İDARİ YARGILAMA HUKUKU

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Prof. Dr. Mustafa AVCI

Hafta 1
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Osmanlı İmparatorluğu’nun mutlak monarşi ile yönetilen bir devlet olması

nedeniyle idare hukukundan ve idarenin yargısal denetimini gerçekleştiren
idari yargı mercilerinden söz edebilme imkanı bulunmamaktaydı.

✔ Tanzimat'la beraber başlayan batılılaşma ve modernleşme hareketleri

kapsamında gerçekleştirilen reformların bir sonucu olarak Fransa modelinden
etkilenerek 10 Mayıs 1868 tarihinde ‘Şura-yı Devlet’ (Danıştay) kurulmuştur.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Ancak Şura-yı Devlet’e doğrudan dava açılamıyor, şikayet dilekçeleri

öncelikle Sadaret Makamı’na sunuluyor, bu makamın havalesiyle dava
incelenebiliyordu.

✔ Yine Şura-yı Devlet kararları doğrudan değil, sadrazamın ve padişahın

iradesiyle yürürlüğe giriyordu.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Yani bir nev’i ‘tutuk adalet’ usulü uygulanarak, yargı kararları idari makamların
onayından sonra geçerlilik kazanıyordu.

✔ Ancak bu dönemde 1871 yılında yürürlüğe giren ‘İdare-i Umumiye-i Vilayat

Nizamnamesi’ ile kurulan il idare meclisleri, tutuk adalet usulünden bağımsız
olarak, idareye ilişkin şikayetleri onaya gerek olmaksızın karara
bağlayabiliyorlardı.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ 1876 Kanuni Esasi ile Şura-yı Devlet’in hükümet ile kişiler arasındaki davaları
yargılama görevi yeni kurulan genel adli mahkemelere bırakılmıştır.

✔ Böylelikle Şura-yı Devlet’in kısmi idari yargılama sistemine son verilmiş ve

kurum yalnızca idari nitelikli işlerle görevli kılınmıştır.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Şura-yı Devlet, 1 Kasım 1922’de saltanatın ilgası ile diğer Osmanlı

kurumlarıyla birlikte kaldırılmıştır.

✔ Ancak 1924 Anayasası’nın 51. maddesinde idari dava ve uyuşmazlıkları

çözmek üzere Şura-yı Devlet’in kurulmasının öngörülmesi üzerine 669 sayılı’
kabul edilerek yeniden kurulmuştur.
✔ ‘Şura-yı Devlet Kanunu

✔ Şura-yı Devlet 6 Temmuz 1927 yılında tekrar fiilen göreve başlamıştır.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ 1961 Anayasası’nda ise kurum ‘Danıştay’ adını alarak yargı bölümünde yer
almıştır.

✔ 140. maddede Danıştay ilk defa şu şekilde düzenlenmiştir:

« Danıştay kanunların başka idari yargı mercilerine bırakmadığı konularda

ilk derece ve genel olarak üst derece idare mahkemesidir. Danıştay, idari
uyuşmazlıkları ve davaları görmek ve çözümlemek, Bakanlar Kurulunca
gönderilen kanun tasarıları hakkında düşüncesini bildirmek, tüzük tasarılarını ve
imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini incelemek ve kanunla gösterilen diğer işleri
yapmakla görevlidir.»
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Görüldüğü üzere 1961 Anayasası ile idari yargı üst derece mahkemesi açıkça
yargılama yanında yönetsel olarak da görevlendirilmiş; kuruluş bakımından
Danıştay biçiminde örgütlenme kabul edilmiştir.

✔ Bu dönemde ilk derece idari yargı yerleri olan ‘İl ve İlçe İdare Kurulları’, ‘Vergi
İtiraz ve Temyiz Komisyonu’ ve ‘Gümrük Hakem Heyeti’ mahkeme niteliğinde
olmayan yönetsel makamlar olarak varlıklarını korumuşlardır.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Nihayet 6 Ocak 1982’de çıkarılan ‘2575 sayılı Danıştay Kanunu’, ‘2576 sayılı
Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin
Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’ ve ‘2577 sayılı İdari Yargılama Usul
Kanunu’ ile yönetsel yargı sistemimiz yeniden düzenlenmiştir.

