CHÖÔNG XVII

SÖÏ PHAÙT TRIEÅN SÖÏ

SOÁNG
TREÂN TRAÙI ÑAÁT
(The development of life in the earth)
I. TIEÁN TRÌNH PHAÙT SINH VAØ
PHAÙT TRIEÅN SÖÏ SOÁNG.
1. Xuaát hieän söï soáng : caùch nay khoaûng 3,5 tæ
naêm.
2. Vi khuaån yeám khí : Khí quyeån coå xöa khoâng
coù oxy neân caùc sinh vaät ñaàu tieân laø caùc vi
khuaån yeám khí, chuùng söû duïng caùc hôïp
chaát höõu cô coù saün (caùch nay 3,5 – 3,0 tæ
naêm).
3. Vi khuaån quang hôïp yeám khí söû duïng naêng
löôïng maët trôøi ñeå toång hôïp chaát höõu cô.
Coù leõ naêng löôïng maët trôøi ñaõ "cöùu" söï
soáng treân traùi ñaát, khi nguoàn chaát höõu cô
coù saün gaàn caïn(caùch nay 3,0 – 2,5 tæ naêm)..
4. Sau ñoù, caùc vi khuaån quang hôïp vaø vi khuaån
lam (Cyanobacteria) phaùt trieån maïnh, söû duïng
coù hieäu quaû hôn nguoàn naêng löôïng maët
trôøi, ñoàng thôøi laøm giaøu oxy töï do cho khí
quyeån (caùch nay 2,5 – 2,0 tæ naêm).
5. Khí oxy ñöôïc tích tuï nhieàu (ù– 2,0 – 1,5 tæ naêm).
6. Caùc Eukaryotae ñôn baøo xuaát hieän (–1,5 tæ
naêm).
7. Söï phaùt trieån Eukaryotae ñôn baøo (caùch nay
1,5 – 1,0 tæ naêm).
8. Söï xuaát hieän vaø baét ñaàu phaùt trieån sinh
vaät ña baøo (–1,0 – 0,5 tæ naêm).
9. Söï phaùt trieån caùc sinh vaät baäc cao nhö ngaøy
nay (– 0,5 tæ naêm ñeán nay).
 naêm :
1. Caùc ñoäng vaät coù xöông vaø thöïc vaät treân caïn
xuaát hieän caùch nay treân 400 trieäu naêm.
2. Löôõng cö xuaát hieän caùch nay khoaûng 350 trieäu
naêm.
3. Boø saùt xuaát hieän caùch nay khoaûng treân 250
trieäu naêm.
4. Ñoäng vaät coù vuù xuaát hieän caùch nay khoaûng
treân 200 trieäu naêm.
5. Chim coå ø xuaát hieän caùch nay khoaûng treân 150
trieäu naêm.
6. Caùc Primates xuaát hieän caùch nay khoaûng treân
60 trieäu naêm.
7. Daïng ngöôøi ñöùng thaúng ñaàu tieân xuaát hieän
caùch nay khoaûng treân 8 - 10 trieäu naêm.
 II. NGUOÀN GOÁC SÖÏ SOÁNG.
1. Söï hình thaønh quaû ñaát vaø khí quyeån.
Traùi ñaát hoäi tuï caùc ñieàu kieän vaät lyù vaø hoùa hoïc
ñaëc bieät, coù theå noùi laø ñoäc ñaùo thích hôïp cho
xuaát hieän söï soáng :
• Khoái löôïng quaû ñaát ôû möùc hôïp lyù (trung bình so
vôùi 9 haønh tinh cuûa maët trôøi).
• Khoaûng caùch ñeán maët trôøi thích hôïp (gaàn maët
trôøi thöù 3).
• Soá voøng quay quanh truïc traùi ñaát vöøa phaûi. Nhôø
caùc ñieàu kieän naøy nhieät ñoä quaû ñaát ôû khoaûng
-85oC ñeán 55oC. Quaû ñaát ngaøy nay coù ñaïi döông,
thaïch quyeån vaø khí quyeån coù caùc khí N2, O2, CO2.
 2. Söï hình thaønh caùc chaát höõu cô
phaân töû nhoû.
• Moät trong nhöõng thí nghieäm ñaàu tieân
chöùng minh caùc hôïp chaát höõu cô ñöôïc
taïo thaønh töø caùc chaát khoâng coù
nguoàn goác sinh vaät do nhaø khoa hoïc
Myõ S.Miller tieán haønh vaøo naêm 1953.
