SINH HOÏC TEÁ BAØO

I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TEÁ BAØO.

II. CAÁU TRUÙC CUÛA TEÁ BAØO
PROKARYOTAE : VI KHUAÅN
III. CAÁU TRUÙC CUÛA TEÁ BAØO
EUKARYOTAE
IV. MAØNG TEÁ BAØO.
 I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TEÁ
BAØO.
1. Hoïc thuyeát teá baøo.
2. Nhöõng ñaëc tính chung cuûa teá
baøo.
- Maøng teá baøo.
- Kích thöôùc raát nhoû beù.
- Phaân vuøng.
3. Teá baøo Prokaryotae vaø
Eukaryotae.
- Caùc teá baøo Prokaryotae.
 I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TEÁ BAØO
• 1. Hoïc thuyeát teá baøo.
• Naêm 1655 oâng R. Hooke duøng kính hieån vi quan
saùt maûnh nuùt chai thaáy coù nhieàu loã nhoû gioáng
hình toå ong goïi laø teá baøo (cell).
• Hoïc thuyeát teá baøo (cell theory) töùc quan nieäm
cho raèng taát caû caùc sinh vaät ñöôïc caáu taïo töø
caùc teá baøo do hai nhaø khoa hoïc Ñöùc, nhaø thöïc
vaät hoïc J. Schleiden coâng boá vaøo naêm 1838 vaø
nhaø ñoäng vaät hoïc T. Schwann, naêm 1839. Laàn
ñaàu tieân hai oâng cho raèng, taát caû thöïc vaät vaø
ñoäng vaät ñeàu caáu taïo neân töø nhieàu nhoùm teá
baøo vaø teá baøo laø ñôn vò caên baûn cuûa sinh giôùi.
• Naêm 1858, R.Virchov phaùt trieån theâm raèng
taát caû caùc teá baøo ñeàu baét nguoàn töø nhöõng
teá baøo soáng tröôùc noù (omnis cellula ex cellula.
         Taát caû caùc sinh vaät ñeàu caáu taïo töø
caùc teá baøo vaø saûn phaåm cuûa chuùng.
         Caùc teá baøo môùi ñöoïc taïo ra töø söï
phaân chia nhöõng teá baøo tröôùc ñoù.
• Naêm 1862, nhaø baùc hoïc Phaùp Louis
Pasteur ñaõ tieán haønh thí ngieäm roõ raøng,
chöùng minh chaéc chaén raèng söï soáng khoâng
töï ngaãu sinh.
•
• Hoïc thuyeát teá baøo hieän ñaïi khaúng
ñònh raèng taát caû caùc sinh vaät ñeàu
caáu taïo töø teá baøo vaø caùc saûn phaåm
cuûa teá baøo, nhöõng teá baøo môùi ñöôïc
taïo neân töø söï phaân chia cuûa nhöõng
teá baøo tröôùc noù, coù söï gioáng nhau
caên baûn veà thaønh phaàn hoùa hoïc vaø
caùc hoaït tính trao ñoåi chaát giöõa taát caû
caùc loaïi teá baøo vaø hoaït ñoäng cuûa cô
theå laø söï tích hôïp hoaït tính cuûa caùc
ñôn vò teá baøo ñoäc laäp.
2. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu
teá baøo
• Caùc teá baøo raát nhoû beù vaø phöùc taïp neân
khoù nhìn thaáy caùc caáu truùc baèng maét
thöôøng, khoù phaùt hieän caáu taïo phaân töû vaø
vieäc hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa caùc thaønh
phaàn teá baøo laïi coøn khoù hôn. Ngöôøi ta phaûi
söû duïng nhieàu coâng cuï khaùc nhau ñeå
nghieân cöùu teá baøo. Khoa hoïc caøng phaùt
trieån caùc phöông phaùp nghieân cöùu môùi ñöôïc
boå sung
 a. Hieån vi (microscope).
