İstatistik

A. TEST İSTATİSTİKLERİ
1. MERKEZİ EĞİLİM (YIĞILMA) ÖLÇÜLERİ
Sınıf puanlarının toplandıkları nokta hakkında bilgi verirler. Sınıfın başarı
durumunu betimlerler.
Merkezi eğilim ölçüleri aritmetik ortalama, medyan ve moddur.

Aritmetik ortalama
Medyan(Ortanca)
Mod(Tepe değer)

Merkezi eğilim ölçüleri yüksek ise;

Sınıf …………………………………………………………......
Öğrenme düzeyi ………………………………………….
Test………………………………………………………………

Merkezi eğilim ölçüleri düşük ise;

Sınıf …………………………………………………………......
Öğrenme düzeyi ………………………………………….
Test………………………………………………………………
Verileri Düzenleme ve Grafikleştirme
Grafikleştirelim
MOD(TEPE DEĞER)
Bir dağılımda frekansı en yüksek olan yani en çok tekrar eden puan değeridir.
En duyarsız, en az bilgi veren eğilim ölçüsüdür.
Örnek
Verilen dağılımın mod değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 1
20 3
30 5
40 1
50 2
Örnek
Aşağıda verilen dağılımın mod değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 1
15 4
20 2
25 4
30 2
Çift modlu dağılımlar genellikle heterojen özellik gösterir.
Örnek
Aşağıda verilen dağılımın mod değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 1
20 6
30 6
40 3
50 2
Örnek
Aşağıda verilen dağılımın mod değerini bulunuz.

Puan Frekans
10 1
20 4
30 3
40 4
50 4
60 2
Örnek
Aşağıda verilen dağılımın mod değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 4
20 4
30 4
40 4
MEDYAN(ORTANCA)
Sıralanmış bir puan dağılımını tam ortadan ikiye bölen puan değeridir. Medyan uç
puanlardan (marjinallerden) pek etkilenmez.

Örnek
Aşağıda verilen dağılımın medyan değerlerini bulunuz.

30, 40, 10, 40, 50

Örnek
10, 10, 20, 20, 20, 30, 30, 30, 30, 40, 50 dağılımının medyanı kaçtır?
Örnek
10, 10, 10, 20, 20, 30, 30, 30, 40, 40 dağılımının medyanı kaçtır?
10, 10, 20, 20, 20, 30, 30, 30, 30, 40, 50 10, 10, 10, 20, 20, 30, 30, 30, 40, 40
Örnek
Aşağıdaki dağılımın medyan değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 1
20 3
30 2
40 4
50 3
Örnek
Aşağıdaki dağılımın medyan değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 1
15 8
20 11
25 14
30 13
Örnek:

Aşağıdaki dağılımın medyan değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
10 10
20 30
30 40
40 20
50 30
Örnek
Aşağıdaki dağılımın medyan değerini bulunuz.

PUAN FREKANS
12 2
16 8
18 3
24 3
36 4
ARİTMETİK ORTALAMA
Puanların ağırlık merkezidir. En duyarlı eğilim ölçüsüdür. Bir öğrencinin bile puanı değişse
aritmetik ortalama değişir.

Örnek
Aşağıda verilen dağılımın aritmetik ortalamasını hesaplayınız.

10, 40, 40, 30, 50

Örnek
Aşağıda verilen dağılımın aritmetik ortalamasını hesaplayınız.

PUAN FREKANS
10 1
20 3
30 2
40 1
50 3
NOT
Farklı derslerin ortalamaya katkılarının farklı olduğu durumlarda aritmetik ortalama
yerine ağırlıklı ortalama hesaplanır. (Vize / final – kredili sistem)

Örnek
Aşağıda verilen örnekte ağırlıklı ortalama hesabı yapınız.

Sınav Ağırlık Puan

Vize %30 90
Final %50 50
Ödev %20 70
Örnek
Aşağıda verilen örnekte ağırlıklı ortalama hesabı yapınız.

