PW - Phan Tich Phuong Sai 2015

PHAÂN TÍCH
PHÖÔNG SAI

TS CHU VĂN THỌ

Trưởng Bộ moân Toaùn Đaïi Hoïc Y Döôïc TP HCM
A-PHAÂ
N TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄ
T YEÁ
U TOÁ(ONE-WAY ANALYSIS OF VARIANCES)
I- ÑAË T VAÁ N ÑEÀ
Xeùt caùc keát quaûquan saùt phuïthuoäc vaøo yeáu toáA. Yeáu toáA coùk loaïi A1 , A 2 ,.., A k vaøtöông öùng laøk nhoùm
keát quaûquan saùt:
Yeáu toáA
A1 A2 . . . A j ... Ak
Y11 Y12 ... Y1 j ... Y1k
Y21 Y22 ... Y2 j ... Y2 k
. . . .
. . . .
. . . Yn k k
. Yn 2 2 .
. Yn j j
Yn11
________________________________
Y1 Y2 . . . Yj ... Yk
Goïi caùc trung bình daân soá(population means) öùng vôùi moãi loaïi A1 , A 2 ,..., A k laø1 ,  2 ,...,  k . Ta muoán
xeùt aûnh höôûng cuûa yeáu toáA ñeán keát quaû, töùc laøkieåm ñònh caùc trung bình 1 ,  2 ,...,  k .
II- TÌM HIEÅ U PHAÂ N TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄ T YEÁ U TOÁ
Kyùhieäu caùc quan saùt laøYij vôùi j =1,2,..,k vaøi =1,2,.., n j . (j chæthöùtöïcoät ; i chæthöùtöïhaøng öùng vôùi j)
1 n1 1 n2
1 nk
Caùc trung bình nhoùm (group means) laø: Y1 =  Yi1 ; Y2 =  Yi 2 ;...; Yk =  Yik
n 1 i1 n2 i 1 nk i 1
n
1 k j 1 k k
Trung bình toaøn theå(grand mean) laø: Y    Yij =  n j Yj vôùi N =  n j .
N j1 i 1 N j1 j1
Chuùyù
: Theo ñònh nghóa treân, Y laøtrung bình coùtroïng soá(weighted mean). Do ñoùneáu n1 , n 2 ,.., n k khoâng
k k
 Yj  Yj
j1 j1
baèng nhau thì Y  vaøneáu n1 , n 2 ,.., n k baèng nhau thì Y = .
k k
Ta coù: Yij - Y = ( Yij - Yj ) + ( Yj - Y ) vôùi j =1,2,.., k.
Suy ra ñoäleäch giöõa caùtheåvaøtrung bình toaøn theåbaèng toång ñoäleäch giöõa caùtheåtrong nhoùm vaøtrung bình
nhoùm vôùi ñoäleäch giöõa trung bình nhoùm vaøtrung bình toaøn theå.
k nj k nj k nj
Ta chöùng minh:   (Yij  Y ) =  (Yij  Yj ) +   (Yj  Y ) 2 (1)
2 2
j1 i 1 j1 i 1 j1 i 1
Goïi toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa caùtheåvaøtrung bình toaøn theålaøtoång caùc bình phöông toaøn phaàn (the
Total sum of squares):
k nj k nj
2
Q T =   (Yij  Y ) =   Yij2 – N(Y ) 2 (2)
j1 i 1 j1 i 1
Goïi toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa caùtheåtrong nhoùm vaøtrung bình nhoùm laøtoång caùc bình phöông trong
caùc nhoùm (the Within-Groups sum of squares):
k nj k nj k
Q W =   (Yij  Yj ) = 2
 Yij2 –  n j Yj2 (3)
j1 i 1 j1 i 1 j1
Goïi toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa trung bình nhoùm vaøtrung bình toaøn theålaøtoång caùc bình phöông giöõa
caùc nhoùm (the Between-Groups sum of squares):
k nj k
QB =   ( Yj  Y ) =  n j Yj2  N( Y ) 2
2
(4)
j1 i 1 j1
Töø(2),(3),(4) suy ra (1) ñöôïc chöùng minh. Töø(1) ta coù: Q T = Q W + Q B (5)
Neáu coùsöïkhaùc nhau raát lôùn giöõa caùc trung bình nhoùm, so vôùi söïbieán ñoåi trong caùc nhoùm, thì Q B coùkhuynh
höôùng lôùn hôn Q W . Maët khaùc, neáu caùc trung bình nhoùm gaàn nhö baèng nhau thì coùmoät söïbieán ñoåi ñaùng keå
trong caùc nhoùm. Do ñoùñoälôùn giöõa Q B vaøQ W cho khaûnaêng so saùnh söïbieán ñoåi giöõa caùc trung bình nhoùm
vaøsöïbieán ñoåi trong caùc nhoùm.
Cho maãu Yi1 ñoäc laäp vaøYi1 ~ N( 1 ; 12 ) vôùi i =1,2,..., n1 ; maãu Yi 2 ñoäc laäp vaøYi 2 ~ N(  2 ;  22 ) vôùi i =1,2,.,, n 2 ;
. . . ; maãu Yik ñoäc laäp vaøYik ~ N(  k ;  2k ) vôùi i = 1, 2,..., n k . Giaûsöûta coùñieàu kieän 12 =  22 = ... =  2k =  2 .
(Cuõng gioáng nhö so saùnh hai trung bình trong tröôøng hôïp maãu nhoûta phaûi coùhai daân soácoùphaân phoái chuaån
vaøgiaûsöûcuøng phöông sai).
Ñaët giaûthieát H 0 : 1 =  2 = ... =  k =  . Theo giaûthieát H 0 , ta coi nhö k maãu treân trôûthaønh moät maãu toaøn theå,
k
côõmaãu laøN=  n j vaøYij ~ N(  ;  2 ) vôùi j =1,2,...,k ; i =1,2,..., n j . Ta coù3 caùch öôùc löôïng phöông sai  2 .
j1
k nj
 (Yij  Y) 2 QT
2
Caùch 1: Phöông sai maãu toaøn theålaøST = j1i1 = . Do ñoùcoùtheåöôùc löôïng phöông sai  2 
N 1 N 1
QT
ST2 . Suy ra E( ST2 ) = E( ) =  2  E( Q T ) = (N–1)  2 .
N 1
n1 n2 nk
 (Yi1  Y1 ) 2
 (Yi 2  Y2 ) 2
 (Yik  Yk ) 2
Caùch 2: Caùc phöông sai cuûa k maãu laøS12  i1 ; S22  i1 ; ... ; S2k  i1 .
n1  1 n 2 1 n k 1
k k nj
 (n j  1)S 2j  (Yij  Yj ) 2 QW
Goïi phöông sai chung (pool variance) laø S 2  j1 = j1i1 = .
W k k Nk
 (n j  1) n j  k
j1 j1
2 QW
Do ñoùcoùtheåöôùc löôïng phöông sai  2  S 2W . Suy ra E( S W ) = E( ) =  2  E( Q W ) = (N–k)  2 .
Nk
2 QB
Caùch 3: Goïi phöông sai giöõa caùc nhoùm laø: S B = .
k 1
2 QB
Töø(4) suy ra: E( Q B ) = E( Q T ) – E( Q W ) = (N–1)  2 – (N–k)  2 = (k–1)  2  E( S B ) = E( ) = 2 .
k 1
2
Do ñoùcoùtheåöôùc löôïng phöông sai  2  S B .
Chuùyùraèng caùc keát quaûtreân coùñöôïc laødo giaûthieát H 0 ñuùng, töùc laø1 ,  2 ,...,  k baèng nhau. Neáu giaûthieát
H 0 khoâng ñuùng, töùc laø1 ,  2 ,...,  k khoâng baèng nhau thì khi ñoùQ W vaãn khoâng thay ñoåi vì chædöïa treân söï
bieán ñoåi cuûa caùtheåtrong nhoùm vaødo ñoùE( S2W )=  2 , tuy nhieân Q B seõcoùkhuynh höôùng taêng vì döïa treân söï
 n j ( j  ) 2  n j j
2
bieán ñoåi cuûa caùc trung bình nhoùm vaøE( SB ) = 2 + j
, trong ñoù  j
. (6)
k 1 N
2 2
Do ñoùbaøi toaùn so saùnh 1 ,  2 ,...,  k trôûveàso saùnh S B vaøS 2W . Neáu giaûthieát H 0 ñuùng thì S B vaøS 2W khoâng
2 2
khaùc nhau vì E( S B ) = E( S 2W )=  2 . Neáu giaûthieát H 0 khoâng ñuùng thì töø(6) suy ra S B coùkhuynh höôùng lôùn
hôn S2W . (Statistical Methods in Medical Research; P.Armitage and G.Berry ; Blackwell Scientific
Publications; Third Edition, 1994).
( N  1)ST2 ( N  k )S 2W
Theo giaûthieát H 0 , ta coù: ~  2 (N –1) ; ~  2 (N–k).
2
 2
(k  1)S 2B ( N  1)ST2 ( N  k )S 2W (k  1)S 2B
Maët khaùc: = –  ~  2 (k –1).
2 2 2 2
S 2B
Do ñoù F = ~ Fisher F(k –1; N–k). Ta coùpheùp kieåm ñònh 1 ,  2 ,...,  k nhö sau:
2
SW
Ñaët giaûthieát H0 : 1 =  2 = ... =  k .
HA : 1 ,  2 ,...,  k khoâng baèng nhau.
-Neáu F > F  (k –1; N–k) thì baùc boûH0 , chaáp nhaän HA, ngöôõng sai laàm  .
-Neáu F  F (k –1; N – k) thì chaáp nhaän H0 .
III- CAÙC BÖÔÙ C THÖÏC HIEÄ N PHAÂ N TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄ T YEÁ U TOÁ
Caùc böôùc thöïc haønh phaân tích phöông sai moät yeáu toánhö sau:
1 n1 1 n2 1 nk
1)Tính caùc trung bình nhoùm: Y1 =  Yi1 ; Y2 =  Yi 2 ;...; Yk =  Yik
n1 i 1 n 2 i1 n k i1
n
1 k j 1 k k
2) Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =  n j Yj vôùi N =  n j .
N j1 i 1 N j1 j1
k nj k
3) Tính   Yij2 ;  n j Yj2 ; N( Y ) 2 .
j1 i 1 j1
4) Tính toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa trung bình nhoùm vaøtrung bình toaøn theå:
k
QB =  n j Yj2  N( Y ) 2
j1
5) Tính toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa caùtheåtrong nhoùm vaøtrung bình nhoùm:
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2
j1 i 1 j1
2 QB Q
6) Tính caùc phöông sai: S B = ; S 2W = W
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F 
S2W
Nguoàn TBPÑL Ñoätöïdo Phöông sai F
S 2B
Giöõa caùc nhoùm QB k –1 S2B F=
S 2W
Trong caùc nhoùm QW N–k S 2W
Ñaët giaûthieát H0 : 1 =  2 = ... =  k (yeáu toáA khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû).
HA : 1 ,  2 ,...,  k khoâng baèng nhau (yeáu toá A coùaûnh höôûng ñeán keát quaû).
Theo giaûthieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1; N – k).
- Neáu F > F  (k –1; N–k) thì baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,05 (hoaëc  = 0,01).
- Neáu F  F (k –1; N – k) thì chaáp nhaän H0 .
Chuùyù: - Caùc Yij ñoäc laäp vaøYij ~ N(  j ;  2j ) vôùi j =1, 2,.., k vaøi =1, 2,..., n j .
-Caùc phöông sai  2j (j =1, 2,.., k) phaûi khaùc nhau khoâng coùyùnghóa, nghóa laø 2j =  2 (j =1, 2,.., k).
-Do ñoùtröôùc khi tieán haønh phaân tích phöông sai moät yeáu toáta phaûi so saùnh caùc phöông sai  2j (j =1, 2,.., k).
(duøng pheùp kieåm Bartlett hay Cochran).
IV- THÖÏC HAØ
NH PHAÂ
T YEÁ
U TOÁKHI CÔÕMAÃ
U BAÈ
NG NHAU
Thí duï1: Sinh thieát gan treân 5 nhoùm ngöôøi beänh A 1 , A 2 , A 3 , A 4 , A 5 . Moãi nhoùm 8 ngöôøi, ñöôïc ño haøm
löôïng GGTP (µg). Keát quaûquan saùt:
A1 A2 A3 A4 A5
79,8 87,3 42,45 76 70,7
86,3 69,6 64,3 83,5 64,65
86,5 81,75 78,9 72,8 38,5
92,3 77,95 61 89 77
76,5 83,65 31,3 76,5 91,5
87,05 64,8 72,85 87,45 68
82,5 67,3 58,65 74,5 38,05
90 75,45 52,5 93,15 79,95
Haõy xeùt söïaûnh höôûng cuûa caùc beänh A 1 , A 2 , A 3 , A 4 , A 5 ñeán haøm löôïng GGTP.
Giaûi :
1)Tính caùc trung bình nhoùm :
1 n1 1 8 1 n2 1 8 18 18
Y1 =  Yi1 =  Yi1 =85,118; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =75,975; Y3 =  Yi3 =57,743 Y4 =  Yi 4
n 1 i1 8 i1 n 2 i1 8 i1 8 i 1 8 i1
1 8
=81,612; Y5 =  Yi5 =66,043
8 i1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij = 73,298 vôùi N=  n j =40.
N j1 i1 j1
k nj k 5
3) Tính  Yij2 =224283,562;  n j Yj2 = 8 Yj2 = 218989,792; N( Y ) 2 = 214903,872
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 = 4085,92
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 = 5293,77
j1 i 1 j1
2 QB Q
6) Tính caùc phöông sai: S B = =1021,48; S 2W = W =151,25
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 6,752
S 2W

