Сојуз на математичари на Макединија

ЕСЕНСКА МАТЕМАТИЧКА ШКОЛА 2019

ЛИНЕАРНИ РАВЕНКИ

Проф. д-р Соња Геговска-Зајкова

Зошто и како настанала
математика?
Потреба да се најде смислата
на природните шеми
Основни математички концепти вродени во
нашата свест:

простор
количество

Бертранд Расел: Требало да поминат

илјадници години за да се сфати
дека пар фазани и два дена имаат
една заедничка карактеристика –
бројот 2.
Први знаци на математиката –
Египет 6000 год.п.н.е

Причини:
прелевање на Нил
мерење на земјиштето
проценка на жетвата
определување данок
Египетски броен систем. (околу 300.г. п.н.е)
Месопотамија (денешен Ирак, околу 300.г. п.н.е)
Вавилонците користеле броен систем со основа 60.

за 1 (или 60) зависно од

положбата

за 10
Месопотамија
за 1 (или 60) зависно од
положбата

за 10

Бројот 95 се запишувал како

60 + 30 + 5

Празно место за нула

Позициски броен систем
Кина (4. век п.н.е.)

ЗаUSPRAVNO
единици, стотки, ...

За десетки, илјади, ...

HORIZONTALNO

40698
Негативни броеви
(околу 200 г. п.н.е.)
Индија
Користеле три бројни системи со основа 10.

 KHAROSTHI ( 400.-200. г. п.н.е.)

 BRAHMI (околу 300. г. п.н.е.)
 GWALIOR (oколу 850.г. п.н.е.)

Воведување на нулата, 9. век

Рим (400 п.н.е. до 600 н.е.)

1  I
5 V
10  X
50  L
100  C
500  D
1000 
M

MCMLXXIV 1974
Броеви

Природни броеви
ℕ

2
4
1 ...
3

   1, 2, 3,  
Броеви

Цели броеви
ℤ
-1
-3 2
4
-2 1 ...
3
0
...

    , 3,  2,  1, 0, 1, 2, 3,  
Стар египетски проблем:

Како да се поделат 10 леба на 9 работници, така

што секој работник ќе добие еднаков дел?

5 леба се делат на два еднакви дела

4 векни на три еднакви дела
2 од добиените третини се делат на по пет дела

Колку леб добива секој работник?

Броеви

Рационални броеви
ℚ
-1/3
-1
2/5
-3 2
4
3/2 -2 1 ...
3
0
... ...

m 
 m, n  , n  0 
 n 
Старогрчки проблем:

Колкава е дијагоналата на квадрат чијашто страна

е еднаква на 1?

? 1

1
 83 9
72 44

1,5 2, 25
 142857 
1,14285714285714...
1,
Рационални броеви
ℚ

m 
2  1, 4142135627373095...  m, n  , n  0 
 n 
Броеви
Број Дропка Децимален број

4 2 2,0
Рационални

4 /100 2/10 0,2 Конечни

или
периодичн
25 / 36 5/6 0,8(3) и
3
8 / 27 2/3 0, (6)

2 1, 414213562373...
Ирационални
8 2,828427124746...
Бесконечни
3 непериодични
5 1, 709975946676...
 3,141592653589...
 √  2 √  3 √  5 √  7  𝑒 𝜋 

Рационални броеви
ℚ
 Ирационални
броеви

√  2 √  3 √  5 √  7  𝑒 𝜋 

 √ 𝟐  √ 𝟑  √ 𝟓
𝟐 𝟐 𝟐
 √ 𝟕  𝒆  𝝅
𝟐 𝟐 𝟐
Унијата од множествата рационални и
ирационални броеви се вика множество реални
броеви.

ℝ  
√ 𝟖
 
 
√ 𝟑+ √ 𝟓

Ирационални Рационални

 
− √ 𝟏𝟏
 
𝝅  
𝟏− √ 𝟐
Кои од следниве тврдења се точни:

Секој природен број е рационален.

