ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΩΝ ΗΧΟΥ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑΣ

ΕΠΙΣΤΉΜΗ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΑΠΕΡΑΣ, ΦΥΣΙΚΟΣ – TECHNΑRTIST, PHD.

ΚΕΡΚΥΡΑ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2022
 2

Τι είναι η επιστημονική σκέψη;

 3

 Στην αρχαία ελληνική γλώσσα η λέξη “επιστήμη” προέρχεται από το «επίσταμαι» που σήμαινε
γνωρίζω καλά.

 Η λέξη αυτή πέρασε στη λατινική γλώσσα, και από εκεί έγινε κτήμα των Δυτικοευρωπαϊκών
γλωσσών, ιδίως όσων είναι άμεσοι ή έμμεσοι απόγονοι της λατινικής. Έτσι, στα αγγλικά λόγου
χάρη, το επίθετο “epistemic” σημαίνει «αυτό που σχετίζεται με τη γνώση» και “epistemology”
είναι «ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τη γνώση, τις αρχές, τη θεμελίωση, το εύρος,
και την ορθότητά της» (American Heritage Dictionary).
 4

 Χρησιμοποιήθηκε όμως και η λέξη “scientia”, αρχικά με την ίδια έννοια και από εκεί προήλθε το
αγγλικό “science” . Με τους αιώνες απέκτησε διαφορετικό νόημα και σήμερα δεν σημαίνει γενικά
και αόριστα τη γνώση περί του οτιδήποτε, αλλά τη γνώση περί του φυσικού κόσμου, και ιδίως
γνώση που αποκτάται ακολουθώντας μια συγκεκριμένη μέθοδο, την επιστημονική μέθοδο. Με τον
όρο “scientist” οι ομιλητές της αγγλικής δεν εννοούν τον δικηγόρο, το θεολόγο, ή το φιλόσοφο,
αλλά το φυσικό, το χημικό, το βιολόγο, τον αστρονόμο, το γεωλόγο, το μετεωρολόγο, και όσους
άλλους επιστήμονες ασχολούνται με το φυσικό κόσμο.
 5

Hunefer (περ. 1275 π.Χ). Βιβλίο των Νεκρών.

https://youtu.be/hO1tzmi1V5g (6:13)

Πραξιτέλης (340-330 π.Χ.). Ο Ερμής και ο μικρός Διόνυσος

https://youtu.be/6bDrYTXQLu8 (4:11)
 6

Δημόκριτος (23:49)
https://youtu.be/sWHtyNLNLew

Ηράκλειτος (23:46)
https://youtu.be/3LtnYluib2Q
 7
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
To 1620 ο Francis Bacon περιέγραψε την «επιστημονική μέθοδο», η οποία όμως είχε τεθεί σε
εφαρμογή και είχε δοκιμαστεί πρακτικά με τα πειράματα του Γαλιλαίου (Galileo Galilei, 15
Φεβρουαρίου 1564 – 8 Ιανουαρίου 1642).
 Παρατήρηση
 Υπόθεση
 Πείραμα
 Επαλήθευση ή διάψευση της υπόθεσης – Νέα υπόθεση
 Νόμος
 8
Εφαρμογή της επιστημονικής μεθόδου στην ελεύθερη πτώση
σωμάτων

Υπόθεση : Τα «βαριά» αντικείμενα πέφτουν πιο γρήγορα.

Πείραμα:
Θάλαμος κενού στο εργαστήριο (0:22)
https://www.youtube.com/watch?v=4z8g8OSOMzY&feature=youtu.be&ab_channel=teralabUK
Βίντεο:
Feather vs Hammer (1:23)
https://www.youtube.com/watch?v=KDp1tiUsZw8
World’s biggest vacuum chamber (4:41)
https://youtu.be/E43-CfukEgs
 9

Πυθαγόρας (23:11) (Ίππασος)

https://youtu.be/WhzmRt9RMEQ
 10

Μέτρηση της μάζας της Γης και εκτίμηση του υλικού του
πυρήνα με απλά υλικά
 11

Ποιο είναι το μέγιστο βάθος που έχει φτάσει ο άνθρωπος στο

εσωτερικό της Γης με τα σύγχρονα μηχανήματα; (8:35)
https://www.youtube.com/watch?v=jREwKDkCC-w
 12

Έχουμε σκάψει μόνο μέχρι το 1/500 της ακτίνας της Γης

 13
Ποια είναι όμως η απόσταση μέχρι το κέντρο της Γης;
Μπορούμε να θεωρήσουμε, χωρίς μεγάλο σφάλμα για το σκοπό μας, ότι είναι σφαιρική. Τη
μέση ακτίνα της Γης μέτρησε πρώτος ο Ερατοσθένης (5:47)
https://www.youtube.com/watch?v=F34Ft-7VpIM
Βήμα 1ο
14

Η θέση της Γης κατά το θερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου).