S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B = 4085,92 k –1 = 4 S 2B = 1021,48 F = 6,752
S2W
Trong caùc nhoùm Q W = 5293,77 N–k = 35 S 2W = 151,25
Ñaët giaûthieát H0 : 1 =  2 =  3 =  4 =  5 .
HA : 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khoâng baèng nhau .
Theo giaûthieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1 = 4; N–k = 35).
Vì F > F 0,05 (4;35) =2,65 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,05. KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5
khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05. Caùc beänh A 1 ,A 2 ,A 3 ,A 4 , A 5 coùaûnh höôûng ñeán haøm löôïng GGTP,  = 0,05.
SO SAÙ NH TÖØ NG CAË P TRUNG BÌNH KHI CÔÕMAÃ U BAÈ NG NHAU - PHEÙ P KIEÅ M DUNCAN
(D.B DUNCAN – Multiple Range and Multiple F Test, Biometrics, 1955, JEAN PHILLIPE – Les Methodes
Statistique en Pharmacie et en Chimie, Masson et C ie , Editeurs, 1967)
Sau khi thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá, keát luaän caùc trung bình 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khaùc nhau coùyù
nghóa, ta coùtheåso saùnh töøng caëp trung bình. Pheùp kieåm Duncan ñöôïc duøng ñeåso saù
nh töøng caëp trung
bình khi n1 = n 2 = ... = n k .
Thöïc haønh pheù p kieåm Duncan:
1) Xeáp thöùtöïcaùc trung bình Yj (j =1,2,3,4,5) töønhoûñeán lôùn:
Y3 =57,743; Y5 =66,043; Y2 =75,975; Y4 =81,612; Y1 = 85,118
S 2W 151,25
2) Tính S = = = 4,348
n 8
3) Tra baûng Duncan, ñoätöïdo N-k = 35,  = 0,05:
2 3 4 5
Haïng R 2,875 3,025 3,11 3,185
RS 12,5 13,152 13,522 13,848
4) Keát quaûso saùnh :
Y1 - Y3 = 27,375 > 13,848  1 vaø 3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
Y1 - Y5 = 19,075 > 13,522  1 vaø 5 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
Y1 - Y2 = 9,143 < 13,152  1 vaø 2 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
Y1 - Y4 = 3,506 < 12,5  1 vaø 4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
___________________________________________________________
Y4 - Y3 = 23,869 > 13,522   4 vaø 3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
Y4 - Y2 = 5,637 < 12,5   4 vaø 2 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
V- THÖÏC HAØ
NH PHAÂ
T YEÁ
U TOÁKHI CÔÕMAÃ
U KHOÂ
NG BAÈ
NG NHAU
Thí duï2: So saùnh taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác taêng löïc A 1 , A 2 , A 3 , A 4 baèng caùch cho thöû treân 4 nhoùm chuoät
bò beänh X. Keát quaûquan saùt veàthôøi gian (phuùt) töøluùc baét ñaàu cho chuoät chaïy ñeán khi kieät söùc :
A1 A2 A3 A4
10 17 4 11
12 18 6 10
13 19 7 14
11 15 8 12
10 14 5 13
8 12 7 12
15 6 13
16 15
11
Haõy so saùnh taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác taêng löïc A 1 , A 2 , A 3 , A 4 .
Giaûi:
1)Tính caùc trung bình nhoùm:
1 n1 1 n2
1 n3 1 n4
Y1 =  Yi1 =10,666; Y2 =  Yi 2 =15,75; Y3 =  Yi3 = 6,142; Y4 =  Yi 4 =12,333
n 1 i1 n2 i 1 n 3 i 1 n4 i 1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =11,466 vôùi N =  n j = 30.
N j1 i 1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 = 4382;  n j Yj2 = 4300,076; N( Y ) 2 = 3944,074
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y ) 2 = 356,002
j1
k nj k
QW =   Yij2 –  n j Yj2 = 81,924
j1 i 1 j1
2 QB Q
6) Tính caùc phöông sai: S B = = 118,667; S 2W = W = 3,15
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 37,672
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =356,002 k–1=3 S2B =118,867 F = 37,672
S 2W
Trong caùc nhoùm Q W =81,924 N–k =26 S 2W =3,15
Ñaët giaûthieát H0 : 1 =  2 =  3 =  4 .
HA : 1 ,  2 ,  3 ,  4 khoâng baèng nhau .
Theo giaûthieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1=3; N–k = 26).
Vì F > F 0,01 (3;26) = 4,6 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01. KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 khaùc
nhau coùyùnghóa,  = 0,01. Caùc loaïi thuoác taêng löïc A 1 , A 2 , A 3 , A 4 coùtaùc duïng khaùc nhau,  =0,01.
SO SAÙNH TÖØ NG CAË P TRUNG BÌNH KHI CÔÕMAÃ U KHOÂ NG BAÈ NG NHAU
(JEAN PHILLIPE – Les Methodes Statistique en Pharmacie et en Chimie, Masson et Cie , Editeurs,1967)
Sau khi thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá, keát luaän caùc trung bình 1 ,  2 ,  3 ,  4 khaùc nhau coùyù
nghóa, ta coùtheåso saùnh töøng caëp trung bình. Do n1 , n 2 ,.., n k khoâng baèng nhau neân ta duøng pheùp kieåm T
ñeåso saùnh hai trung bình, khoâng duøng pheùp kieåm Duncan.
Khi 1 ,  2 ,...,  k khaùc nhau coùyùnghóa, öôùc löôïng phöông sai  2  S 2W vaøñoätöï do laøN – k khoâng thay
ñoåi khi thöïc hieän pheùp kieåm T.
2
p duïng vaøo thí duïtreân, öôùc löôïng   S 2W = 3,15 vaøñoätöïdo laøN–k = 26.
AÙ
Y1  Y2
T = 5,304 > t 0,01 (26) = 2,779. KL: 1 ,  2 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
T = 4,581 > t 0,01 (26)= 2,779. KL: 1 ,  3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
T = 1,782 < t 0,01 (18) = 2,878. KL: 1 ,  4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
T =10,459 > t 0,01 (26)= 2,779. KL:  2 ,  3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
T = 3,962 > t 0,01 (26)= 2,779. KL:  2 ,  4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
T = 6,921 > t 0,01 (26)= 2,779. KL:  3 ,  4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n3 n4
B-PHAÂ
N TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁ
U TOÁ(TWO-WAY ANALYSIS OF VARIANCES)
I- ÑAË T VAÁ N ÑEÀ
Xeùt caùc keát quaûquan saùt phuïthuoäc vaøo 2 yeáu toáH vaøC. Yeáu toáH vaøC khoâng töông taùc. Yeáu toá H coùh
loaïi H1 , H 2 ,.., H h vaøyeáu toá C coùc loaïi C1 , C 2 ,.., C c . Ta coùbaûng caùc quan saùt töông öùng vôùi yeáu toáloaïi
H i vaøC j nhö sau: Yeáu toáC
C1 C2 . . . Cj . . . Cc
H1 Y11 Y12 . . . Y1 j . . . Y1c Y1.
H2 Y21 Y22 . . . Y2 j . . . Y2c Y2.
. . . . . .
Yeáu toáH . . . . . .
Hi Yi1 Yi 2 . . . Yij . . . Yic Yi.
. . . . . .
. . . . . .
Hh Yh1 Yh 2 . . . Yhj . . . Yhc Yh.
Y.1 Y.2 Y. j Y.c
Ta muoán xeùt aûnh höôûng cuûa yeáu toá H vaøyeáu toáC ñeán keát quaû.
II- TÌM HIEÅ U PHAÂ N TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁ U TOÁ
Ta xeùt tröôøng hôïp khoâng coùsöïtöông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toáhaøng (H) vaøyeáu toácoät (C) ñeán keát quaû
quan saùt. Kyùhieäu quan saùt öùng vôùi haøng thöùi ( H i ) vaøcoät thöùj ( C j ) laøYij (i=1,2,...,h vaøj=1,2,...,c).
Ñeåbieåu thòkhaûnaêng aûnh höôûng cuûa yeáu toáhaøng vaøcoät treân trung bình toaøn theå cuûa Yij , ta xeùt daïng tuyeán
tính: E( Yij ) =  +  i +  j (i=1,2,...,h vaøj=1,2,...,c) (1), trong ñoù bieåu thòtrung bình toaøn theå;  i laøhaèng
soá, bieåu thòmöùc ñoätaêng leân hoaëc giaûm ñi cuûa trung bình haøng thöù i so vôùi trung bình  , baát chaáp ôûcoät naøo;
 j laøhaèng soá, bieåu thòmöùc ñoätaêng leân hoaëc giaûm ñi cuûa trung bình coät thöù j so vôùi trung bình  , baát chaáp ôû
h c
haøng naøo. Ta coùtheågiaûsöû  i =0 vaø  j =0 maøkhoâng haïn cheátính toång quaùt cuûa (1).
i 1 j1
Baát kyøgiaùtrò Yij naøo cuõng thay ñoåi ngaãu nhieân chung quanh kyøvoïng E( Yij ). Do ñoùcoùtheåvieát döôùi daïng:
Yij = E( Yij ) +  ij =  +  i +  j +  ij (i=1,2,...,h vaøj=1,2,...,c) (2), trong ñoùcaùc thaëng dö (residuals)  ij ñöôïc
coi laøcaùc bieán ngaãu nhieân ñoäc laäp, coùphaân phoái chuaån N(0;  2 ). Caùc thaëng dö  ij toàn taïi coùtheådo sai soá
trong ño ñaïc, tính toaùn caùc Yij ; do söïthay ñoåi töïnhieân trong caùc caùtheåñöôïc laáy ra ñeåthöïc hieän thí nghieäm.
Chuùyù : a) Khi coùsöïtöông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toáhaøng vaøcoät (interaction between the rows and the
columns effects) thì daïng tuyeán tính (1) khoâng coøn ñuùng.
b) Khi khoâng coùsöïtöông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toáhaøng vaøcoät thì söïkhaùc nhau giöõa E( Yim ) vaøE( Yik ) (ôû
2 coät m vaøk) ñeàu nhö nhau ôûmoïi haøng; söïkhaùc nhau giöõa E( Ypj ) vaøE( Yqj ) (ôû2 haøng p vaøq) ñeàu nhö nhau
ôûmoïi coät; nghóa laø: E( Yim ) – E( Yik ) =  m –  k  i =1,2,...,h vaøE( Ypj ) – E( Yqj ) =  p –  q  j =1,2,...,c. Khi
coùsöïtöông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toáhaøng vaøcoät thì nhaän xeùt treân khoâng coøn ñuùng.
1 c
Trung bình töøng haøng: Yi.   Yij vôùi i = 1, 2,…, h (i chæthöùtöïhaøng)
c j1
1 h
Trung bình töøng coät: Y. j   Yij vôùi j = 1, 2,…, c (j chæthöùtöïcoät)
h i1
1 h c
Trung bình toaøn theå: Y    Yij vôùi N = h.c
N i 1 j1
Ta coù: Yij  Y = ( Yi.  Y ) + ( Y. j  Y ) + (Yij  Yi.  Y. j  Y )
Nhaän xeùt: Söïkhaùc bieät giöõa Yij vaøY phuïthuoäc moät phaàn vaøo tính chaát khaùc bieät cuûa haøng thöù i, Yi.  Y ;
moät phaàn vaøo tính chaát khaùc bieät cuûa coät thöù j, Y. j  Y ; vaømoät phaàn vaøo ñaïi löôïng trong ñoùcoùsöïkhaùc bieät
cuûa haøng thöù i vaøcoät thöùj.
h c h c h c h c
Ta chöùng minh:   (Yij  Y ) 2 =   (Yi.  Y) 2 +   (Y. j  Y ) 2 +   (Yij  Yi.  Y. j  Y ) 2 (7)
i 1 j1 i 1 j1 i 1 j1 i 1 j1
Goïi toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa caùtheåvaøtrung bình toaøn theålaøtoång caùc bình phöông toaøn phaàn (the
Total Sum of Squares):
h c h c
Q T    (Yij  Y ) 2 =   Yij2 – N( Y ) 2 (8)
i 1 j1 i 1 j1
Goïi toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa trung bình haøng vaøtrung bình toaøn theålaøtoång caùc bình phöông giöõa
caùc haøng (the Between-Rows Sum of Squares):
h c h h
Q H    (Yi.  Y ) = c ( Yi.  Y ) = c Yi2.  N( Y ) 2
2 2
(9)
i 1 j1 i 1 i 1
Goïi toång caùc bình phöông ñoäleäch giöõa trung bình coät vaøtrung bình toaøn theålaøtoång caùc bình phöông giöõa
caùc coät (the Between-Columns Sum of Squares):
h c c c
Q C    (Y. j  Y ) = h  ( Y. j  Y ) = h  Y.2j  N( Y ) 2
2 2
(10)
i 1 j1 j1 j1
Nhaän xeù t: Toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng (the Between-Rows Sum of Squares) vaøtoång caùc bình
phöông giöõa caùc coät (the Between-Columns Sum of Squares) cuõng coùyùnghóa gioáng nhö toång caùc bình
phöông giöõa caùc nhoùm (the Between-Groups Sum of Squares) trong PTPS 1-yeáu toá.
Goïi toång caùc bình phöông thaëng dö (the Residual Sum of Squares):
h c h c h c
2
QR =   (Yij  Yi.  Y. j  Y ) =  Yij2 – c Yi2. – h  Y.2j + N( Y ) 2 (11)
i 1 j1 i 1 j1 i 1 j1
Töø(8),(9),(10),(11) suy ra (7) ñöôïc chöùng minh. Töø(7) ta coù:
QT = QH + QC + QR  QR = QT – QH – QC
Ñoätöïdo cuûa Q T laøN –1; ñoätöïdo cuûa Q H laøh –1; ñoätöïdo cuûa Q C laøc –1. Suy ra ñoätöïdo cuûa Q R laø
QH Q QR
N –1 – (h –1) – (c –1) = (h –1)(c –1). Ta coùcaùc phöông sai: S 2H  ; SC2  C ; S 2R  .
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
Ñaët giaûthieát H 0H : Yeáu toáH khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû, nghóa laøcaùc  i (i=1,2,...,h) trong (1) ñeàu baèng
h
nhau, vaødo ñoù i = 0 (i=1,2,...,h) vì   i = 0. Khi ñoù, S 2H vaøS2R ñeàu laøöôùc löôïng toát cuûa  2 , nghóa laøE(
i 1
2 S 2H
S 2H ) = E( S 2R ) =  , suy ra FH  ~ Fisher F(h –1;(h–1)(c–1)). Neáu giaûthieát H 0H khoâng ñuùng thì S 2H
S 2R
khoâng laøöôùc löôïng toát cuûa  2 , nhöng S 2R vaãn laøöôùc löôïng toát cuûa  2 ; nghóa laøE( S 2H ) >  2 , nhöng E( S 2R )
2 S 2H
=  , suy ra S 2H coùkhuynh höôùng lôùn hôn S 2R , do ñoùFH  > 1.
S 2R
Ñaët giaûthieát H 0C : Yeáu toáC khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû, nghóa laøcaùc  j (j=1,2,...,c) trong (1) ñeàu baèng
c
nhau, vaødo ñoù j = 0 (j=1,2,...,c) vì   j = 0. Khi ñoù, SC2 vaøS 2R ñeàu laøöôùc löôïng toát cuûa  2 , nghóa laøE( SC2
j1
SC2
) = E( S 2R ) =  2 , suy ra FC  ~ Fisher F(c –1;(h–1)(c–1)). Neáu giaûthieát H 0C khoâng ñuùng, thì thì SC2
S 2R
2
khoâng laøöôùc löôïng toát cuûa  2 , nhöng S 2R vaãn laøöôùc löôïng toát cuûa  2 ; nghóa laøE( SC2 ) >  , nhöng E( S 2R )
2 SC2
=  , suy ra SC2 coùkhuynh höôùng lôùn hôn S 2R , do ñoùFC  > 1.
S 2R
(Statistical Methods in Medical Research; P.Armitage and G.Berry ; Blackwell Scientific Publications; Third
Edition, 1994. Statiscal Methods, George W.Senedecor and William G. Cochran; Iowa State University
Press/Ames; Eighth Edition, 1989).
III- CAÙC BÖÔÙ C THÖÏC HIEÄ N PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁ U TOÁ
1 c
1) Tính trung bình töøng haøng: Yi.   Yij vôùi i = 1, 2,…, h (i chæthöùtöïhaøng)
c j1
1 h
2)Tính trung bình töøng coät: Y. j   Yij vôùi j = 1, 2,…, c (j chæthöùtöïcoät)
h i1
1 h c
