BAB 2

PERMINTAAN, PENAWARAN DAN

KESEIMBANGAN PASARAN

1
OBJEKTIF

Pada akhir pembelajaran, pelajar dapat:

 membezakan antara hukum permintaan
dengan hukum penawaran.
 melakar dan menerangkan keluk-keluk
permintaan dan penawaran.
 menilai implikasi perubahan beberapa faktor
penentu ke atas permintaan dan kuantiti
permintaan.

2
 menilai implikasi perubahan beberapa
faktor penentu ke atas penawaran dan
kuantiti penawaran.
 Melakar dan menjelaskan konsep
kesimbangan pasaran dan peranan
kerajaan dalam menentukan kewujudan
keseimbangan pasaran.

3
PENGENALAN

 Permintaan (demand) dan penawaran

(supply) merupakan dua perkataan yang
kerap digunakan oleh ahli ekonomi
 Modern microeconomics is about supply,
demand, and market equilibrium
 Penawaran dan permintaan penting untuk
mengerakkan pasaran!

4
PASARAN
 Terma
Terma DD
DD dan
dan SS
SS -- gelagat
gelagat atau
atau interaksi
interaksi
antara
antara satu
satu sama
sama lain
lain dalam
dalam pasaran
pasaran
Pembeli menentukan permintaan
Penjual menentukan penawaran
 Pasaran
Pasaran -- kumpulan
kumpulan pembeli
pembeli (buyers)
(buyers) dan
dan
penjual
penjual (sellers)
(sellers) yang
yang membeli/menjual
membeli/menjual
barang/perkhidmatan
barang/perkhidmatan tertentu.
tertentu.

5
Competition: Perfect or Otherwise
 Perfectly
Perfectly Competitive:
Competitive:
 Homogeneous
Homogeneous Products
Products
 Buyers
Buyersand
andSellers
Sellersare
are Price
PriceTakers
Takers
 Monopoly:
Monopoly:
 One
One Seller,
Seller, controls
controlsprice
price
 Oligopoly:
Oligopoly:
 Few
FewSellers,
Sellers, not
not aggressive
aggressive competition
competition
 Monopolistic
Monopolistic Competition:
Competition:
 Many
Many Sellers,
Sellers, differentiated
differentiatedproducts
products

6
PERMINTAAN

•• Kuantiti
Kuantiti permintaan
permintaan merujuk
merujuk kepada
kepada
jumlah
jumlah barang/perkhidmatan
barang/perkhidmatan yang
yang
sanggup
sanggup dibayar
dibayar oleh
oleh pembeli
pembeli pada
pada
harga
harga dan
dan tempoh
tempoh masa
masa tertentu.
tertentu.

7
Hukum Permintaan

 Bila harga barang naik - kuantiti

barang yang diminta akan jatuh,
P Q 
 Bila harga barang jatuh – kuantiti
barang yang diminta akan naik
P Q 

8
Jadual dan Keluk Permintaan

 Jadual
 Jadual permintaan
permintaan menunjukkan
menunjukkan
hubungan
hubungan antara
antara harga
harga dandan kuantiti
kuantiti
yang
yang diminta.
diminta.
 Keluk
 Keluk permintaan
permintaan ialah
ialah rajah
rajah yang
yang
menunjukkan
menunjukkan hubungan
hubungan antara
antara harga
harga
dan
dan kuantiti
kuantiti yang
yang diminta
diminta
 Ceteris
 Ceteris Paribus:
Paribus: faktor-faktor
faktor-faktor lain
lain tidak
tidak
berubah
berubah

9
Jadual 2.1: Permintaan Epal Azizah
Kuantiti Epal yang
Harga Epal (RM)
DD
0.00 12
0.50 10
1.00 8
1.50 6
2.00 4
2.50 2
3.00 0
Rajah 2.1: Keluk Permintaan Azizah
Harga Epal

$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

Kuantiti Epal
0 2 4 6 8 10 12

11
Jadual Permintaan Pasaran

 Permintaan
 Permintaan Pasaran:
Pasaran: jumlah
jumlah (campuran)
(campuran)
semua
semua permintaan
permintaan individu
individu pada
pada satu
satu
tingkat
tingkat tertentu
tertentu pada
pada tempoh
tempoh masa
masa
tertentu
tertentu

12
Jadual 2.2: Permintaan Individu dan
Pasaran ke atas Epal
Harga Epal (RM) Azizah Mokhtar Pasaran

0.00 12 + 7 = 19
0.50 10 6 16
1.00 8 5 13
1.50 6 4 10
2.00 4 3 7
2.50 2 2 4
3.00 0 1 1

