KRIVIČNO PRAVO (materijalno)

• OPŠTI DIO – OPŠTI INSTITUTI KRIVIČNOG PRAVA

(Opšti dio KP reguliše pitanja koja se odnose na sva KD i
sve njihove učinioce, kao i na KS i opšte uslove za
njihovu primjenu).

• POSEBNI DIO – POJEDINA KRIVIČNA

DJELA/INKRIMINACIJE
(Posebni dio KP određuje pojedina KD i kazne
koje se za njih propisuju)
Principi na kojima počiva naše krivično pravo

1. princip zakonitosti,
2. princip legitimnosti,
3. princip krivice,
4. princip jednakosti građana,
5. princip humanosti i
6. princip srazmjernosti i pravednosti.
 Princip zakonitosti

• ustavni postulat – nikome ne može biti izrečena

kazna ili dr. krivična sankcija za djelo koje, prije
nego što je učinjeno, nije zakonom ili
međunarodnim pravom bilo određeno kao KD i
opisana njegova obilježja i za koje nije bila
zakonom propisana kazna – čl. 3 KZ RS.
• nullum crimen, nulla poena, sine lege.
Ovaj princip ima višestruko dejstvo:

1. isključuje primjenu nepisanog, običajnog prava;

2. zabranjuje retroaktivnu ili povratnu primjenu
zakona (izuzetak blaži);
3. norme kojima se određuju obilježja bića KD
moraju biti jasne, razumljive, konkretne i
precizne;
4. isključuje primjenu analogije.
 Princip legitimnosti

• krivičnopravna prinuda primjeniće se samo kada na

drugi način nije moguće zaštititi osnovne društvene
vrijednosti i u mjeri koja je nužna za takvu zaštitu- čl.
2 KZ RS.
• krivično pravo je posljednje, odsutno sredstvo u
zaštiti najznačajnijih društvenih dobara i vrijednosti.
• supsidijarni, akcesorni karakter krivičnog prava – ako
druge mjere ne daju rezultat.
 Princip krivice

• niko ne može biti kažnjen, niti se prema njemu

mogu izreći druge krivične sankcije ako nije kriv
za učinjeno KD – čl. 3a KZ RS.
• KS se mogu izreći učiniocu KD koji je kriv za
učinjeno KD, odn. koji posjeduje određena
psihička svojstva (uračunljivost) i određeni
psihički odnos (izražen u umišljaju ili nehatu)
prema učinjenom KD.
• krivica mora postojati u vrijeme izvršenja KD i
mora biti dokazana.
 Princip jednakosti građana

• KZ se jednako primjenjuje na sve građane u

slučaju kršenja normi pravnog poretka.
• zabrana diskriminacije po bilo kom osnovu.
• istovjetno postupanje krivičnog suda prema
svakom učiniocu KD.
 Princip humanosti

• javlja se u dva vida:

1. zaštitna funkcija krivičnog prava – štiti se čovjek

i druge osnovne vrijednosti.

2. humanost u postupanju prema učiniocu KD u

svim fazama.
• princip oportuniteta.
Princip srazmjernosti i pravednosti
- individualizacije

• kazna mora biti individualizirana, prilagođena

težini učinjenog KD i ličnosti njegovog učinioca
(stepenu njegove krivice)
• princip pravednosti potiče iz prava na pravično
suđenje, jednakost svih pred zakonom i
pravednost kazne ili druge krivične sankcije.
 Važenje krivičnog zakonodavstva

Postoje dvije vrste važenja krivičnog zakonodavstva:

- vremensko i
- prostorno.
 Prostorno važenje krivičnog zakona
• Pravila o prostornom važenju KZ rešavaju pitanje čiji će zakon u
konkretnom slučaju biti primjenjen, da li zakon jedne ili druge
države.
• Svaka država teži da primeni sopstveni KZ kada za to postoje
interesi i ima uslova.
• U KP su izgrađena i opšte prihvaćena četiri principa koji rešavaju
pitanje prostornog važenja KZ:
1. Teritorijalni,
2. Personalni,
3. Realni i
4. Univerzalni.
 1. Teritorijalni princip