• Naêm 1655, Robert Hooke ñaõ phaùt minh ra kính hieån vi
quang hoïc (photonic microscope) nhôø ñoù quan saùt
ñöôïc caùc teá baøo. Caùc kính hieån vi thöôøng (quang
hoïc) ñöôïc hoaøn thieän daàn ñeán nay coù ñoä phoùng
ñaïi côõ 2000 laàn. Ñieàu quan troïng ñoái vôùi kính hieån
vi khoâng phaûi soá laàn phoùng ñaïi maø caùi ñöôïc goïi
laø giôùi haïn phaân giaûi (resolution limit) töùc giôùi
haïn nhoû nhaát maø ngöôøi ta phaân bieät ñöôïc hai
ñieåm keà saùt nhau khoâng chaäp laïi thaønh moät. Giôùi
haïn naøy tuyø thuoäc böôùc soùng aùnh saùng, neân kính
hieån vi thöôøng chæ phaân bieät ñöôïc khoaûng caùch
nhoû nhaát laø 0.2 micromet.
• Naêm 1931, Ruska vaø caùc ñoàng nghieäp ñaõ phaùt
minh ra kính hieån vi ñieän töû.
Loaïi kính hieån vi xuyeân qua (transmission electron
microscope). Kính hieån vi ñieän töû queùt
• Caùc teá baøo trong suoát, ôû daïng coøn soáng khoù
phaân bieät caùc chi tieát caáu truùc neân ñeå quan saùt
kyõ nhieàu khi phaûi nhuoäm maøu. Moät soá caáu truùc
nhö nhaân teá baøo coù theå nhuoäm maøu nhanh. Moät
soá caáu truùc khaùc phaûi qua khaâu ñònh hình
(fixation) nhuoäm taåm caùc chaát laøm cöùng nhö
parafin roài caét laùt moûng baèng maùy vi phaãu
(microtom) môùi quan saùt ñöôïc.
• Nhieàu caûi tieán ñöôïc thöïc hieän nhö kính hieån vi
leäch pha, kính hieån vi huyønh quang (fluorescent
microscope. Kính hieån vi quang hoïc cuõng ñöôïc caûi
tieán ñeå xaùc ñònh ñöôïc caáu truùc hình khoái.
• Coù theå duøng phöông phaùp taùn xaï tia X ñeå theo
doõi söï saép xeáp caùc nguyeân töû trong caùc caáu
truùc.
b. Taùch vaø nuoâi teá baøo
• Nhieàu thí nghieäm caàn soá löôïng lôùn teá baøo moät
loaïi naøo ñoù. Caùc phöông phaùp taùch vaø nuoâi teá
baøo ñöôïc hoaøn thieän vaø caûi tieán.
• Caùc teá baøo taùch rieâng coù theå ñöôïc nuoâi
trong hoäp Pettri hay caùc bình chöùa caùc moâi
tröôøng dinh döôõng nhaát ñònh. Khi nuoâi nhaân taïo
coù theå cho theâm chaát ñeå xem aûnh höôûng ñeán söï
sinh tröôûng vaø phaùt trieån.
c. Phaân ñoaïn (fractionnement) caùc thaønh
phaàn cuûa teá baøo.
• Caùc thaønh töïu khoa hoïc ñaõ cung caáp caùc
phöông phaùp taùch rieâng caùc baøo quan vaø ñaïi
phaân töû sinh hoïc ñeå phaân tích thaønh phaàn sinh
hoùa vaø tìm hieåu vai troø trong teá baøo.
Phöông phaùp sieâu li taâm
(ultracentrifugation):
• Maùy li taâm ñeå taùch, röûa caùc teá baøo. Nhöng ñeå
taùch caùc baøo quan vaø caùc ñaïi phaân töû phaûi
duøng ñeán sieâu li taâm (Ultracentrifugation).
• Phaûi nghieàn teá baøo thaønh dòch ñoàng nhaát
(homogenat). Tieáp theo, caùc thaønh phaàn khaùc
nhau phaûi ñöôïc taùch ra. Ñaàu nhöõng naêm 1940,
maùy sieâu li taâm phaân tích (preparative centrifugeur)
taùch caùc phaàn töû teá baøo ôû toác ñoä cao.
• Phöông phaùp li taâm treân thang noàng ñoä
(gradient of density) cuûa ñöôøng saccharose hay clorid
cesium ñöôïc söû duïng.
• Phöông phaùp li taâm treân thang noàng ñoä
(gradient of density) cuûa ñöôøng saccharose hay
clorid cesium ñöôïc söû duïng.