13
Rajah 2.2: Keluk Permintaan Individu dan
Pasaran
Harga Epal

$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

0 2 4 6 8 10 12 19
Kuantiti Epal
14
Perubahan Kuantiti Diminta versus
Perubahan Permintaan
 Δ kuantiti diminta = Δ permintaan ?
 Δ kuantiti diminta:
 disebabkan Δ P (harga) barang itu
sendiri
 P ↑ Q ↓, P ↓ Q ↑

 Δ Q akan berlaku di sepanjang keluk

permintaan yang sama = pergerakan
di sepanjang keluk permintaan
15
Rajah 2.3: Pergerakan di Sepanjang
Keluk Permintaan
Harga Epal

Penguncupan
C Permintaan
$4.00
Pengembangan
B Permintaan
$2.00
A
$1.00

D1

0 12 15 20 Kuantiti Epal

16
Perubahan Kuantiti Diminta versus
Perubahan Permintaan
 Δ permintaan:
 disebabkan oleh faktor lain: Δ harga barang
lain, pendapatan pengguna, citarasa dll
 Δ DD akan berlaku sama ada ke kiri atau
kanan = perpindahan keluk permintaan

17
Rajah 2.4 (a): Perpindahan Keluk
Permintaan
Harga Epal

Pengurangan Pertambahan
dalam dalam
Permintaan Permintaan

D2
D1

D3
Kuantiti Epal

18
Rajah 2.4 (b): Perpindahan Keluk
Permintaan
Harga
Petrol Pengurangan
dalam
D1 Permintaan
D
Pertambahan
D2 dalam
Permintaan

B A C
RM1.83

D1
D
D2
0 10 15 20 Kuantiti Petrol

19
PENENTUAN PERMINTAAN
 Faktor-faktor
Faktor-faktor yang
yang menentukan
menentukan permintaan:
permintaan:
1. Harga
1. Harga
2. Pendapatan
2. Pendapatan
3. Harga
3. Harga barang
barang lain
lain
4. Cita
4. Cita rasa
rasa
5. Ramalan,
5. Ramalan, dll
dll

20
Harga

 Bila harga barang naik - kuantiti

barang yang diminta akan jatuh,
P Q 
 Bila harga barang jatuh – kuantiti
barang yang diminta akan naik
P Q 

21
Pendapatan

• Apabila pendapatan naik –

kuantiti yang diminta bagi
barang biasa akan naik
• Apabila pendapatan naik –
kuantiti yang diminta bagi
barang bawahan akan jatuh

22
Harga Barang Lain
 Barang Penggenap
 Contoh?
 Bila P , Q ?

 Barang Pengganti
 Contoh?
 Bila P , Q ?
23
Jadual 2.3: Penentuan Kuantiti yang
Diminta

24
PENAWARAN

•• Penawaran
Penawaran (supply)
(supply) ialah
ialah kuantiti
kuantiti
sesuatu
sesuatu barang
barang yangyang sanggup
sanggup dan
dan
mampu
mampu dijual
dijual oleh
oleh pengeluar
pengeluar pada
pada suatu
suatu
tingkat
tingkat harga
harga tertentu
tertentu dan
dan dalam
dalam masa
masa
tertentu.
tertentu.

25
Hukum Penawaran

 Bila harga barang ↑ - kuantiti barang

yang ditawarkan (dijual) akan ↑
P Q 
 Bila harga barang ↓- kuantiti barang
yang ditawarkan (dijual) akan ↓
PQ
 Hubungan positif ant. P dan Q

26
Jadual Penawaran dan Keluk
Penawaran
 Jadual
 Jadual penawaran
penawaran menunjukkan
menunjukkan
hubungan
hubungan antara
antara tingkat
tingkat harga
harga dandan
kuantiti
kuantiti yang
yang ditawarkan
ditawarkan oleh oleh firma.
firma.
 Keluk
 Keluk penawaran
penawaran ialah
ialah rajah
rajah yang
yang
menunjukkan
menunjukkan hubungan
hubungan antara
antara harga
harga
dan
dan kuantiti
kuantiti yang
yang ditawarkan.
ditawarkan.
 Ceteris
 Ceteris Paribus:
Paribus: faktor-faktor
faktor-faktor lain
lain tidak
tidak
berubah
berubah

27
Jadual 2.4: Jadual Penawaran Kicap
Sakinah
Kuantiti Kicap yang
Harga Kicap ($)
Ditawarkan
0.00 0
0.50 0
1.00 1
1.50 2
2.00 3
2.50 4
3.00 5

28
Rajah 2.5: Keluk Penawaran Kicap
Sakinah
Harga
Kicap
$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

Kuantiti Kicap
0 1 2 3 4 5 6 8 10 12

29
Jadual Penawaran Pasaran

 Penawaran
 Penawaran Pasaran:
Pasaran: jumlah
jumlah (campuran)
(campuran)
semua
semua penawaran
penawaran firma
firma pada
pada satu
satu
tingkat
tingkat tertentu
tertentu pada
pada tempoh
tempoh masa
masa
tertentu
tertentu