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij vôùi N = h.c
N i1 j1
h c h c
2
4) Tính:  Yij2 ; N ( Y ) ; c Yi2. ; h  Y.2j
i 1 j1 i 1 j1
h c
5) Tính toång caùc bình phöông toaøn phaàn: QT =   Yij2 – N(Y) 2
i 1 j1
h
6) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng: Q H = c Yi2.  N( Y ) 2
i 1
c
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = h  Y.2j  N( Y ) 2
j1
8)Tính toång caùc bình phöông thaëng dö: QR = QT – QH – QC
Q Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  H ; SC2  C ; S 2R 
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  ; FC 
S 2R S 2R
Giöõa caùc haøng QH h–1 S 2H FH
Giöõa caùc coät QC c–1 SC2 FC
Thaëng dö QR (h–1)(c–1) S 2R
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toá H khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toá H coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
Theo giaûthieát H 0H , ta coùFH  ~ Fisher F(h –1; (h–1)(c–1)).
S 2R
-Neáu FH > F  (h –1;(h–1)(c –1)) thì baùc boûH 0H , chaáp nhaän H AH , ngöôõng sai laàm  = 0,05 (hoaëc  = 0,01).
-Neáu FH  F  (h–1;(h –1)(c–1)) thì chaáp nhaän H 0H .
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toá C khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toá C coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S C2
Theo giaûthieát H 0C , ta coùFC  ~ Fisher F(c –1; (h–1)(c–1)).
S 2R
-Neáu FC > F  (c –1;(h–1)(c–1)) thì baùc boûH 0C , chaáp nhaän H AC , ngöôõng sai laàm  = 0,05 (hoaëc  = 0,01).
-Neáu FC  F  (c –1;(h–1)(c –1)) thì chaáp nhaän H 0C .
IV- THÖÏC HAØ NH PHAÂ N TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁ U TOÁ
Thí duï3: Hai yeáu toádung moâi vaøphöông phaùp chieát suaát ñöôïc xem xeùt söïaûnh höôûng ñeán keát quaûchieát suaát
chaát A töødöôïc lieäu B. Yeáu toádung moâi coù5 loaïi vaøyeáu toáphöông phaùp chieát suaát coù3 loaïi. Cho bieát 2 yeáu
toádung moâi vaøphöông phaùp chieát suaát khoâng töông taùc. Keát quaûquan saùt:
Phöông phaùp chieát suaát (yeáu toáC)
C1 C2 C3
Dung moâi H1 115 59 62
(yeáu toáH) H2 120 70 55
H3 125 65 57
H4 140 71 60
H5 110 75 56
Haõy xeùt söïaûnh höôûng cuûa hai yeáu toádung moâi vaøphöông phaùp chieát suaát ñeán keát quaûchieát suaát.
Giaûi:
1 c 1 3 1 3
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j 78,666; Y2.   Y2 j =81,666
c j1 3 j1 3 j1
1 3 1 3 1 3
Y3.   Y3 j =82,333; Y4.   Y4 j =90,333; Y5.   Y5 j =80,333
3 j1 3 j1 3 j1
1 h 15 15 15
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1  Yi1 =122;
= Y.2   Yi 2 =68; Y.3   Yi3 =58
h i1 5 i1 5 i1 5 i1
1 5 3
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =82,666 (N = 5.3 =15)
15 i1 j1
5 3 5 3
2
4) Tính:  Yij2 =115076; N( Y ) =102505,013 ; 3 Yi2. =102749,519 ; 5 Y.2j =114360
i 1 j1 i 1 j1
5 3
5) Tính toång caùc bình phöông toaøn phaàn: QT =   Yij2 – N(Y) 2 =12570,987
i 1 j1
5
6) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng: Q H = 3 Yi2.  N( Y ) 2 =244,506
i 1
3
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 5 Y.2j  N( Y ) 2 =11854,987
j1
8)Tính toång caùc bình phöông thaëng dö: Q R = Q T – Q H – Q C =471,494
Q Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  H =61,126; S C2  C =5927,493; S 2R  =58,936
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =1,037; FC  =100,575
S 2R S 2R
Giöõa caùc haøng Q H =244,506 h–1 = 4 S 2H =61,126 FH =1,037
Giöõa caùc coät Q C =11854,987 c–1 = 2 S C2 =5927,493 FC =100,575
Thaëng dö Q R =471,494 (h –1)(c –1) = 8 S 2R =58,936
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toá dung moâi H khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toá dung moâi H coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
Theo giaûthieát H 0H , ta coùFH  ~ Fisher F(h –1=4; (h–1)(c–1)=8).
S 2R
Vì FH < F 0,05 (h –1= 4;(h–1)(c –1)=8) = 3,8 neân chaáp nhaän H 0H .
KL: Yeáu toádung moâi khoâng aûnh höôûng deán keát quaû.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toá phöông phaùp chieát suaát C khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toá phöông phaùp chieát suaát C coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S C2
Theo giaûthieát H 0C , ta coùFC  ~ Fisher F(c –1=2;(h–1)(c–1)=8).
S 2R
Vì FC > F 0,01 (c –1=2;(h-1)(c–1)=8) = 8,7 neân baùc boûH 0C , chaáp nhaän H AC , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toáphöông phaùp chieát suaát coùaûnh höôûng deán keát quaû, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
TS CHU VAÊ
N THOÏ
Tröôûng Boämoân Toaùn Ñaïi Hoïc Y Döôïc Tp HCM
BAØ
I TAÄ
P PHAÂ
N TÍCH PHÖÔNG SAI
TS CHU VAÊ
N THOÏ
Tröôû
ng Boämoân Toaù
n Ñaïi Hoïc Y Döôïc Tp HCM
Caâu 1- Laøm sinh thieát gan treân 5 nhoùm ngöôøi beänh A, B, C, D, E ñeåño haøm löôïng GGTP (  g). Keát quaû
quan saùt: A B C D E
27,7 45,9 85,3 39,6 41,8
25,8 39 64,1 41,1 46,3
38,1 40,4 74,4 35,3 52,7
39,6 34 78,2 32,6 57,2
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån.
Hoûi 5 beänh treân coùaûnh höôûng ñeán löôïng GGTP trung bình khoâng ? Neáu 5 beänh treân coùaûnh höôûng ñeán löôïng
GGTP trung bình, haõy so saùnh söïaûnh höôûng cuûa töøng caëp beänh treân.
Caâu 2- Nghieân cöùu veàhieäu quaûcuûa 3 loaïi thuoác A, B, C duøng ñieàu trò chöùng suy nhöôïc thaàn kinh. Keát quaû
quan saùt sau moät tuaàn ñieàu trò(ñaùnh giaùbaèng thang ñieåm) nhö sau :
A 25 22 24 26
B 20 19 18 19
C 15 17 14 16
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai.
Haõy ñaùnh giaùhieäu quaûcuûa 3 loaïi thuoác A, B, C. Neáu hieäu quaûcuûa 3 loaïi thuoác treân khaùc nhau coùyùnghóa,
haõy so saùnh hieäu quaûcuûa töøng caëp thuoác.
Caâu 3- So saùnh hieäu quaûcuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau A, B, C, D baèng caùch thöûnghieäm treân 4 nhoùm ngöôøi
beänh X, moãi nhoùm duøng moät loaïi thuoác giaûm ñau. Keát quaûmöùc ñoägiaûm ñau ñöôïc chaám theo thang ñieåm:
A B C D
82 80 77 65
89 70 69 75
77 72 67 67
72 90 65 55
78 63
92 70
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån.
Hoûi hieäu quaûcuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau coùkhaùc nhau khoâng ? Neáu hieäu quaûcuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau khaùc
nhau coùyùnghóa, haõy so saùnh hieäu quaûcuûa töøng caëp thuoác giaûm ñau.
Caâu 4- Boán loaïi thuoác boåA, B, C, D thöû cho 4 nhoùm ngöôøi bình thöôøng. Keát quaûquan saùt laøñoätaêng troïng
(kg) nhö sau: A 0,6 0,7 0,8 1
B 0,9 1,2 1,4 1,5 1,6
C 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,3
D 0,5 0,7 0,8 0,9 1 1,2
1)Tìm khoaûng tin caäy cuûa soátrung bình vôùi ñoätin caäy 0,95 öùng vôùi thuoác A, B, C, D.
2)Bieåu dieãn caùc khoaûng tin caäy naøy treân cuøng moät truïc thöïc. Haõy döïñoaùn söïkhaùc nhau coùyùnghóa hay
khoâng veàtaùc duïng cuûa töøng caëp thuoác A, B, C, D.
3)So saùnh taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác A, B, C, D. (  =0,05). Neáu taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác khaùc nhau, haõy so
saùnh taùc duïng cuûa töøng caëp thuoác. Keát quaûso saùnh naøy coùphuøhôïp vôùi döïñoaùn ôûcaâu treân khoâng ?
Caâu 5- Ñeåñaùnh giaù5 loaïi thuoác tròbeänh suyeãn A, B, C, D, E ngöôøi ta cho thöûnghieäm thuoác treân 5 nhoùm
ngöôøi beänh suyeãn, moãi nhoùm thöûnghieäm moät loaïi thuoác. Sau 2 giôøùduøng thuoác, ño löôïng FEV (cl) cuûa moãi
ngöôøi. Keát quaûquan saùt:
A B C D E
38,1 34 78,2 41,1 52,7
39,6 40,4 74,4 35,3 46,3
27,7 39 64,1 32,6 41,8
25,8 45,9 85,3 39,6 57,2
Haõy so saùnh taùc duïng tròbeänh suyeãn cuûa 5 loaïi thuoác treân. Neáu 5 loaïi thuoác treân coùtaùc duïng trò beänh suyeãn
khaùc nhau, haõy so saùnh taùc duïng tròbeänh suyeãn cuûa töøng caëp thuoác.
Caâu 6- Boán loaïi thuoác trò suyeãn A, B, C, D ñöôïc thöûnghieäm treân 4 nhoùm ngöôøi beänh suyeãn. Sau 2 giôøùduøng
thuoác, ño löôïng FEV (ñôn vòlít) cuûa moãi ngöôøi. Keát quaûnhö sau:
A 0,8 1 0,6 0,7
B 1,2 1,6 1,5 1,4 0,9
C 0,9 1 0,7 1,1 0,8 1,3
D 0,8 1,2 0,5 0,9 1 0,7
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Haõy so saùnh taùc duïng trò
beänh suyeãn cuûa 4 loaïi thuoác treân. Neáu taùc duïng tròbeänh suyeãn cuûa 4 loaïi thuoác treân khaùc nhau, haõy so saùnh
taùc duïng tròbeänh suyeãn cuûa töøng caëp thuoác.
Caâu 7- Nghieân cöùu veàhieäu quaûcuûa 3 loaïi thuoác A, B, C tròsuy nhöôïc thaàn kinh. Tuøy theo möùc ñoäbeänh:
nheï, trung bình, khaùnaëng, naëng; laáy ngaãu nhieân 12 ngöôøi bòsuy nhöôïc thaàn kinh, chia laøm 4 nhoùm thöû
nghieäm 3 loaïi thuoác A, B, C. Thuoác tròsuy nhöôïc thaàn kinh vaømöùc ñoäbeänh khoâng töông taùc. Sau 1 tuaàn thöû
nghieäm, keát quaûñöôïc ñaùnh giaùbaèng thang ñieåm nhö sau:
Möùc ñoäbeänh
Nheï Trung bình Khaùnaëng Naëng
A 25 28 29 31
Thuoác B 35 34 36 36
C 42 45 47 49
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Haõy so saùnh hieäu quaûtròsuy
nhöôïc thaàn kinh cuûa 3 loaïi thuoác treân.
Caâu 8- Moät nhoùm 10 ngöôøi beänh suyeãn ñöôïc laáy ngaãu nhieân ñeåthöûnghieäm 3 loaïi thuoác trò suyeãn A, B, C.
Ñaùnh giaùhieäu quaûcuûa 3 loaïi thuoác treân baèng caùch ño FEV (lít) cuûa moãi ngöôøi sau 2 giôøduøng thuoác:
Nhoùm thöûnghieäm
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A 0 0,04 0,02 0,02 0,04 0,03 0,05 0,02 0 0,12
Thuoác B 0,13 0,17 0,2 0,27 0,11 0,18 0,21 0,23 0,24 0,08
C 0,26 0,23 0,21 0,19 0,36 0,25 0,32 0,38 0,3 0,3
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Haõy so saùnh hieäu quaûtrò
suyeãn cuûa 3 loaïi thuoác treân.
Caâu 9- Ñieän theátreân da (mV) cuûa 8 ngöôøi bình thöôøng, ñöôïc laáy ngaãu nhieân, khi coùcaùc traïng thaùi taâm lyù: lo
laéng, vui möøng, traàm caûm, bình tónh coùkeát quaûnhö sau:
1 2 3 4 5 6 7 8
Lo laéng 24 55 10 22 11 38 18 22
Vui möøng 23 53 9 19 14 37 15 23
Traàm caûm 21 54 11 20 13 36 16 21
Bình tónh 22 52 8 21 12 35 17 20
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Hoûi yeáu toátraïng thaùi taâm lyù
hay yeáu toácon ngöôøi laøm aûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da ?
Caâu 10- Löïc daäp vieân thuoác coù4 möùc vaøkeo lieân keát boät thuoác coù5 loaïi. Löïc daäp vieân vaøkeo lieân keát boät
khoâng töông taùc. Keát quaûquan saùt thôøi gian (phuùt) tan raõcuûa 20 vieân thuoác ñöôïc laáy ngaãu nhieân:
Keo lieân keát boät thuoác
C1 C 2 C 3 C 4 C 5
H1 10 12 15 15 11
Löïc daäp vieân H2 8 14 9 16 14
H3 15 10 12 14 9
H4 11 8 11 12 11
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Löïc daäp vieân vaøkeo lieân keát
boät thuoác coùaûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác khoâng ?
Caâu 11- Coù4 loaïi thuoác nguûH1 , H 2 , H 3 , H 4 ñöôïc thöûnghieäm ñuùng lieàu qui ñònh treân 6 nhoùm ngöôøi laàn
löôït bòcaùc beänh C1 , C 2 , C 3 , C 4 , C 5 , C 6 . Keát quaûquan saùt laøthôøi gian (phuùt) nguûcuûa moãi ngöôøi:
C1 C2 C3 C4 C5 C6
H1 20 32 31 21 28 30
H2 24 26 29 25 27 29
H3 25 27 28 27 24 23
H4 18 29 33 22 30 26
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Thuoác nguûvaøbeänh coùaûnh
höôûng ñeán thôøi gian nguûcuûa ngöôøi beänh khoâng ?
Caâu 12- Coùù4 loaïi haït gioáng ñaäu naønh ñöôïc xöûlyùkhaùng saâu beänh laøArasan, Spergon, Semesan, Fermate.
Kyõthuaät öôm haït gioáng coù5 phöông phaùp laøC1 , C 2 , C 3 , C 4 , C 5 . Keát quaûquan saùt laøtæleä(%) haït naåy
maàm sau moät tuaàn öôm:
C1 C 2 C3 C4 C5
Arasan 28 20 21 32 31
Spergon 27 24 25 26 29
Semesan 24 25 27 27 28
Fermate 30 18 22 29 33
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån coùcuøng phöông sai. Haït gioáng ñaäu naønh vaø
phöông phaùp öôm haït gioáng coùaûnh höôûng ñeán tæleä(%) haït naåy maàm khoâng ?
BAØ
I GIAÛ
I BAØ
I TAÄ
P PHAÂ
N TÍCH PHÖÔNG SAI
TS CHU VAÊ N THOÏ
Tröôû
ng Boämoân Toaù
n Ñaïi Hoïc Y Dö ôïc Tp HCM
Caâu 1-
Chuùyù : Neáu giaûthieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoái chuaån , coùcuøng phöông sai
thì khoâng caàn kieåm ñònh caù c phöông sai. Neáu giaûthieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân
phoái chuaån, khoâng noù i coùcuøng phöông sai, thì ta thöïc hieän so saùnh caùc phöông sai baèng pheùp kieåm Bartlett
hoaëc Cochran.
Thöïc hieän pheùp kieåm Cochran:
Ta coù: Y1 =32,8; Y2 =39.825; Y3 =75,5; Y4 =37,15; Y5 =49,51
S12 =49,78; S 22 =23,94; S32 =78,16; S 24 =15,24; S52 =46,35
Ñaët giaûthieát H0 : 12 =  22 =  32 =  24 =  52 .
HA : 12 ,  22 ,  32 ,  24 ,  52 khoâng baèng nhau.
G=