OÂng cho caùc khí metan, ammoniac, hôi
nöôùc vaø khí hydro vaøo moät bình thuûy
tinh kín giöõ ôû 80oC cho phoùng tia löûa
ñieän töông töï nhö saám chôùp trong khí
quyeån coå xöa.
• Caùc chöùng côù hieän nay cho thaáy baàu khí quyeån coå
xöa khoâng coù oxy töï do vaø khoâng phaûi khí quyeån
oxy hoùa.
• Theo Oparin khí quyeån mang tính khöû chöùa nhieàu
hydrogen. Do ñoù nitô ôû daïng NH3 vaø oxy ôû daïng hôi
nöôùc H2O, coøn carbon ôû daïng metan CH4. Tia töû
ngoaïi cuûa maët trôøi coù theå gaây phaûn öùng taïo ra
NH3 do keát hôïp H2 vaø N2.
• Giaû thuyeát khaùc ñöôïc nhieàu ngöôøi coâng nhaän
hôn cho raèng caùc khí cuûa khí quyeån coå xöa gioáng
vôùi caùc khi cuûa nuùi löûa hieän nay. Caùc khí ñoù laø
H2O, CO, CO2, N2, H2S vaø H2; trong moät hoãn hôïp nhö
vaäy hydrogen cyanide (HCN) deã daøng ñöôïc taïo thaønh
vaø coù maët trong khí quyeån. Giaû thuyeát naøy cuõng
nhö cuûa Oparin ñeàu cho raèng khí quyeån côû xöa coù ít
hoaëc khoâng coù oxy, nhöng noù cho raèng ít hydrogen
töï do vaø khí quyeån khoâng mang tính khöû.
• Luùc ñaàu, phaàn lôùn nöôùc cuûa quaû
ñaát coù leõ ôû daïng hôi, trong khí
quyeån, sau ñoù xaûy ra caùc traän möa
daàm taïo neân caùc ñaïi döông ñaàu
tieân. Caùc doøng nöôùc taïo thaønh
soâng mang caùc chaát hoøa tan nhö caùc
muoái vaø khoaùng (saét vaø uranium)
tích luõy chaäm chaïp ôû bieån. Caùc khí
cuûa khí quyeån coù leõ hoøa tan trong
caùc ñaïi döông môùi hình thaønh.
 2. Söï hình thaønh caùc chaát höõu cô
phaân töû nhoû.
• Vaøo cuoái nhöõng naêm 1920 nhaø sinh hoùa Xoâ Vieát,
oâng Oparin ñaõ neâu giaû thuyeát cho raèng caùc quaù
trình vaät lyù hoùa hoïc trong khí quyeån coå xöa coù theå
daãn ñeán söï töï hình thaønh caùc hôïp chaát höõu cô ñôn
giaûn nhö caùc acid amin, ñöôøng töø khí metan, NH3 vaø
hôi nöôùc coù trong khí quyeån coå xöa. Giaû thuyeát naøy
luùc môùi neâu ra chöa ñöôïc coâng nhaän ngay vì thieáu
soá lieäu thöïc nghieäm.
• Moät trong nhöõng thí nghieäm ñaàu tieân chöùng
minh caùc hôïp chaát höõu cô ñöôïc taïo thaønh töø caùc
chaát khoâng coù nguoàn goác sinh vaät do nhaø khoa hoïc
Myõ S.Miller tieán haønh vaøo naêm 1953. OÂng cho caùc
khí metan, ammoniac, hôi nöôùc vaø khí hydro vaøo moät
bình thuûy tinh kín giöõ ôû 80oC cho phoùng tia löûa ñieän
töông töï nhö saám chôùp trong khí quyeån coå xöa. Sô ñoà
thí nghieäm ñöôïc moâ taû treân hình 17.2.
Thí
nghieäm
Miller
Thí nghieäm cuûa Miller
 Caùc
chaát quen
thuoäc thu
töø thí
nghieäm
Phaûn öùng bieán ñoåi caùc chaát
 3. Söï hình thaønh caùc
polymer.
• Vaán ñeà naøy khoâng ñôn giaûn vaø coù
vaøi giaû thuyeát ñöôïc neâu ra.
