SIK GÖRÜLEN KADIN SAĞLIĞI SORUNLARI & BAKIMI

AĞR
I
Arş. Gör. Tuba KARAASLAN
Amaç

 Jinekolojik ağrıyı değerlendirme hakkında bilgi sahibi olunmasını

sağlamak ve ağrıya yönelik uygun ebelik girişimlerinin planlanmasını
sağlamak
Hedefler

• Ağrıyı tanımlayabilme
• Ağrıyı değerlendirebilme
• Jinekolojide ağrı türlerini ve nedenlerini açıklayabilme
• Dismenoreyi açıklayabilme
• Premenstrual sendromu açıklayabilme
• Ağrıya yönelik uygun ebelik girişimlerini sayabilme
İçerik

Ağrı
Pelvik Ağrı
Pelvik Ağrının Nedenleri
Ağrının Değerlendirilmesi
Dismenore ve Ebelik Bakımı
Premenstrual Sendrom ve Ebelik Bakımı
AĞRI

• Türk Dil Kurumu (TDK) ağrıyı,

«vücudun herhangi bir yerinde duyulan şiddetli acı» olarak tanımlar.

• International Association for the Study of Pain* (IASP) ise ağrıyı

«Var olan veya olası doku hasarına eşlik eden veya bu hasar ile
tanımlanabilen, hoşa gitmeyen duyusal ve emosyonel deneyim» olarak
tanımlar.

*Uluslararası Ağrı Çalışmaları Birliği

http:// www.tdk.gov.tr (Son erişim tarihi: 18.10.2015)

http://www.iasp-pain.org/
AĞRI

Kişiye özeldir.

Fizyolojinin normalden saptığını gösterir.

Vücudu koruyan bir mekanizmadır.

(Taşkın, 2009)
Ağrının Oluşum Mekanizması

Ağrıyı içten veya dıştan gelen bir uyarı başlatır.

Genellikle doku hasarı eşlik eder.

Kas spazmı ve doku spazmı da ağrıya neden olmaktadır.

Vücut dokuları hasara uğradığında, ağrı alıcıları uyarılır.

(Kızılkaya Beji, 2015)
Ağrı Algısını Etkileyen Faktörler

Psikolojik Fiziksel

Sosyoloji
Kültürel
k
(Taşkın, 2009)
PELVİK AĞRI
Pelvik Ağrı

 Pelvis ve alt abdomen ile ilişkili ağrıdır.

 Kadınların kliniğe en sık başvuru

sebeplerinden biridir.

(Norwitz ve Schorge, 2013)

Pelvik Ağrının Nedenleri -1

Jinekolojik nedenler
• Menstrual siklus (Dismenore, PMS)
• Koitus
• Overlerde ve uterusta benign ve malign tümörler
• Endometriozis
• Genital prolapsus
• Adneksiyal torsiyon
• Mittelschmerz (Ovulasyon ağrısı)
Pelvik Ağrının Nedenleri -2

Obstetrik nedenler

• Ektopik gebelik
• Gebelik
• Abortus
• D&C
• Doğum
Pelvik Ağrının Nedenleri -3

Gastrointestinal nedenler

• Konstipasyon
• Diyare
• Gaz
• İrritabl Bağırsak Sendromu
• Divertiküller
Pelvik Ağrının Nedenleri -4

Enfeksiyonlar

• Jinekolojik: PID, Gonore, Herpes Genitale

• GİS: Apandisit, Kolesistit, Gastroenterit, Divertikülitis
• Üriner Sitem: Sistit, Pyelonefrit
Pelvik Ağrının Nedenleri - 5

Ürolojik nedenler

• Ürolitiyazis
• Üriner prolapsus
Pelvik Ağrının Nedenleri -6

Psikolojik ağrılar

•Depresyon
•Anksiyete
•Fiziksel/cinsel taciz
•Tecavüz
•Kişilik bozuklukları
(Wróbe et al. , 2015)
Pelvik Ağrının Türleri

AKUT AĞRI KRONİK AĞRI KANSER AĞRISI

(Taşkın, 2009)
Akut Pelvik Ağrı

 Ani ve şiddetli başlar.