Važenje krivičnog zakonodavstva RS-e za svakog

ko na teritoriji RS-e učini krivično djelo

Član 119.
• (1) Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi za svakog ko na
teritoriji Republike Srpske učini krivično djelo.
• (2) Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi i za svakog ko
učini krivično djelo na domaćem brodu, bez obzira gde se brod
nalazio u vrijeme izvršenja djela.
• (3) Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi i za svakog ko
učini krivično djelo u domaćem civilnom vazduhoplovu dok je u
letu, ili u domaćem vojnom vazduhoplovu, bez obzira gdje se
vazduhoplov nalazio u vrijeme izvršenja djela.
 Važenje krivičnog zakonodavstva RS-e za određena
krivična djela učinjena u inostranstvu

Član 120.
• Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi za svakog ko van
njene teritorije ili u inostranstvu učini krivično djelo iz čl. 293. do
311. ovog zakona (krivična djela protiv ustavnog uređenja
Republike Srpske).
 2. Realni princip
• Krivični zakon jedne države primenjuje se na svakog ko učini
krivično djelo na štetu te države ili njenih građana ili njihove
imovine.

• Postoje dve vrste realnog principa: primarni i supsidijarni.

• Primarni r.p. predviđa da naše krivično zakonodavstvo važi za

svakog (državljanina i stranca) ko u inostranstvu učini neko
krivično djelo protiv ustavnog uređenja i bezbjednosti države.

• Supsidijarni r.p. određuje da naš KZ važi i za strance koji u

inostranstvu učine prema našoj zemlji ili našem državljaninu bilo
koje krivično djelo.
• Potrebno je da se stranac zatekne na teritoriji države ili da bude
ekstradiran.
 3. Personalni princip
Važenje krivičnog zakonodavstva za državljanina koji učini krivično
djelo u inostranstvu
• Aktivni personalni princip. Dakle KZ važi za državljanina i kada u
inostranstvu učini bilo koje krivično delo.
• Razlog za primjenu ovog principa jeste da naši državljani
dolaskom u državu ne izbjegnu krivičnu odgovornost za krivična
djela učinjena u inostranstvu, s obzirom na to da ne mogu biti
ekstradirani.
Član 121. KZ RS
• Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi za državljanina
Republike Srpske i kad u inostranstvu učini koje drugo krivično
djelo, osim krivičnih djela navedenih u članu 120. ovog zakona
(krivična djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske), ako se
zatekne na teritoriji Republike Srpske ili joj bude ekstradiran.
 4. Univerzalni princip

• Predviđa važenje našeg KZ i za stranca koji prema stranoj državi ili

prema strancu učini u inostranstvu krivično djelo za koje se prema
našem zakonu može izreći zatvor u trajanju od pet godina ili teža
kazna.

• Uslovi za primjenu univerzalnog principa su da se stranac zatekne

na našoj teritoriji, a da ne bude ekstradiran stranoj državi, kao i da
je delo kažnjivo i po zakonu zemlje u kojoj je učinjeno.

• Sud ne može izreći težu kaznu od kazne koju predviđa krivično

zakonodavstvo zemlje u kojoj je delo učinjeno.
 Važenje krivičnog zakonodavstva Republike Srpske za
stranca koji učini krivično djelo u inostranstvu
Član 122.
• (1) Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi i za stranca koji
van teritorije Republike Srpske učini prema njoj ili njenom
državljaninu krivično djelo i kad nisu u pitanju krivična djela
navedena u članu 120. ovog zakona, ako se zatekne na teritoriji
Republike Srpske ili joj bude ekstradiran.
• (2) Krivično zakonodavstvo Republike Srpske važi i za stranca koji
prema stranoj državi ili prema strancu učini u inostranstvu
krivično djelo za koje se po tom zakonodavstvu može izreći zatvor
od pet godina ili teža kazna, kad se zatekne na teritoriji Republike
Srpske a ne bude ekstradiran stranoj državi. Ako ovim zakonom
nije drukčije određeno, sud u takvom slučaju ne može izreći težu
kaznu od kazne koja je propisana zakonom zemlje u kojoj je
krivično djelo učinjeno.
 Krivične sankcije i njihova svrha
Krivične sankcije se propisuju i izriču radi suzbijanja protivpravnih
djelatnosti kojima se ugrožavaju ili povređuju vrijednosti zaštićene
krivičnim zakonodavstvom
Za krivično djelo u zakonu se uvijek određuje kazna i ona se može
izreći samo krivično odgovornom učiniocu.
Druge sankcije se izriču po odredbama opšteg dijela ovog zakona