Ders Kredi Not

Türkçe 6 5
Sosyal 3 3
Fen B. 4 2
Matematik 5 2
ABUK SUBUK SORU TİPLERİ
TİP-1
PUAN ARALIĞI VERİLEN SORULAR

PUAN ARALIĞI FREKANS

1-5 3
6 - 10 1
11 - 15 4
16 - 20 2
TİP-2
YIĞILMALI FREKANS VERİLEN SORULAR

Puan Yığılmalı Frekans

5 3
10 8
15 12
20 13
25 20
TİP-3
GRAFİKLE VERİLENLER
DAĞILIMLAR (ARİTMETİK ORTALAMA, MOD, MEDYAN İLİŞKİSİ)
SİMETRİK DAĞILIM
SAĞA ÇARPIK DAĞILIM
SOLA ÇARPIK DAĞILIM
ÖZET

Sola Çarpık Dağılım → mod > Xort > x̄

Sağa Çarpık Dağılım → x̄ > Xort > Mod
Simetrik Dağılım → x̄ = Xort = Mod

Sağa Çarpık Dağılım → Test zordur. (İlk test)

Sola Çarpık Dağılım → Test kolaydır. (Son test)
2. MERKEZİ YAYILIM (DEĞİŞİM) ÖLÇÜLERİ

• Puanların birbirine ve ortalamaya yakınlık- uzaklık durumlarını betimleyen ölçülerdir.

• Puanların birbirinden farklılaşması yani homojenlik - heterojenlik durumu hakkında
bilgi verir.

Merkezi yayılım ölçülerini yorumlayalım:

• Merkezi yayılım ölçüleri yüksekse; puanlar uzak, heterojen, farklılaşma yüksek
• Merkezi yayılım ölçüleri düşükse; puanlar yakın, homojen, benzerlik yüksek

Dikkat
• Öğrenme düzeyinin yüksek ya da düşük olduğu hakkında yorum yapılacaksa merkezi
eğilim ölçülerine bakılır.
• Öğrenme düzeyinin benzerliği ya da farklılığı hakkında yorum yapılacaksa yayılım
ölçülerine bakılır.
a. Ranj

• En kaba yayılım ölçüsüdür.

• Sonuçlarına pek güvenilmez.
• Alınabilecek maksimum puanın yarısı kadar olması beklenir.
• Örneğin; bir testte alınabilecek maksimum puan 100 ise ranjın 50 olması beklenir.

• Grafik üzerinde ranj;

Örnek:
Aşağıda verilen dağılımların ranjlarını hesaplayınız.

Puan Frekans
10 1
20 3
30 4
40 8
Örnek:
Aşağıda verilen dağılımların ranjlarını hesaplayınız.

Puan Yığılmalı Frekans

10 1
20 3
30 8
40 12
50 14
60 14
Örnek:
Aşağıda verilen dağılımların ranjlarını hesaplayınız.

Puan Aralığı Frekans

1-5 3
6 - 10 2
11 - 15 8
16 - 20 1
Yorumlaylım:
Ranj yüksekse; heterojen, ranj düşükse; homojen
b. Standart Sapma ve Varyans
• Puanların aritmetik ortalamadan uzaklaşma miktarları hakkında yorum yaptırırlar.
• Standart sapma eğitimde ve psikolojide en sık kullanılan yayılım ölçüsüdür.
• Varyans ise standart sapmanın karesidir. Yorumu standart sapma ile aynıdır. Üst düzey
araştırmalarda kullanılır.
Yorumlayalım:
Sx ve Sx2 yüksekse; heterojen, puanlar birbirinden uzak, farklı ve güvenirlik yüksek
Sx ve Sx2 düşükse; homojen, puanlar birbirine yakın, benzer ve güvenirlik düşük
Örnek:

En başarılı, başarısız ve en homojen, heterojen dersleri bulunuz.

Dersler Aritmetik Ortlama Standart Sapma

Türkçe 43,1 3,18
Sosyal 46,2 4,21
Fen 38,4 12,10
İngilizce 41,4 6,53
Örnek:

En başarılı ve en başarısız dersi yazınız.

Dersler Aritmetik Ortlama Standart Sapma

A 90 1
B 90 2
C 20 3
D 20 4

Dikkat:
Bu tarz tabloda aritmetik ortamalar eşit olursa standart sapması küçük olan ders daha
başarılı kabul edilir.
Örnek:

En başarılı ve en başarısız dersi yazınız.

