TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA

INFORMACIJA
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

ligand - signalni molekul mogu biti; signalna ćelija

hormoni,
neurotransmiteri,
toksini,
lekovi.......
ligand

receptor
receptor receptor

ćelija A ćelija B ćelija C

odgovor

Specifičnost signala i receptora

TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

signalna ćelija

ligand
aktivno mesto

receptor

Ćelija A Ćelija B Ćelija C

odgovor

Specifičnost liganda i receptora

TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

Tipovi liganda (signalnih molekula):

1. Hidrofilni (lipofobni)
različite grupe molekula,
uglavnom proteini i peptidi

1
2. Hidrofobni (lipofilni)
steroidni hormoni, tiroidni hormoni,
vitamin D.....

2
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

Vrste receptora
Receptori se mogu podeliti u dve kategorije:
1. unutarćelijski receptori koji se nalaze unutar ćelije (u citoplazmi ili jedru)
2. receptori na površini ćelije koji se nalaze u ćelijskoj membrani.

unutarčelijski receptor

membranski receptor
jedro

Receptori se mogu nalaziti na membrani Unutar ćelije se nalaze unutarćelijski

receptori
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

Receptori na površini ćelije koji se nalaze u ćelijskoj membrani mogu se podeliti na:

1. ligand zavisni jonski kanali

2. recepori povezani sa G- proteinima

3. receptori vezani za enzime/ receptor enzimi

ZAHTEVAJU SEKUNDARNE GLASNIKE

cAMP
 Ligand
PRENOSI SIGNALA
PREKO SEKUNDARNOG Adenil
GLASNIKA ciklaza

Ciklični adenozin monofosfat

(sekundarni glasnik)

Protein kinaza A Protein kinaza A

(neaktivan oblik) (aktivan oblik)

Ćelijski odgovor
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

1. ligand zavisni jonski kanali

Joni
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

spoljni domen koji vezuje ligand

Tipični receptor na ćelijskoj površini ima tri različita

domena, ili proteinske regije: 1.ekstracelularni („izvan
ćelije“) domen koji veže ligand, 2.domen koji se proteže
transmembranski domen kroz membranu i 3. unutarćelijski („unutar ćelije“)
domen, koji često prenosi signal. Veličina i struktura
ovih regiona mogu mnogo da variraju u zavisnosti od
vrste receptora, a transmembranski region se može
sastojati od više delova aminokiselina koji više puta
prolaze kroz membranu.

unutrašnji domen
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA
2. recepori povezani sa G- proteinima

G proteini (guanin nukleotid vezujući proteini) su familija proteina kaja učestvuje u prenosu hemijskih signala
izvan ćelije, i uzrokuje promene unutar ćelije. Oni prenose signale mnogih hormona, neurotransmitera, i drugih
signalnih faktora.
Sastoji se iz tri subjedinice ἀ, β i Ỵ.

GTP – GUANOZIN TRIFOSFAT

GDP – GUANOZIN DIFOSFAT

β ἀ

G protein
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA
2. recepori povezani sa G- proteinima

G proteini (guanin nukleotid vezujući proteini) su familija proteina kaja učestvuje u prenosu hemijskih signala
izvan ćelije, i uzrokuje promene unutar ćelije. Oni prenose signale mnogih hormona, neurotransmitera, i drugih
signalnih faktora

G protein i efektor Vezivanje hormona na receptor

Deo aktiviranog G proteina aktivira
protein su neaktivni do aktivira G protein. GDP se pretvara
efektorni protein
signal ne stigne do receptora. u GTP.
signalni molekul
(ligand) AKTIVIRAN
EFEKTORNI PROTEIN

membranski
receptor GTP na G. proteinu se
G PROTEIN G PROTEIN hidrolizuje do
efektor produkt
GDP-a, ali i dalje ostaje
vezan za G protein.

ĆELIJSKI ODGOVOR
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

LIGAND

ADENIL CIKLAZA

CITOPLAZMA
PROTEIN KINAZA A

REAGUJU Na ovaj način

ĆI ĆELIJSKI deluje glukagon
PROTEIN ODGOVOR
JEDRO
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

3. receptori vezani za enzime/ receptor enzimi

Receptor
enzim

neaktivni
proteini

U OVU GRUPU SPADAJU I

RECEPTORI ZA INSULIN
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA
LIGAND
UNUTARĆELIJSKI RECEPTORI 1. ĆELIJSKA MEMBRANA

RECEPTOR INHIBITOR

2. ĆELIJSKA MEMBRANA

RECEPTOR INHIBITOR

3. ĆELIJSKA MEMBRANA

AKTIVATOR

RECEPTOR

JEDRO
TIPOVI RECEPTORA I PUTEVI PREVOĐENJA I PRENOSA INFORMACIJA

Signalni molekul
stiže u ciljnu ćeliju
Signalni
molekul
Signalni molekul se vezuje za
Receptor proteinski receptor na
membrani
ili unutar citoplazme

Vezivanje signala dovodi do

Brzi signali – kada je u pitanju membranski promene na receptoru
receptor

Brzi odgovori:
Spori signali – kada je u pitanju unutarćelijski aktiviranje enzima,
kretanje ćelija, nervni impuls,
receptor kontrakcija mišića.........

Spori odgovori:
Aktivirani receptor aktivira izmenjena genska aktivnost
put prenosa signala koji do
dovode do ćelijskih promena.