• Moät soá cho raèng noàng ñoä chaát höõu
cô trong bieån nguyeân thuûy raát cao neân
khaû naêng gaén caùc phaân töû nhoû vôùi
nhau coù theå thöïc hieän ñöôïc vôùi thôøi
gian haøng traêm trieäu naêm ñeå taïo soá
löôïng lôùn polymer. Nhöõng ngöôøi naøy
cho raèng thaäm chí khoâng coù enzyme
xuùc taùc caùc phaûn öùng taïo polymer coù
theå xaûy ra vôùi thôøi gian daøi nhö vaäy.
• Caùc nhaø khoa hoïc cho raèng noàng ñoä
caùc chaát trong caùc ñaïi döông coå xöa
khoâng ñuû ñaäm ñeå thöïc hieän polymer
hoùa. Theo hoï phaûi coù cô cheá hoïc laøm
taêng noàng ñoä ñeå thöïc hieän nhanh caùc
phaûn öùng hoùa hoïc. Moät cô cheá hoïc
laøm taêng noàng ñoä coù theå laø söï haáp
thu caùc ñôn vò caáu truùc (building block)
leân beà maët moät vaät theå loaïi nhö ñaát
seùt. Coù theå caùc chaát ñöôïc taäp trung
vaøo nhöõng vuõng nöôùc hay ao nhoû.
Nhieät cuûa maët trôøi laøm nöôùc boác hôi
ñeå dung dòch ñaäm ñaëc hôn vaø cung
caáp naêng löôïng cho vieäc polymer hoùa.
Các
tiểu
cầu
• Caùc polymer vöøa ñöôïc taïo thaønh coù theå
bò troâi ngöôïc xuoáng ao vaø noàng ñoä taêng
cao. Quaù trình ñoù coù theå laëp ñi laëp laïi
nhieàu laàn laøm taêng cao ñaïi phaân töû
trong moät ao naøo ñoù. Giaû thuyeát coù lyù
hôn khi oâng W.Fox chöùng minh raèng, neáu
moät hoãn hôïp caùc acid amin ôû traïng thaùi
gaàn khoâ ñun noùng thì caùc phaân töû
polypeptide nhanh choùng ñöôïc toång hôïp
(ñaëc bieät neáu coù theâm phosphate). Ngöôïc
laïi, sau khi ngöng tuï do boác hôi nöôùc phaûn
öùng polymer thöïc hieän toát do böùc xaï tia
töû ngoaïi hôn laø nhieät.
4. Caùc phöùc hôïp ñaïi phaân töû vaø
caùc “teá baøo” ñaàu tieân.
• Sau khi caùc polymer ñöôïc taïo thaønh chuùng
phaûi gaén vôùi nhau thaønh caùc phöùc hôïp ñaïi
phaân töû vaø trong soá ñoù seõ xuaát hieän caùc
“teá baøo” ñaàu tieân (chöõ “teá baøo” ôû ñaây
ñöôïc duøng trong ngoaëc keùp ñeå chæ caùc “teá
baøo” tieàn thaân coù theå khoâng gioáng nhö caùc
teá baøo ngaøy nay). Daáu veát cuûa caùc “teá
baøo” naøy ñeán nay coù leõ khoâng coøn nöõa.
Chuùng phaûi traûi qua quaù trình choïn loïc töï
nhieân laâu daøi môùi coù ñöôïc teá baøo nhö
ngaøy nay.
b) Giaû thuyeát veà gen xuaát hieän
tröôùc tieân .
• Naêm 1929 G. Muller moät nhaø di truyeàn hoïc noåi
tieáng neâu giaû thuyeát cho raèng söï soáng baét ñaàu töø
moät hoaëc vaøi gen ñöôïc taïo thaønh khoâng do caùc sinh
vaät. Trong moät thôøi gian daøi giaû thuyeát naøy khoâng
ñöôïc chuù yù. Caùc soá lieäu ñöôïc tích luyõ do sinh hoïc
phaân töû ñaõ cho thaáy giaû thuyeát treân ngaøy caøng
coù lyù coù ba nhoùm chöùng côù cuûng coá cho giaû
thuyeát treân .
• * Thöù nhaát : Caáu truùc phaân töû vaø söï taùi sinh
cuûa vi sinh . Chuùng ta bieát raèng khi virus xaâm nhaäp
vaøo vi khuaån chæ coù ADN hoaëc ARN ñöôïc bôm vaøo
vì töï noù sao cheùp roài taïo ra haït virus môùi .