✔ Bu anlamda söze konu kanunlarla ilk derece idari yargı yerleri olarak ‘İdare
Mahkemesi’ ve ‘Vergi Mahkemesi’; bunların kararlarına karşı itiraz mercii
olarak ise ‘Bölge İdare Mahkemesi’ kurulmuş ve yargılama faaliyetlerine
başlamışlardır.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

✔ Ülkemizde uygulanmakta olan idari yargı sisteminin temel ve önemli

özellikleri mevcuttur. Sistemin daha iyi anlaşılması adına bu özellikler şu
şekilde sıralanabilir:

1. Anayasal Dayanak

 Ülkemizde idari yargı sisteminin dayanağı Anayasa’dır.

 Anayasamızın 155/I maddesindeki «Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve

kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son
inceleme merciidir.» hükmü idari yargı sistemimizin anayasal dayanağını
teşkil etmektedir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

2. Danıştay Biçiminde Örgütlenme

 İdari yargı sistemimiz kuruluş yönünden Danıştay biçiminde örgütlenmiştir.

 Fransa, Belçika, Yunanistan, Hollanda, İspanya gibi ülkelerde de idari yargı

birimleri Danıştay biçiminde teşkilatlanmıştır. Bu anlamda bu birimler idari
görevlere sahiptirler ve çalışanları memur statüsünde sayılır.

 Almanya ve Avusturya gibi ülkelerde ise idari yargı teşkilatı mahkeme

biçiminde örgütlenmiş bulunmaktadır. Böylelikle yargı teşkilatı idare ile ilişkisi
olmayan salt yargısal görevli birimlerden oluşur ve bunların mensupları hakim
statüsündedir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

3. Geniş/Karma Görevli Olma

 İdari yargı düzenimizde görev yönünden geniş ya da karma görev ilkesi

geçerlidir.

 Bir ülkedeki idari yargı mahkemelerinde yönetsel eylem ve işlemlerden

kaynaklanan tüm hukuksal uyuşmazlıklar idari yargı tarafından
çözümleniyorsa yani idari yargıda hem iptal hem de tam yargı davası
açılabiliyorsa idari yargının görev kapsamı geniş kabul edilir.

 Yalnız idari işlemlere karşı iptal davası açılabilip tam yargı davası genel
mahkemelerde açılabiliyorsa görev kapsamı dardır.

 Bu bağlamda Fransa’da geniş; İtalya ve Belçika’da dar görev ilkesi geçerlidir.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

4. Genel Görev İlkesinin Geçerliliği

 İdari yargı sistemimizde genel görev ilkesi uygulanmaktadır.

 Böylelikle idari eylem ve işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıklar kural olarak

idari yargıda çözümlenir.

 Herhangi bir idari eylem veya işleme karşı başka bir yargı kolunda dava
açılabilmesi ancak özel bir yasal düzenlemeyle mümkündür.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

5. Hukuka Uygunlukla Sınırlı Olması

 İdari yargı denetiminin sınırı hukuka uygunluktur.

 İdari yargı mercileri idari eylem ve işlemlerin ancak anayasa, kanun ve diğer
hukuki normlara uygun olup olmadığını denetler.

 Yargı yerleri, idari kuruluşların yerine karar alamazlar ya da yönetsel

kararların yerindeliğini denetleyemezler. Böylelikle idari yargı yerlerinin
yerindelik denetimi yapamayacağı söylenebilir.