Krivične sankcije jesu:

- kazne,
- mjera upozorenja (uslovna osuda),
- mjere bezbjednosti i
- vaspitne mjere

Član 5. KZ RS
• (1) Krivične sankcije su: kazne, upozoravajuće sankcije, mjere
bezbjednosti i vaspitne mjere.
 Svha krivičnih sankcija

Svha krivičnih sankcija jest:

• a) zaštita društva od izvršenja krivičnih djela preventivnim
uticajem na druge da poštuju pravni sistem i ne izvrše
krivična djela (generalna prevencija), te sprječavanjem
izvršioca da izvrši krivična djela kao i podsticanje njegovog
prevaspitnja (specijalna prevencija);

• b) zaštita i satisfakcija žrtve krivičnog djela.

 KRIVIČNO DJELO
- Krivično djelo (KD) je društveno opasno djelo koje pravni poredak
zabranjuje pod prijetnjom krivične sankcije
- KD je društveno negativan, štetan akt
Član 7. KZ RS
• Krivično djelo je protivpravno djelo kojim se povređuju ili ugrožavaju
zaštićene vrijednosti i koje je, zbog svoje opasnosti, u zakonu određeno
kao krivično djelo i za njega propisana krivična sankcija.
Čl. 20 KZBiH i čl. 21. KZ BDBiH
• Krivično djelo je protivpravno djelo koje je zakonom propisano kao
krivično djelo, čija su obilježja propisana zakonom i za koje je zakonom
propisana krivičnopravna sankcija.

- Određivanje pojma krivičnog djela predstavlja jedno od osnovnih

pitanja teorije krivičnog prava o kome postoje različite definicije :
formalne, materijalne i formalnomaterijalne
 Opšti elementi krivičnog djela
U našem zakonodavstvu KD-o se sastoji iz četiri
Osnovna, opšta elementa:
1) Djelo čovjeka tj. posljedice prouzrokovane ljudskom
radnjom,
2) Društvene opasnosti
3) Protivpravnosti djela
4) Određenost djela u zakonu
-Svako KD mora sadržavati ove elemente
- Nepostojanje jednog i to bilo kojeg od opštih elemenata ,
isključuje postojanje KD-a, shvaćenog u materijalno-
formalnom smislu
- Opšti elementi krivičnog djela mogu se podijeliti na
materijalne i formalne
 Elementi krivičnog djela
• Djelo čovjeka (radnja, posljedica i uzročna veza) – materijalni
elemenat,
• Protivpravnost i određenost krivičnog djela u zakonu (formalni
elemenat)
• Socijalna štetnost ili opasnost KD koja se izražava kao povreda ili
ugrožavanje zaštićenog dobra u nužnoj mjeri za krivičnu kažnjivost
(materijalni elemenat) ,
• Objektivnim elementima se u teoriji često dodaje i subjektivni
elemenat – skrivljenost djela, tj. da je KD skrivljeno (vino)
učinjeno djelo.
• Krivica ili skrivljenost (subjektivni elemenat).
• KZ RS definiše KD u objektivnom smislu, dok KZ R. Srbije opšti
pojam KD shvata u objektivno-subjektivnom smislu.
 Radnja krivičnog djela

Radnja je voljno ponašenje čovjeka kojom se ostvaruje krivično djelo

• Vrste radnje:
1) radnja izvršenja koju preduzima izvršilac
2) radnja saučesništva koju preduzima saučesnik (saizvršilac,
podstrekač i pomagač)
• U teoriji je opšteprihvaćena podjela na:
• - radnju činjenja i
• - radnju nečinjenja (propuštanja).
• Podjela svih krivičnih djela prema radnji na:
• - krivična djela činjenja (komisivni delikti) i
• - krivična djela nečinjenja (omisivni delikti).
 Posljedica
• Posljedica је proizvedena promjena u spoljnom svijetu koja nastaje kao
rezultat dejstva radnje krivičnog djela. Radnja krivičnog djela uvijek
prouzrokuje neku vrstu posljedice.