• * Thöù hai : Trong quaù trình toång hôïp protein, ngoaøi
ADN vaø ARNm thoâng tin, coøn coù söï tham gia cuûa
ARNt vaän chuyeån vaø ARNr cuûa ribosome. Ñieàu naøy
cho thaáy axit nucleic coù tröôùc.
• * Thöù ba : Nhieàu nucleotid giöõ vai troø ña daïng vaø
quan troïng cuûa teá baøo ôû taát caû caùc sinh vaät. Ví
duï ATP. adenosin triphosphaste coù goác adenin laø
tieàn teä naêng löôïng" cuûa teá baøo haàu nhö coù taát
caû caùc sinh vaät. Caùc coenzym nhö NAD, NADP ...
ñeàu coù goác nucleotid trong thaønh phaàn caáu taïo .
• Hieän nay chöa coù moâ hình cuï theå naøo cho thaáy
quaù trình xuaát hieän söï soáng töø acid nucleic ñöôïc
chöùng minh baèng thöïc nghieäm. Nhöõng ngöôøi theo
thuyeát naøy cho raèng caùc "vaät soáng" ñaàu tieân
laø caùc ñaïi phaân töû coù khaû naêng töï sao cheùp
(töï taùi sinh) töùc "caùc gen traàn truïi". Caùc teá baøo
ñaàu tieân naøy tích luõy moät caùch chaäm chaïp voû
bao beân ngoaøi bôûi caùc chaát khaùc (teá baøo chaát
sô khai). Moät chöùng côù minh hoïa roõ cho cô cheá
naøy laø caùc haït virus chöùa ARN, hoaëc ADN coù
caáu taïo raát ñôn giaûn.
c) Giaû thuyeát ARN xuaát hieän
tröôùc.
• Vaøo naêm 1981 oâng Cech, ngöôøi Myõ phaùt minh ra
ARN coù khaû naêng xuùc taùc vaø caùc ARN naøy ñöôïc
goïi laø caùc ribôzyme. Nhö vaäy phaân töû ARN coù theå
mang cuøng moät luùc hai chöùc naêng: chöùa thoâng tin
nhö ADN vaø khaû naêng xuùc taùc nhö protein.
• Vieäc taïo caùc polynucleotid moät maïch ñôn nhö ARN
seõ deã thöïc hieän hôn vaø ñôn giaûn hôn so vôùi ADN
maïch keùp. Do ñoù cuoái nhöõng naêm 80 khi baøn veà
nguoàn goác söï soáng, coù quan ñieåm cho raèng trong
moät thôøi gian daøi caùc tieàn sinh vaät (prebioton) ôû
daïng ARN. Söï tieán hoùa daàn daàn ñöa ñeán choã
thoâng tin ñöôïc chuyeån hoùa cho ADN ôû daïng maïch
keùp oån ñònh hôn vaø khaû naêng xuùc taùc ñöôïc
chuyeån cho protein laøm chöùc naêng chuyeân hoùa
höõu hieäu hôn.
d) Giaû thuyeát xuaát hieän ngoài hành
tinh.
Caùc vi khuaån
chòu nhieät
(Thermophile)
Caùc vi khuaån
chòu nhieät
(Thermophile) ôû
goác caây tieán
hoùa
(LUCA : Last
Universal
Cellular
Ancetor)
Söï hình thaønh polypeptide vaø RNA
Giaû thuyeát veà sao cheùp RNA
. Töø Prokaryotae ñeán Eukaryotae
• * Thöù nhaát : Caùc sinh vaät procaryotes laø nhöõng sinh
vaät coù caáu taïo ñôn giaûn hôn nhieàu so vôùi eucaryotes.
Söï khaùc nhau giöõa procaryotes vaø eucaryotes raát lôùn,
lôùn hôn söï khaùc nhau giöõa ñoäng vaät vaø thöïc vaät.
Do ñoù töø naêm 1960 trôû laïi ñaây trong phaân loaïi hoïc
nhoùm vi khuaån vaø vi khuaån lam ñöôïc taùch rieâng ra,
khoâng naèm chung vôùi ngaønh thöïc vaät .