 Nitekim Anayasamızın 125. maddesinde de bu husus; «Yargı yetkisi, idari

eylem ve işlemlerinin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup hiçbir
surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz» denilmek suretiyle açıkça
ifade edilmiştir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

 Bu çerçevede Anayasamızın 125. maddesi ile İdari Yargılama Usul

Kanunu’nun 2. maddesi birlikte değerlendirildiğinde ülkemizdeki idari yargı
denetiminin sınırları şu şekilde belirlenebilir:

1. İdari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olması,

2. Yerindelik denetiminin yapılamaması,

3. Yürütme görevinin kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde

gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak
biçimde yargı kararının verilememesi,

4. İdari işlem ve eylem niteliğinde yargı kararının verilememesi,

5. İdarenin takdir yetkisini kaldıracak nitelikte yargı kararının verilememesi.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

 İdarenin takdir yetkisi, gereksinimlere uygunluğu yönünden denetlenemez.

Ancak idarenin takdir yetkisi yargı denetiminin dışında da değildir.

 Bir idari işlem veya eylem gerçekleştirilirken kullanılan takdir yetkisi yasal
sınırlar içerisinde kalmış mı, kamu yararı amacıyla makul ve meşru sebeplerle
kullanılmış mı, eşitlik ilkesine uygun olarak kullanılmış mı gibi hususlar
yönünden yargı denetimine açıktır.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

6. Yüksek Mahkemeler

 16 Nisan 2017 tarihli anayasa değişikliği ile birlikte Askeri Yüksek İdare
Mahkemesi ilga edilmiştir.

 Bu sebeple söze konu değişiklikten sonra idari yargı düzenimizde özel görevli
ve anayasal dayanağa sahip tek yüksek mahkemenin ‘Danıştay’ olduğu
söylenebilecektir.

 Ancak Anayasa’da yüksek mahkeme olarak değerlendirilmemekle birlikte

yargı bölümünde düzenlenen idari kuruluşları mali denetimini yaparak hesap
ve işlemleri kesin hükme bağlayarak kısmen yargısal görevler üstlenen
‘Sayıştay’ da bu düzende yerini almış kabul edilmektedir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

7. Üç Dereceli Örgütlenme

 İdari yargı sistemimizin ilk halinde iki dereceli bir örgütlenme kabul
edilmişken; 18.06.2014 tarih ve 6545 sayılı Kanun (6. Yargı Paketi) değişikliği
ile ‘istinaf kanun yolu’ getirilmiş ve böylelikle idari yargı düzenimizde üç
dereceli bir sisteme geçilmiştir.

 Bu değişiklikten sonra idari yargı düzeni şu şekilde derecelendirilmiştir:

1.derece: İlk derece yargılama yapan ‘İdare ve Vergi Mahkemeleri’

2.derece:İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarını istinaf
başvurusu yoluyla hem maddi hem de hukuki açıdan denetleyip lüzum
görürse tekrar yargılama yapan
‘Bölge İdare Mahkemeleri’
3.derece: BİM kararlarını temyizen inceleyen ‘Danıştay’.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

8. İlk Derece İdari Yargı Birimlerinin Mahkeme Statüsünde Olması

 İdari yargı düzenimizdeki ilk derece yargı birimleri ‘mahkeme’ niteliğindendir.

 1982 yılından yani yasal düzenlemelerin yapılarak yeni idari yargı düzenine
geçilmesinden önce yargı yerleri ‘yönetsel’ nitelikli birimler olarak varlıklarını
sürdürmüşlerdi.

 Böylelikle 1982’den önce ilk derce yönetsel yargı işlevi gören bu yönetsel
birimler şunlardı:

-İl ve İlçe İdare Kurulları

-Vergi İtiraz Komisyonları
-Vergiler Temyiz Komisyonu
-Gümrük Hakem Heyeti
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

İdari Yargının Gelişimi

9. Yönetsel Yargıyı Düzenleyen Üç Temel Yasanın Bulunması

 Ülkemizde idari yargı kuruluşları 6.01.1982 tarihinde çıkarılan üç kanun ile

yeniden düzenlenerek, bugünkü halini almıştır.

