СУРАЛЦАХУЙД

СУРГАХ НЬ

Ч.Энхбаяр, Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх

институтын арга зүйч
www.itpd.mn
Хамтдаа ярилцая.

01 02
Суралцахуй гэж Өнөөдрйин
юу вэ? суралцагч
ирээдүйгээ
Суралцахуйн үйл бүтээхэд юунд
хэзээ явагддаг вэ? суралцах хэрэгтэй
вэ?

03 Заах, сургах гэсэн хоёр ойлголт

хоорондоо ялгаатай юу?
01  Асуудал шийдвэрлэх
чадвар
Суралцахуй гэж
юу вэ?  Тунгаан бодох,
нухацтай эргэцүүлэн
бодох чадвар

 Бүтээлч чадвар
 ГД-аа хийхдээ
ихэвчлэн
хамгийн чухал
нь юу вэ Дандаа
Шалгалтын өмнө
гэдгийг бодож даалгавар өгдөг
би бүх бичсэнээ 01 хийдэг - ӨУ учраас хийдэг,
гэхдээ шалгаад
нягтлан уншдаг.
дүгнэлт өгдөггүй
Дараа нь
5 жилийн болохоор
холбогдох Суралцахуй гэж
дараа ямар заримдаа
даалгавруудаар
сэргээж бататгадаг юу вэ?
амжилтад хийдэггүй. –
Хөндлөгийн
хүрэх талаар зохицуулалт
ярилцаж
өөрөө дахин
тунгаан
боддог -
Заримдаа надад Зорилго
тусламж маш их Суралцахуйн
хэрэгтэй болдог Би хөгжимчин илрэл
болохыг хүсдэг,
уйгагүй
хичээллэдэг.
Сургууль дахь ҮА
чухал биш.
Шалгалтаа л
амжилттай өгөхөд
болно - Томас Гетц
 Суралцахуйн онолууд
 Зан үйлийн онол /Behaviorism theory/

 Танин мэдэхүйн онол /Cognitive theory/

 Конструктив онол /Constructivist theory/

 Нийгмийн хөгжлийн онол /Social development theory/

 Ажиглалтаар суралцах онол /Learning by observation theory/

 Тархи, мэдрэл судлал /Neuroscience/

 Баруун ба зүүн тархины онол /Right Brain vs. Left Brain theory/

 Олон талт оюуны онол /Multiple intelligence theory/

 Оюун тархинд суурилсан сургалтын онол /Brain-based learning theory/

 Суралцах хэв маяг /Learning styles

 • Хүүхдийн бодит туршлага хуримтлагдан
7-11 нас: Бодит баяжсаар бодит байдлыг хийсвэр
загвараар төсөөлөн ойлгох түвшинд
зүйлд суурилан хүрнэ.
• Энэ цаг үеэс хийсвэр загвар, дүрс
хийсвэрлэх тэмдэглэгээ зэргийг сургалтанд ашиглаж
болох  боловч хийсвэр утга санаа нь
/Concrete operations/
01 бодит зүйлтэй холбоо, уялдаатай байх
учиртай.

2-7 нас: гэж

Суралцахуй • Энэ үе шатанд хүүхэд хийсвэр
ухагдахууныг ойлгоход хараахан
юу вэ?
Хийсвэрлэхийн бэлэн биш
өмнөх үе шат • Бодит эд зүйлс, тодорхой үйл
ажлаар сургах нь илүү ач
/Preoperational stage/ холбогдолтой.

• 5 мэдрэхүй, үйл хөдөлгөөнөөрөө

0-2 нас: Мэдрэхүй- хүрээлэн буй орчинтой харьцаж,
хөдөлгөөний үе бодит ертөнцийн талаарх ерөнхий
төсөөлөл, ойлголттой болдог. 
шат • Гэхдээ өөрийн харааны орон зайд
өртөгдсөн, үзэж мэдэрсэн
/Sensorimotor stage/ зүйлсээрээ л тэдгээрийг төсөөлнө.