Dersler Aritmetik Ortlama Standart Sapma

A 15 1
B 15 3
C 85 5
D 85 7
c. Çeyrek Sapma

• Çarpık dağılımlarda farklılaşma yorumu yaptırır. (Sx yerine)

• Çeyrek sapma yüksekse; heterojen
• Çeyrek sapma düşükse; homojen
• Uç puanlardan pek etkilenmez.
• Puanların %50’lik bölümünden hesaplanır.
Örnek:

Aşağıdaki dağılımın çeyrek sapmasını bulalım.

2, 2, 2, 3, 3, 3, 3, 4, 7, 9
d. Bağıl Değişkenlik Katsayısı

• Değişimin yüzdesini verir.

• Dağılımın sivri ya da basık görünüşü hakkında yorum yaptırır.
• Soru sayıları farklı olan derslerin yayılımını kıyaslamak için kullanılır.
Örnek:
x̄ =60, Xort =60 mod =60, Sx =3

değerleri verilen sınıf dağılımının basıklık - sivrilik durumunu belirtiniz.

Örnek:

Aşağıda verilen A ve B grafikleri için Sx, ranj ve aritmetik ortalama karşılaştırmaları

yapınız.
Örnek:

Aşağıda verilen A ve B grafikleri için Sx, ranj ve aritmetik ortalama karşılaştırmaları

yapınız.
Örnek:
Derslerdeki soru sayısı eşittir.

Dersler x̄ Xort Mod SX

A 60 50 40 3
B 70 70 70 8
C 75 85 95 5

1. Öğrenmeyi düzeyi nerede yüksek?

• En başarılı dersi bulmamız gerekir. Bu yüzden eğilim ölçülerine bakılmalıdır.

• En duyarlı → Aritmetik ortalama. uç puanlardan etkilenir.

• Grafikleri dikkate aldığımızda aritmetik ortalama (X) yanıltıcı olabilir.

• Bu durumda medyan (Xort) kullanmak daha sağlıklıdır.
Simetrik dağılım →
Çarpık dağılım → Xort

Taktik: Direkt olarak medyanı büyük olan derse bak.

En başarılı = C dersi
En başarısız = A dersi

Dikkat: Tüm derslerin medyan, ortalama ve mod değerleri (eğilimi eşitse) standart
sapması (SX) küçük olan ders başarılı kabul edilir.
Örnek:
Derslerdeki soru sayısı eşittir.

Dersler x̄ Xort Mod SX

A 60 50 40 3
B 70 70 70 8
C 75 85 95 5

2. Öğrenme düzeyi nerede benzer?

• Derslerdeki farklılaşmayı yani homojenlik - heterojenlik yorumunu istemektedir.

• Yayılım ölçüleri dikkate alınır.
• Tabloda verilen Sx değerine bakarak yorumlayalım.
• SX yüksekse heterojen
• Sx düşükse homojen
Örnek:
Derslerdeki soru sayısı eşittir.

Dersler x̄ Xort Mod SX

A 60 50 40 3
B 70 70 70 8
C 75 85 95 5

3. Derslerin dağılımlarını yorumlayalım.

• Dağılımları yorumlamak için X, Xort, mod ilişkisini incelemek gerekir.

• Sola çarpık dağılım →

• Sağa çarpık dağılım →
• Simetrik dağılım →
Örnek:

Dersler x̄ SX Soru Sayısı

A 15 3 20
B 20 8 40
C 30 5 50

1. Öğrenme düzeyi nerede yüksek?

• En başarılı dersi bulamamızı istemektedir.

• Merkezî eğilim ölçülerine bakarak yorumlarız.
• Soru sayısı eşit olmadığı için karşılaştırma yaparken zorlanırız. Bu yüzden soru sayılarını
eşitlemeliyiz.
Dersler x̄ SX Soru Sayısı
A 60 3 20
B 70 8 40
C 75 5 50
Örnek:

Dersler x̄ SX Soru Sayısı 2. Öğrenme düzeyi nerede en benzer?

A 60 3 20
B 70 8 40 Derslerdeki farklılaşmayı yani homojenlik ,
C 75 5 50 heterojenlik yorumunu istemektedir. Soru
sayısı farklı olduğu için, Sx yerine BDK (bağıl
değişkenlik katsayısı) kullanılmalıdır.
B. MADDE İSTATİSTİKLERİ

1. MADDE GÜÇLÜK İNDEKSI (PJ)

• Bir maddenin doğru yanıtlanma yüzdesi/ oranı/ olasılığıdır.