30
Jadual 2.5: Penawaran firma dan
Pasaran Ke atas Kicap
Harga Kicap Sakinah Fuzaho Pasaran
(sebotol) Sdn. Bhd Holding Kicap
0.00 0 + 0 = 0
0.50 0 0 0
1.00 1 0 1
1.50 2 2 4
2.00 3 4 7
2.50 4 6 10
3.00 5 8 13

31
Rajah 2.6: Keluk Penawaran Pasaran
Harga
Kicap
$3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

Kuantiti Kicap
0 1 2 3 4 5 6 8 10 12

32
Perubahan Kuantiti Ditawarkan
versus Perubahan Penawaran
 Δ kuantiti yang ditawarkan = Δ penawaran ?
 Δ Q yang ditawarkan:
 disebabkan Δ P (harga) barang itu sendiri

 P ↑ Q ↑, P ↓ Q ↓

 Δ Q yang ditawarkan akan berlaku di

sepanjang keluk pernawaran yang sama =
pergerakan di sepanjang keluk
penawaran

33
Rajah 2.3: Pergerakan di Sepanjang
Keluk Penawaran
Harga
Kicap

$3.00 B
Pengembangan
Penawaran
$2.00
A
Penguncupan
$1.00 Penawaran
C

Kuantiti
0 1 3 5 Kicap

34
Perubahan Kuantiti Ditawarkan
versus Perubahan Penawaran
 Δ penawaran:
 disebabkan oleh faktor lain: Δ harga
barang lain, harga faktor pengeluaran,
Tingkat teknologi dll

 Δ SS akan berlaku sama ada ke kiri atau

kanan = perpindahan keluk penawaran

35
Rajah 2.4 (a): Perpindahan Keluk
Penawaran
Harga

S2 S S1

Pengurangan Pertambahan
dalam dalam
Penawaran Penawaran

S2 S S1

Kuantiti

36
Rajah 2.4 (b): Perpindahan Keluk
Penawaran
Harga
Pengurangan
dalam
Penawaran S2 S S1
Pertambahan
dalam Penawaran

S2 S S1

0 Q2 Q Q1 Kuantiti

37
Penentuan Penawaran
 Faktor-faktor
Faktor-faktor yang
yang menentukan
menentukan permintaan:
permintaan:
1. Harga
1. Harga barang
barang lain
lain
2. Harga
2. Harga faktor
faktor pengeluaran
pengeluaran
3. Tingkat
3. Tingkat teknologi
teknologi
4. Jumlah
4. Jumlah pengeluaran
pengeluaran

38
Jadual 2.6: Penentu Kuantiti yang
Ditawarkan

39
KESEIMBANGAN

 Keseimbangan
 Keseimbangan (equilibrium)
(equilibrium) refers
refers to
to aa
situation
situation in
in which
which the
the price
price has
has reached
reached
the
the level
level where
where quantity
quantity supplied
supplied equals
equals
quantity
quantity demanded.
demanded.
Q
QDD==QQSS, ,PP
 Keseimbangan
 Keseimbangan pasaran
pasaran berlaku
berlaku apabila
apabila
keluk
keluk DD
DD dan
dan SS
SS bersilang
bersilang

40
 Harga Keseimbangan
Harga yang dibeli (PD) atau harga yang
dijual (PS) pada tingkat keseimbangan
 Kuantiti Keseimbangan
QD atau QS pada tingkat keseimbangan

41
Equilibrium
Demand Schedule Supply Schedule
Roses QD Roses Qs

At $2.00, the quantity demanded

is equal to the quantity supplied!
42
Figure 2.8: The Equilibrium of Supply
and Demand
Price of
Roses

D
S

Equilibrium price Equilibrium

$2.00

D
S
Equilibrium quantity

Quantity of
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Roses

43
Equilibrium vs. Inequilibrium

Harga Roti Kuantiti DD Kuantiti SS Keadaan

3.00 1 10 +9 Lebihan SS
2.50 4 10 +6 (surplus)

2.00 7 7 0 Keseimbangan

1.50 10 4 -6
1.00 13 1 -12
Lebihan DD
0.50 16 0 -16 (shortage)

0.00 19 0 -19

44
How does Adam Smith’s “Invisible
Hands” correct inequilibrium?
 Surplus
Surplus
 When P > equilibrium P, then Qs > QD.
When P > equilibrium P, then Qs > QD.
 There is excess supply or a surplus.
There is excess supply or a surplus.
 Suppliers will lower the price (P) to increase
Suppliers will lower the price (P) to increasesales,
sales,
thereby moving toward equilibrium.
thereby moving toward equilibrium.
 Shortage
Shortage
 When P < equilibrium P, then
When P < equilibrium P, then Q
QDD>>Q
Qss..
 There is excess demand or a shortage.
There is excess demand or a shortage.
 Suppliers will raise the price (P) due to too
Suppliers will raise the price (P) due to toomany
manybuyers
buyers
chasing
chasingtootoofew
fewgoods,
goods,thereby
therebymoving
movingtoward
toward
equilibrium.
equilibrium.