• S obzirom na vrstu posljedice uobičajena je podjela na:

- krivična djela povrede i
- krivična djela ugrožavanja.

• Posljedica krivičnog djela povrede je uništenje ili oštećenje objekta

radnje.
• Kod krivičnih djela ugrožavanja posljedica se sastoji u:
- apstraktnoj (mogućoj) i
- konkretnoj opasnosti (opasnosti koja je nastupila).

Lice koje pogađa posljedica naziva se pasivnim subjektom.

 Uzročnost (uzročna veza)
• Između radnje i posljedice mora da postoji uzročna veza zbog koje
se radnja pojavljuje kao uzrok posljedice, odnosno posljedica se
pojavljuje kao rezultat preduzete radnje.

• Prema teoriji advekvatne uzročnosti uzrok je onaj uslov koji je

adekvatan (odgovarajući) da proizvede posljedicu, tj. koji je tipičan
da redovno, odnosno po pravilu, prouzrokuje određenu
posljedicu.

• Prema teoriji jednakosti uslova (teorija ekvivalencije) uzroci su

svi relevantni uslovi, tj. oni bez kojih ne bi nastupila posljedica.
Ova teorija se izražava i kroz formulu condicio sine qua non prema
kojoj je uzrok onaj uslov bez kojeg posljedica ne bi nastupila.
 Mjesto izvršenja krivičnog djela
• Krivično djelo je izvršeno kako u mjestu gdje je učinilac radio ili je
bio dužan da radi, tako i u mjestu gdje je posljedica nastupila.
• Krivično djelo je pokušano kako u mjestu gdje je učinilac radio,
tako i u mjestu gdje je po njegovom umišljaju posljedica trebala da
nastupi ili je mogla nastupiti.

Čl. 24. KZ BDBiH

• Krivično djelo je učinjeno kako u mjestu gdje je učinilac radio ili je
bio dužan da radi, tako i u mjestu gdje je posljedica njegovog
činjenja ili nečinjenja potpuno ili djelimično nastupila.
• Krivično djelo je u slučaju kažnjivog pokušaja učinjeno kako u
mjestu gdje je učinilac radio ili je bio dužan da radi, tako i u mjestu
gdje je prema njegovom umišljaju posljedica njegovog činjenja ili
nečinjenja potpuno ili djelimično trebala da nastupi.
 Vrijeme izvršenja krivičnog djela

• Krivično djelo učinjeno je u vrijeme kad je učinilac radio ili bio

dužan da radi, bez obzira kad je posljedica nastupila.

Čl. 23. KZ BDBiH

• Krivično djelo je učinjeno u vrijeme kada je učinilac radio ili
bio dužan da radi, bez obzira kad je posljedica činjenja ili
nečinjenja nastupila.
• Kod krivičnih djela čija se radnja izvršenja preduzima u
jednom mjestu, a posljedica nastupa u drugom
(distanciona krivična djela) postoje tri teorije
(shvatanja):
- teorija djelatnosti,
- teorija posljedice,
- teorija jedinstva (ubikviteta). Lat. ubique – svuda, na
svakom mjestu.

• Naš KZ je prihvatio teoriju djelatnosti kod utvrđivanja

vremena izvršenja KD, dok je kod određivanja mjesta
izvršenja KD usvojio teoriju jedinstva (ubikviteta).
 Protivpravnost krivičnog djela