 Doku harabiyeti eşlik eder.

 Sempatik sinir sisteminin etkinleşmesiyle hipertansiyon ve

taşikardi gelişir.
Kronik Pelvik Ağrı

 3-6 aydan fazla süren ağrıdır.

 Jinekoloji uzmanına başvuranların %10’unu ve

laparaskopilerin de %20-30’unu oluşturur.

 Nedeni kolay saptanamaz.

 Sempatik sinir sistemi etkileşmesi yoktur.

 Duygusal değişiklikler de etkilidir.

Kanser Ağrısı

 Genel olarak durmayan, devam eden ağrıdır.

 Tekrarlayan akut ağrı olarak düşünülebilir.

Ağrının Değerlendirilmesi

Anamnez

Fiziksel değerlendirme

Laboratuvar testleri
Anamnez

• Başlangıç zamanı
• Karakteri
• Yeri
AĞRININ • Süresi
• Şiddeti
• Etkileyen faktörler
değerlendirilir.
Anamnez
-COLDERR-
C (Character) Karakter: Ağrıyı nasıl hissediyorsunuz?
O (Onset) Başlangıç: Ağrının başlangıcı ani mi kademeli mi? Siklik mi
sürekli mi?
L (Location) Yer: Bir yere lokalize mi yaygın mı?
D (Duration) Süre: Ne zamandan beri var? Nasıl bir değişikliğe uğradı?
E (Exacerbation) Şiddetlenme: Hangi aktiviteler ağrıyı arttırıyor?
R (Relief) Hafifleme: Hangi ilaçlar, aktiviteler ve pozisyonlar ağrıyı
azaltıyor?
R (Radiation) Yayılım: Ağrı herhangi bir yere yayılıyor mu? (sırt, kasık,
yan gibi)
Ağrıyı Değerlendirmede Sorulacak Sorular
 Ağrının Karakteri

Kramp: Aralıklı, yeri belli değil. Ağrının yeri belirsiz.

Konjesyon, inflamasyon, irritasyon, obstrüksiyon, dismenore

Keskin: Bıçak saplanır gibi, şiddetli, dalgalı. Lokalizasyon

belli. Neoplazm, üretral taş ve trombozis

Yanma: Akut. Mesane ve üretra gibi organlardaki mukozal

irritasyon, çeşitli vajinal enfeksiyonlar
 Ağrının Karakteri -devam

Sızı: Künt(hafif ve sürekli) , yaygın.

Konjesyon, kas spazmı, ödem

Zonklama: Ağrı ile nabzın hissedilmesi.

Enfeksiyon, inflamasyon, arteriyel spazm

Dolgunluk: Şişkinlik, gerilme.

Pelvik konjesyon, PMS
 Ağrının Başlangıcı

Akut: Ani başlamış ve yoğunluğu hızla artmış ise RÜPTÜR

veya İSKEMİ den şüphelenilir.

Tedricî: Kadameli olarak başlayan ve yavaş yavaş artan bir ağrı

ise ENFEKSİYON, İNFLAMASYON, KONJESYON
düşünülmelidir.

(Taşkın, 2009)
 Ağrının Yeri

Tek taraflı kadran ağrısı: Dış gebelik ve over kisti

Suprapubik (hipogastrik) ağrı: Sistit

Abdomenin orta kısmında ya da sırtın alt kısmında ağrı:
Pelvik konjesyon ve uterus tümörleri
Çift taraflı tüm abdomeni tutan ağrılar: Enfeksiyon

(Taşkın, 2009)
 Ağrının Süresi

 Ağrının ne zamandan beri var olduğu sorulur.

 Süre içerisinde nasıl bir değişikliğe uğradığı da sorgulanır.
 Akut veya kronik ağrı olduğuna karar verilir.
 Ağrının Şiddeti

Ağrının şiddetini belirlemek için ağrı skalası kullanılır.

