ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΟΥ-

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Ακαδ.έτος: 2022-2023
Επιμέλεια:
Φιλόλογος-Παυλοπούλου Γκόλφω
Λατινική Γλώσσα και Λογοτεχνία
1. Η λατινική γλώσσα
• διάλεκτος των Λατίνων, των κατοίκων του Λατίου.
• ανήκει στην ινδο-ευρωπαϊκή οικογένεια (όπως και άλλες διάλεκτοι της
ιταλικής χερσονήσου)
• Η λατινική ήταν αυτή που υπερίσχυσε.
• «ρωμαίος» και «λατινική»
• Το λατινικό αλφάβητο-παραλλαγή του ελληνικού δυτικού αλφαβήτου από
την αποικία της Κύμης κατά τον 8ο -7ο αι. π.Χ.
Μέχρι τον 3ο αιώνα πΧ έχουμε ελάχιστα γραπτά μνημεία, χωρις λογοτεχνική
αξία.
Η συστηματική καλλιέργεια της Λατινικής- ξεκινά περίπου το 240 π.Χ με τη
συνάντηση Ελλήνων και Ρωμαίων.
Οι ομοιότητες ελληνικής και λατινικής γλώσσας οφείλονται στους
παρακάτω λόγους:
 ανήκουν και οι δυο διάλεκτοι στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια
 πολιτιστικά και γλωσσικά δάνεια του ελληνικού αποικισμού στην
κεντρική και κάτω Ιταλία, από τη Νεάπολη και την Κύμη μέχρι τη
Σικελία
 κατάκτηση της ελληνικής Ανατολής από τους Ρωμαίους
Το πρώτο μεγάλο δάνειο των Ρωμαίων από τους Έλληνες
ήταν το αλφάβητό τους.
Η γένεση της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας
• Ρωμαϊκή Λογοτεχνία παράγωγη, καθώς γεννήθηκε από
την επίδραση της ελληνικής γραμματείας.
• 240 π.Χ.: ο Έλληνας Λίβιος Ανδρόνικος οργανώνει στη Ρώμη
παραστάσεις θεάτρου με ελληνικά έργα διασκευασμένα,
μεταφράζοντας και την Οδύσσεια του Ομήρου. Ο πατέρας της
ελληνικής γραμματείας και το δράμα βρίσκονται στις ρίζες της
ρωμαϊκής γραμματείας.
• Η συγγραφική παραγωγή των Ρωμαίων άρρηκτα
συνδεδεμένη με τις ελληνικές πηγές.
 Εποχές της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας
Περιγραφική διαίρεση
• Προκλασική ή αρχαϊκή εποχή
(ως το 100 π.Χ.)
• Κλασική εποχή (περίπου ως το
θάνατο του Αυγούστου το 14
μ.Χ)
• Μετακλασική Εποχή( ως τα
μέσα του 3ου αι. μ.Χ.)
• Ύστερη Αρχαιότητα (ως τον 6ο
αι. μ.Χ.)
Διαίρεση με ιστορικά κριτήρια
• Δημοκρατική περίοδος (ως το 31
π.Χ-Ναυμαχία του Ακτίου)
• Αυγούστεια περίοδος (ως το 14 μ.Χ)
• Αυτοκρατορική περίοδος (πρώιμη,
μέση, ύστερη, ως τον 6ο αι. μ.Χ.)
To τέλος της αρχαίας ρωμαϊκής
λογοτεχνίας τοποθετείται τον 6ο αι. μΧ,
οπότε αρχίζει και ο λατινικός
Μεσαίωνας.
Γενικά χαρακτηριστικά της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας
Στενή συνάφεια με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία (ελληνικές λέξεις και
πολιτισμικά φορτία μεταφέρονται στη ρωμαϊκή λογοτεχνία)
Η σχέση του Ρωμαίου λογοτέχνη με το ελληνικό πρότυπο είναι η δημιουργική
πρόσληψη («imitatio») και ο ανταγωνισμός («aemulatio»), που οδηγούν στην
παραγωγή λόγιας και υψηλής λογοτεχνίας με προσωπικά χαρακτηριστικά.