max S12 ,..., S2n= 0,366. Tra baûng Cochran: G 0,01 (n-1= 3; k =5)= 0,695.
 i S 2
Vì G < 0,695 neân chaáp nhaän H 0 . KL: 12 =  22 =  32 =  24 =  52 .

Thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá:
1 n1 1 4 1 n2
1 4
1)Tính caùc trung bình nhoùm : Y1 =  Yi1 =  y i1 =32,8; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =39,825; Y3 =
n1 i1 4 i1 n2 i 1 4 i 1
1 n3 1 4 1 4 1 4
 Yi3 =  Yi3 =75,5; Y4 =  Yi 4 =37,15; Y5 =  Yi5 =49,51
n 3 i1 4 i 1 4 i 1 4 i1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij = 46,955 vôùi N =  n j =20.
N j1 i 1 j1
k nj k 5
3) Tính   Yij2 =49410,45;  n j Yj2 = 4 Yj2 = 48773,932; N( Y ) 2 = 44095,44
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N( Y ) 2 = 4678,492
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 = 636,518
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 27,563
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =4678,492 k –1=4 S 2B =1169,623 F =27,563
S 2W
Theo giaûthieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1 = 4; N–k =15).
Vì F > F 0,01 (4;15) =5,5 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01. Caùc beänh treân coùaûnh höôûng ñeán löôïng GGTP trung
bình,  = 0,01.
Thöïc hieän pheùp kieåm Duncan:
Y1 =32,8; Y4 =37,15; Y2 =39,82; Y5 =49,5; Y3 =75,5
S 2W 42,434
2) Tính S = = =3,257
n 4
3) Tra baûng Duncan, ñoätöïdo N-k =15,  = 0,05:
2 3 4 5
haïng R 3,01 3,16 3,25 3,31
RS 9,803 10,292 10,585 10,78
4)Keát quaûso saùnh :
Y3 - Y1 = 42,7 > 10,78  Y3 vaøY1 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
Y3 - Y5 = 26 > 9,803  Y3 vaøY5 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
Y5 - Y4 =12,35 > 10,292  Y5 vaøY4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
Y5 - Y2 = 9,68 < 9,803  Y5 vaøY2 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa .
Y2 - Y1 = 7,02 <10,292  Y2 vaøY1 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
Y2 - Y4 = 2,67 < 9,803  Y2 vaøY4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
Caâu 2-
1 n1 1 4 1 n2 1 4 1 n3 1 4
Y1 =  Yi1 =  y i1 =24,25; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =19; Y3 =  Yi3 =  Yi3 =15,5
n 1 i1 4 i1 n 2 i1 4 i 1 n 3 i 1 4 i 1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =19,583 vôùi N =  n j =12.
N j1 i 1 j1
k nj k 3
3) Tính  Yij2 =4773;  n j Yj2 = 4  Yj2 =4757,25; N( Y ) 2 =4601,926
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N( Y ) 2 =155,324
j1
k nj k
QW =   Yij2 –  n j Yj2 =15,75
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =44,378
S 2W
S 2B
S 2W
Ñaët giaûthieát H0 : 1 =  2 =  3 .
HA : 1 ,  2 ,  3 khoâng baèng nhau .
Vì F > F 0,01 (2;9) =8 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01. Hieäu quaûñieàu trò cuûa 3 loaïi thuoác treân khaùc nhau, ngöôõng sai
laàm  = 0,01.
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =44,378
S 2W
S 2B
S 2W
Ñaët giaûthieát H0 : 1 =  2 =  3 .
HA : 1 ,  2 ,  3 khoâng baèng nhau .
Vì F > F 0,01 (2;9) =8 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01. Hieäu quaûñieàu trò cuûa 3 loaïi thuoác treân khaùc nhau, ngöôõng sai
laàm  = 0,01.
Y1 =32,8; Y4 =37,15; Y2 =39,82; Y5 =49,5; Y3 =75,5
S 2W 42,434
2) Tính S = = =3,257
n 4
2 3 4 5
haïng R 3,01 3,16 3,25 3,31
RS 9,803 10,292 10,585 10,78
4)Keát quaûso saùnh :
Caâu 3-
Chuùyù : Neáu giaûthieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaân soácoùphaân phoá i chuaån, coùcuøng phöông sai
thì khoâ ng caà
n kieåm ñònh caù c phöông sai. Neáu giaûthieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töødaâ
n soácoùphaâ
n
phoái chuaån, khoâ ng noù i coùcuøng phöông sai, thì ta thöïc hieän so saùnh caùc phöông sai baèng pheùp kieåm Bartlett
hoaëc Cochran.
Thöïc hieän pheù p kieåm Bartlett:
Ta coù: Y1 =80; Y2 =80,8; Y3 =69,5; Y4 =65,83
S12 =52,66; S22 =101,2; S 32 =27,66; S 24 =45,76
Ñaët giaûthieát H0 : 12 =  22 =  32 =  24 .
HA : 12 ,  22 ,  32 ,  24 khoâng baèng nhau.
Ñoätöïdo laàn löôït laø: 1  3,  2  5,  3  3,  4  5 .
n
2 1S12  ....   n S 2n
Ta coù: n = 4;     i =16; S  =60,98
i 1 1  ....   n