Ağrı yok Çok fazla ağrı var

 Ağrıyı Etkileyen Faktörler

Gastrointestinal Üriner
semptomlar semptomlar

Menstruasyon Koitus
 Ağrıyı Etkileyen Faktörler

GİS semptomlar: Yemekten sonra artan ağrı barsaklarla ilgili

olup, gaz ve şişkinlik olabilir. Öksürmeyle artan ağrı varsa
peritonit ve enfeksiyon düşünülür.

Üriner semptomlar: İdrar yaparken ve sonrasındaki ağrı,

üriner enfeksiyon belirtisi olabilir.
 Ağrıyı Etkileyen Faktörler

Menstruasyon: Son adet tarihi sorgulanır.

• 1-2 dönem atlanırsa: Akut abdominal ağrı, ektopik
gebelik
• Menstruasyondan sonra: Salfinjitis
• Menstruasyondan önce: Dismenore ve pelvik
konjesyon
• Ovulasyondan sonra: Endometriozis
Ağrıyı Etkileyen Faktörler

 Koitus:
 Penetrasyon sırasındaki ağrı: Vulva ve vajinanın
enfeksiyonu ve inflamasyonu, vajinismus
 Derin pelvik ağrı: Endometriozis, tümör ve PID
Fizik Muayene

 Vital bulgular
 Yüksek ateş: Enfeksiyon
 Hızlı nabız: Aşırı ağrı, ateş, anksiyete

 Kadının genel durumu

 Yürüyüşü
 Vücut dili
 Yüz ifadesi
Fizik Muayene
Abdomenin sistematik
değerlendirilmesi
• İnspeksiyon, oskültasyon, palpasyon, perküsyon
• Hassasiyetin lokalizasyonu
• Defans
• Rebound
• Refleks
• Rijidite
• Palpe edilebilen kitle olup olmaması
Fizik Muayene
Pelvik muayene
• Akut pelvik ağrısı olan kadında bimanuel
muayenede hassasiyet vardır.
• Yeri ve palpe edilebilen kitle olup olmadığı
tespit edilir.
• Adnekslerde bilateral dolgunluk ve hareketle
servikste hassasiyet PID’yi düşündürür.
• Uterin hassasiyet genellikle endometriozis ile
ilgilidir.
Fizik Muayene

Diagnostik Laparaskopi: Non-invazif testlereve uygulanan

tedaviye rağmen tanı kesinleşmediğinde uygulanır.

Kuldosentez: Douglas boşluğunda sıvı ya da kan bulunması

önemlidir. Ektopik gebelik veya pelvik peritonitis tanısında
kullanılır.
Fizik Muayene

Ayırıcı tanı: Öykü ve fizik muayene bulguların kombinasyonu

sağlanmazsa ayırıcı tanı araştırılmalı.

USG: Ağrı ve obeziteye bağlı pelvik muayene yapılamamışsa,

ektopik gebelik şüphesi, adneksiyal kitle şüphesi varsa kullanılır.
Laboratuvar Bulguları

 Tam kan sayımı

 Lökositlerde yükselme: PID ile ilişkili enfeksiyon
 Hematokrit ve hemoglobindeki azalma: Rüptüre ektopik gebelik ,
ablasyo plasenta
 Sedimentasyon hızı

 Steril idrar örneği : Üriner enfeksiyon

 İdrarda veya kanda hCG testi

Laboratuvar Bulguları

 Gonore ve klamidya için antijen çalışmaları

 Gaitada gizli kan

 Ayakta batın grafisi (Ayırıcı tanıda çok önemli!)

Pelvik Ağrı Özellikleri
Tanı Ağrı Özelliği

EKTOPİK GEBELİK Aralıklı veya sürekli, kramp

Tek taraflı kitle ve hassasiyet
SPONTAN ABORTUS Orta hatta aralıklı, kramp

SEPTİK ABORTUS Spontan abortusa ek olarak halsizlik,

ateş, enf. bulguları
MYOM Sabit, myom bölgesinde.
DEJENERASYONU Sıklıkla gebelikle birlikte
AKUT ENFEKSİYONLAR Genellikle alt kadranda bilateral
Pelvik Ağrı Özellikleri
Tanı Ağrı Özelliği
OVER TORSİYONU Şiddetli, kolik, tek taraflı ağrı, hafif
Ani başlayan, bilateral ağrı, Belirgin bir
KİST RÜPTÜRÜ tarafa lokalize
MITTELSCHMERZ Unilateral ve hep aynı tarafta
Vajinanın 3’te birindeki kaslarda koitusu
VAJİNİSMUS engelleyecek yineleyici veya sürekli istem
dışı kas spazmı