 Bu kanunlar:

1. 2575 sayılı Danıştay Kanunu,

2. 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi

Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun,

3. 2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu’dur.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

✔ Bahsettiğimiz kanunlarla ilk derece idari yargı yerleri mahkeme niteliğine

kavuşmuş, bu bağlamda ilk derece idari yargı yerleri olarak idare mahkemesi
ve vergi mahkemesi; bunların kanunda belirlenmiş kararlarına karşı itiraz yeri
olarak da bölge idare mahkemeleri kurulmuştur.

✔ Böylelikle idari yargı teşkilatında şu mahkemeler bulunmaktadır:

1. Danıştay: İdari yargı düzeninin üst mahkemesidir.

2. Bölge İdare Mahkemeleri: İkinci kademede yer alan mahkemelerdir.

3. İdare ve Vergi Mahkemeleri: İdari yargıda ilk derece mahkemeleridir.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

1. Danıştay

 Danıştay, 1982 Anayasası’nın 155. maddesinde yüksek mahkemeler arasında

düzenlenmiştir.

 Bu hükümde Danıştay’ın idari davalar bakımından yüksek mahkeme olduğu;

bazı davalarda ilk ve son derece mahkemesi olduğu; kimi konular hakkında
ise görüş bildirmek görevleri olduğu belirtilmektedir.

 1982 tarihli 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nda ise Danıştay’ın yapısına,

görevlerine ve diğer hususlara ilişkin ayrıntılar düzenlenmiştir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

a. Danıştay’da Görev Yapan Kişiler

 Danıştay’da görev yapanları iki kısma ayırmak mümkündür.

 Asıl Görevliler: Danıştay başkanı, daire başkanları, tüm daire üyeleri, ve

başsavcı. Asıl görevliler karar alma yetkisini haizdirler.

 Yardımcı Görevliler: Normal hakim statüsünde olan tetkik hakimleri ve

savcılar. Bu görevliler karar alma yetkisi olmayıp karar alma sürecine yardımcı
olurlar.

 Danıştay üyesi olabilecek kişilerin kimler olabileceği de yine kanunda

düzenlenmiştir. Buna göre;
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

- İdari yargı hakim ve savcılığı yapanlar,

- Bakanlık, Cumhurbaşkanı yardımcılığı, bakan yardımcılığı, müsteşarlık,

müsteşar yardımcılığı, elçilik, valilik yapmış olanlar,

- Generallik, amirallik görevinde bulunanlar,

- Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler

Başkanlığı, TBMM Genel Sekreterliği görevinde bulunanlar,

- Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliği yapmış olanlar,

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

- Genel ve katma bütçeli dairelerde veya kamu kuruluşlarında genel müdürlük

veya en az bu derecedeki tetkik ve teftiş kurul başkanlıkları ile DDK
başkanlıkları görevinde bulunanlar,

- Yükseköğrenim kurumlarında hukuk, iktisat, maliye, kamu yönetimi

profesörlüğü görevi yapmış olanlar,

- Kamu kurum ve kuruluşlarının baş hukuk müşavirliği, birinci hukuk müşavirliği,

hukuk hizmetleri başkanlığı ve hukuk işleri müdürlüğü yapmış olanlar,
Danıştay üyeliğine seçilebilecektir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

b. Danıştay’ın Karar Organları

 Danıştay Kanunu’nun 5. maddesine göre Danıştay’ın karar organları şu

şekildedir:

1. Daireler:

 Danıştay dokuz dava dairesi bir idari daire olmak üzere on daireden oluşur.

 İdari işlere ilişkin idari uyuşmazlıklar ve görevler ‘Birinci Daire’ ve ‘İdari İşler
Kurulu’nda görülür.

 Dava dairelerinden bir kısmı idari bir kısmi ise vergi dava dairesi olarak görev
yapar.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

 Dava dairelerinden Üçüncü, Dördüncü, Yedinci ve Dokuzuncu daireler vergi

dava dairesi; diğer dava daireleri ise idari dava dairesi olarak görev yapar.