• Protivpravnost je opšti formalni element svakog KD, što znači da je

protivpravnost opšte obilježje svakog KD.
• Protivpravnost označava protivnost pravnim propisima kojima su
regulisani društveni odnosi u jednom društvu (pravne norme), to su
i KD kao protivpravna djela protivna važećim pravnim normama.
Protivpravnost KD se vidi iz samog opisa KD kao zabranjenog djela,
ali i iz drugih propisa pravnog sistema zemlje.
• Protivpravnosti u KP nema ukoliko nema predviđenosti djela u
zakonu kao KD.
• Izuzetno protivpravnost može biti isključena ukoliko postoje
zakonom određeni razlozi koji isključuju protivpravnost. U tom
slučaju djelo koje je u zakonu određeno kao KD gubi takav karakter.
• Pošto je protivpravnost opšti element KD pretpostavka je da su sva
propisana KD protivpravna. Zbog toga se moraju dokazati razlozi
koji isključuju protivpravnost.
 Određenost KD u zakonu

• Odredjenost djela u zakonu je takodje opšte obilježje svakog KD.

Odredjenost djela u zakonu znači propisivanje svih obilježja jednog
KD, određivanje njegovog bića.
• Kako je KD osnovni institut KP, zakonska pretpostavka za
utvrđivanje krivične odgovornosti i primjenu krivičnih sankcija, od
posebnog je značaja da zakonska obilježja svakog djela budu
određena na maksimalno moguće precizan način.
• Da bi se neko mogao oglasiti krivim za neko KD i kazniti ono mora
biti određeno zakonom pre nego što je učinjeno (nullum crimen,
nulla poena sine lege – nema KD ni kazne bez zakona).
• Iz ovoga sledi da u našem KP važi princip zakonitosti KD i krivične
sankcije, što je od velikog značaja za zaštitu slobode i prava
čovjeka i građanina.
• Odredjenost djela u zakonu ne mora da istovremeno predstavlja i
protivpravnost, jer ona u izvjesnim slučajevima ne postoji iako je
učinjeno djelo propisano u zakonu kao KD.

• To je slučaj ako postoji neki od osnova koji isključuje

protivpravnost ponašanja učinioca (na primjer, nužna odbrana,
krajnja nužda i dr.).

• Obrnuto, protivpravnost djela ne znači uvijek njegovu

određenost kao KD, jer protivpravna ponašanja nisu uvijek
krivična dela, već mogu predstavljati neke druge delikte (na
primjer, privredne prestupe, prekršaje, disciplinske ili
građanskopravne delikte) ili ponašanja koja ne povlače
neposredno pravne sankcije.
Osnovi koji isključuju postojanje krivičnog djela

• Zanemarljivo opasno djelo (djelo malog značaja),

• Nužna odbrana,
• Krajnja nužda,
• Neodoljiva sila

• Posebni osnovi koji isključuju protivpravnost

1. pristanak povrijeđenog,
2. samopovreda,
3. vršenje službene dužnosti,
4. disciplinsko i vaspitno kažnjavanje maloljetnika,
5. dozvoljeni rizik i
6. pretežni interes.
 Zanemarljivo opasno djelo (djelo malog značaja)

Čl. 7. st. 2.
• Nije krivično djelo ono djelo koje je, iako sadrži obilježja
krivičnog djela određena zakonom, u zanemarljivoj
mjeri opasno zbog svog malog značaja i zbog
neznatnosti ili odsutnosti štetnih posljedica.

• Djelo je malog značaja ako na to ukazuju njegova

priroda, težina, okolnosti pod kojima je učinjeno, nizak
stepen krivice učinioca ili njegove lične okolnosti.
 Beznačajno djelo
• Čl. 25. KZ BDBiH
• Nije krivično djelo ono djelo koje je, iako sadrži obilježja
krivičnog djela određena zakonom,
• zbog prirode i težine djela,
• ili načina izvršenja djela,
• ili neznatnosti ili nepostojanja štetnih posljedica,
• odnosno pribavljene imovinske koristi i
• niskog stepena krivice izvršioca,
• predstavlja beznačajno djelo.
 Nužna odbrana
Čl. 11. KZ RS
• Nije krivično djelo ono djelo koje je učinjeno u nužnoj odbrani.
• Nužna je ona odbrana koja je neophodno potrebna da se od svog
dobra ili od dobra drugog odbije istovremeni ili neposredno
predstojeći protivpravni napad.
• Učinilac koji je prekoračio granice nužne odbrane može se blaže
kazniti, a ako je prekoračenje učinio usljed jake razdraženosti ili
prepasti izazvane napadom, može se i osloboditi od kazne.
Čl. 26. KZ BDBiH
• Nije krivično djelo ono djelo koje je učinjeno u nužnoj odbrani.
• Nužna je ona odbrana koja je neophodno potrebna da učinilac od
sebe ili od drugog odbije istovremeni ili direktno predstojeći
protivpravni napad, a koja je srazmjerna napadu.
Nužna odbrana ima dva elementa:
• - napad i
• - odbranu.

