HLK 112

FOLKLOR ve KÜLTÜR II
RİT-RİTÜEL: RİTÜEL
SINIFLAMALARI
RİT-RİTÜEL
• Tarihsel bağlamı içerisinde bu alanın en temel kavramı toplumsal
gelişmenin ilk aşamasında ortaya çıkan “din, tapınma, büyü ya da
ergenlikle ve geçiş dönemleriyle ilgili geleneksel tören, ayin.” (Örnek,
1971:204) olarak tanımlanan rit ya da ritüel/ayin kavramıdır.
• Sözcük karşılığı olarak dini tören, ibadet anlamına gelen ritüel/ayin;
köken ve anlam bakımından doğaüstü olarak algılanan güçleri toplum
yararına etkilemeye ve onların yardımlarıyla yaşam kaynakları
üzerinde denetim sağlamaya yönelik kalıplaşmış ve tekrarlanan
davranışlar bütünüdür (Özbudun, 1997).
• Latince ritus kelimesinden türetilmiş olan “ritüel”, yalın toplumsal
alışkanlıklar, âdetler, yani belirli bir değişmezlikle tekrarlanan
hareket tarzlarını olduğu kadar doğaüstüne bağlı inançlara ilişkin
törenleri de ifade etmektedir. Ritüel, toplumun varlığını korumak ve
sürdürmek amacıyla, doğaüstü olarak algılanan güçleri etkilemeye
yönelik kalıplaşmış, tekrarlanan davranışlar bütünüdür.
RİTÜELİN İŞLEVLERİ:
• En eskisinden en yenisine ritüellerin işlevleri -yeni katkılar olmakla
birlikte- temelde değişmediği görülür. Başlangıçtaki, tinsel alemi
anlamak için bir araç olan dinsel işlevlerinin yanı sıra, bilinmeyen
olaylardan kaçınmayı sağlayarak ve toplum yaşamına bir örneklik
kazandırarak kaygı giderici bir rol oynamasıyla psikolojik işlevinden;
bireyi toplumla bütünleştiren, toplumsallaştıran eğitsel işlevinden;
kültürün gelecek kuşaklara devredilmesini sağlayan tarihsel/kültürel
işlevinden; ayrıca, bireyin, grubun toplumsal statüsünü perçinleyen,
meşrulaştıran siyasal işlevlerinden söz edebiliriz.
• Arkaik ve geleneksel toplumlar için geçerli olan bu işlevin modern
zamanların ulus-devlet formülasyonlarında da kullanılan pek de
yabancısı olmadığımız siyasal-politik bir işlevdir.
RİTÜELİN NİTELİKLERİ
Ritüellerin bilinen bu işlevleri yanında,
• Simgesel karakterli,
• kültürel bakımdan bir örnek,
• tekrarlayıcı,
• pratik sonuçlara yönelik olmayan,
• değişime kapalı ya da çok yavaş değişen ve
• “kutsal”la (kutsal addedilenle) bağlantılı olmaları (kutsalın
müdahalesini sağlama girişimi) ortak nitelikler olarak sayılabilir.