• Güçlük = doğru yanıtlanma yüzdesi

• Doğru yanıtlayan sayısı arttıkça madde “kolay“,

• Doğru yanıtlayan sayısı azaldıkça madde “zor” dur.

• Güçlük indeksi, 0 ile +1 arasında değer alır.

 %0 → PJ = 0 (Maddeyi herkes yanlış yanıtlamıştır.)

%100 → PJ = 1 (Maddeyi herkes doğru yanıtlamıştır.)

Güçlük =
Örnek:

A) 50 kişilik bir sınıfta bir maddeyi 10 kişi yanlış çözmüş, 2 kişi ise boş bırakmıştır. Buna
göre Pj kaçtır?

B) Pj değerine göre maddenin zorluğu hakkında nasıl yorum yapılabilir?

Not:

Bir testteki maddelerin güçlük indekslerinin toplamı o testin aritmetik ortalamasını verir.

Not:

Aritmetik ortalamanın soru sayısına bölümü testin güçlüğünü (ortalama güçlük) verir.
Madde Matrisi Tabloları

1 = Doğru 0 = Yanlış / Boş

• Tabloda kişilerin maddelerden aldıkları puanlar verilmiştir. Bu tablodan yola çıkarak;
• Aritmetik ortalama, mod, medyan, ranj ve ortalama güçlük değerlerini,
En zor, en kolay ve ayırıcılığı olmayan maddeleri bulunuz.
2. Madde Ayırıcılık İndeksi (Madde Geçerliği) (r jx)

• Bir maddenin bilenle bilmeyeni ayırabilme gücüdür.

• Bilen Doğru (1)
• Bilmeyen Yanlış (0)
• Değeri –1 ile +1 arasındadır.
• Test puanları ile madde puanları arasına pozitif ve
• yüksek korelasyon olmalıdır.
Madde Puanı Test Puanı
1 Yüksek
0 Düşük

• Madde puanı ve test puanı arasındaki korelasyon pozitif ve yüksekse madde, bilenle bilmeyen
ayırt edebilmiştir.
• Ayırıcıdır, geçerlidir.
Örnek:
Aşağıdaki tabloda maddelerin madde puanı ve test puanı arasındaki korelasyon değerleri
verilmiştir.

Tablodaki korelasyon değerlerine göre en iyi ayırıcı madde hangisidir?

Madde M.P - T.P arasındaki korelasyon

1 –0,90
2 +0,72
3 +0,03
4 +0,14
5 +0,21
Alt Grup- Üst Grup Yöntemi

• Sınıfın tamamına değil, %54’üne analiz yapar.

• Bir maddede öncelikle ayırıcılık aranır.

Madde havuzunda 10 madde var ve 3 soru seçip test yapman gerekiyor.

• Ayırıcılığı kontrol et.
• 0,30’un üzerinde olanı seç.

• Bir maddeyi herkes doğru yapmışsa

• Bir maddeyi herkes yanlış yapmışsa

Unutma:
Ayırıcılıkta taviz olmaz.
0,20’nin altında ayırıcılık değere sahip maddeler çok kalitesizdir atılmalıdır!
Seçenek-Analiz Tablosu

Unutma:
• Sınıfın mevcudu 100 değil.
• Alt ve üst grupta eşit sayıda ögrenci olmasına rağmen soruya yanıt verenler eşit
değildir. (BOŞ)
Örnek:
Aşağıda 4. soruya ait seçenek-analiz tablosu verilmiştir.

Tablodan hareketle madde güçlüğü ve madde ayırıcılığını bulalım.

Örnek:
Aşağıda 4. soruya ait seçenek-analiz tablosu verilmiştir.

Tabloya göre madde güçlüğü ve madde ayırıcılığını hesaplayınız.

3. Madde Varyansı ve Standart Sapması

• Bir sorunun farklılaşmaya katkısını ifade eder.

Örnek:
Aşağıdaki tabloyu birlikte yorumlayalım.
• Madde güçlüğü +1,00 ve 0,00 olan maddelerin varyans ve standart sapması
0,00 çıkar.