Ανάμειξη χρονικά διαφορετικών προτύπων
Ιδιόρρυθμη εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών
Οι Ρωμαίοι συχνά αλλοιώνουν ή μεταμορφώνουν τα ελληνικά είδη ή παράγουν
νέα είδη.
Προοδευτική εξειδίκευση του Ρωμαίου λογοτέχνη σε στενότερο ειδολογικά εύρος
αλλά με περισσότερες αξιώσεις ποιότητας και βάθους.
 Εκτός από την αισθητική αρτιότητα η ώριμη ρωμαϊκή λογοτεχνία εμπεριέχει και
εκφράζει τον ιδιάζοντα ιδεολογικό πλούτο της ρωμαϊκής κοινωνίας (προβολή των
πάτριων ηθών, και υποδειγμάτων, η ρωμαϊκή πολιτεία, θρησκεία και οικογένεια,
αρετές όπως η ανδρεία, η σοφία, το κύρος, η σοβαρότητα κ.α)
Φυσικά χαρακτηριστικά της λατινικής: στιβαρότητα, συγκεκριμένος και
κατανοητός λόγος, λιτότητα.
 Η εξέλιξη της Ρωμαϊκής Λογοτεχνίας
Προκλασική Εποχή
Ποίηση
Α. Κωμωδία- Το πρώτο είδος που ωριμάζει στη Ρώμη
 Επηρεάζεται από την ελληνιστική Νέα Κωμωδία, κυρίως από την κωμωδία του
Μένανδρου
 Έργα με ελληνικό περιεχόμενο
Κύριοι εκπρόσωποι
1. Λίβιος Ανδρόνικος- συνέθεσε τις πρώτες κωμωδίες
2. Γναίος Ναίβιος- (30 περίπου κωμωδίες)
3. Τίτος Μαίκιος Πλαύτος-(130 κωμωδίες από τις οποίες σώζονται 20-το μεγαλύτερο
corpus δραματικής παραγωγής)
4. Καικίλιος-(40 κωμωδίες-εξαίρετος στο σενάριο) Ψυχαγώγησε επι αιώνες τη
Δύση και επηρέασε
5. Τερέντιος (6 κωμωδίες εξαίρετος στην ηθογράφηση) διανοούμενους όπως ο Γκαίτε
ο Μολιέρος, ο Θερβάντες
Β. Τραγωδία
Παράλληλη εμφάνιση με την κωμωδία.

Χαρακτηριστικά
Οικειοποιείται σε μικρότερο βαθμό την ελληνική τραγωδία.
Εμφανής προτίμηση της τρωικής θεματολογίας
Τραγωδία με καθαρά ρωμαϊκό ιστορικό περιεχόμενο-praetexta.

Κύριοι Εκπρόσωποι
 Λίβιος Ανδρόνικος
Ναίβιος
Έννιος
Πακούβιος
Άκκιος
Γ. Έπος
Στο έπος τίθενται τα θεμέλια της ανάπτυξης που θα συντελεστεί στα
κλασικά χρόνια.
Κύριοι Εκπρόσωποι
 Λίβιος Ανδρόνικος-εκλατινισμός της Οδύσσειας του Ομήρου
 Ναίβιος- Καρχηδονιακός Πόλεμος (Bellum Poenicum)-πρώτο ιστορικό έπος των
Ρωμαίων
Έννιος: Χρονικά (Annales )-ιστορικό έπος σε δακτυλικό εξάμετρο
Ηδυφαγητικά (Hedyphagetica): γαστρονομική παρωδία έπους-πρώτα δείγματα
σάτιρας, ενός καθαρά ρωμαϊκού είδους –
Ο Λουκίλλιος θεωρείται πατέρας αυτού του είδους.
Δ. Πεζογραφία
Βασικός Εκπρόσωπος: Κάτων
Ρητορικοί λόγοι, ιστορικά, στρατιωτικά, ηθικολογικά, ιατρικά και
γεωργικά κείμενα
Έργο του το αρχαιότερο σωζόμενο πεζό κείμενο- Για τη Γεωργία ( De
agricultura)
 Κλασική εποχή
1. Γενικά Χαρακτηριστικά
 Λατινική γλώσσα-όργανο κατάλληλο για να διαμορφώσει υψηλής τάξης έντεχνο
λόγο
 Λατινική Γλώσσα-προχωρά σταθερά στη φάση της υψηλής δημιουργίας και της
καλλιτεχνικής εκλέπτυνσης
 Αρμονική σύζευξη μορφής και περιεχομένου, πλασματικού και πραγματικού,
εξειδίκευση και το βάθος
 Δημιουργική κατάκτηση ελληνικών προτύπων
 Οι Ρωμαίοι καλλιτέχνες ανταγωνίζονται επάξια τους Έλληνες κολοσσούς των
ελληνιστικών, κλασικών και αρχαϊκών χρόνων.
