Ağciyərlərin bakterial

destruksiyası. Klinika,diaqnostika
və müalicə üsulları.

HÜSEYNOVA GÜNAY
218A-11B
Etiologiya
 Uşaqlar arasında ağciyər və plevranın irinli iltihabi xəstəliklərinin
etiologiyasında stafilokokk infeksiyası nəticəsində baş verən pnevmoniyalar
mühüm yer tutur. Stafilokokk pnevmoniyası zamanı, xüsusən də 3 yaşa kimi
uşaqlarda ağciyərin parenximasında irinli-nekrotik proses çox sürətlə inkişaf
edir və tez bir zamanda plevra da bu iltihabi prosesə cəlb olunur.
 S.İ.Libov 1963-cü ildə cAğciyərlərin stafilokokk desiruksiyasıp terminini
təklif etmişdir
 Bununla belə son illərdə irinli-destruktiv pnevmoniyaların etiologiyasında
stafilokokklarla yanaşı qram-mənfi floranın (protey, bağırsaq və göyirinli
çöplərin) və onların stafilokokkla birlikdə təsadüf etməsi aşkar edilir.
Ağciyərlərin bakterial destruksiyasının təsnifatı

Kəskin Xroniki
etioloji faktorlara görə — stafilokokk, qram-mənfi
flora və qarışıq xronik abses
mənşəyinə görə — birincili (aerobronxial), ikincili
(hematogen) plevranın xronik empieması
klinik-rentgenoloii forma — plevra fəsadsız ağciyər
parenximasının destruksiyası (abseslər, bullalar) və ağciyərin qazanılma sistiti
plevral fəsadlarla olan destruksiyalar piotoraks
(gərginləşmiş, gərginləşməmiş, məhdud),
pnevmotoraks (gərginləşmiş, gərginləşməmiş,
məhdud)
 Klinika və diaqnostika
Ancaq nəzərə almaq lazımdır
ki, xəstələrin təqribən 1/3-də
Xəstəlik çox vaxt kəskin xəstəlik digər xəstəliklərin Abdominal sindrom -qusma,
zökəm əlamətləri ilə əlamətləri ilə — abdominal, qarında ağrı, bağırsaqların
başlayır neyrotoksikoz və astmold parezi, diareya və ya qəbizlik
sindromlarla özünü büruzə
verir

Elə ona görə də uşaqlarda

Temperaturun yüksəlməsi,
təngnəfəslik, zökəm
pnevmoniyanın olmasına əsas
verir
(xüsusən də 3 yaşa kimi)
Neyrotoksikoz isə daimi
yuxarıdakı əlamətlər aşkar
əlamət kimi tutmaşəkilli, bəzən
edildikdə bronxitin və ya
isə astmanı xatırladan öskürək
pnevmoniyanın başlanmasına
şübhə qalmamalıdır.

Stafilokokk özündən bir çox

toksinlər (öldürücü toksin,
nekrozlaşdırıcı toksin,
leykosidin, hemotoksin və ya
stafilolizin, enterotoksin) və
koaqulaza, stafilokokk
gialuronidaza, fibrinolizin və
lesitinaza ifraz edirlər
Stafilokokk toksinləri və
fermentləri demək olar ki, gizli
(inkubasion) dövr olmadan
təsir edirlər və 24-28 saat
müddətində toxumaların
nekrozuna səbəb olurlar
Xəstəliyin ağırlaşma əlamətləri
- absesləşmə və ya plevra
fəsadları inkişaf etdikdə
intoksikasiya və tənəffüs
çatışmazlığı əlamətləri də
artmağa başlayır
Diaqnostika
Ağciyər toxumasının
zədələnməsində fizikal
müayinə üsulları çox vaxt
xəstəliyin ağırlıq dərəcəsinə
uyğun gəlmir. Belə ki,
tənəffüsün bir qədər
zəifləməsi və daim olmayan
xırıltıların olması eşidilir
Plevral fəsadlar baş verdikdə
(eksudat və hava toplandıqda)
isə fizikal əlamətlər daha
parlaq şəkildə aşkar olur.
Periferik qanın ümumi
analizində yüksək leykositoz
(1500030000) və sola meyllik
və eləcə də EÇR yuxarı olması
irinli iltihabi prosesin olmasına
dəlalət edir
Xəstəliyin başlanğıc
formasında klinik əlamətlərin
solğun olması çox vaxt
diaqnozu çətinləşdirir. Ona
görə də diaqnostikada şaquli
vəziyyətdə iki proyeksiyada
döş qəfəsinin
rentgenoqrafiyası mühüm yer
tutur.
 Stafilokokk
pnevmoniyasının
xarakterik rentgenoloji
mənzərəsi