 
 1 1 n 1 
n 1
B  2,303  log S 2   i log Si2  = 1,75; C  1      = 1   0,062  1,066 =1,111
 i 1  3( n  1)   
i 1 i  3( 4  1)
B
Theo giaûthieát H0 , ta coù ~  (n–1= 3).
2
C
B 2
Vì =1,575 <  0,05 (3)=7,82 neân chaáp nhaän H0 . KL: 12 =  22 =  32 =  24 .
C
1 n1 1 n2 1 n3 1 n4
Y1 =  Yi1 =80; Y2 =  i2Y =80,333; Y3 =  Yi3 =69,5; Y4 =  Yi 4 =65,833
n 1 i1 n 2 i1 n 3 i1 n4 i 1
n k
1 k j
N j1 i 1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 =110527;  n j Yj2 =109645,248; N( Y ) 2 =108781,25
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N( Y ) 2 =863,998
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 =881,752
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =5,225
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B = 863,998 k –1 =3 S 2B =287,999 F =5,225
S 2W
Trong caùc nhoùm Q W = 881,752 N–k =16 S 2W = 55,109
HA : 1 ,  2 ,  3 ,  4 khoâng baèng nhau.
Theo giaûthieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1=3; N–k =16).
Vì F > F 0,01 (3;16)=3,2 neân baùc boûH 0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Hieäu quaûcuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau khaùc nhau coùyùnghóa,  =0,01.
Thöïc hieän pheù
p kieåm T so saù
nh töøng caëp trung bình:
Öôùc löôïng  2  S 2W =55,109 vaøñoätöïdo laøN–k = 16.
Y1  Y2
T =0,069 < t 0,01 (16)=2,12. KL: 1 ,  2 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
T =2 < t 0,01 (16)= 2,12. KL: 1 ,  3 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
T = 2,956 > t 0,01 (16)=2,12. KL: 1 ,  4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
T =2,26 > t 0,01 (16)= 2,12. KL:  2 ,  3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
T = 3,383 > t 0,01 (16)=2,12. KL:  2 ,  4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
T =0,765 < t 0,01 (16)=2,12. KL:  3 ,  4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
1 1
 