 İdari dava daireleri ile vergi dava daireleri kendi aralarında iş bölümü
esasına göre çalışır.

 Danıştay’da ‘görev esası’ terk edilerek ‘işbölümü esası’ kabul edilmiştir.

Böylece Danıştay dairlerinin görevi işbölümü çerçevesinde belirlenecektir.

 Dolayısıyla görev konusu bir temyiz nedeni olmaktan çıkmış olacaktır.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

2. Genel Kurul:

 Danıştay Genel Kurulu; Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve üyeler

ile Genel Sekreterden oluşur.

 Genel Kurulun toplanma ve görüşme yeter sayısı başkan ve üyeler tam

sayısının yarısından fazlasıdır.

 Kararlar çoğunlukla verilir. Oylarda eşitlik olması halinde başkanın bulunduğu

taraf çoğunluğu sağlamış olur.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

3. İdari İşler Kurulu:

 İdari daire başkanı ile her takvim yılı başında Başkanlık Kurulunca idari
daireden seçilecek bir üyeden oluşur.

 İdari işler kurulunun görevleri şunlardır:

- Kamu hizmeti ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında görüş

bildirir, ve ayrıca,
- Kanunlarda kendisine havale edilen işleri,
- Danıştay idari dava daireleri kurulları arasında çıkacak görev uyuşmazlıklarını
- Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkatı (Şuan 4483 sayılı kanun)
hükümlerine göre ilgili dairece verilen men’i muhakeme kararlarını
kendiliğinden; lüzumu muhakeme kararlarını da itiraz üzerine inceleyip karara
bağlar.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

4. İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları:

 İdari Dava Daireleri Kurulu, idari dava dairelerinin başkanları ve üyelerinden;

Vergi Dava Daireleri Kurulu ise vergi dava dairelerinin başkan ve üyelerinden
oluşmaktadır.

 Bu kurulların görevleri ise şunlardır:

1. Danıştay dava dairelerince ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları

temyizen incelemek

2. Danıştay dava dairelerinin ilk derce mahkemesi olarak aldığı

yürütmeyi durdurma kararlarına karşı itirazları kesin karara bağlamak.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

5. İçtihatları Birleştirme Kurulu:

 Daireler veya dava daireleri kurulları arasındaki içtihat aykırılıklarını

gidermekle görevlidir.

 Bu kurulun verdiği içtihadı birleştirme kararları, Danıştay’ı, idareyi ve idari

yargı yerlerini bağlayacaktır.

6. Başkanlar Kurulu:

 Ayrı yargı çevrelerinde bulunan idare ve vergi mahkemeleri arasında görev ve

yetkiye ilişkin uyuşmazlıklarda ve bağlantılı davalarda merci tayinini yapma
görevi bulunmaktadır.

 Bu kurulun kararları kesin olup kararlar aleyhine başka bir yargı merciine
başvurulamaz.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

7. Başkanlık Kurulu:

 Danıştay başkanının başkanlığında üçü daire başkanı üçü de Danıştay üyesi

olmak üzere altı asil ve dört yedek üyeden oluşur.

 Görevleri şunlardır:

1. Üyelerin görev yerlerini dairelerin iş durumunu gözeterek belirlemek,

2. Daireler arasında iş bölümünü belirlemek,

3. Yetkili merciinin neresi olduğu belirtilmemiş olan yönetim işlerini belli

etmek veya bu işleri yapmak,

4. Kanunda verilen diğer görevleri yerine getirmek.

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

c. Danıştay’ın Görevleri

 Danıştay’ın ‘danışmanlık’ ve ‘yargısal’ olmak üzere iki tür görevi

bulunmaktadır.

1. Danıştay’ın Danışmanlık Görevi

 Anayasa’nın 155. maddesi ile Danıştay Kanunu’nun 1. maddesi gereğince

Danıştay, merkezi yönetime danışmanlık görevi de yapmaktadır.