• Ñeå ñaùnh giaù toác ñoä laéng xuoáng ñaùy
(Sedimentation) cuûa oáng li taâm ngöôøi ta
duøng heä soá laéng (coefficient of
sedimentation) hay S. Heä soá naøy ñöôïc tính
baèng ñôn vò Svedberg (S) vaø S = 1 cm x 10-13
giaây
• Ví duï: Heä soá laéng cuûa Ribosome laø 80
S, cuûa rRNA laø 28S cuûa tRNA laø 4 S, cuûa
Hemoglobine laø 4,5 S.
Phöông phaùp saéc kí
(chromatography):
• ·         Phöông phaùp saéc kí treân giaáy. Maãu phaân tích
ñöôïc ñaët leân moät ñaàu giaáy thaám roài phôi khoâ. Sau
ñoù nhuùng ñaàu giaáy coù maãu vaøo dung dòch coù hai
chaát dung moâi khaùc nhau. Theo löïc mao daãn chaát
loûng thaám leân phía treân. Caùc thaønh phaàn cuûa maãu
cuõng di chuyeån leân phía treân theo ñoä hoøa tan töông
ñoái cuûa noù trong dung moâi vaø chieám vò trí nhaát
ñònh treân giaáy.
• Saéc kí treân baûn moûng cuõng döïa theo nguyeân taéc
treân chæ khaùc laø duøng baûn moûng laø plastic hay
thuûy tinh coù phuû moät lôùp moûng nhöõng chaát haáp
thuï nhö cellulose hay gel silicate.
• ·         Phöông phaùp saéc kí treân coät nhö moâ
taû hình 3.5. Maãu ñöôïc ñaët phía treân coät
plastic hay thuûy tinh coù chöùa chaát thaám
nöôùc nhö cellulose ngaâm trong moät dung moâi.
Moät soá lôùn dung moâi ñöôïc bôm chaäm qua
coät vaø phía döôùi thu laïi. Caùc thaønh phaàn
khaùc nhau seõ qua coät vaø coù theå thu ñöôïc ôû
caùc ñoaïn khaùc nhau.
• ·         Saéc kí loûng coù ñoä hoaøn chænh cao
(HPLC high performance liquid chromatography)
noù cho pheùp thöïc hieän söï phaân tích trong
vaøi phuùt thay vì vaøi giôø nhö phöông phaùp
thoâng thöôøng.
 d. Phöông phaùp ñieän di
(electrophoresis)
• Caùc protein thöôøng coù ñieän tích aâm hay döông. Neáu
ngöôøi ta laäp moät ñieän tröôøng ñoái vôùi moät dung
dòch chöùa phaân töû protein noù seõ di chuyeån vôùi toác
ñoä phuï thuoäc vaøo ñieän tích cuûa noù, kích thöôùc vaø
hình daïng phaân töû. Kyõ thuaät ñoù goïi laø ñieän di.
Vieäc taùch hoãn hôïp protein coù theå tieán haønh trong
dung dòch nuôùc hay dung dòch ñöôïc moät cô chaát raén
xoáp nhö tinh boät giöõ laïi. Phöông phaùp ñieän di treân
gel polyacrylamide SDS ñöôïc söû duïng roäng raõi.
• Phöông phaùp ñieän di hai chieàu treân gel (gel
bidimisionnel electrophoresis) keát hôïp hai kieåu taùch
khaùc nhau.
• e. Ñaùnh daáu caùc phaân töû cuûa teá
baøo baèng ñoàng vò phoùng xaï vaø caùc
chaát khaùng theå.
• Phöông phaùp phoùng xaï ñoà töï ghi (autogradiography).
• Phaûn öùng ñaëc hieäu khaùng nguyeân-khaùng theå
cuõng ñöôïc duøng ñeå phaùt hieän caùc chaát ñaëc hieäu
trong teá baøo. Thöôøng khaùng theå ñöôïc gaén moät
chaát phaùt maøu (fluorchrome) .
• Coù theå söû duïng caùc enzym laøm daáu nhö trong thöû
nghieäm mieãn nhieãm enzyme (enzym-linked
immunosorbent assays- ELISA) giuùp phaùt hieän nhieàu
loaïi khaùng nguyeân.
3. Nhöõng ñaëc tính chung cuûa teá
baøo

• - Maøng
teá baøo.
- Kích
thöôùc raát
nhoû beù.
- Phaân
vuøng.
 TÍNH CHAÁT CUÛA MAØNG
TEÁ BAØO :
• - Vaät caûn coù tính choïn loïc cao: .
