KUTADGU

BİLİG
 Maveraünnehir’den Doğu Türkistan’a uzanan
coğrafyada hüküm süren Karahallı Devleti,
İslâmiyet’i kabul eden ilk Türk Devletidir.

Müslüman Karamanlı Hakan'ının sarayında ilk

Türkçe ürünü Yusuf Has Hacim yazmış, 6645
beyitten oluşmuş eserine “Kutadgu Bilig” ismini
vermiş ve Hakan’a takdim etmiştir (sene 1070).

Kutadgu Bilig: İnsanları mutluluğa eriştiren bilgi

demektir.
 Tanrı insanı yarattı ve seçip yükseltti; ona erdem,
bilgi, akıl ve anlayış verdi. Gönül verdi, dil verdi.
Hayâ ve güzel ahlâk sahibi etti. Ona bilgi verdi ve
insan yükseldi, ilerledi; böylece birçok düğümler
çözüldü. Tanrı kime akıl, zekâ ve bilgi verse o
birçok iyiliklere ulaşır. Bilgi ve zekâyı yüce bil;
seçilmiş kulları bu ikisi yüceltir. Bak şu sözde ne
demişlerdir: Zekâ nerede olursa orası yücelir; bilgi
kimde olursa o ilerler. Bilgiyi bilen insandan hastalık
uzaklaşır. Bilgisiz insan hep hastalıklı olur; hastalık
tedavi edilmezse insan ölür.
 Ey bilgisiz! Git hastalığını tedavi ettir; ey bilgili
kutlu, sen söyle bilgisizliğin ilacını!

Zekâ bir yulardır, insan onu elinde tutarsa bütün

arzularına, dileklerine kavuşur. Bilgi ve zekâ
sayesinde insan aziz olur. Ey insan, bütün işini
gücünü zekâ ve bilgi ile gör; eline geçen bu zamanı
bilgi ile koru!
Dilin Erdemi ve Kusuru;
Faydası ve Zararı Hakkında

Zekâ ve bilgiye tercüman olan bu dildir; insanı

aydınlatan fasih dilin kıymetini bil. İnsan dil ile
kıymetlenir ve kut (baht ve mutluluk) bulur; yine
insanı kıymetten düşüren de dildir, dili yüzünden
başı bile gider insanın. Dil bir arlan gibidir,
kapının önünde yatar; dikkat et, ey ev sahibi,
başını yemesin!
 Bak dilinden sıkıntıya düşmüş biri ne der: Bu
dilim bana pek eziyet çektiriyor, başımı kesmesinler
de ben bu dilimi keseyim! Sözüne dikkat et, başın
gitmesin; dilini gözet, dişin kırılmasın!

Başının selametini istiyorsan dilini tut, ağzından

yakışıksız söz kaçırma. Söz bilerek söylenirse bilgi
sayılır; bilgisizin sözü ise kendi başını yer. Söz
söylemek faydasız değildir; ama çok sözden de
fayda görmedim. Sen de sözü sırasında ve az söyle.
 Çok söyleyene geveze denir, söylemeyene de
dilsiz. Öyleyse sen fasih bir dil kullan, dil fasih
olursa insanı yüceltir. Sözünü kısa kesenin ömrü
uzun olur.

Bilgisiz insan kördür; ey bilgisiz, yürü bilgiden

nasip al. Bak, doğan ölüyor, insandan eser olarak
ancak söz kalıyor; öyleyse sözünü iyi söyle,
ölümsüz olursun!
 İyilik Etmenin Övgüsü;
Akıl ve Bilginin Erdemi

Eğer bir gün halkı idare etme durumuna

gelirsen, işinle ve sözünle, her zaman iyilik et.
Hayat bir sermayedir; bunun kârı iyiliktir. Yürüyen
ve nefes alan her şey bir gün ölür. Dünyaya nice
erler geldi, bir müddet sonra hepsi göçüp gitti. İster
bey olsun, ister kul; hepsi gitti! İster iyi, ister kötü,
geriye onların yalnızca adları kaldı.
 İnsanların biri iyi, biri kötü iki türlü adı vardır ve
kendisi gittikten sonra bunlardan biri kalır. Kötüye
sövülür, iyi övülür; sen hangisini istersen ona göre
davran. Dağhan'a neden sövüldü, lanet edildi;
Feridun niçin övüldü? Biri kötü, biri iyi idi de
ondan.