n3 n4
Caâu 4-
1)Tìm khoaûng tin caäy cuû
a soátrung bình:
Y1 =0,775; Y2 =1,32; Y3 =0,966; Y4 =0,85
S1 =0,170; S 2 =0,277; S3 =0,216; S 4 =0,242
S1
1 = Y1  C = 0,775  0,27 = (0,505; 1,045) vôùi C= t 0,05 (3)=3,182
4
S2
 2 = Y2  C = 1,32  0,343 = (0,977 ; 1,663 ) vôùi C= t 0,05 (4)=2,776
5
S3
 3 = Y3  C = 0,966  0,226 = (0,74 ; 1,192) vôùi C= t 0,05 (5)=2,571
6
S4
 4 = Y4  C = 0,85  0,254 = (0,596 ; 1,104) vôùi C= t 0,05 (5)=2,571
6
2)Bieåu dieãn caùc khoaû
ng tin caäy cuû
a soátrung bình treân truïc thöïc:
1 : 0,505______________________________1,045
2 : 0,977_______1,663
3 : 0,74_________________1,192
4 : 0,596________________________1,104
Döïa vaøo caùc khoaûng tin caäy treân, ta coùtheå döïñoaùn:
1 vaø 2 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
1 vaø 3 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
1 vaø 4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
 2 vaø 3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
 2 vaø 4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
 3 vaø 4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
3) Thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá:
1 n1 1 n2 1 n3 1 n4
Y1 =  Yi1 =0,775; Y2 =  Yi 2 =1,32; Y3 =  Yi3 =0,966; Y4 =  Yi 4 =0,85
n 1 i1 n 2 i 1 n 3 i1 n 4 i1
n k
1 k j
N j1 i 1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 =21,98;  n j Yj2 =21,048; N( Y ) 2 =20,168
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y ) 2 =0,88
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 =0,932
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =5,425
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =0,88 k– 1=3 S 2B =0,293 F =5,425
S 2W
Vì F > F 0,01 (3;17)=5,2 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
4) Thöïc hieän pheù
p kieåm T so saù
Öôùc löôïng  2  S 2W =0,054 vaøñoätöïdo laøN–k =17.
Y1  Y2
T =3,496 > t 0,05 (17)=2,11. KL: 1 ,  2 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
T = 0,5 < t 0,05 (17)=2,11. KL: 1 ,  4 khaùc nhau khoâng coùyùnghóa.
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
T =2,515 > t 0,05 (17)=2,11. KL:  2 ,  3 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
T = 3,34 > t 0,05 (17)=2,11. KL:  2 ,  4 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
1 1
 