bronxların, böyük
paycıqların, bronxlarda və
damarların və seqmentlərin, ağciyər müxtəlif ölçüdə plevra boşluğuna
seqmentlərin,
payarası payların tək və ya parenximasında tək-tək abseslərin mayenin və ya
payların məhəlli
arakəsmələrin çoxsaylı çoxsaylı şəffaf olması havanın
atelaktazı və ya
ətrafında intersistial homogen sahənin olması toplanması
infiltrasiyanın emfizeması
sərtləşməsi
olması
 Xəstəliyin göstərilən mərhələləri müalicənin
təsirindən geriyə sorula bilər, abses və ya
destruksiya mərhələsinə keçə bilər.
 F.Y. Sokolovskaya (1967) göstərir ki, stafilokokk
pnevmoniyası üçün rentgenoloji mənzərənin
dəyişməyə məruz qalması ilə xarakterikdir.
 Bulloz formalı destruksiya üçün rentgenolofi
olaraq bir və ya bir neçə, nazik qişaya malik olan
havalı boşluğun olması xarakterikdir.
 Bu boşluqların fərqləndirici xüsusiyyəti ondadır ki,
o tez-tez ölçüsünü dəyişə bilir (kiçilə və böyüyə
bilər). Bu çox nadir halda fəsadlaşmaya məruz qalır
və adətən effektli müalicədən asılı olur.

• Ən ağır vəziyyət ağciyər
destruksiyasının plevra
fəsadları ilə birlikdə təsadüf
etməsidir
• Subplevral irinliyin plevra
boşluğuna yayılması
nəticəsində
• Ən əsas və daimi əlamətlərdən
biri kəskin tənəffüs
çatışmazlığı Plevral fəsad
Gərginləşmiş
piopnevmotoraks • Ağciyər toxumasının böyük bir
və pnevmotoraks hissəsinin tənəffüsdə iştirak etməməsi
• Tənəffüsün dərinliyinin və ritminin
pozulması nəticəsində baş verən
• Uşaq narahat olur, hipoksiyanın inkişaf etməsi: yuxarı
təngnəfəslik baş verir, boş venanın sıxılması nəticəsində
tənəffüs xırıltı, aritmik qanın ürəyə gəlməsi çətinləşir ki, bu
da hipoksiyanı daha da dərinləşdirir
olur, yardımçı əzələlər • Divararalığının sıxılması və orada
işə düşür olan üzvlərin yerini dəyişməsi
• Nəbz sürətlənir, zəif plevropulmonal şoku artırır ki, bu da
reflektoru olaraq hemodinamiki
dolğun olur, uşağın pozğunluq
üzü soyuq tərlə örtülür
Səbəbi
Piopnevmotorak
Piotoraks
s
Proses olan tərəfdə ağciyər
Müxtəlif formaları (total, eksudativ,
toxumasının şəffaflığının azalması
fibroz) ayırd edilir
(hava yığılmasına görə)

Rentgenoloji olaraq köks qəfəsinin proses

olan tərəfdə intensiv tutqunlaşması və bunun
Ağciyərin onun kökünə sıxılması divararalığı kölgəsi ilə birləşməsi.Bu zaman
ağciyəri və plevra ciblərini ayırd etmək
mümkün olur

Proses olan tərəfdə qabırğaarası

Divararalığı və ürəyin kölgəliyinin
sahə genəlmiş olur, divararalığı X
əks tərəfə yerini dəyişməsi
olm m tərəfə yerini dəyişmiş
 Plevra boşluğunun punksiyası
 Bu eksudatın xarakterini, miqdarını, törədicini (eksudatın bakteriolofi müayinəsi), bronxial
fistulanın və plevradaxilı gərginliyin olmasını myüəyyən etməyə imkan verir.
 Plevra boşluğu punksiya edilib oradan eksudat (hava) xaric edildikdən sonra rentgen
müayinəsi edilərək, ağciyərin düzəlməsini və onun parenximasında baş verən dəyişikliyin
aydınlaşdırılmalıdır.
 Plevra boşluğunun punksiyasının yeri fizikal və rentgenolofi müayinənin nəticələrinə və
plevra boşluğunda olan möhtəviyyatın xarakterinə (eksudat və ya hava) əsasən müəyyən
edilir.
 Plevra boşluğunda hava üstünlük təşkil etdikdə xəstə arxası üstə masaya uzadılır və punksiya
ön qoltuqatlı və ya orta körpücük xətti üzrə 3-4 qabırğaarası sahədən edilir.
 Piotoraks və piopnevmotoraks zamanı isə punksiya orta qoltuqaltı və ya kürək xətti 6-7 qa,
birğaarası sahədən edilir.
 Əgər pio və piopnevmotoraks məhduddursa onda yaxşı olar ki, rentgen müayinəsi zamanı
punksiyanın yeri dəqiqləşdirilsin.
 Dərinin punksiya edilməsi nəzərdə
tutulan sahəsi spirt-yod məhlulu ilə
silinib təmizlənir. Dəri bir qədər
yuxarı dartılır. Novokain məhlulu ilə
bütün qatlar infiltrasion anesteziya
edilir.