Bak, güngörmüş biri ne der: Kötülerin işi hiçbir

zaman ileri gidemedi. Kötülük bir ateştir; ateş ise
yakıcıdır.
 Bizden önce göçenlere dikkat et: İster bey olsun,
ister halktan biri; kim bilgiyi buldu ise dünyaya
hakim olmuştur. Dünya beylerinin bilgilileri iyi bir
nizam koymuşlar ve iyilikte ileri gitmişlerdir. Bilge
ve bilgili beyler, bilgili kimseleri kendi etraflarına
toplamışlar, memleketlerini düzene koymuşlar, halk
zenginleşmiş; böylece iyi ad kazanmıştır. Bu beyler
öleceğini bilerek kendisi için hazırlık yapmış, adını
kitaplara geçirmiştir; bugün o kitapları okuyanlar o
beyleri tanımakta, onlar gibi olmaya çalışmakta,
böylece onlar da iyilerden olmaktadırlar.
 Dünyada bilgiden daha yüce ne vardır? Bir cahil
baş köşede otursa, orası kapı eşiği sayılır. Bir bilgin
eşikte otursa, orası baş köşe sayılır; bütün bu saygı
esasen bilgiyedir. Dünyada iki sınıf insan vardır:
Beyler ve bilgililer. Bunlardan gayrisin adeta
hayvan sürüsü gibidir. Şimdi sen bunlardan
hangisisin, açık söyle! Sen ilk ikisinden biri ol,
üçüncüden uzaklaş. Bunlardan birincisi eline kılıç
alarak halkı itaat ve düzen altında tutar; diğeri eline
kalem alarak doğru yolu bulup gösterir.
 Bilgisiz insan kördür. Ey gözsüz kör, bilgiden
payını al. Söz insanın süsüdür; ey dil, iyi sözlü
insanı öv!

Bak bir Türkçe atasözünde ne der: Aklın süsü

dil, dilin süsü sözdür.
 Eğer dikkat edersen görürsün ki, dünya beyleri
arasında en iyileri Türk beyleridir. Bunlardan biri
meşhur ve kutlu Alper Tunga idi. Yüksek bilgili,
erdemli ve insanların seçkini idi. İranlılar ona
efrasiyab derdi; birçok ülkeler ve memleketler
fethetmiştir. Dünyaya hakim olmak için erdem,
akıl ve bilgi sahibi olmak gerekir. İranlılar onu
kitaplarında yazmışlardır; adı kitapta olmasa idi
onu kim tanırdı?
 Ey Aziz! Akıl, karanlık gecede meşale gibidir;
bilgi, seni aydınlatan bir ışıktır. İnsan akılla yükselir
ve bilgi ile ilerler; bu ikisi sayesinde itibar görür.

Bir deli, adam öldürse ona ölüm cezası

vermezler; zira aklı yoktur. Akılsız adamlar ne
mükâfat görür, ne de ceza. Bütün hürmet ve itibar
akıl içindir; akılsız adam bir avuç çamur gibidir.
Akıl sahibi insan asil olur. Bilgi sahibi insan beylik
budur.
 Bak, şu dört şeyin azını küçümseme: Ateş,
düşman, hastalık, bilgi.

Ey akıllı yiğit! Öfkeyi kendinden uzaklaştır.

Hiçbir işe öfke ve hiddet ile yaklaşma; yoksa
ömrünü heder edersin. Öfkeyle kalkan pişmanlıkla
oturur, bilmez misin? İnsan öfkelenirse bilgisizce
hareket eder, öfke onu deliye benzetir.
 Şu birkaç şey insanlar için kötüdür, bunları
bilirsen kendini korumuş olursun: Yalan söylemek,
verilen sözden dönmek, içki içmek, inatçı olmak.
Kabalık, öfke, boşboğazlık da kötü işlerdendir.
Bunlar kimin üstünde toplanırsa kut (baht ve
mutluluk) ondan kaçar; felek ona yar olmaz!

Ey iyi insan! İyilik yap, iyinin işi hep düzgün

gider. Ne kadar yaşarsa yaşasın, iyi insan
ihtiyarlamaz. İyi insan her gün bir dileğine kavuşur.
Kötü ise pişmanlıkla ihtiyarlar, sıkıntısı günbegün
artar.
Dinlediğiniz İçin Teşekür Ederiz