• - Giôùi haïn ñoä lôùn cuûa teá baøo, taïo khoâng
gian nhoû coâ ñaäm ñeå caùc phaân töû deã gaëp
nhau thöïc hieän phaûn öùng.
• - Neàn ñeå boá trí hôïp lyù caùc caáu truùc theo
khoâng gian thaønh heä thoáng.
• - Beà maët thöïc hieän nhieàu phaûn öùng.
• - Chuyeàn naêng löôïng: giöõa hai phía cuûa
maøng khi coù söï cheânh leäch noàng ñoä caùc
chaát hoaëc caùc ion seõ taïo theá naêng coù theå
döï tröõ hay chuyeån ñoåi naêng löôïng.
 4. Teá baøo Prokaryotae vaø teá
baøo Eukaryotae
• Caùc teá baøo nhoû beù nhö vi khuaån (bacteria)
vaø vi khuaån lam (cyanobacteria) khoâng coù
nhaân teá baøo goïi laø teá baøo tieàn nhaân
(nhaân sô) Prokaryotae (tröôùc khi coù nhaân).
Caùc sinh vaät nhö thöïc vaät, ñoäng vaät, teá baøo
coù nhaân goïi laø teá baøo nhaân thöïc (nhaân
chuaån) Eukaryotae . Söï khaùc nhau giöõa teá
baøo prokaryota vaø eukaryota lôùn hôn söï khaùc
nhau giöõa teá baøo ñoäng vaät vaø thöïc vaät.
 Caùc teá baøo Prokaryotae :
nhoû hôn, thích nghi cao hôn,
taêng tröôûng nhanh, di ñoäng,
heä thoáng caûm bieán ñôn
giaûn
Caùc teá baøo Eukaryotae : to
hôn, taêng tröôûng chaäm hôn,
nhieàu baøo quan, tín hieäu teá
baøo – teá baøo, bieät hoùa teá
baøo, coù söï phaùt trieån, sinh
vaät ña baøo.
 PROKARYOTAE : VI KHUAÅN.
- Vaùch teá baøo.
- Caáu truùc beân trong.
III. CAÁU TRUÙC CUÛA TEÁ BAØO
EUKARYOTAE .
A. HEÄ THOÁNG CAÙC CAÁU TRUÙC
MAØNG.
1. Maøng sinh chaát.
2. Maïng löôùi noäi chaát vaø ribosome.
3. Boä Golgi.
4. Lisosome (Tieâu theå).
5. Vi theå.
 II. CAÁU TRUÙC CUÛA TEÁ
BAØO PROKARYOTAE : VI
KHUAÅN.
• - Vaùch teá baøo.
• - Caáu truùc beân trong.
• ÔÛ vi khuaån Gram döông, vaùch teá baøo daøy
coù chöùa nhieàu peptidoglycan, coøn goïi laø
mucopeptid hay murein vôùi tæ leä töø 80% -
90%. Ngoaøi ra coøn chöùa chaát ñaëc bieät laø
teichoic acid. Vì vaäy, vi khuaån Gram döông coù
maøu tím khi ñöôïc nhuoäm keùp vôùi fuschin
vaø tím tinh theå.
Vaùch teá baøo vi khuaån Gram-
döông (a) vaø Gram-aâm (b).
• ÔÛ nhöõng vi khuaån Gram aâm, töùc khoâng
nhuoäm maøu Gram, vaùch teá baøo moûng lôùp
peptidoglycan chæ khoaûng 10%. Maët ngoaøi
lôùp peptidoglycan laø moät lôùp daøy chieám tæ
leä 80% coù chöùa protein, lipid, lipo-
polysacchrid.
III. CAÁU TRUÙC TEÁ BAØO
EUKARYOTAE
 Teá baøo
thöïc vaät
ñieån hình
1. Maøng sinh chaát.
• Maøng sinh chaát (plasma membrane) bao quanh
taát caû caùc teá baøo, giôùi haïn ñoä lôùn cuûa teá
baøo vaø duy trì nhöõng söï khaùc nhau caàn thieát
giöõa caùc chaát, caáu truùc beân trong noù vôùi
moâi tröôøng beân ngoaøi. Noù coù caáu taïo ñaëc
bieät giöõ nhieàu vai troø quan troïng cho teá baøo.