n3 n4
Keát quaûso saùnh naøy hoaøn toaøn phuøhôïp vôùi döïñoaùn ôûcaâu treân.
Caâu 5-
1 n1 1 4 1 n2
1 4
1)Tính caùc trung bình nhoùm : Y1 =  Yi1 =  y i1 =32,8; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =39,825;
n1 i 1 4 i1 n2 i 1 4 i 1
1 4 1 4 1 4
Y3 =  Yi3 =75,5; Y4 =  Yi 4 =37,15; Y5 =  Yi5 =49,51
4 i 1 4 i 1 4 i 1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij = 46,955 vôùi N =  n j =20.
N j1 i 1 j1
k nj k 5
3) Tính   Yij2 =49410,45;  n j Yj2 = 4 Yj2 = 48773,932; N( Y ) 2 = 44095,44
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N( Y ) 2 = 4678,492
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 = 636,518
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 27,563
S 2W
S 2B
S 2W
Vì F > F 0,01 (4;15) =5,5 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01. Taùc duïng tròbeänh suyeãn cuûa 5 loaïi thuoác treân khaùc
nhau,  = 0,01.
Y1 =32,8; Y4 =37,15; Y2 =39,82; Y5 =49,5; Y3 =75,5
S 2W 42,434
2) Tính S = = =3,257
n 4
2 3 4 5
haïng R 3,01 3,16 3,25 3,31
RS 9,803 10,292 10,585 10,78
4)Keát quaûso saùnh:
Caâu 6-
1 n1 1 n2
1)Tính caùc trung bình nhoùm : Y1 =  Yi1 =0,775; Y2 =  Yi 2 =1,32; Y3 =0,966; Y4 =0,85
n1 i1 n 2 i 1
n
1 k j k
N j1 i 1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 =21,98;  n j Yj2 =21,048; N(Y ) 2 =20,168
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N( Y ) 2 =0,88
j1
k nj k
QW =   Yij2 –  n j Yj2 =0,932
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =5,425
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =0,88 k– 1=3 S 2B =0,293 F =5,425
S 2W
Vì F > F 0,01 (3;17)=5,2 neân baùc boûH0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,01.
Thöïc hieän pheù
p kieåm T so saù
Öôùc löôïng  2  S 2W =0,054 vaøñoätöïdo laøN–k =17.
Y1  Y2
T =3,496 > t 0,05 (17)=2,11. KL: 1 ,  2 khaùc nhau coùyùnghóa,  = 0,05.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
1 1
 