 15

Πηγάδι που καθρεφτίζεται ο Ήλιος στο θερινό ηλιοστάσιο.

 16

Carl Sagan - Cosmos – Eratosthenes (6:41) https://youtu.be/G8cbIWMv0rI

 17

Η απόσταση Αλεξάνδρειας – Συήνης.

(Στάδιο = μονάδα μήκους της εποχής, που εκτεινόταν μεταξύ 180 και 192 μέτρων)
Περίμετρος Γης με βάση τον Ερατοσθένη:
50 επί 5.000 = 250.000 στάδια ή περίπου 40.250 σημερινά χιλιόμετρα.
S = 2.π.R όπου «περιφέρεια κύκλου S» τα «40.250 χιλιόμετρα»,
ο Ερατοσθένης υπολόγισε ότι η ακτίνα της Γης είναι 6.409 χιλιόμετρα.
Βήμα 2ο
18

Μπορούμε να υπολογίσουμε αρχικά την περίοδο ενός απλού εκκρεμούς και με βάση το
αποτέλεσμα να υπολογίσουμε την επιτάχυνση της βαρύτητας με βάση τον τύπο
Τ=2π

Αποτέλεσμα g = 10
Βήμα 3ο
19
Με βάση το Νόμο της Παγκόσμιας Έλξης του Νεύτωνα (Isaac Newton) η
ένταση του βαρυτικού πεδίου στην επιφάνεια της Γης δίνεται από τη σχέση:

άρα

Αντικαθιστώντας g = 10 , R = 6.400 Km = 6,4. 106 m και

η σταθερά της παγκόσμιας έλξης G= 6,67.10−11 N·m2/kg2
Βρίσκουμε ότι η μάζα της Γης Μ= 6,14. 1024 Κg
(που είναι κοντά στο 5,972. 1024 Κg που είναι η δεκτή τιμή σήμερα).

Αποτέλεσμα Μ = 6. 1024 Κg
Βήμα 4ο
20
Αν θεωρήσουμε ότι η Γη είναι
σφαιρική ο όγκος της δίνεται από τον
τύπο:

. π.

αντικαθιστώντας όπου π=3,14 και

R=6,4.106 m έχουμε
V=1,0975. 1021 m3

(κοντά στο 1,08321 . 1021 m3 που είναι

η αποδεκτή τιμή σήμερα)
Δηλαδή περίπου 1,1.1021m3.

Αποτέλεσμα V = 1,1.1021m3
Βήμα 5ο
21
Η μέση πυκνότητα της Γης
θα είναι:

Δηλαδή

= 5,45.103Kg/m3
= 5,45 g/cm3

Αποτέλεσμα ρ = 5,45 g/cm3

 22
Πυκνότητα φλοιού= 3-4 g/cm³
Πυκνότητα μανδύα (μάγματος ηφαιστείων)= 3,5-
4g/cm³

Επειδή βρήκαμε την ΜΕΣΗ πυκνότητα της

Γης ρ = 5,45 g/cm3 περιμένουμε ο πυρήνας να
έχει μια πυκνότητα γύρω στο 8 g/cm³

Πυκνότητα σιδήρου=7,874 g/cm³
Πυκνότητα νικελίου= 8,902g/cm³
 23

Τι είναι δεν είναι επιστήμη;

 24
 Οι τομείς - γνώσεις του φυσικού κόσμου πχ Αστρολογία. που δεν ακολουθούν την Επιστημονική
Μέθοδο λέγονται «Ψευδοεπιστήμες».
The Barnum Effect - Why People Believe In Astrology And Psychics (5:36)
https://youtu.be/NBXRzdzFnHk

Η κίνηση του Ηλίου και της Αφροδίτης γύρω από τη Γη

κατά το γεωκεντρικό πτολεμαϊκό σύστημα
 25

Αστρολογικό ρολόι, Torre dell’ Orologio, Πλατεία του Αγίου Μάρκου, Βενετία,
Ιταλία.
 26

Why Your Zodiac Sign Is Wrong (12:15)

https://youtu.be/6DNfsgZ_NzI

The Universe: The Constellations | History (3:09) https://youtu.be/QXeEAQtC75g

 27

Με τους «Φυσικούς νόμους» και με την εισαγωγή μαθηματικών σχέσεων είναι δυνατή η
πρόβλεψη των αποτελεσμάτων οποιασδήποτε επόμενης μέτρησης σχετικής με το ίδιο
φαινόμενο.