 Danıştay’ın danışmanlık görevi, idari daire olan birinci daire ve idari işler
kurulu tarafından yerine getirilmektedir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

 2017 Anayasa değişikliği ve akabinde 703 sayılı KHK ile Danıştay

Kanunu’nda yapılan değişiklikler neticesinde Danıştay’ın danışmanlık görevi;
kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında
düşüncesini bildirmektir. (m.23/d)

 Danıştay’ın diğer idari görevleri Danıştay Kanunu 42. maddede belirtilmiştir.

 Birinci daire aşağıdaki konuları inceler ve gereğine göre karara bağlar veya
düşüncesini bildirir.

 Buna göre Danıştay’ın idari görevine gören konular şu şekildedir:

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

- 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 30. maddesinin uygulanması

neticesinde çıkan uyuşmazlıklar,

- 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu gereğince doğrudan veya itiraz yoluyla

Danıştay’a verilen işler,

- Belediye Kanunu ile Danıştay’a verilip idari davaya konu olmayan işler,

- Derneklerin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için yapılacak

teklifler,

- Memurlar ve diğer kamu görelilerinin yargılanmalarına ilişkin mevzuat

uyarınca görülecek işler.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

2. Danıştay’ın Yargısal Görevleri

 Danıştay’ın yargısal görevlerini de ‘temyiz görevi’ ve ‘ilk derece mahkemesi

görevi’ olarak ikiye ayırabiliriz.

a) Temyiz Görevi:

 Danıştay esas olarak bir temyiz merciidir.

 Böylelikle ilk derece mahkemesince verilen kararın üst mahkeme tarafından

hukuka uygunluk bakımından tekrar incelenmesine temyiz adı verilmektedir.

 Aşağıda yer alan kararlar, Danıştay’da temyiz yoluyla incelenerek karara

bağlanacaktır:
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

- İlk derece mahkemelerince verilen bazı nihai kararlar (ivedi yargılamaya tabi
konular),

- Bölge idare mahkemelerinin bazı kararları (kesin olmayan kararları),

- İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen davalarda verilen nihai

kararlar.

b) İlk Derece Mahkemesi Olarak Görevleri:

 Danıştay bazı davaları ilk derece mahkemesi sıfatıyla görüp karara bağlar.
(Danıştay Kanunu m. 24)

 Danıştay’ın ilke derece mahkemesi sıfatıyla bakacağı konular ise şunlardır:

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

- Cumhurbaşkanı kararları(Atama gibi bireysel nitelikli işlemler bu kapsamdadır

- Cumhurbaşkanınca çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki

düzenleyici işlemler (Cumhurbaşkanınca yapılan yönetmelik, genelge gibi
işlemler bu kapsamdadır),

- Bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki

meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici
işlemler,

- Danıştay idari dairesince veya idari işler kurulunca verilen karalar üzerine
uygulanan eylem ve işlemler,

- Birden çok idare ve vergi mahkemesinin yetki alanına giren işler,

Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

- Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu kararları ile bu kurulun görev alanı ile ilgili
Danıştay Başkanlığı işlemleri,

- Tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve

sözleşmelerinden doğan idari davalar.

 Yalnız burada belirtmek gerekir ki Danıştay’ın ilk derece mahkemesi sıfatıyla

bakacağı davalar Danıştay Kanunu m. 24’te sayılanlarla sınırlı değildir.

 Başka kanunlarda da ilk derece mahkemesi sıfatıyla bakacağı konular

düzenlenmektedir. Örneğin; 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında
Kanun, 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu, 2954 sayılı TRT Kanunu, 6087 sayılı
HSK Kanunu…
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

2. Bölge İdare Mahkemeleri

 Bölge idare mahkemeleri bakımından 2014 tarih ve 6545 sayılı kanunla

önemli sayılabilecek değişiklikler yapılmıştır.