• * Thöù hai : Caùc sinh vaät nhaân thöïc ñeàu laø sinh vaät
hieáu khí, chuùng xuaát hieän caùch nay 1,5 tyû naêm khi
khí quyeån giaàu 02. Ñaây laø thöôùc tieán hoaù quan
troïng taïo neân caùc sinh vaät coù quaù trình trao ñoåi
chaát söû duïng oxy töùc hoâ haáp taän duïng heát nguoàn
naêng löôïng cuûa caùc hôïp chaát höõu cô .
• * Thöù ba : Söï xuaát hieän nhaân teá baøo vaø
nhieãm saéc theå keøm theo söï phöùc taïp hoaù
quaù trình sinh saûn. Caùc sinh vaät
procaryotes coù boä maùy di truyeàn laø ADN
voøng troøn naèm trong teá baøo chaát. Caùc teá
baøo procaryotes chia baèng caùch ngaét ñoâi.
Caùc teá baøo eucaryotes coù caáu truùc nhieãm
saéc theå vaø quaù trình phaân baøo ñaëc bieät
taïo söï ña daïng cuûa caùc giao töû. Söï sinh
saûn voâ tính ôû eucaryotes phöùc taïp hôn vaø
ñaëc bieät sinh saûn höõu tính taïo ñöôïc söï ña
daïng laøm nguyeân lieäu cho tieán hoaù nhanh
hôn .
• * Thöù tö: Söï coù maët ôû Eucaryotes caùc baøo
quan nhö ti theå vaø luïc laïp. Ti theå giöõ vai
troø quan troïng trong trao ñoåi naêng löôïng.
Luïc laïp coù ôû thöïc vaät xanh chòu traùch
nhieäm toång hôïp chaát höõu cô töø CO2 vaø
naêng löôïng maët trôøi . Hai baøo quan naøy
coù tính ñoäc laäp töông doái, chuùng töï phaân
chia, coù ADN vaø ribosoms rieâng - coù theå töï
toång hôïp moät vaøi protein Ngaøy nay ngöôøi
ta cho raêng 2 baøo quan treân coù nguoàn goác
noäi kyù sinh (endoparasite).
• * Thöù naêm : ña soá sinh vaät euvaryotes ña
baøo, coù söï bieät hoaù teá baøo, vaø söï phoái
hôïp hoaït ñoäng nhip naøng giöõa chuùng thích
nghi toát hôn vôùi caùc ñieàu kieän soáng .
 2. Töø ñôn baøo ñeán ña baøo
•a. Caáu truùc phöùc taïp
•b. Boä maùy sinh saûn phöùc taïp
•c. Söï bieät hoaù teá baøo
•d. Moät soá heä thoáng chuyeân bieät .
ÔÛ caùc ñoäng vaät coù xöông coù hai
heä thoáng chuyeân hoaù cao laøm
chöùc naêng ñaëc bieät, ñoù laø heä
mieãn nhieãm (immunosystem) vaø heä
thaàn kinh
 IV. NGUOÀN GOÁC LOAØI
NGÖÔØI
Darwin neâu nhieàu quan ñieåm ñuùng :
- Loaøi ngöôøi hình thaønh töø trong kyû thöù ba.
- Toå tieân cuûa ngöôøi laø nhöõng vöôïn người
soáng treân caây.
- Nôi phaùt sinh laø Chaâu Phi.
- Caùc daïng vöôïn ngöôøi hieän nay khoâng phaûi
laø toå tieân tröïc tieáp, maø chæ coù hoï haøng.
Hieän nay, nhieàu ngöôøi hieåu nhaàm quan ñieåm
cuûa Darwin, neân caàn nhôù : “Darwin chöa
bao giôø noùi raèng con ngöôøi baét nguoàn töø
khæ vöôïn, maø chæ noùi caû hai coù chung toå
tieân”.
 1. Söï tieán hoùa cuûa boä
Primates.
• Boä Primates thuoäc lôùp thuù, coù yù nghóa quan troïng ñoái
vôùi nguoàn goác loaøi ngöôøi.
• a.Caùc ñaëc ñieåm chuû yeáu.
• Caùc hoùa thaïch cho thaáy boä Primates baét nguoàn töø
doøng thuù nhoû gioáng chuoät, soáng treân caây, aên coân
truøng. Chuùng xuaát hieän vaøo kyû thuù ba, sau ñoù taùch ra
theo nhieàu höôùng ñoäc laäp, nhöng vaãn giöõ moät soá ñaëc
ñieåm chung :
• 1/ Söï giöõ laïi xöông ñoøn, maø ôû moät soá thuù khaùc
ñaõ giaûm ñaùng keå hay maát haún.