ХҮҮХДИЙН ТАНИН МЭДЭХҮЙН ХӨГЖЛИЙН 4 ҮЕ ШАТ

Жан Пиаже /Jean Piaget, 1896- 1980/
Суралцахуйн “Мөсөн уул” загвар
01

Суралцахуй гэж
юу вэ?
Хүүхэд идэвхтэй Өөрөө зохион байгуулах онол
Орчин идэвхгүй Өөрөө суралцах үзэл санаа

Хүүхэд идэвхгүй 01 Эxсогенетикийн онол

Орчин идэвхтэй /хамтаар нь/ зааж сургах үзэл санаа
Суралцахуй гэж
Хүүхэд идэвхтэй юу вэ? Харилцан үйлчлах онол
Орчин идэвхтэй Хамтдаа харилцан үйлчилж бүтээж
бий болгох үзэл санаа /co-construction/

(E.Fthenakis, 2009)
Сургалтын процессыг зохион
байгуулах үндсэн суурь

“Суралцахуй бол мэдлэг, чадвар, дадал, соёлын үнэт зүйлийг эзэмших, шинэ
хандлагаар төлөвших үйл явц”
Та сурагчдаа
хэрхэн
идэвхжүүлдэг
вэ?
 Идэвх, хүсэл тэмүүлэл
(motivation )
Хүсэл тэмүүлэл болон танин мэдэхүй нь
хоорондоо нарийн уялдаа холбоотой. 01

Дотоод тэмүүлэл: дотоод хүсэл эрмэлзэл.

Гадаад тэмүүлэл: мөнгө, нийгмийн байр 02
суурь зэрэг гадаад шагнал урамшил
хүртэх хүсэл эрмэлзэл

Сонирхол болон хүсэл тэмүүлэл 03

хоорондоо салшгүй холбоотой.
 Идэвх, хүсэл тэмүүллийг
нэмэгдүүлэх нь
 Урамшуулал, шагнал
 Хамтын ажиллагаа, нийгмийн харилцаа
 Сурагчийн бие даасан байдал, сонголт
 Зорилго тавих
 Уралдаан, тэмцээн
 Холбоо хамаарал, бодит амьдралтай холбоотой байх
 Үгээр магтах, урамшуулах ...

 Багшийн идэвх, тэмүүлэл сурагчийн идэвх тэмүүллийн гол

түлхүүр.
 Идэвхгүй, санаачилгагүй багш сурагчийн идэвх, тэмүүллийг
багасгадаг.
 Бага ангийн сурагчид өндөр идэвхтэй байдаг, аажмаар
багасдаг – судалгааны үр дүн
Идэвх, хүсэл тэмүүллийг нэмэгдүүлэх нь арга

– с,
л лах о; д үр
и то
ран аж ифр,
д хамт слах ураг
;ц
дүү дээ ту з
ү х х /үг,
Хү эгэн о
н о о ол .../
нэг
01
с
Хо йлс
ү
эд з
02 с ан
аа
ав .Ц
г и йн с хойд ,
игнэм эг ... . У рд, агч ...
Ж
нэм оноох ицуул

03
и г р х
ж
л гава ний зо
Даа эгнээ
д
04 дун
 Дасгал ажил

Миний дуртай
багш
СҮҮЛИЙН АЛХАМ
Багшийн шилдэг
 Та нарт таалагддаг багш нарт 10 зан чанарыг
ямар нийтлэг шинж чанар байна тодорхойлно.
АЛХАМ 03
вэ? Баг бүр 10 шинж
 Эдгээр шинж чанар нь ангийг чанар бичиж,
идэвхтэй байлгахад хэрхэн ангийнхантайгаа
нөлөөлөх вэ? АЛХАМ 02 хуваалцана.
Хос болон
ажилла.
Дуртай
АЛХАМ 01 багшийнхаа
Сурагч байх үеээ таалагддаг зан
сана. Өөрийн чанарыг
хамгийн дуртай хуваалцаж,
нэг багшийнхаа тэмдэглэн бичнэ.
тухай бод
 Суралцахуйн пирамид
01

Суралцахуй гэж
юу вэ?

https://www.slideserve.com/lenci/3162283
 ү
т
э Үүсгэх, төлөвлөх
э
Үнэлэх Шалгах, шүүмжлэх
х
Задлан Ялгах, зохион байгуулах, тодруулах
шинжлэх
Гүйцэтгэх, хэрэгжүүлэх
Хэрэглэх Хөрвүүлэх, жишээ гаргах,
ангилах, товчлох, гаргалгаа хийх,
харьцуулах, тайлбарлах
Ойлгох
Сэргээн санах,

Сэргээн санах
 Энгийн асуулт
• Чи юу хийх вэ?
• Яагаад тэгж хийсэн бэ?
• Энэ даалгаврыг хэрхэн
амжилттай гүйцэтгэх вэ?
• Хэзээ тохиолдсон бэ?
• Бусад хүмүүс юу гэж бодсон
бэ?
• Эдгээр зүйлс ялгаатай юу?
Эрж хайсан асуулт
• Чи юу хийх талаараа
дэлгэрэнгүй тайлбарла.
• Ямар, ямар шалтгааны
улмаас тэгж хийсэн бэ?
• Энэ даалгаврыг амжилттай
гүйцэтгэхийн тулд хийх
ажлын жагсаалт гарга.
• Энэ яг хэзээ тохиолдсон
тухай тодорхой тайлбарла
• Тэнд байсан хүмүүсийн өөр
өөр өнцгөөс бодон юу
тохиолдсоныг тайлбарла
• Эдгээр зүйлсийн ижил
болон ялгаатай талыг
харьцуул, эсрэгцүүл.
 Тархи ба суралцахуй
Тархины зүүн их тал бөмбөлөг академик үйл ажиллагаанд, баруун их тал бөмбөлөг
бүтээлч үйл ажиллагаанд чиглэсэн байдаг.