Əgər plevra boşluğundan yalnız Əvvəlcədən punksiya üçün

irin və ya eksudat xarıc edilərsə, hazırlanmış xüsusi iynənin rezin
punksviya 2-3 gündən bir təkrar kateterinə 20 qramlıq şpris
“dilə bilər (mütləq rentgen şəktl birləşdirilir. Dəri iynə ilə deşildikdən
edildikdən sonra). sonra aşağı qabırğanın üst kənarı ilə
(qabırğaarası damarı zədələməmək
üçün) plevra punksiya olunur.

Şprisdən möhtəviyyat boşaldılır,

Plevra boşluğunda olan
yenidən rezin kateterlə birləşhdirilir
möhtəviyyat (irin, eksudat, hava)
və Pean sıxıcısi açılaraq yenidən
yavaş-yavaş şprisə çəkilir. Şpris
möhtəviyyat sorulur, Sonra plevra
dolduqda onu rezin kateterdən
boşluğu həmin şpris vasitəsilə
ayırmazdan qabaq kateter Pean
antisptik (furasilin) məhlulu ilə bir
sıxıcısı ilə sıxılır
neçə dəfə yuyulub yenidən çəkilir.
Rentgendə sistin nazik Aydın hüdudları və perifokal
Ağciyərin anadangəlmə gərginləşmiş
irinli sisti
Abses
infiltrasiyası olur, sinus boş
divarı,ətrafında ağciyər
toxumasının infiltrasiyası olur, dıivararalığı yerini
olmur. dəyişmir.
Lateropozisiya vəziyyətində
Diafraqma cibi həmişə edilən rentgenoskopiyada
boş olur, sistin ətrafında mayenin səviyyəsini
ağciyər toxuması müəyyən etmək
görünür. mümkündür.
Piopnevmotoraks zamanı Belə kı, absesdə qapalı
isə sinusda maye olur, boşluqda maye hərəkət
ağciyər toxuması etdiyi halda, piotoraksda isə
tutqunlaşmış görünür. eksudat plevra boyunca
axmağa başlayır.
Mədə və bağırsaq ilgəyinin plevra
Diafraqma dəbəliyi
boşluğuna yerini dəyişməsi
ağciyəri sıxaraq təngnəfəsliyə,
sianoza səbəb olur
Rentgen müayinəsində
divararalığı üzvlərin yerdəyişməsi
müşahidə edilir. Bu zaman
mədədə olan maye səviyyəsi isə
plevra boşluğunda olan maye kimi
qəbul oluna bilər
Diafraqma dəbəliyində
temperatur normal olur,
təngnəfəslik və sianoz əksər
hallarda tutmaşəkilli olur və uşaq
şaquli vəziyətdə olduqda bu
əlamətlər aradan qalxır,
pnevmoniya və intoksikasiya
olmur
Rentgen şəkilində ürək Yenidoğulmuş və südəmər
Ağciyərin atelektazı
Anadangəlmə pay emfizeması
yerini proses olan tərəfə uşaqlarda sianoz,
təngənəfəsliklə müşayiət
dəyişdiyi halda,
piotoraksda isə bu olunan kəskin oksigen
çatışmazlığı
yerdəyişmə əks tərəfdə
olur. Pay emfizemasında proses
olan nahiyədə ağciyər
Bu halda anamezin böyük
toxuması öründüyü halda,
əhəmiyyəti var (yad cismin pnevmotoraksda bu
aspirasiya edilməsi). görünmür.
übhəli hallarda Plevra punksiya edildikdə
bronxoskopiya edilməlidir. gərginləşmiş
pnevmotoraksda hava böyük
təzyiq altında xaric olur.
Oksigen çatışmazlığı, orta
Döş boşluğunun şişləri
divararalığı üzvlərin əks tərəfə
yerdəyişməsi,plevranın
tutqunlaşması
Hava çatışmazlığı tədricən
başlayır, döş qəfəsinin
nəzərəçarpan deformasiyası
qabırğaarası sahənin
genişlənməsi, sinusun boş
olması
Şiş zamanı da plevra
boşluğuna maye toplana bilər.
Punksiyada çox vaxt eksudat
hemorragik olur.
Diaqnozun, dəqiqləşməsində
tomoqrafiyanın böyük
əhəmiyyəti var.
 Müalicə

