο άλογο και τ’ άστρο χαλινάρι και το φεγγάρι συντροφιά
και πάει να της τη φέρει και κυριαρχεί στο χώρο: Παίρνει τα όρη πίσω του και τα βουνά
μπροστά του.
 Τα δυο αδέλφια συναντιούνται σε φυσικό χώρο: Βρίσκει την κι εχτενίζουνταν όξου στο
φεγγαράκι.
 Στους στ. 42-53 και 57-59 τα πουλάκια με ανθρώπινη λαλιά συμμετέχουν στο δράμα.
 Τέλος στο στ. 70 η γύμνια της φύσης δηλώνει το δράμα: Βλέπει τους κήπους της γυμνούς,
τα δέντρα μαραμένα
Ποια είναι η θέση του Κωνσταντή ως αδερφού; Ποια ευθύνη
φαίνεται πως έχει; Ποια συμπεράσματα μπορείτε να βγάλετε
για τις υποχρεώσεις του αδελφού απέναντι στην ανύπαντρη
αδελφή την εποχή που θεωρείται ότι δημιουργήθηκε το
τραγούδι (πριν τον 9ο μ.Χ αι.). Ισχύει κάτι ανάλογο στην εποχή
μας;
 α. Να εντοπίσετε στο τραγούδι τα σημεία όπου υπάρχει αφήγηση. Ποιος είναι ο
τύπος του αφηγητή;
β. Εκτός από την αφήγηση ποιους άλλους αφηγηματικούς τρόπους ανιχνεύετε; Τι
προσφέρουν στο κείμενο;

 παντογνώστης αφηγητή σε γ’ ενικό πρόσωπο

 Μονόλογος
• μάνας (επίκληση στο νεκρό Κωνσταντίνο με αναθεματισμούς)
• πουλιών (με ανθρώπινη λαλιά, στοιχείο της τεχνική του δημοτικού τραγουδιού, που
εκφράζουν την έκπληξη και το θαυμασμό της φύσης για το πρωτοφανές γεγονός)
 Διάλογος
• Κωνσταντίνου - μάνας
• Κωνσταντίνου – Αρετής
• Αρετής - μάνας
Σε αρκετά σημεία ο αφηγητής δίνει το λόγο στους ήρωές του. Έτσι:
α) περιορίζει τη μονοτονία της αφήγησης και χαρίζει ποικιλία στο λόγο.
β) ηθογραφεί άμεσα τα πρόσωπα: από αυτά που λένε αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τις
ιδιότητες του χαρακτήρα τους, την προσωπικότητά τους, τα συναισθήματά τους.
γ) προσδίδει στο λόγο δραματικότητα και ζωντάνια, αυθεντικότητα, θεατρικότητα, αφού με
τους διαλόγους είναι σα να έχουμε τα πρόσωπα να δρουν μπροστά στα μάτια μας.
• Στο ποίημα έχουμε αφηγηματικό κενό, επιτάχυνση και επιβράδυνση της αφήγησης. Να εντοπίσετε
τα αντίστοιχα σημεία και να αναφέρετε την σκοπιμότητά τους.

α. Τα φύλα στη Λογοτεχνία: Πώς παρουσιάζεται η γυναίκα στο

τραγούδι «Του
νεκρού αδελφού»
β. Τα φύλα στη Λογοτεχνία: Πώς παρουσιάζεται ο άντρας στο
τραγούδι «Του νεκρού αδελφού»