• 2/ Phaùt trieån khôùp vai laøm cho vaän ñoäng ñöôïc töï
do theo moïi höôùng vaø coù khuyûu tay cho vaän ñoäng quay.
• 3/ Giöõ 5 ngoùn chaân hoaït ñoäng ôû baøn chaân.
• 4/ Söï vaän ñoäng ñoäc laäp cuûa moãi ngoùn
ñöôïc taêng cöôøng. Ñaëc bieät, ngoùn caùi thöôøng
ôû vi trí ñoái dieän vôùi caùc ngoùn khaùc.
• 5/ Bieán ñoåi vuoát thaønh moùng phaúng.
• 6/ Phaùt trieån caùc ñeäm xuùc giaùc nhaïy
caûm ôû ñaàu ngoùn.
• 7/ Thu ngaén moõm.
• 8/ Thò giaùc loä ra vaø phaùt trieån nhìn noåi.
• 9/ Söï phaùt trieån boä naõo, ñaëc bieät laø voõ
naõo.
• 10/ Thöôøng chæ coù hai vuù.
• 11/ Moãi löùa thöôøng ñeû moät con.
• Phaàn lôùn caùc ñieåm treân lieân quan ñeán
ñôøi soáng treân caây.
 1. Söï tieán hoùa cuûa boä Primates
1. Tarsier. 2. Ñöôøi öôi. 3. Khæ ñoät. 4.
Ngöôøi
Sô ñoà chuûng loaïi phaùt sinh cuûa Primates
 2. Söï gioáng nhau vaø khaùc nhau
giöõa ngöôøi vaø vöôïn to
• a. Vò trí phaân loaïi cuûa ngöôøi trong giôùi ñoäng vaät.
• b. Nhöõng baèng chöùng veà nguoàn goác ñoäng vaät cuûa
ngöôøi
• c. Nhöõng ñieåm gioáng nhau vôùi vöôïn người
- Gioáng nhau veà hình thaùi cô theå, boä xöông, boä raêng.
• - Vöôïn to cuõng coù 4 nhoùm maùu 0, A, B, vaø AB.
• - Hemoglobin ngöôøi gioáng heät chimpanze, chæ khaùc cuûa
Gorilla ôû 2 axit amin.
• - Boä maùy di truyeàn cuûa ngöôøi vaø chimpanze gioáng nhau
99% . Söï khaùc nhau caên baûn laø ôû caùc gen ñieàu hoaø .
• - Ñaëc bieät, boä nhieãm saéc theå ngöôøi gioáng nhau veà cô
baûn vôùi haéc tinh tinh, ñöôøi öôi, khæ ñoät
a. Vò trí phaân loaïi cuûa ngöôøi
trong giôùi ñoäng vaät.
• Ngaønh : daây soáng (Chordata)
• Phaân ngaønh : coù xöông soáng
(Vertebrata)
• Lôùp : thuù (Mammalia)
• Boä : coù tay (Primates)
• Hoï : Homonidae
• Gioáng (Chi) : Homo
• Loaøi : Homo sapiens
• Caùc vöôïn ngöôøi nhö haéc tinh tinh
(chimpanze), ñöôøi öôi (orangutan),
khæ ñoät (gorilla) vaø caû con
ngöôøi ñeàu thuoäc boä phuï khæ
baäc cao. Do gaàn guõi veà maët
phaân loaïi giöõa ngöôøi vaø vöôïn
to, neân vieäc tìm caùc di tích cuûa
toå tieân chung seõ laøm saùng toû
nguoàn goác loaøi ngöôøi.
b. Nhöõng baèng chöùng veà nguoàn
goác ñoäng vaät cuûa ngöôøi .
• Caáu truùc cô theå ngöôøi raát gioáng caáu taïo chung cuûa
ñoäng vaät coù xöông soáng. Boä xöông goàm coù xöông ñaàu,
coät soáng vaø xöông chi . Cô theå ngöôøi : coù loâng mao, coù
vuù, ñeû con, nuoâi con baèng söõa. Caùch saép xeáp caùc noäi
quan, hình thaùi caáu taïo moãi cô quan ñeàu caên baûn
gioáng.
• Phoâi ngöôøi phaùt trieån qua caùc giai ñoaïn ñaàu raát
gioáng phoâi caùc ñoäng vaät coù xöông soáng (hình 17.5).
