Anorektal nahiyənin

inkişaf qüsurları

Hüseynova Günay
218A-11b
 Anorektal sahənin anadangəlmə və qazanılma
xəstəlikləri uşaqlar arasında tez-tez rast gəlir - hər
4000-5000 yenidoğulan uşaqdan birində təsadüf
edir . Oğlanlarda qızlardan daha çox görülür .
 Anusun və düzbağırsağın inkişaf qüsurunun
etiologiyası bu günə kimi tam öyrənilməyib.
embrionun inkişafı zamanı zərərli faktorların
təsirinin böyük rolu var.
 A.İ.Lyenişkinin təsnifatı
I.Anus dəliyinin ektopiyası
Aralıq
Vestibulyar
II. Normal inkişaf etmiş anus dəliyi
fonunda anadangəlmə fistulu.
1. Cinsiyyat sisteminə (uşaqlıq
yoluna, dəhlizə)
2. Sidik sisteminə (sidik
kisəsi,uretraya)
3. 3. Aralığa
III. Anusun və düzbağırsağın
anadangəlmə daralması.
1. Anusun daralması
2. Anusun və düzbağırsağın
daralması
3. Düzbağırsağın daralması

IV. Atreziya B. Fistuloz forması

A. Sadə
1. Anal dəliyin bağlı olması
2. Anal kanalın atreziyası
3. Anal dəliyin və
düzbağırsağın atreziyası
4. Düzbağırsağın atreziyası
1.Cinsiyyat sisteminə (uşaqlığa, uşaqlıq V. Radikal cərrahi
yoluna, dəhlizə) əməliyyatdan sonra
2.Sidik sisteminə (sidik kisəsinə, uretraya)
təkrari əməliyyat
3. Aralığa
tələb edən vəziyyət.
4. Nadir tasadüflər (anadangəlmə kloaka,
düzbağırsağın ikiləşməsi və s.)
 Anusun ektopiyası

 Düzbağırsağın xarici dəliyinin öz normal

yerində deyil, öndə və ya arxada
açılmasına anusun ektopiyası deyilir.
 Anusun xarici dəliyi normadan kənarda
aralıqda və ya uşaqlıq dəhlizinə
girişdə yerləşə bilər. Aralıq ektopiyası heç
bir cərrahi müalicə tələb etmir. Dəhlizönü
formalı ektopiyada isə cərrahi yolla anus
dəliyi öz yerinə gətirilir.
 Anadangəlmə fistulalar

Anusun normal formada olmasına baxmayaraq

kloaka şaquli arakəsmə tam bağlanmamış olur və
ya aralığın tam formalaşmaması nəticəsində
düzbağırsaqla uşaqlıq, uşaqlıq yolu və ya uşaqlıq
dəhlizi arasında fistula əmələ gəlir.

Rectovaginal fistul
 Klinika
Fistulanın lokalizasiyasından asılı olaraq müxtəlif olur.
Rektovestibulyar va rektovaginal fistulalarda normal anus
dəliyindən nəcisin xaric olması ilə bərabər cinsiyyət yarığından
da duru nəcis və hava xaric olur.

Rektovezikal və rektourertal fistullar az rast gəlir. Anusdan

nəcis xaric olmaqla bərabər hava və nəcisin sidiyə qarışması
baş verir.

Nisbətən tez-tez rast gələn anadangəlmə aralıq fistullardır .

Fistul adətən yan və arxa tərəfdə sfinkterdən xaricdə və ya
sfinkter daxilində yerləşir. Fistuldan seroz möhtəviyyat xaric
olur. Anadangəlmə pararektal fistula klinik olaraq tez-tez residiv
verməsi ilə səciyyələnir. Fistulun diaqnozunu qoymaq üçün
palpasiya zamanı fistulun yolunun qalınlaşaraq dərialtında
qaytanı xatırladan törəmə əllənir. Kontrast maddə ilə
fistuloqrafiya fistulun lokalizasiyasını dəqiqləşdirməyə imkan
verir.
Müalicə

