Proqramlaşdərma dilləri

və sistemləri

Müəllimə: Sevinc Kərimova

Tələbə: Nicat Rəhimov
Fakültə: İTİF
İxtisas: Kompyuter Elmləri
Qrup: 603.20
Proqramlaşdırma dili nəyə deyilir ?

Proqram modullarından ibarət olub,

məsələnin həll mərhələsinə hazırlığını təmin
edir. Proqramlaşdırma dili kompüterin
alqoritmi  qəbul etməsi üçün istifadə edilir.
Proqramlaşdırma dilləri adi dillərdən sayına
və əmrlərin ciddi yazılış qaydasına görə
fərqlənir. EHM-də proqram yazmaq üçün
istifadə olunan formallaşmış dillərə
proqramlaşdırma dilləri deyilir. 
 Proqramlaşdırma dilinin əsas elementləri

 Əlifba
 Sintaksis
 Semantikas
Dilin əlifbası – dedikdə həmin dildə işlənən bütün simvollar nəzərdə tutulur.
Sintaksis – əlifbada olan simvollardan dilin ayrı-ayrı konstruksiyalarının
(komandaların, operatorların) düzəldilməsinin formal qaydalarıdır. Bu qaydalar
müxtəlif həll alqoritmlərini proqramlaşdırmağa imkan verir.
Semantika – dilin bu və ya digər sintaksis konstruksiyalarının təsviridir. Məsələn,
əgər proqramın bu yerində y =a*(b+c) ifadəsinin hesablanması yazılıbsa, onda
semantika qaydaları maşına "göstərir" ki, əvvəlcə (b+c) cəmini tapsın, sonra həmin
cəmi a-ya vursun.
Proqramlaşdırma
dilləri
Assembler
Basic
C
C++
C#
Fortran
Java
Object C
Pascal
Perl
PHP
Python və s.
İLK Kompüter üçün ilk yüksək səviyyəli proqramlaşdırma dili, Konrad Zuse
PROQRAMLAŞDIRMA tərəfindən,mühəndislik üçün 1943-1945-ci illər arasında, Plankalkül idi.
DİLİ Həmin illərə təsadüf edən ilk proqramlaşdırma dillərindən biri də Short
Code idi.Short Code John Mauchly tərəfindən yaradəlmışdır.
C PROQLAŞDIRMA DILI

C proqlaşdırma dili 1970-ci illərin əvvəllərində Unix

əməliyyatlar sistemi üçün Bell lobarotoriyasında Dennis
Ritchie tərəfindən yaradılmışdır. C dili hal-hazırda ən çox
sistem proqramlaşdırması üçün istifadə edilir. Linux
əməliyyat sisteminin nüvəsi C dilində yazılmışdır.
C++ proqramlaşdırma dili

C++ dili 1980-cı illərin əvvəllərində Bell

Labaratoriyasının əməkdaşı Bjarne
Stroustrup C dilinə öz ehtiyaclarını altında bir
sıra təkmiləşdirmələrin fikirləşib. C++
proqramlaşdırma dilinin C dilindən əsas fərqi
obyekt-yönümlü olmasıdır. Mozilla FireFox,
MS Word, MS Excel, Notepad, Paint və s.
proqramların hamısı C++-da yazılmışdır.
PHP proqramlaşdırma dili

PHP dünyadakı bir çox veb-proqramçıların

sevdiyi dildir. Diqqət yetirsək veb-saytların böyük
bir hissəsinin yaradılmasında PHP-dən istifadə
edilmişdir. PHP öyrənmə çox rahatdır. Əsas
təyinatı veb-proqramlaşdırmada istifadədir.
Lakin son zamanlar digər sahələrdə də istifadə
olunmağa başlayır. Lakin PHP vasitəsi ilə
scriptləri yazarkən bəzi təhlükəsizlik tədbirlərini
(SQL İnjection, Remote Code İnclusion, XSS və
s.) mütləq nəzərə almaq lazımdır. Bu tədbirləri
nəzərə almadıqda həmin skriptləri çox asan
üsullarla sındırmaq mümkün olur. PHP5
versiyası çıxdıqdan sonra PHP obyekt-yönümlü
proqramlaşdırma dillərindən birinə çevrildi.
 JAVA proqramlaşdırma dili

Java üçün virtual maşın (JRE – Java Runtime Environment) bir çox əməliyyatlar
sistemi və bir çox arxitekturalı kompüterlər üçün mövcuddur. JRE Sun şirkəti
tərəfindən, 1995-ci ildə yaradılıb.
C#da yazılmış proqramın işləməsi üçün NET Framework lazımdır. .NET framework
Microsoft şirkəti tərəfindən hazırlanır. Hal-hazırda yalnız Windows əməliyyatlar
sistemi üçün olan versiyası mövcuddur. Lakin .NET Framework-un klonu olan
MONO Project adlı bir layihə mövcuddur və onun vasitəsilə yazılmış proqramlar bir
çox əməliyyatlar sistemində işləyir. Deməli, Java və C#-da proqram yazarkən,
platforma haqqında fikirləşmirik və bu işimizi çox asanlaşdırır. Digər üstünlüklərə
tiplərin asan çevrilməsi, unicode dəstəyi, şəbəkələrlə iş və s. misal ola bilər. Beləliklə
böyük sistemlər yaradarkən bu texnologiyaların tətbiqi daha məqsədəuyğundur.
Çünki bu texnologiyalardan istifadə etməklə proqram yazarkən demək olar ki,
məsələnin məğzindən başqa digər problemlərin “qayğı”sına qalmağa ehtiyac qalmır.
Bir çox bank sistemləri, hava limanlarında qeydiyyat və s. sistemlərini yaradarkən
proqramlaşdırma texnologiyası kimi bu texnologiyalara üstünlük verilir.
Perl proqramlaşdırma dili

PERL (Pratical Extraction and Reporting Language),

ilk dəfə 1987-ci ildə Larry Wall tərəfindən Unix
əməliyyat sistemi üçün yaradılan proqramlaşdırma
dilidir. İlk dəfə yalnız Unix əməliyyat sistemlərində
çalışmasına baxmayaraq, hal-hazirda Linux
əməliyyat sistemlərində də çalışır.Perl
proqramlaşdırma dilini Mac OS və ya Windows
əməliyyat sistemlərində çalışdırmaq üçün ilk öncə
Perl client qurmaq lazımdır.
Bu dil C dilinə çox yaxındır. Əsasən CGİ scriptlər və
web-proqramlar yaratmat üçün istifadə olunur.
 • https://az.wikipedia.org/wiki/Ana_S%C9%99hif%C9%9
9

• A.İ.Qurbanov,E.M.Məmmədov,A.S.Hüseynova
ƏDƏBIYYAT “Kompüter texnikası və proqramlaşdırma” Bakı-2010

• İnformatika _ümumtəhsil məktəblərində 9-cu sinif üçün

dərslik.İ.C.Sadıqov,R.Ə.Mahmudzadə,N.R.İsayeva.Bakı,
”Bakınəşr”,2008
DIQQƏTINIZƏ GÖRƏ
TƏŞƏKKÜRLƏR