• Phoâi ngöôøi 18 - 20 ngaøy coù daáu veát khe mang , gioáng
phoâi caù. Luùc l thaùng naõo ngöôøi goàm 5 phaàn noái tieáp
nhau gioáng naùo caù. Thaùng thöù 2 coù ñuoâi khaù daøi.
Luùc 5 - 6 thaùng, phoâi ngöôøi coù moät lôùp loâng raäm vaø
meàm bao phuû, ñeán thaùng thöù 7 môùi ruïng loâng .
• Caên cöù theo quy luaät tieán hoùa “ söï phaùt trieån caù
theå laäp laïi ngaén goïn lòch söû phaùt sinh chuûng loaøi”
 h söï
phaùt
tieån
phoâi
ngöô
øi
vôùi
caùc
ñoän
g
vaät
So saùnh boä nhieãm saéc theå ngöôøi vaø haéc tinh
tinh
 d. Nhöõng ñieåm khaùc nhau
• - Tö theá ñi cuûa ngöôøi thaúng, caùc vöôïn
to ñi lom khom. Tö theá ñi aûnh höôûng
ñeán hình daïng coät soáng.
• - Kích thöôùc xöông chaäu vaø loàng ngöïc
• - Vò trí caùc ngoùn tay, chaân
• - Vò trí soï naõo so vôùi coät soáng.
• Ñieåm khaùc nhau caên baûn ôû boä naõo
 3. Luùc naøo vaø ôû ñaâu ?
• Thôøi ñieåm xuaát hieän nhöõng daïng
ngöôøi ñaàu tieân
• c. Ñòa ñieåm xuaát hieän.
• Y.Coppens (Colleøge de France) neâu
giaû thuyeát “lòch söû phía Ñoâng” (East
Side Story) veà nguoàn goác loaøi ngöôøi
 Thung
luõng
Rift vaø
söøng
chaâu
Phi
 4. Caùc bieán ñoåi sinh hoïc chuû
yeáu
• a. Maát ñuoâi.
• Bieán ñoåi ñaàu tieân ôû cô theå con ngöôøi laø maát
ñuoâi. Qua sô ñoà treân hình 17.4 ta thaáy caùi ñuoâi coù
leõ ñaõ maát caùch nay trong khoaûng 20-30 trieäu naêm.
Bieán ñoåi naøy ñaõ coù töø tröôùc, khi coù söï taùch
nhaùnh giöõa khæ taân vaø cöïu luïc ñòa.
• b. Ñöùng thaúng.
• Cuoái naêm 1974 ñoaøn khaûo coå Johanson (Myõ) tìm
ñöôïc ôû Sada (Ethiopy) maãu xöông ngöôøi
Australopithecus coå nhaát. Ñoù laø xöông chaäu nöõ neân
ñöôïc ñaët teân laø Lucy. Vieäc so saùnh xöông chaäu cuûa
Lucy vôùi haéc tinh tinh vaø ngöôøi hieän ñaïi chöùng toû
coù daùng ñöùng thaúng (hình 17.8). Lucy soáng caùch nay
khoaûng 3,5 trieäu naêm vaø ñaõ coù daùng ñöùng thaúng.
 Boä
xöông
Lucy
Boä xöông Lucy
 So saùnh
xöông chaäu
Lucy vôùi
cuûa haéc
tinh tinh vaø
ngöôøi
So saùnh boä xöông vaø daùng ñi
Caùc nieân ñaïi phaùt trieån
loaøi ngöôøi
• c. Söï bieán ñoåi nhanh cuûa soï naõo.
• So vôùi röøng caây raäm, cuoäc
soáng treân ñoàng coû troáng traûi
nguy hieåm vaø khoù khaên hôn. Ñeå
toàn taïi, con ngöôøi phaûi traûi qua
cuoäc ñaáu tranh sinh toàn khaéc
nghieät. Choïn loïc töï nhieân ñaõ giöõ
laïi nhöõng con ngöôøi coù boä naõo
phaùt trieån maïnh.
• 5. Caùc giai ñoaïn chuû yeáu.
Ngöôøi Homo erectus
So saùnh caùc boä naõo
Sô ñoà tieán hoùa cuûa loaøi ngöôøi
Sô ñoà veà söï di chuyeån cuûa toå tieân
ngöôøi