Ümumi Yerli
İrinli infeksiyaya qarşı mübarizə,
Bronxların və plevra boşluğunun drenaij
homiostazı saxlamaq, fəsadlarn edilməsi
inkişafının: qarşısını almaq və s.

Antibakterial, antihistamin terapiya ilə Plevranın təkrari punksiyası

bərabər immuniteti yüksəltmək, ürək
damar sisteminin fəaliyyətini,
metaboİizmi yaxşılaşdırmaq, su, duz, zülal
mübadiləsini korreksiya etmək
Müxtəlif cərrahi üsullar (irinin xaric edilməsi və
nadir hallarda qanaxma zamanı ağciyərin
müvafiq hissəsinin rezeksiyası üçün
torakotomiyanın edilməsi)
 Antibakterial terapiya mikrofloranın həssaslığı nəzərə alınmaqla aparılmalıdır. Ən çox yarım
sintetik. pensilinə, tetratsiklinə, sefalosporin qrupuna üstünlük verilir. Yaxşı olar ki, bu
preparatlar venadaxilinə yeridilsin. Ağciyər patologiyalarında müalicənin əsas elementi kimi
tənəffüs bozğunluğunun qarşısını almaq vacib sayılmalıdır. Bunun üçün oksigen terapıyası,
tənəffüs pozğunluğunu əmələgətirən plevradaxili amillər, bağırsaqların parezini aradan
qaldırmaq lazımdır. Bütün hallarda dezintoksikasion terapiya, plazma, albumin və s. zülal
preparatları vurulmaldır.
 Hemodinamikanın, ürək-damar fəaliyyəünin korreksiyasına xüsusi fikir verilməlidir.
Xəstələrə ürək qlikozidlərinin, sufillin, novokain-qlükoza qarışığı, droperiodol, az dozada
heparin vurulmalıdır.
 Stimuləedici terapiya- xəstələrə ilk günlərdən qan köçürülməsi məsləhətdir. Bununla yanaşı
güclü immun terapiya aparılmalıdır. Bu məqsədlə antistafilokokk plazma, antistafilokokk
qamma-qlobulin və s. tətbiq edilməlidir.
 Fizioterapiya uşaq klinikaya daxil olan gündən başlamalıdır. Bu məqsədlə döş qəfəsinə
mikrodalğalı YTC verilir. Bundan əlavə gün ərzində bir neçə dəfə növbə ilə sufillin və
fermentlərlə (ximopsin, ximotripsin) inqalyasiya etmək müsbət nəticə verir.
 Bronxoskopiya vasitəsilə drenajlama ağciyərin plevraya açılmayan abseslərinin müalicəsində ən
əsas üsulu sayılır. Bronxoskopiya vasitəsilə sanasiya 2 variantda aparılır:
 a) bronxoskopiya edilərək abses boşluğundakı möhtəviyyat sorulur
 b) bronxoskopiya edilməklə absesə gələn bronx kateterizə edilərək möhtəviyyatın sorulması.
 İkinci variant daha effektli sayılır. Bronxoskopiya vasitəsilə absesin drenajlanması böyükyaşlı
uşaqlarda daha effektli olur. Kiçikyaşlı uşaqlarda isə bronxların diametrinin kiçik olması və irinli-
nekrotik prosesin çox tez proqresləşməsi bu üsulun effektliyini çox azaldır.
 Plevra boşluğunun drenaj edilməsi — ağciyərin plevral fəsadlarla olan bakterial destruksiyasında
ən geniş yayılmış üsullardan biri hesab olunur.
 Plevra boşluğunun punksiyası — müalicə məqsədilə total və məhdud piotoraks zamanı tətbiq edilir.
Plevra boşluğundan irin tam xaric edildikdən sonra boşluğa antibiotik vurulub punksion iynə xaric
edilir. Təkrari punksiya 1-2 gündən sonra edilməlidir. Əgər təkrari punksiyadan sonra xəstənin
vəziyyəti yaxşılaşmırsa, klinik və rentgenolofi olaraq plevra boşluğunun irinin torlanması davam
edirsə onda plevra boşluğunun drena) edilməsi vacibdir.
Cərrahi üsullar