Uslovi napada su da je napad:

• 1) ponašanje čovjeka,
• 2) uperen protiv nekog pravom zaštićenog dobra,
• 3) istovremen,
• 4) protivpravan i
• 5) stvaran.
Uslovi odbrane su da je:
• 1) kroz radnju odbrane ostvareno biće nekog krivičnog djela,
• 2) upravljena prema nekom napadačevom dobru,
• 3) neophodno potrebna za odbijanje napada.
 Krajnja nužda
Čl. 12. KZ RS

• Nije krivično djelo ono djelo koje je učinjeno u krajnjoj nuždi.

• Krajnja nužda postoji kad je djelo učinjeno radi toga da učinilac
otkloni od svog dobra ili od dobra drugog istovremenu
neskrivljenu opasnost koja se na drugi način nije mogla otkloniti, a
pri tom učinjeno zlo nije veće od zla koje je prijetilo.
• Učinilac koji je sam izazvao opasnost ali iz nehata, ili je prekoračio
granice krajnje nužde, može se blaže kazniti, a ako je prekoračenje
učinjeno pod osobito olakšavajućim okolnostima - može se i
osloboditi od kazne.
• Nema krajnje nužde ako je učinilac bio dužan da se izloži
opasnosti.
 Krajnja nužda
Čl. 27. KZ BDBiH
• Nije krivično djelo ono djelo koje je učinjeno u krajnjoj nuždi.
• Krajnja nužda postoji kad je djelo učinjeno da učinilac od sebe ili
od drugog otkloni istovremenu ili direktno predstojeću
neskrivljenu opasnost koja se na drugi način nije mogla otkloniti, a
pri tom učinjeno zlo nije veće od zla koje je prijetilo.
• Učinilac koji sam izazove opasnost ali iz nehata, ili prekorači
granice krajnje nužde, može se blaže kazniti, a ako je
prekoračenje učinjeno pod osobito olakšavajućim okolnostima,
može se i osloboditi od kazne.
• Nema krajnje nužde ako je učinilac bio dužan da se izloži
opasnosti.
Elementi krajnje nužde su:
- opasnost i
- otklanjanje opasnosti.

Uslovi opasnosti su:

1) da se njome ugrožava bilo koje pravom zaštićeno dobro,
2) da je neskrivljena,
3) da je istovremena i
4) da je stvarna.

Uslovi otklanjanja opasnosti su:

1) da se ona na drugi način nije mogla otkloniti osim vršenja radnje
kojom su ostvareni svi elementi nekog krivičnog djela i
2) da učinjeno zlo nije veće od onoga koje je prijetilo.
Sličnosti između nužne odbrane i krajnje nužde

• I odbijanje napada i otklanjanje opasnosti može biti

od svog dobra ili od dobra drugog,
• I napad i opasnost moraju biti stvarni,
• I odbrana i otklanjenje opasnosti moraju biti
istovremeni sa napadom odnosno opasnošću,
 Razlike između nužne odbrane i krajnje nužde
• Napad kod nužne odbrane dolazi uvijek od čovjeka, a opasnost kod krajnje
nužde može dolaziti od čovjeka ali i od životinje ili prirodne sile,
• Napad mora biti protivpravan, a opasnost neskrivljena,
• Odbijanje napada vrši se izvršenjem djela koje ima obilježja KD prema nekom
dobru napadača, a otklanjanjem opasnosti djelo se vrši prema dobru nekog
drugog (od koga nije nastala opasnost),
• Odbijanje napada mora biti neophodno potrebno, dok otklanjanje opasnosti
mora biti takvo da se ni na koji način opasnost nije mogla da otkloni,
• U pogledu srazmernosti kod nužne odbrane učinjeno zlo može biti veće od
onog koje je prijetilo od napada, ali ne smije biti očigledno nesrazmerno, dok
kod krajnje nužde učinjeno zlo nije veće od zla koje je prijetilo,
• Uslovi za onog ko postupa u nužnoj odbrani su povoljniji nego za onog ko je u
krajnjoj nuždi. Kod nužne odbrane je sukob prava i neprava (pravo na odbranu
i protivpravno postupanje napadača), dok je kod krajnje nužde sukob prava sa
pravom (ni onaj koji je u krajnjoj nuždi, ni onaj na čiju se štetu opasnost
otklanja ne postupaju protivpravno).
4.Sila i prijetnja – četvrti objektivni
osnov isključenja KD