• Maksimum varyans 0,25, maksimum standart sapma 0,50 çıkar. Bu değere orta
güçlükteki maddeler ulaşır.
• Güçlükleri toplamı 1,00 olan maddelerin varyans ve standart sapmaları
birbirlerine eşittir.
 p = 0,30 ise 0,30x0,70 = 0,21
 p = 0,70 ise 0,70x0,30 = 0,21

• Örnek:
Orta güçlük ve yüksek ayırıcılık olduğunda güvenirlik en yüksektir.
p = 0,50 r= 1,00 Maksimum güvenirlik
4. Madde Güvenirlik İndeksi (rj)

• Bir maddenin güvenirliğe katkısını ifade eder.

• rJ = sJ . rJx

Dikkat:
Orta güçlük ve yüksek ayırıcılık olduğunda güvenirlik en yüksektir.
p = 0,50 rJx= 1,00 → Maksimum güvenirlik
Örnek:
p = 0,20
rjx = 0,70
olan maddenin güvenirliği kaçtır?

Ek Bilgi:
Bir testteki maddelerin güvenirlik indekslerinin toplamı o testin standart sapmasını verir.
Örnek:
Aşağıdaki tabloda maddelerin güçlükleri ve ayırıcılıkları verilmiştir.

Bu verilere göre verilen soruları cevaplayınız.

1. Maddeleri kolaydan zora doğru diziniz.

2. Hangi madde testten atılmalıdır?
3. Testin aritmetik ortalaması kaçtır?
4. Testin ortalama güçlüğü kaçtır?
5. Seçme, başarı ve izleme testleri için hangi maddeler kullanılmalıdır?
6. Güvenirliği en yüksek madde hangisidir?
7. 1. Maddenin Varyansı kaçtır?
8. 5. Maddenin standart sapması kaçtır?
C. STANDART PUANLAR (Z VE T)

• Bir öğrencinin sınıfa göre başarısını yorumlarken kullanırız.

• Ham puan başarı sırasına göre bilgi vermezken standart puanlar başarı sırasıyla
ilgili bilgi verirler.

Örnek:
• Furkan; 
• Matematik dersinden 80 aldı ve 19. oldu. (Mutlak başarı burada yüksek)
• Coğrafya dersinden 36 aldı ve 1. oldu. (Bağıl yani sınıfa göre başarı burada
yüksek)
Z: Aritmetik ortalamayı 0, standart sapayı 1 kabul eden puandır.

T: Aritmetik ortalamayı 50, standart sapmayı 10 kabul eden puandır.

EKSİ SX OLMASI (-SX)

GEREKMEZ Mİ :D
BEN Mİ YANLIŞ
HATIRLIYORUM
• İkisinin de yorumu aynıdır. Beraber artar, beraber azalırlar. Aralarında pozitif ve yüksek
korelasyon vardır. (+1,00)
HOCAM EKSİ SX OLMASI (-SX) GEREKMEZ Mİ :D BEN Mİ YANLIŞ
HATIRLIYORUM

• T puanı negatif değerleri içermez ve daha duyarlı aralıklara sahiptir.

Örnek:
Aritmetik ortalaması 42, standart sapması 4 olan testte öğrencilerin puanları aşağıdaki
gibidir.

Acun = 46
Şeyma = 50
Cem = 38
Serenay = 36
Defne = 30

Bu tabloya göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

• Her öğrencinin Z ve T puanını hesaplayınız.

• Şeyma sınıfın yüzde kaçından daha başarılıdır?
Örnek:
Z puanı +2 olan Ayşe 70 puan almıştır. Aynı sınavdan T puanı 30 olan Fatma ise 50 puan
almıştır.

Sınavdan 75 puan alan Hayriye’nin T puanı kaçtır?

Bu sınavdan 65 alan Ahmet’in yüzdelik dilimi kaçtır?

Dönüşüm Soruları

Aritmetik ortalaması 52, standart sapması 6 olan bir testin sonuçları standart sapması 10,
aritmetik ortalaması 70 olan bir standart puana dönüştürülüyor.

Testten 64 alan birinin dönüştürülmüş puanı kaçtır?