БТ Би хэл сурах авъяасгүй ЗТ

• Биеийн хөдөлгөөн,
тэнцвэрээ хадгалах
Мөнгө байхгүй,
• Дүрслэл өнгийг тусгаж
авах
• Хөгжим хөг хэмнэлийн
мэдрэмж
• Мөрөөдөх
• Бүхэл хэсгүүдэд анхаарал
хандуулах
• Мэдээллийг системтэй,
уялдаа холбоотой хүлээж
цаг байхгүй авах
• Хэл, математик
• Дүрслэл ба шалтгааныг
таних, бүтээх
• Дүн шинжилгээ хийх
• Дэд дараалал
• Нэгж хэсгүүдэд анхаарал
хандуулах
 Хурдтай суралцахуй /Accelerated learning/
Хурдтай суралцахуй нь тархи  Суралцахуйн эерэг орчинг бий болгох
судлалын ололт амжилтууд дээр
түшиглэн  суралцах арга барилд  Суралцах үйл ажиллагаанд оюун ухаан, бие бялдарыг
шинэчлэл  хийж,  бүхэл
бүхэлд нь ашиглах: Суралцах үйл ажиллагаа нь дан ганц
тархиараа, хурдтай, бүтээлчээр
суралцах арга барилын үндсийг тархины үйл ажиллагаа биш, энэ бол бүх мэдрэхүй, сэтгэл
тавьсан онол юм. George Lozanov
/Болгар/ хөдлөл, бие бялдарын нэгдмэл үйл ажиллагаа юм.
 Суралцагчдад хамтаар суралцах хэв маягийг бий болгох
• Английн Accelerated Learning
systems компани Испани  Сурагч бүрийг өөрт нь  тохирсон суралцах арга барилаар
хэлний 3 жилийн сургалтыг 8
сургах
долоо хоногт, 
• Шинэ Зеландын Гастингсийн  Тухайн ажлыг өөрөө хийж үзэх замаар суралцах –
сургууль унших, бичих
чадварын 5 жилийн сурагчид өөрсдийн бодитойгоор хийж үзсэн зүйлээ илүү
хоцрогдолыг 8-10 долоо сайн ойлгож, мартахгүйгээр тогтоодог. 
хоногийн курсээр нөхөх
хурдтай суралцахуйн арга  Мэдээллийг хурдан, аяндаа тогтоон авах тархины
технологи
чадварыг хөгжүүлэх
 Биеийн/
Хөгжим/ Хөдөлгөөний
Харааны
сонсголын Тоглоом зохиох,
Зураг, диаграм
Дуу, хөгжим, туршилт хийлгэх,
ашиглах
ритм, толгой зохион
Бүдүүвч, холбох, бүтээлгэх, загвар
схемээр дүрслэх хөгжмийн зэмсэг жишээгээр
Зурагт хуудас, хэрэглэх төлөөлүүлэх,
газрын зураг, спорт
PPT, видео тоглоомоор,
бичлэг дүрд хувирах
Хэл ярианы
Заавар бичиж
өгөх, шүлэглэх, Нэгдмэл
тэмдэглэл Хоёр ба түүнээс
хөтлөх, өөрийн Суралцах хэв маяг олон чадварын
үгээр давтах, нэгдэл
зохион бичлэг
хийлгэх
Логикийн/
математикийн Бие даан
Логик, дараалал, Тэмдэглэл
учир шалтгааныг Нийгмийн хөтлөх,
олох дасгал, Баг, бүлэг болох, туршлагаа
ажил, дугаарлах, түүх хүүрнэх, бичих, ном
эсрэг хамтын сэтгүүл унших,
харьцуулалт, ярилцлага бодох, төлөвлөх
бүтэц загвар хэлэлцүүлэг,
хамтын тоглоом
Өнөөдрийн хичээлээс сурсан зүйлс

Хэрэгжүүлэхийг хүсч буй санаа

Асууж, судлах зүйл

 Насан туршдаа суралцагч байцгаая. .

Идэвхтэй
оролцсон танд
баярлалаа.