DİSPARONİ Penetrasyon ile ortaya çıkan yineleyici ya

da sürekli ağrı
DİSMENORE
-Primer Dismenore -Sekonder Dismenore
DİSMENORE

 Ağrılı menstruasyon anlamına gelir.

 Çoğu kadın menstruasyon esnasında rahatsızlık yaşar ancak

bazılarında bu durum normal aktiviteleri engeller ve ilaç

gereksinimi ortaya çıkar.

(Shushan, 2013)
Dismenore

 Genç kadınların %50-80’ini etkilemektedir.

 Kadınların yaşam kalitesini düşürmekle birlikte; iş veriminin

düşmesine, kazalarda artışa, iş ve okul günü kaybına neden
olmaktadır.
Primer Dismenore

 Altta yatan bir patoloji yoktur. Ovulasyonlu sikluslardan sonra

görülür.

 Önceden primer dismenore sadece psikolojik nedenlere

bağlanırken artık ovulasyon ile ilişkili olduğu bilinmektedir.
Primer Dismenore ve Psikolojik Faktörler

 Cinselliğe ilişkin aşırı baskılar

 Cinsellik korkusu
 Cinsel kimliğin gelişmesine ilişkin korkular
 Masturbasyon için kendinden utanma
 Artmış cinsel duygulardan utanma ve kendini izole etme
 İlgi ve bakım alma isteği
Primer Dismenore ve Prostaglandin

LUTEAL FAZDA
UTERUS VAZOKONSTRUKSİYO İSKEMİ &
PROSTAGLANDİN
KONTRAKSİYONLARI N AĞRI
(F2 ALFA)
Prostaglandin Aktivitesi
Primer Dismenore Özellikleri

Terleme, yorgunluk

GİS sistem belirtileri (iştahsızlık, bulantı,kusma,diyare)

Merkezi sinir sistemi belirtileri (baş ağrısı, baş dönmesi, senkop

ve konsantrasyon bozukluğu) görülür.
Ağrı kolik tarzındadır ve genellikle alt abdomende hissedilir. Ağrı
sırt bölgesine veya uyluklara yayılabilir.
Primer Dismenore Özellikleri- devam

 Rahatsızlık kanama başlamadan 1-2 gün önce ortaya çıkar.

 Ciddi belirtiler kanamanın başladığı ilk 24 saatte görülür ve

2. günde sakinleşir.
Primer Dismenorede Tedavi

 Yatak istirahati

 Hekim istemiyle gerekli tedavi

(Analjezik, non steroid antienflamatuvar ilaçlar,

spazmolitikler, oral kontraseptifler)
 TENS
 Lokal sıcak uygulama
Sekonder Dismenore

 Pelvik patoloji ile ilişkilidir.

 Nedenleri:
 PID
 Endometriozis
 Uterus myom ve polipleri
 Uterus prolapsusu
 İntrauterin araçlar
 Servikal stenoz
Sekonder Dismenore Özellikleri

 Ağrı genellikle menstruasyon boyunca ve bir süre de

menstruasyon öncesi hissedilir.

 Künt, derin pelviste hissedilen ve genellikle bir miktar sırta

yayılan ağrı vardır.

 20 yaştan sonra ortaya çıkar.
Sekonder Dismenorede Tedavi

 Altta yatan patolojiye yönelik tedavi uygulanır. Bunun için;

 Menarşın özelliği
 Siklusun özellikleri
 Üreme hikayesi
 Emosyonel faktörler araştırılmalıdır.

 Cerrahi tedavi gerekebilir (örn: Histerektomi).