n3 n4
Caâu 7-
1 c 1 4 1 4 1 4
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j 28,25; Y2.   Y2 j =35,25; Y3.   Y3 j =45,75
c j1 4 j1 4 j1 4 j1
1 h 1 3 1 3
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =34; Y.2   Yi 2 =35,666;
h i1 3 i 1 3 i 1
1 3 1 3
Y.3   Yi3 =37,333; Y.4   Yi 4 =38,666
3 i1 3 i 1
1 5 3
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =36,416 (N = 3.4 =12)
15 i1 j1
3 4 3 4
4) Tính:   Yij2 =16583; N( Y ) 2 =15913,5; 4 Yi2. =16534,75; 3 Y.2j =15950,628
i 1 j1 i 1 j1
3 4
5) Tính toång caùc bình phöông toaøn phaàn: QT =   Yij2 – N( Y ) 2 =669,5
i 1 j1
3
i 1
4
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 3 Y.2j  N ( Y ) 2 =37,128
j1
Q Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  H =310,625; SC2  C =12,376; S 2R  =1,853
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =167,633; FC  =6,678
S 2R S 2R
Giöõa caùc haøng Q H =621,25 h–1=2 S 2H =310,625 FH =167,633
Giöõa caùc coät Q C =37,128 c–1=3 S C2 =12,376 FC =6,678
Thaëng dö Q R =11,122 (h –1)(c –1)=6 S 2R =1,853
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toáthuoác tròsuy nhöôïc thaàn kinh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toáthuoác tròsuy nhöôïc thaàn kinh coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
Theo giaûthieát H 0H , ta coùFH  ~ Fisher F(h –1=2;(h–1)(c–1)=6).
S 2R
Vì FH > F 0,01 (h –1=2;(h–1)(c–1)=6)=10,9 neân baùc boûH 0 H , chaáp nhaän H AH , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toáthuoác coùaûnh höôûng deán keát quaû, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toámöùc ñoäbeänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toámöùc ñoäbeänh coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S C2
S 2R
Vì FC < F 0,01 (c–1=3;(h–1)(c–1)=6)=9,8 neân chaáp nhaän H 0C .
KL: Yeáu toámöùc ñoäbeänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
Caâu 8-
1 c 1 10 1 10 1 10
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j =0,034; Y2.   Y2 j =0,182; Y3.   Y3 j =0,28
c j1 10 j1 10 j1 10 j1
1 h 1 3 1 3 1 3
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =0,13; Y.2   Yi 2 =0,146; Y.3   Yi3 =0,143;
h i1 3 i 1 3 i 1 3 i 1
Y.4 =0,16; Y.5 =0,17; Y.6  0,153; Y.7  0,193; Y.8  0,21; Y.9  0,18; Y.10  0,166.
1 3 10
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =0,165 (N =3.10 =30)
30 i 1 j1
3 10 3 10
4) Tính:  Yij2 2
=1,206; N( Y ) =0,816; 10 Yi2. =1,126; 3 Y.2j =0,833
i 1 j1 i 1 j1
3 10
i 1 j1
3
i 1
10
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 3 Y.2j  N( Y ) 2 =0,017
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =44,285; FC  =0,514
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =0,063 (h –1)(c –1)=18 S 2R =0,0035
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toáthuoác trò suyeãn khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toáthuoác tròsuyeãn coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
S 2R
Vì FH > F 0,01 (h –1=2;(h–1)(c–1)=18)=6 neân baùc boûH 0 H , chaáp nhaän H AH , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toáthuoác coùaûnh höôûng deán keát quaû, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toángöôøi beänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toángöôøi beänh coùaûnh höôûng ñeán keát quaû.
S C2
S 2R
KL: Yeáu toángöôøi beänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
Caâu 9-
1 c 1 8 1 8
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  1j  1j
Y = Y =25; Y2.   Y2 j =24,125; Y3. =24; Y4. =23,375
c j1 8 j1 8 j1
1 h 1 4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =22,5; Y.2 =53,5; Y.3 =9,5; Y.4 =20,5
h i1 4 i1
Y.5 =12,5; Y.6  36,5; Y.7  16,5; Y.8  21,5
1 4 8
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =24,125 (N =4.8=32)
32 i 1 j1
4 8 4 8
4) Tính:  Yij2 =24448; N ( Y ) 2 =18624,5; 8 Yi2. =18635,25; 4  Y.2j =24408
i 1 j1 i 1 j1
4 8
5) Tính toång caùc bình phöông toaøn phaàn: QT =   Yij2 – N(Y ) 2 =5823,5
i 1 j1
4
i 1
8
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 4  Y.2j  N ( Y ) 2 =5783,5
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)( c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =2,573; FC  =593,544
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =29,25 (h –1)(c –1)=21 S 2R =1,392
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toátraïng thaùi taâm lyùkhoâng aûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da.
H AH : Yeáu toátraïng thaùi taâm lyùcoùaûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da.
S 2H
S 2R
Vì FH < F 0,01 (h –1=3;(h–1)(c–1)=21)=2,9 neân chaáp nhaän H 0 H .
KL: Yeáu toátraïng thaùi taâm lyù khoâng aûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toácon ngöôøi khoâng aûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da.
H AC : Yeáu toácon ngöôøi coùaûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da.
S C2
S 2R
Vì FC > F 0,01 (c–1=7;(h–1)(c–1)=21)=3,5 neân baùc boûH 0C , chaáp nhaän H AC , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toácon ngöôøi coùaûnh höôûng ñeán ñieän theátreân da, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
Caâu 10-
1 c 1 5 1 5
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j =12,6; Y2.   Y2 j =12.2; Y3. =12; Y4. =10,6
c j1 5 j1 5 j1
1 h 1 4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =11; Y.2 =11; Y.3 =11,75; Y.4 =14,25; Y.5 =11,25
h i1 4 i 1
1 4 5
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =11,85 (N =4.5=20)
20 i 1 j1
4 5 4 5
4) Tính:   Yij2 =2925; N(Y ) 2 =2808,45; 5 Yi2. =2819,8; 4  Y.2j =2838,75
i 1 j1 i 1 j1
4 8
i 1 j1
4
i 1
8
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H S C2
10) Tính: FH  =0,6; FC  =1,21
S 2R S 2R
Giöõa caùc coät Q C =30,3 c–1=4 SC2 =7,575 FC =1,21
Thaëng dö Q R =74,9 (h –1)(c –1)=12 S 2R =6,241
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toálöïc daäp khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác.
H AH : Yeáu toálöïc daäp coùaûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác.
S 2H
S 2R
KL: Yeáu toálöïc daäp khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toáloaïi keo khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác.
H AC : Yeáu toáloaïi keo khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác.
S C2
S 2R
KL: Yeáu toáloaïi keo khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõcuûa vieân thuoác.
Caâu 11-
1 c 1 6 1 6
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j =27; Y2.   Y2 j =26,666; Y3. =25,666; Y4. =26,333
c j1 6 j1 6 j1
1 h 1 4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =21,75; Y.2 =28,5; Y.3 =30,25; Y.4 =23,75; Y.5 =27,25; Y.6 =27
h i1 4 i1
1 4 6
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =26,416 (N =4.6=24)
24 i 1 j1
4 6 4 6
4) Tính:   Yij2 =17084; N(Y ) 2 =16748,17; 6 Yi2. =16755,04; 4  Y.2j =16944
i 1 j1 i 1 j1
4 6
i 1 j1
4
i 1
6
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 4  Y.2j  N( Y ) 2 =195,83
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =0,26; FC  =4,41
S 2R S 2R
Giöõa caùc coät Q C =195,83 c–1=5 SC2 =39,166 FC =4,41
Thaëng dö Q R =74,9 (h –1)(c –1)=15 S 2R =8,875
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toáthuoác nguûkhoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
H AH : Yeáu toáthuoác nguûcoùaûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
S 2H
S 2R
KL: Yeáu toáthuoác nguûkhoâng aûnh höôûng deán thôøi gian nguû.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toábeänh khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
H AC : Yeáu toábeänh coùaûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
S C2
S 2R
KL: Yeáu toábeänh coùaûnh höôûng deán thôøi gian nguû.
Caâu 12-
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =26,4; Y2. =26,2; Y3. =26,2; Y4. =26,4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =27,25; Y.2 =21,75; Y.3 =23,75; Y.4 =28,5; Y.5 =30,25
1 4 5
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =26,3 (N =4.5=20)
20 i 1 j1
4 5 4 5
4) Tính:   Yij2 =14138; N( Y ) 2 =13833,8; 5 Yi2. =13834; 4  Y.2j =14208
i 1 j1 i 1 j1
4 5
i 1 j1
4
i 1
6
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =0,007; FC  =5,306
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =109,8 (h –1)(c –1)=12 S 2R =9,15
Ñaët giaûthieát: H 0 H : Yeáu toáhaït gioáng khoâng aûnh höôûng ñeán tæleähaït naåy maàm.
H AH : Yeáu toáhaït gioáng coùaûnh höôûng ñeán tæleähaït naåy maàm.
S 2H
S 2R
Vì FH < F 0,05 (h –1=3;(h–1)(c–1)=12)=3,49 neân chaáp nhaän H 0H .
KL: Yeáu toáhaït gioáng khoâng aûnh höôûng ñeán tæleähaït naåy maàm.
Ñaët giaûthieát: H 0C : Yeáu toáphöông phaùp öôm haït gioáng khoâng aûnh höôûng ñeán tæleähaït naåy maàm.
H AC : Yeáu toáphöông phaùp öôm haït gioáng coùaûnh höôûng ñeán tæleähaït naåy maàm.
SC2
S 2R
KL: Yeáu toáphöông phaùp öôm haït gioáng coùaûnh höôûng ñeán tæleähaït naåy maàm.
TS CHU VAÊ
N THOÏ
Tröôûng Boämoân Toaùn Ñaïi Hoïc Y Döôïc Tp HCM

PW - Phan Tich Phuong Sai 2015

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PW - Phan Tich Phuong Sai 2015

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PHAÂN TÍCH

TS CHU VĂN THỌ

Nguoàn TBPÑL Ñoätöïdo Phöông sai F

Vì G < 0,695 neân chaáp nhaän H 0 . KL: 12 =  22 =  32 =  24 =  52 .

You might also like