 Ağciyərin destruktiv pnevmoniyasının fəsadlaşmış formalarında müxtəlif

cərrahi üsullardan istifadə olunur. Ağciyərdən və ya plevradan irin xaric
etmək, qanaxma zamanı ağciyərin rezeksiyası kimi cərrahi müdaxilələrə çox
ciddi göstərişlər olmalıdır.
 Hal-hazırda bu məqsədlə torakotomiyaya göstəriş kəskin surətdə azalmışdır.
Bu bir tərəfdə torakotomiyadan sonra müalicənin effektsiz olması digər
tərəfdən isə yeni effektiv üsulların tətbiqi ilə əlaqədardır.
 Son zamanlar plevra boşluğuna açılan böyük bronxial fistulların bağlanması
üçün bronxun okkulizasiyası tətbiq olunur (Y.F.İsakov, E.A.Stepanov,
V.İ.Qeraskin, 1978). Bu isə plevra boşluğunun daimi infeksiyalaşmasının
qarşısını alır.
 Xronik formalar
 Agciyərin kəskin bakterial
destruksiyasının nəticəsi çox vaxt xronik abses
düzgün seçilən müalicə hesabına
fəsadsız qurtar.
 Ancaq nadir hallarda xronik formaya qazanılma sistlər
keçə bilər. Ağciyərlərin bakterial
destruksiyasının xroniki iltihabı plevranın xronik
təqribən 1-4% hallarda təsadüf edir. empieması
 Xronik proses əsasən üç formada ola
bilər

Əgər 3 aydan çox bir
müddətdə abses
boşluğu drenə olub
qurtarmazsa və onun
ətrafında birləşdirici
toxuma hesabına
kapsula əmələ gələrsə
onda xronik absesə
şübhə oyanır.
Xronik empiema zamanı
plevra boşluğunda uzun sürən
(3 aydan çox) irinli-iltihabi
proses nəticəsində kobud
fibroz birləşmələr hesabına
plevrada irinlik
məhdudlaşaraq qalır və nəticə
etibari ilə bu ağciyərin
dayanaqlı kollapsına və döş
qəfəsinin deformasiyasına
səbəb olur.
Tam müalicə
olunmayan bulladan və
ya absesdən sonra çox
nadir hallarda
qazanılma sistlər əmələ
gələ bilər. Belə halda
sistin daxili hissəsi
epitelizasiyaya məruz
qalır və kapsula
formalaşır.
Plevranın xronik
empiemasında xəstələrin
ümumi vəziyyəti
qənaətbəxşdir, tənəffüs
çatışmazlığı olmur, klinik və
rentgenolofi olaraq ağciyər və
plevrada kəskin iltihab
əlamətləri olmur. Bununla
belə xəstədə xronik
intokşikasiya əlamətləri
həmişə üstünlük təşkil edir.
 Plevranın xronik
empieması zamanı bütün
hallarda bronxoqrafiya
etmək lazıımdır. Əgər bu
zaman bronxlarda geriyə
dönməz
dəyişikliklərsilindirvari və
kisəli bronxoektaz və
böyük bronxial fistula varsa
onda mütləq cərrahi
müdaxiləyə ehtiyac
duyulur.
. Əgər bu dəyişikliklər
Aparılan tədbirlər
olmazsa onda Əməliyyatın mahiyyəti
nəticəsində ağciyərin
konservativ tədbirlər dekortikasiyadan (ağciyəri
azacıq belə açılmasə
görülməlidir. Bu plevrada olan
proqnostik cəhətdən
məqsədlə empiemanı birləşmələrindən ayırmaq)
yaxşı hal hesab
punksiya edilərək bronxial fistula və
olunmalıdır. Əgər 6 ay
boşluğun antibiotik və bronxoektaz olan hissəni
müddətinə aparılan
antiseptiklə yuyulması, rezeksiya etməkdən
konservativ tədbirlər
2-3 ay müddətində ibarətdir. Adətən cərrahi
effekt verməzsə onda
orqanizmanın ümumi müdaxilənin nəticəsi
xəstəyə cərrahi
müqavmiətin qaldırıcı qənaətbəxş olur.
əməliyyat olunmalıdır.
terapiya aparılmalıdır.
DİQQƏTİNİZ ÜÇÜN
TƏŞƏKKÜRLƏR