Ισχύει πάντα;

 Ντετερμινισμός (αιτιοκρατία): ίδιο αίτιο οδηγεί σε ίδιο αποτέλεσμα πχ βολή ενός

πυροβόλου όπλου.

 Πιθανοκρατία: ίδιο αίτιο οδηγεί πιθανόν σε διαφορετικό αποτέλεσμα πχ

Κβαντομηχανική – υλόκυμα – κυματοσυνάρτηση – πιθανότητα.

 Θεωρία του Χάους – ανάμεσα από αιτιοκρατία και πιθανοκρατία.

 28

Michio Kaku: Why Physics Ends the Free Will Debate (1:48):
https://www.youtube.com/watch?v=Jint5kjoy6I

Carl Sagan's Cosmos Episode 7:The Backbone of Night (58:29):

https://youtu.be/rrrDI8JXi4c?list=PLVyGqIKU15tJrxogAhdEVgbfpoRl6W0
Βιβλιογραφία–Ιστογραφία
Gombrich, E. Η., (μτφρ. Λίνα Κάσδαγλη) (1998) Το Χρονικό της Τέχνης, 2η εκδ.. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
29
Suntola, T. (2018) The Short History of Science – or the Long Path to the Union of Metaphysics and Empiricism, 3rd ed. (e-book). Physics Foundations Society, The Finnish society for Natural Philosophy.

Liddell, H.G. and Scott, R (1997) (μτφρ. Μόσχος Ξ.) Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης. Αθήνα: Σιδέρης.

Bacon F. (auth.), Jardine, L. and Silverthrone, Μ. (eds), M. (2002) Novum Organum (The New Organon) – Cambridge Texts in the History of Philosophy. Cambridge University Press.

Stanford Encyclopedia of Philosophy, ‘Pythagoreanism’. Stanford University, Center for the Study of Language & Information. [Online] [τελευταία πρόσβαση στις 10 Μαρτίου 2021]
https://plato.stanford.edu/entries/pythagoreanism/ .

Αντωνίου, Ν., Δημητριάδης, Π., Καμπούρης, Κ., Παπαμιχάλης Κ. και Παπατσίμπα, Λ. (2016) Φυσική Β’ Γυμνασίου. Αθήνα: ΙΤΥΕ Διόφαντος.

Williams, D. R. (2019) ‘The Apollo 15 Hammer-Feather Drop’. NASA Official website. [Online] [τελευταία πρόσβαση στις 10 Μαρτίου 2021]
https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/lunar/apollo_15_feather_drop.html .

Asimov, I. (1975) Asimov's Biographical Encyclopedia of Science and Technology, 2nd ed.. London: Pan Books Ltd.

O’ Connor, J.J., Robertson, E.F., (1999) Eratosthenes of Cyrene. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland. U.K.. [Online] [τελευταία πρόσβαση στις 10 Μαρτίου 2021]
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Eratosthenes/ .

The European Space Agency website. [Online] [τελευταία πρόσβαση στις 10 Μαρτίου 2021]
https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/Cosmic_detectives .

NASA tumblr website (2016) ‘Constellations and the Calendar’, NASA Tumblr account. [Online] [τελευταία πρόσβαση στις 10 Μαρτίου 2021]
https://nasa.tumblr.com/post/150688852794/zodiac?linkId=94146490 .

Editors of the American Heritage Dictionaries (2020) ‘epistemic’ – ‘epistemology’. The American Heritage Dictionary of the English Language, 5th ed.. Houghton Mifflin Publishing Company.

Τριανταφυλλόπουλος, Η. Σ. (1999) Η ιστορία της Φυσικής: από τον Αριστοτέλη έως το Γαλιλαίο. Ιωάννινα: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. (Διαθέσιμο σε ανοιχτής πρόσβασης pdf στο αποθετήριο «ΟΛΥΜΠΙΑΣ».
[Online] [τελευταία πρόσβαση στις 10 Μαρτίου 2021]
https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/handle/123456789/6374).