Maøng naøy laø moät boä loïc coù tính choïn löïa cao
vaø thuaän tieän cho söï vaän chuyeån tích cöïc caùc
chaát; noù kieåm tra söï ñi vaøo cuûa caùc chaát dinh
döôõng vaø söï thaûi ra caùc chaát baû vaø noù taïo
neân söï khaùc nhau veà noàng ñoä ion giöõa trong
vaø ngoaøi teá baøo.
• Nôi thu nhaän caùc tín hieäu beân ngoaøi,
cho pheùp teá baøo bieán ñoåi deå ñaùp laïi
töông öùng vôùi moâi tröôøng xung quanh.
• Taát caû caùc maøng sinh hoïc goàm
maøng sinh chaát vaø caùc maøng beân
trong cuûa caùc teá baøo Eukaryotae ñeàu coù
caáu truùc toång theå chung: ñoù laø caùc toå
hôïp cuûa caùc phaân töû protein vaø lipid
ñöôïc giöõ chung phaàn lôùn nhôø caùc töông
taùc khoâng coäng hoùa trò.
Heä thoáng caáu truùc maøng
2. Maïng löôùi noäi chaát vaø
ribosome
• Taát caû caùc teá baøo Eukaryotae ñeàu coù Löôùi
noäi chaát (endoplasmic reticulum) laø moät maøng
duy nhaát cuûa noù xeáp laïi raát nhieàu neáp nhaên,
chieám hôn nöûa soá maøng cuûa teá baøo.
• Maïng löôùi trôn vaø maïng löôùi nhaùm. Treân
beà maët maïng löôùi nhaùm coù nhieàu ribosome.
Maøng laø moät phieán moûng lieân tuïc bao
khoaûng roãng trong maøng (internal space) keùo
thaønh maïng löôùi. Caùc khoaûng troáng goïi laø
tia cuûa löôùi noäi chaát hay tuùi chöùa (citerne),
chieám 10% theå tích teá baøo
Löôùi noäi chaát laø trung taâm sinh toång hôïp
3. Boä Golgi (Golgi apparatus hay
Golgi complex).
• Boä Golgi thöoøng naèm gaàn nhaân teá baøo
vaø ôû teá baøo ñoäng vaät noù thöôøng ôû caïnh
trung theå (centrosome) hay ôû trung taâm teá
baøo. Noù goàm nhieàu tuùi nhoû deïp ñöôïc
giôùi haïn bôûi moät maøng taäp hôïp laïi nhö
moät choàng dóa. Nhieàu boït troøn nhoû
(ñöôøng kính 50nm) coù maøng bao naèm raûi
raùc xung quanh caùc choàng dóa.
• Caùc tuùi deïp cuûa boä Golgi laøm nhieäm vuï
bieán ñoåi, choïn loïc vaø goùi caùc ñaïi phaân töû
sinh hoïc maø sau ñoù ñöôïc tieát ra ngoaøi hay
ñöôïc vaän chuyeån ñeán caùc baøo quan khaùc
nhö lysosome...
• Nhieäm vuï cuûa boä Golgi laø hoaøn taát moät
soá coâng vieäc cuûa löôùi noäi chaát. Caùc
protein töø löôùi noäi chaát chuyeån sang coù theå
ñöôïc bieán ñoåi tieáp tuïc. Boä Golgi cuõng bieán
ñoåi glycan vaø cho chuùng thoaùt ra qua caùc tuùi
nhôøn. Caùc boït nhoû laøm nhieäm vuï vaän
chuyeån vaät lieäu giöõa boä Golgi vaø caùc
thaønh phaàn khaùc cuûa teá baøo.
4. Lysosome (tieâu theå).
• Lysosome laø nhöõng tuùi caàu nhoû ( 0,2 - 0,5
micromet) bao bôûi moät lôùp maøng, raát nhieàu
trong gan, thaän, baïch caàu ñoäng vaät. Chuùng
chöùa nhieàu enzym thuûy giaûi cho tieâu hoùa beân
trong teá baøo (lysosome töùc tieâu theå). Lysosome
phaân huûy caùc chaát ñeå “nuoâi” teá baøo, vaø
“doïn saïch” nhöõng baøo quan khaùc khi ñaõ voâ
duïng thaønh caùc tieàn chaát ñôn giaûn ban ñaàu
ñeå teá baøo taùi söû duïng.