• sila i prijetnja su oblici prinude.

• prinuda je pritisak na volju učinioca KD koji
dolazi spolja, a koji može biti izazvan prirodnom
silom i životinjskom snagom (prava ili prirodna
prinuda – prava vis maior) i ljudskom radnjom
(neprava prinuda – neprava vis maior).
 Prinuda po karakteru dejstva

• može biti: a) fizička i b) psihička.

• fizičkom prinudom – djeluje se na tijelo čovjeka
primoravajući ga da učini KD, psihička – djeluje se
na svijest, volju i osjećanja čovjeka
primoravajući ga da izvrši KD.
• nije KD ono djelo koje je učinjeno pod dejstvom
neodoljive sile – čl. 12a KZ RS. (ova odredba je
brisana izmj. KZ iz 2013).
 Pojam sile

• sila je upotreba fizičke, mehaničke ili dr. snage

jednog lica prema drugom licu s ciljem da se to
lice prinudi na činjenje ili nečinjenje koje dovodi
do prouzrokovanja zabranj. posljedice tj. do
ostvarenja KD.
• pod silom se podrazumijeva i primjena hipnoze i
omamljujućih sredstava s ciljem da se neko protiv
svoje volje dovede u nesvjesno stanje ili se
onesposobi za otpor.
Pojam odoljive i neodoljive sile

1.neodoljiva sila – sila koja je po svojoj snazi, obimu

i intenzitetu takva da joj se učinilac KD nije
mogao oduprijeti.
2.odoljiva sila – ona koja je bila takve snage i
intenziteta da joj se učinilac KD mogao
suprotstaviti ili je otkloniti, ali nije.
 Odoljiva i neodoljiva sila

• neodoljiva - osnov isključenja KD.

• ako je učinilac preduzeo radnju izvršenja KD pod
dejstvom odoljive sile ili prijetnje, tada KD
postoji, ali se njegov učinilac može blaže kazniti
(sila i prijet. su fakultativni osnov za ublažav.
kazne).
 Dva oblika sile...

1. apsolutna (fizička) – postoji kada je pritisak na volju

drugog lica takav da ga potpuno lišava mogućnosti
da donese odluku o činjenju ili nečinjenju ili je lišen
sposobnosti za ostvarivanje voljnog akta tako da se
preduzimanje ili nepreduzim. tjelesnog pokreta ne
smatra kao njegov, već kao tuđ akt.
• kao izvršilac djela smatra se lice koje je primijenilo
neodoljivu silu.
Kompulzivna (psihička, relativna)
sila postoji...

• kada je pritisak na volju drugog lica takav da ono

ima sposobn. za odlučivanje, ali je njegova odluka
da preduzme ili propusti radnju izvršenja KD
iznuđena tako da nije akt njegove slobodne volje.
• može biti: neposredna i posredna zavisno od toga
prema kom licu je sila primijenjena.
 Pojam prijetnje

• blaži oblik prinude, najava zla, izjava kojom se

drugom licu stavlja u izgled nanošenje zla koje je
podobno, dovoljno da utiče na njegovu volju tako
da ono donese odluku da preduzme, odn.
propusti određenu radnju i time prouzrokuje
zabranjenu posljedicu KD.
• usmeno i pismeno, ozbiljna, stvarna, sadašnja i
neotklonjiva.