Секој цел број е природен број.
Некои ирационални броеви се рационални.
Сите децимални броеви со конечен број децимални
цифри се рационални.
Бројни изрази - броеви поврзани со аритметички
операции

3
35  28 : 4,15  2 
7
Бројни равенства - бројни изрази поврзани со знакот =

3
25  12 : 7  11  100
24
7
Алгебарска равенка - два алгебарски изрази
поврзани со знакот = од кои барем еден содржи
непозната

2x  5  6 равенка со една непозната

Што се добива ако за непознатата x се земе

конкретна вредност?

Вредноста на непознатата, за која равенката

станува точно бројно равенство, се вика решение
на равенката.
Видови алгебарски равенки:
Според број на непознатите

2x  5  6 равенка со една непозната

3x  4 y  7 x  16 равенка со две непознати

5,3x  7  23
2

Според највисокиот степен на непознатите

Алгебарска равенка - два алгебарски изрази
поврзани со знакот =, од кои барем еден содржи
непозната
Во една просторија има извесен број столици. Секоја
од нив има по 4 нозе.
x – вкупен број столици
y – вкупен број нозе
Што е поголемо, x или y ?

x, бидејќи секоја
столица има 4
нозе, па x се
множи со 4.
Во една просторија има извесен број столици. Секоја
од нив има по 4 нозе.
x – вкупен број столици
y – вкупен број нозе
Со коja од следниве равенки може да се опише
врската меѓу бројот на столици и бројот на нивните
нозе?
y x
x  4 y, y  4 x, x  , y
4 4
Во една просторија има извесен број столици. Секоја
од нив има по 4 нозе.
x – вкупен број столици
y – вкупен број нозе
Со коja од следниве равенки може да се опише
врската меѓу бројот на столици и бројот на нивните
нозе?
y x
x  4 y, y  4 x, x  , y
4 4
Марко купил извесен број моливи и гуми. Цената на
еден молив е x денари, а на една гума y денари. Ако
m е бројот на моливи, а g бројот на гуми што ги купил,
што значат следниве равенки:

m  2g, x  2y?
Напиши равенка со која ќе изразиш колку вкупно пари
потрошил Марко.
 ЛИНЕАРНИ РАВЕНКИ СО ЕДНА НЕПОЗНАТА

а  x  b, a, b  
Општ облик линеарна равенка со една непозната
b
а  0, единствено решение x
a
а  b  0, бесконечно многу решенија

а  0, b  0, нема решение
Две равенки се еквивалентни ако имаат исто
множество решенија.

а  x  b, a, b  
Равенката не се менува ако на двете нејзини страни
се додаде ист број

а  x  с  b  с.
Равенката не се менува ако од двете нејзини страни
се одземе ист број

а  x  с  b  с.
Равенката не се менува ако двете нејзини страни
се помножат со ист број различен од 0

а  x  с  b  с.
Равенката не се менува ако двете нејзини страни
се поделат со ист број
аx b
 , c  0.
с с
Равенката не се менува ако двете нејзини страни
си ги заменат местата.
1. Елементарни равенки вага
a b

x  15  23
12  x  7 c

x  5  12 a  c  b
аb  с  
b  c  a
9 x  4
c  a  b
ca b  
a  c  b
2. Равенки со две операции
x 1
 5 2, 25 x  2,1  1,3
3 5
x 3 1 3
 1  2,5 x  3, 4
3 4 2 5
6(8  x)  7 ( x  5) : 20  4
0,5 x  3  6,5
3. Равенки со три и повеќе операции
x 1
 5 2, 25 x  2,1  1,3
3 5
x 3 1 3
 1  2,5 x  3, 4
3 4 2 5
6(8  x)  7 ( x  5) : 20  4
0,5 x  3  6,5
4. Равенки со непозната на двете страни

2  3x  5 x  8
5( x  2)  12  4 x
x 3 x x
 
4 2 3
x  3 x 1
 1
2 4
4. Равенки со непозната на двете страни

2 x  3 5 x  14 x  1
  3
3 12 4
4( x  2)  x  5 x  7
(4 x  3)(3x  4)  (2 x  1)(6 x  1)  1
(2 x  3)(2 x  3)  (2 x  1)  8  6 x
2

(3  5 x)  (1  12 x)  (13x  2)  6
2 2 2