• Lysosome tieâu huûy nhöõng chaát töø ngoaøi rôi
vaøo vaø phaân huûy caùc baøo quan cung caáp naêng
löôïng
5. Caùc vi theå (microbodies) :
peroxysome vaø glyoxysome
• Peroxysome coù caáu taïo tuùi caàu nhoû, ñöôøng
kính 0,2 - 0,5 micrometre vaø cuõng ñöôïc bao
bôûi moät maøng nhö lysosome. Peroxysome
chöùa caùc enzym oxy hoùa saûn sinh vaø phaân
huûy caùc peroxyde hydro (H202).
• Glyoxysome laø moät vi theå khaùc chöùa
caùc enzym duøng phaân huûy lipid thöïc vaät
thaønh ñöôøng nuoâi caây non. Teá baøo ñoäng
vaät khoâng coù baøo quan naøy.
Caùc vi sôïi vaø vi quaûn
6. Khoâng baøo (Vacuole).
• Khoâng baøo hay thuûy theå boä nhö nhöõng tuùi
chöùa nöôùc vaø caùc chaát tan hoaëc tích nöôùc do
teá baøo chaát thaûi ra. Tuùi ñöôïc bao quanh bôûi
maøng goïi laø Tonoplast nhö maøng trong cuûa teá
baøo chaát. Coù nhieàu loaïi khoâng baøo töông öùng
vôùi caùc chöùc naêng khaùc nhau. ÔÛ moät soá
nguyeân sinh ñoäng vaät coù khoâng baøo co boùp
(contractive vacuole) giöõ vai troø thaûi caùc chaát
vaø nöôùc dö ra khoûi teá baøo. Nhieàu nguyeân sinh
ñoäng vaät (protozoa) coøn coù khoâng baøo thöïc
phaåm (food vacuole) chöùa caùc haït thöùc aên
B. CAÙC BAØO QUAN
CHUYEÅN HOÙA NAÊNG
LÖÔÏNG (ENERGY
TRANSFORMATION) :
TI THEÅ VAØ LAÏP THEÅ
(CHLOROPLAST).
• Ti theå coù ôû taát caû caùc teá baøo Eukaryotae
vaø ñaëc bieät luïc laïp (chloroplast) chæ coù ôû
thöïc vaät, ñeàu coù chöùc naêng bieán ñoåi naêng
löôïng thaønh daïng höõu ích. Caû hai loaïi baøo
quan naøy ñeàu chöùa beân trong moät soá lôùn
caáu truùc maøng ñoùng moät vai troø quyeát ñònh
trong chuyeån hoùa naêng löôïng. Thöù nhaát,
ñieåm töïa cô hoïc cho söï vaän chuyeån ñieän töû
ñeå bieán ñoåi naêng löôïng. Thöù hai, nhieàu caáu
truùc beân trong chöùa caùc enzym xuùc taùc caùc
phaûn öùng khaùc cuûa teá baøo.
• Ngoaøi ra caû hai coù boä maùy di truyeàn ñoäc
laäp rieâng, nguoàn goác tieán hoùa gioáng nhau.
Ti theå
• Chaát neàn (matrix): chaát choaùn khoan beân
trong ti theå giöõa caùc maøng, goàm hoãn hôïp raát
ñaäm ñaëc cuûa haøng traêm enzyme caùc enzyme
oxy hoùa piruvat vaø acid beùo vaø trong chu trình
acid citric. Noù chöùa caû nhieàu baûn sao cuûa
DNA vaø caùc enzyme khaùc nhau caàn cho söï
bieåu hieän cuûa caùc gen ti theå.
• - Maøng trong (Internal membrane) xeáp laïi
thaønh nhieàu neáp nhaên laø creta (maøo gaø),
laøm taêng toång dieän tích maøng ñoâi raát nhieàu.
Noù chöùa caùc protein vôùi ba chöùc naêng:
• (1) Thöïc hieän caùc phaûn öùng oxy hoùa trong
chuoãi hoâ haáp.
• (2) Moät phöùc hôïp enzyme coù teân ATP
synthetase taïo ra ATP trong matrix.