Dismenorede Ebelik Bakımı

 İlaçların uygun şekilde ve zamanında kullanımı sağlanmalıdır.

 Kadının cinselliğe ve menstruasyona ilişkin bakış açısı

önemlidir. Yanlış bilgileri düzeltilmelidir.

 Stresle baş etme yöntemleri önerilmelidir.

 Düzenli egzersiz, düzenli ve yeterli uyku önerilmelidir.

Dismenorede Ebelik Bakımı

 Tamamlayıcı tedaviler
 Vücut terapileri (masaj, akupunktur, akupresür, spinal manipülasyon
teknikleri)
 Beslenme
 Vitamin ve mineral desteği ( B, E, Mg, Ca++, Balık yağı, Çinko)
 Bitkisel terapiler ( Rezene çayı, gül çayı, kara yılan otu)
 Zihin-beden teknikleri ( gevşeme egzersizi, fiziksel egzersiz, yoga)

(Potur ve Kömürcü, 2013)

PMS
Premenstrual Sendrom
PMS

Menstrual siklusun geç luteal fazında görülen,

menstruasyonun başlamasıyla birkaç
günde kaybolan,
çoğu siklusta tekrarlayan,
psikolojik, fiziksel ve davranışsal
semptomlar topluluğudur.
PMS Etiyoloji

Östrojen / Progesteron dengesizliği

Prolaktin & Renin-Anjiyotensin-Aldesteron dengesizliği

Prostaglandinlerin aşırı salgılanması

Psikososyal faktörler

Sıvı retansiyonu
PMS, Türkiye Kadın Sağlığı Araştırması 2014
PMS Semptomları
Somatik Motor Davranışsal Emosyonel
Sorunlar Değişiklikler Belirtiler semptomlar
• Meme • Baş dönmesi • Çalışma • Gerginlik hissi
hassasiyeti • Dengede alışkanlığında • Depresyon
• Şişkinlik bozulma değişiklik • Aşırı hassasiyet
• Baş ağrısı • Sakarlık • İnsan • Düşmanlık
• Bel ağrısı ilişkilerinden • Letarji
• İştah değişimi kaçma
• Psikoz
• Yorgunluk • Ağlama
• Suça eğilim
nöbetleri
• Kavgaya eğilim • Unutkanlık,
mental
konfüzyon
PMS, Türkiye Kadın Sağlığı Araştırması 2014
PMS SORUNLARI (n= 2593) %
Karında şişlik, ağrı 72,42
Gerginlik 46,41
Memede şişkinlik, ağrı 42,58
Baş ağrısı 34,46
Halsizlik 27,58
Bulantı - kusma 13,83
Ağlama isteği 11,63
İştah bozukluğu 8,58
Diğer 10,53
PMS Tanısının Kriterleri
Fiziksel bir bozukluk olmamalı

Semptomlar geç luteal fazda ortaya çıkmalı

Siklusun ilk yarısında en azından yedi günlük
semptomsuz bir dönem bulunmalı
Birbirini izleyen en az üç siklusta semptomlar
mevcut olmalı
Kadının yaşam kalitesini etkilemeli
PMS’ de Tedavi Yaklaşımı

• Oral kontraseptifler
• Kalsiyum, vitamin(B6,E), magnezyum takviyesi
• Diüretik (Spironolakton)
• Analjezik
Belirtilere yönelik
• GnRH Antagonisti
tedavi uygulanır.
PMS Ebelik Bakımı

Baş etme
Menstruasyon ile yöntemleri
Kadının menstrual
ilgili yanlış inanç öğretilmeli Az ve sık
siklus ile ilgili
ve bilgiler tespit (Derin solunum beslenme
görüşlerini ifade
edilip doğru egzersizi, masaj, önerilmeli
etmesi sağlanmalı
bilgiler verilmeli müzik dinleme
vb.)
PMS Ebelik Bakımı

Sigara, kafein Stresle başa

Rahat giysiler Tedavi ile ilgili
ve tuz tüketimi çıkma
ve sutyenler bilgi eksikliği
sınırlandırılmal yöntemleri
tercih edilmeli giderilmeli
ı anlatılmalı