45
Figure 2.9 (a): Excess Supply
Price of
Roses
D Surplus
S

$2.50

$2.00

S
D

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Quantity of
Roses
Quantity Quantity
Demanded Supplied
46
Figure 2.9 (b): Excess Demand

Price of
Roses Supply

$2.00

$1.50

Shortage
Demand

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Quantity of
Roses
Quantity Quantity
Supplied Demanded
47
Three Steps To Analyzing
Changes in Equilibrium
1.
1.  DD –– No
No Change
Change in
in SS
2.
2.  SS –– No
No Change
Change in
in DD
3.
3.  DD &&  SS

 Use the supply and demand diagram to see

Use the supply and demand diagram to see
how
how the
the shift
shift affects
affects equilibrium
equilibrium price
price and
and
quantity.
quantity.

 Example: Convocation – New equilibrium

Example: Convocation – New equilibrium
for
for Roses
Roses (P
(P11?? Q
Q11?)
?)
48
Figure 2.10: How an Increase in Demand
Affects the Equilibrium
Price of 1. Conocation increases the
Roses demand for roses…
S0
$2.50 New equilibrium

$2.00
Initial D1
2. … equilibrium
resulting in
a higher
price …

D0
S0

0 1 2 3 4 5 6 7 10 11 Quantity of
Roses
3. … and a higher quantity
sold.
49
Figure 2.11: How a Decrease in Supply
Affects the Equilibrium
S2
Price of
Roses 1. A dry season reduces the
supply of roses…
S1
$2.50 New equilibrium

$2.00 Initial equilibrium

2. …
resulting in
a higher
price …

D1

0 1 2 3 4 7 10 11 Quantity of
Roses
3. … and a lower quantity
sold.
50
Figure 2.12 (a): A Shift in Both Supply and
Demand
Price of
Large increase
Roses in demand

New
S2
equilibrium S1
P2
Small
decrease in
supply

P1 Initial equilibrium D2

D1

0 Q1 Q2 Quantity of
Roses

51
Figure 2.12 (b): A Shift in Both Supply and
Demand
Price of Small increase
Roses in demand
New S2
equilibrium
S1
P2

Large
decrease in
supply

P1 Initial equilibrium

D2

D1

Quantity of
0 Q2 Q1
Roses

52
Table 2.8: What Happens to Price and
Quantity when Supply or Demand Shifts

53
Government Policies: Price controls

54
Price controls

 Price controls are legal restrictions on how high or

low a market price may go.
 Government price controls 
 legal minimum or maximum prices set for
specified goods,
 implemented as a means of direct economic
intervention to manage the affordability of certain
goods.
 implement price controls on staples, essential
items such as food or energy products.

55
Price controls
1. Price Ceiling: a maximum price sellers are
allowed to charge for a good. It’s an upper limit for
the price.
Price Ceiling

57
Price controls
2. Price Floor: a minimum price buyers are required
to pay for a good. It’s a lower limit for the price.
Price Floor

59
Why Price controls?
1. During crisis times, emergencies or wars - the
government wants to protect the consumers from
rapidly increasing prices.

2. If the equilibrium wage given by supply and demand

for low skilled workers is below poverty level, the
government can set a minimum wage for such
category.

60
Price controls
Ceiling Price Floor price
Price is not allowed to rise Price is not allowed to fall
Maximum price Minimum price
Shortage occured Surplus occured

Advantages: Advantages:
Consumer purchase products at a Protects producer’s income
lower price Higher wage rate

Disadvantages:
Emergence of black market
Reduce quantity produced
Producers tend to receive illegal
payments from consumers
Disadvantages:
Consumer pay more
Waste of resources of production
Creates unemployment
Government Policies: Tax Incidence
(Indirect Taxes)

 The imposition of an indirect tax increases the

equilibrium price and reduces the quantity

 how is the burden of the tax divided?

 If elastic SS, inelastic DD  the incidence
of an indirect tax falls mainly on consumers
 If inelastic SS, elastic DD  the incidence
of an indirect tax falls mainly on producers
The incidence of indirect tax: PQ
Tax incidence: burden mainly on consumers

64
Tax incidence: burden mainly on producers

65