• (3) Caùc protein vaän chuyeån ñaëc bieät ñieàu
hoøa söï ñi qua cuûa caùc chaát ra ngoaøi hoaëc
vaøo trong chaát neàn. Vì coù thang ñieän
hoùa (electrochemical gradient), boä maùy cuûa
ATP synthetase ñöôïc thieát laäp xuyeân qua
maøng naøy do chuoãi hoâ haáp, neân ñieàu
quan troïng laø maøng khoâng thaám ñoái vôùi
caùc phaàn lôùn caùc ion nhoû.
• - Maøng ngoaøi (external membrane): Nhôø
moät protein taïo moät keânh quan troïng neân
maøng ngoaøi bò thaám bôûi caùc phaân töû
nhoû hôn hay baèng 10.000 dalton. Caùc protein
khaùc bao goàm caùc enzyme tham gia toång
hôïp lipid trong ti theå, vaø caùc enzyme chuyeån
hoùa lipid sang daïng tham gia trao ñoåi chaát,
vaø tieáp theo trong matrix.
• -Khoaûng giöõa maøng chöùa nhieàu enzyme
söû duïng ATP do matrix ñöa ra ñeå phosphoryl
hoùa caùc nucleotid khaùc.
• Ti theå laø trung taâm naêng löôïng teá baøo.
8. Luïc laïp (chloroplast).
• Caùc luïc laïp cuõng coù caáu truùc maøng.
Chuùng coù moät maøng ngoaøi raát deã thaám,
moät maøng trong raát ít thaám, trong ñoù chöùa
nhieàu protein vaän chuyeån ñaëc bieät vaø moät
khoaûng giöõa maøng (internal membrane space)
heïp naèm giöõa hai maøng. Maøng trong bao moät
vuøng khoâng xanh luïc ñöôïc goïi laø stroma töông
töï nhö chaát neàn matrix cuûa ti theå. Stroma
chöùa caùc enzyme, caùc ribosome, RNA vaø DNA
LUÏC LAÏP (CHLOROPLAST)
Caáu truùc cuûa luïc laïp
• Coù söï khaùc nhau quan troïng giöõa caùc ti theå
vaø chloroplast. Maøng trong cuûa chloroplast
khoâng xeáp thaønh creta vaø khoâng chöùa chuoãi
chuyeàn ñieän töû. Ngöôïc laïi, heä thoáng quang
hôïp haáp thu aùnh saùng, chuoãi chuyeàn ñieän töû
vaø ATP synthetase taát caû ñeàu chöùa trong
maøng thöù ba taùch bieät. Maøng naøy hình
thaønh moät taäp hôïp caùc tuùi deïp hình ñóa caùc
thylakoid (baûn moûng). Caùc thylacoid xeáp
choàng leân nhau taïo phöùc hôïp goïi laø grana.
Chlorophille naèm treân maøng thylacoid neân ta
thaáy caùc haït grana maøu luïc. Coù theå coi
chloroplast laø moät ti theå môû roäng trong coù
caùc creta bieán thaønh caùc thylacoid vaø grana.
C. NHAÂN TEÁ BAØO VAØ
THEÅ TRONG SUOÁT
• 9. Nhaân teá baøo.
• Nhaân teá baøo chieám khoaûng 10% theå tích
cuûa teá baøo, nhöng noù chöùa haàu nhö toaøn boä
DNA cuûa teá baøo (95%)
• Nhaân ñöôïc giôùi haïn bôûi maøng nhaân (nuclear
membrane) do hai lôùp maøng xeáp ñoàng taâm.
Raûi raùc treân maøng nhaân coù caùc loã cuûa
maøng nhaân. Caùc loã thoâng thöông giöõa beân
trong nhaân vôùi teá baøo chaát beân ngoaøi.
Maøng nhaân tröïc tieáp noái vôùi löôùi noäi chaát.
Nhaân teá baøo
Gheùp teá baøo chaát ôû Acetabularia
10. Theå trong suoát (cytosol).
• a. Caáu taïo:
• Chieám gaàn moät nöûa khoái löôïng teá baøo,
coù nhieàu nöôùc (ñeán 85%). Noù chöùa ñöïng
moät soá lôùn protein sôïi xeáp thaønh boä khung
teá baøo, coù haøng nghìn enzyme vaø chöùa ñaày
ribosome. Gaàn moät nöûa soá enzyme ñöôïc toång
hôïp ôû ribosome cuûa theå trong suoát. Do ñoù
neân coi noù laø moät khoái gel coù toå chöùc raát
cao hôn laø moät dung dòch chöùa enzyme.