 Bu değişikliklerin önemli bir kısmını oluşturan ‘istinaf kanun yolu’ ve buna

bağlı olarak bölge idare mahkemelerinin istinaf mahkemesi olarak yeniden
yapılandırılması ise 2016 yılı itibariyle uygulamaya geçmiştir.

 Böylelikle mevcut durumda toplamda faal olarak 8 adet bölge idare

mahkemesi bulunmaktadır. (Ankara, İstanbul, İzmir, Gaziantep, Konya,
Samsun, Erzurum, Adana)
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

 Bölge idare mahkemelerinin görevlerini ‘2576 sayılı kanunda belirtilen

görevler’ ve ‘diğer kanunlarda belirtilen görevler’ olarak ikiye ayırarak
inceleyebiliriz.

a. 2576 sayılı Kanundan Doğan Görevleri

 Kanun yolu olarak istinaf mercii olarak, istinaf başvurularını inceleyip karara
bağlayacaktır.

 Yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki

uyuşmazlıklarını kesin olarak karara bağlayacaktır. (m.3/A-b)
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

b. Diğer Kanunlardan Doğan Görevleri

 İlk derece mahkemelerince verilen yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlara

karşı itiraz merci olarak görev yapacaktır. (İYUK m. 27/6)

 Yine, 4483 sayılı Memurların ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması

Hakkında Kanun gereğince, soruşturma izinleri ile ilgili kararlara karşı itiraz
mercii olarak görev alacaktır.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

3. İlk Derece Mahkemeleri

 İdari yargı teşkilatımızda ilk derece mahkemeleri daha önce de bahsettiğimiz

üzere ‘idare mahkemeleri’ ve vergi mahkemeleri’ şeklinde
teşkilatlandırılmıştır.

 İdare mahkemeleri ve vergi mahkemeleri, bölgelerin coğrafi ve iş yüküne

göre, İçişleri, Maliye Bakanlarının görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca
kurulmakta ve yargı çevreleri belirlenmektedir. (2576 sayılı Kanun m. 2)

 İdare ve vergi mahkemelerinde birer başkan ve yeteri kadar üye bulunur.

Mahkeme kurulları ise bir başkan ve iki üyeden teşekkül etmiştir.

 Mahkeme, bir başkan ve iki üye ile toplanıp oy çokluğu ile karar verecektir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

 Ancak bazı konulara ilişkin yargılamalarda tek hakimle de karar verilebilir.

 Tek hakimle karar verilebilecek konular ise şunlardır:

- Uyuşmazlık miktarı 25.000 TL’ yi (2021 yılı itibariyle 57.000 TL) aşmayan
ve konusu belli parayı içeren idari işlemlere karşı açılan iptal davaları,

- Uyuşmazlık miktarı 25.000 TL’ yi (2021 yılı itibariyle 57.000 TL) aşmayan
tam yargı davaları,

- 2576 sayılı kanunun 6. maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen

uyuşmazlıklardan kaynaklanan toplam 25.000 TL’yi (2021 yılı itibariyle 57.000
TL) aşmayan davalar.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

 İdari yargıda idari davalar kural olarak idare ve vergi mahkemelerinde açılır.

 Ancak idari yargıda genel görevli mahkemenin ‘idare mahkemesi’ olduğunu

da belirtmek gerekir.

 İdare mahkemeleri, vergi mahkemelerinin görev alanına giren davalarla, ilk

derecede Danıştay’da çözümlenecek olanlar dışındaki,

a) İptal davalarına,

b) Tam yargı davalarına,

c) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan

uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinin birinin yürütülmesi için yapılan idari
sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalara
bakmakla görevlidir.
Ünite 1: İdari Yargının Gelişimi ve Türk İdari Yargı Sistemi

Türk İdari Yargı Sistemi

 Vergi mahkemelerinin görevli olduğu davalar ise şunlardır:

a) Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve

harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere
ilişkin davalar,

b) (a) bendindeki konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü

Hakkında Kanunun uygulamasına ilişkin davalar.

c) Diğer kanunlarla verilen işler.