 Μετά το 90 πΧ., εμφανίζεται ένας μεγάλος αριθμός ταλέντων. Δημιουργούνται έργα
που επέζησαν δυο χιλιάδες χρόνια, διαμόρφωσαν την έννοια του κλασικού,
συντήρησαν και αναγέννησαν επανειλλημένα την Ευρώπη.
2. Χρονολογική Διάκριση
Α. Οι χρόνοι του Κικέρωνα(133 π.Χ-40 π.Χ).-Δεσπόζει η πεζογραφία.
Β. Αυγούστειοι Χρόνοι (περίπου 40 π.Χ-14 μ.Χ). –Δεσπόζει η ποίηση.
Το κίνημα των Νεώτερων- καλοδουλεμένα ποιήματα, σύντομα με σκοτεινό και
υπαινικτικό ύφος, εκλέπτυνση και λογιότητα. Λυρική και ελεγειακή ποίηση,
επύλλια και επιγράμματα.
Α. Οι χρόνοι του Κικέρωνα(133 π.Χ-40 π.Χ).-Δεσπόζει η πεζογραφία.
Εποχή με πολέμους, εξωτερικές κατακτήσεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας,
εξοντωτικές έριδες για την εξουσία. Δυο γεγονότα δεσπόζουν και σημαδεύουν τις
εξελίξεις:
• η δικτατορία Σύλλα (82 π.Χ.-79 π.Χ) και
• η δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα (44 π.Χ)
Ο Ρωμαίος λογοτέχνης:
Επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη ρωμαϊκή ιστορία, τη γλώσσα, τη
γραμματεία, το δίκαιο και τον πολιτισμό του.
Η έντονη συμμετοχή του στα εσωτερικά τεκταινόμενα αποτυπώνεται σε
ρητορικούς λόγους, προσανατολισμένους στα πρότυπα των αττικών
ρητόρων.
Η έντονή απογοήτευση που δημιουργεί το γεγονός αυτό, ωθεί τους
συγγραφείς σε μια φιλοσοφική φυγή από την πραγματικότητα σχεδόν σε
όλα τα λογοτεχνικά γένη.
Οι λογοτέχνες αυτής της περιόδου:
Μάρκος Τύλλιος Κικέρων (106 π.Χ.-44 π.Χ.)
Ρητορική- Ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες-θεωρητική πραγμάτευση
ζητημάτων σχετικών με τη ρητορεία και το ρήτορα.
Θαυμαστής του Πλάτωνα και οπαδός και άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων-
δημιουργεί μια σειρά από υπέροχους φιλοσοφικούς διαλόγους
Βάρων ο Ρεατίνος (116 π.Χ-27 π.Χ)
Εγκυκλοπαιδιστής, γραμματολόγος, γραμματικός, αρχαιοδίφης, τεχνοκριτής και
φιλόσοφος
Βιβλία σχετικά με τη ρωμαϊκή και παγκόσμια ιστορία, τη θρησκεία, τον πολιτισμό,
το θέατρο, τους νόμους, την παιδαγωγική, τις επιστήμες, τη γλώσσα τη γεωργία.
Ιστοριογραφία
1. Ιούλιος Καίσαρ- απομνημονεύματα: στρατιωτικές αναμνήσεις διατυπωμένες
σε καθαρά και λιτά Λατινικά-ύφος που θυμίζει Ξενοφώντα
2. Κορνήλιος Νέπως-ιστορική βιογραφία
3. Σαλλούσιος Κρίσπος- θουκιδίδεια ιστοριογραφία ή ιστορική μονογραφία, η
συνωμοσία του Κατιλίνα- De Catilinae coniuratione