• mRNA, tRNA chieám 10 % RNA cuûa teá baøo.
• b. Chöùc naêng:
   Neàn moâi tröôøng laøm nôi thöïc hieän caùc
phaûn öùng trao ñoåi chaát cuûa teá baøo, laø nôi
gaëp nhau cuûa caùc chuoãi phaûn öùng trao ñoåi
chaát. Söï bieán ñoåi traïng thaùi vaät lyù cuûa theå
trong suoát aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng teá baøo.
   Nôi thöïc hieän moät soá quaù trình ñieàu hoøa
hoaït ñoäng cuûa caùc chaát.
  Nôi chöùa caùc vaät lieäu duøng cho caùc phaûn
öùng toång hôïp caùc phaân töû nhö caùc glucid,
acid amin, caùc nucleotid.
  Nôi döï tröõ caùc chaát naêng löôïng nhö glucid,
lipid, glucogen.
D. BOÄ SÖÔØN CUÛA TEÁ BAØO
(CYTOSKELETON
11. Sôïi teá vi vaø vi quaûn (microtube).
Caùc vi sôïi vaø vi oáng ñöôïc caáu taïo töø protein.
Caùc sôïi actin nhoû (8 nm) laø caùc phaân töû protein
ñöôïc taïo neân do söï polymer hoùa trong caùc ñieàu
kieän noàng ñoä cao cuûa caùc ion Mg++.
Caùc vi sôïi chæ goàm coù actin chæ ñoùng vai troø caáu
truùc. Chuùng taïo neân söôøn noäi baøo (cytoskeleton)
giuùp duy trì hình daïng teá baøo. Teá baøo coøn coù
caùc vi sôïi lôùn hôn actin, ñöôøng kính 10nm .
Vi oáng laø nhöõng oáng roãng, daøi vaøi chuïc
micrometre (25nm) töø protein tubulin.
• 12. Loâng (flagella) vaø roi (cillis)
13. Trung töû (centrioles) vaø caùc theå goác
(basal bodies).
• 14. Vaùch teá baøo (cell walls).
Trung theå vaø
roi
 CAÁU TRUÙC MAØNG TEÁ BAØO
VAØ SÖÏ VAÄN CHUYEÅN QUA
MAØNG
• 1. Neàn taûng lipid cuûa maøng teá baøo.
a. Phospholipid.
b. Taám phospholipid hai lôùp.
2. Caáu truùc cuûa maøng sinh chaát.
3. Töông taùc giöõa teá baøo vôùi moâi tröôøng
qua maøng teá baøo.
4. Söï vaän chuyeån caùc phaân töû ñi ra vaø
vaøo teá baøo.
a. Söï thaåm thaáu (osmosis) vaø aùp suaát
thaåm thaáu.
LIPIDS-amphipatic molecules composed of fatty acids and a
polar head group

Saturated fatty acid

Unsaturated fatty acid

 Triacyl glycerol and phospholipids

Triacyl glycerol
storage fat
insulation
In water lipids organize into quaternary structures: micelles,
monolayers, bilayers, tubes (hexagonal phase)
phase separation

5.6 nm
MAØNG TEÁ BAØO
Caùc polysaccharide khaùc : Peptidoglycans, chitin,
proteoglycans
Oligosaccharides are linked to proteins and exposed on the
cell surface-recognition by proteins from other cells:
cell-to-cell signaling
Söï khueách taùn coù choïn loïc.
Bôm Natri-Kali
Söï ñoàng chuyeån Na+ vaø glucose.
 Söï tieáp nhaän thoâng tin qua maøng :
3 chieán löôïc
• - Söï truyeàn tín hieäu noäi tieát endocrine
transmission) taùc ñoäng xa do tuyeán chuyeân
bieät tieát hormon vaøo maùu taùc ñoäng ñeán caùc
teá baøo khaùc nhau trong cô theå.
• - Söï truyeàn caän tieát (paracrine transmission)
taùc ñoäng ñeán caùc teá baøo keá caän (xung
quanh khoaûng 1mm) baèng caùc chaát hoùa hoïc
trung gian cuïc boä
• - Söï truyeàn qua sinap (synaptic transmission) laø
ñieåm tieáp xuùc giöõa caùc teá baøo thaàn kinh.