 Müalicə adətən cərrahi üsulla fistulu kəsib götürməkdən

ibarətdir. Ancaq bəzi təsadüflərdə çoxsaylı iltihabı
proseslərdən sonra fistulun çapıqlaşaraq özbaşına
bağlanması da baş verə bilir.
 Anusun və düzbağırsağın anadangəlmə daralması

 Yerləşmə nahiyəsinə görə anusun, düzbağırsağın

birgə anadangəlmə daralması ayırd edilir.
 Daralma nazik dar və ya bərk fibroz üzük həlqəsi
şəklində ola bilər.
 Yenidoğulmuşlarda ilk günlər və aylar duru nəcis
çətinlik olmadan xaric olduğundan və heç bir
pozğunluq olmadığından valideynlər həkimə müraciət
etmirlər.
 Uşağa əlavə qidanın verilməsi isə nəcisin
qatılaşmasına və qəbizliyin artmasına və ikincili
meqakolona səbəb olur.
 Anus nahiyəsinə baxdıqda bəzən stenoz adi gözlə görünür.
Düzbağırsağın barmaqla müayinəsi aşağıda olan stenozu
aşkar etməyə imkan verir. Yuxarıda olan stenozu isə
rektoromanoskopiya vasitəsilə dəqiqləşdirmək olur.
 Müalicə. Düzbağırsaq 2-3 ay ərzində hər gün 10-15 dəqiqə
bujlanır. Effekt olmadıqda isə cərrahi yolla daralma aradan
götürülür və sonra bujlama aparılır.
 Atreziyalar
 Yenidoğulmuşlarda anorektal nahiyəsinin qüsurlu inkişafının təqribən
80%-ni anusun və düzbağırsağın atreziyası təşkil edir . Uşaqlar
arasında ən çox anusun və düzbağırsağın atreziyası rast gəlir, ancaq
anusun və ya düzbağırsağın təcridolunmuş atreziyası isə az təsadüf
edir.
 Anus və düzbağırsaq atreziyasında anus dəliyi bağlıdır və yerində
dərinləşmə və ya çapıq toxuması olur.
 Bəzən anusu örtən pərdə həddən artıq zərif olduğundan oradan tünd-
yaşıl rəngli mekonium görünür (atreziyanın zarlı forması).
Düzbağırsaq atreziyası
 Anus dəliyi normal olduğu halda düzbağırsaq 1-5
sm yuxarıda kor kisə kimi qurtarmış olur.
 Müayinə zamanı katater qıvrılaraq geriyə doğru
qatlanır və xaric olur.
 Mekonium olmur.
 Atreziyanın diaqnozu vaxtında aşkar edilməsə və körpəyə adekvat
cərrahi yardım göstərilməsə tədricən aşağı bağırsaq keçməzliyi
əlamətləri inkişaf etməyə başlayır.
 Uşaq narahat olur,
 yuxusu pozulur,
 döşdən imtina edir,
 qarın köpür və qarnın ön divarının dərisi taramlaşır,
 qusma (bəzən bağırsaq möhtəviyyatı ilə) baş verir.
 Uşaqda diafraqma yuxarı qalxdığından tənəffüs pozulur.
 Diaqnoz gec qoyularsa bəzən yoğun bağırsağın perforasiyası və
mekonial peritonit kimi ağır fəsad əmələ gəlir.
Müayinə

 Atreziya anus dəliyinə yerləşərsə bir əllə qarına yüngül təzyiq etmək və
digər əlin barmağı ilə aralıq nahiyəsinə təzyiq etdikdə «tǝkan»
simptomunu hiss etmək olur.
 Atreziya yuxarıda yerləşərsə onda bu simptom olmur. Anal dəlikdən
1,5-2 sm yuxarıda olan atreziya aşağı, ondan yuxarıda olan isə yüksək
atreziya adlanır.
 Diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün Vangenstin üsulu ilə rentgen müayinəsi
edilir.
 Vangenstin üsulu

 Uşağın anus nahiyəsinə rentgenokontrast əşya (metal pul,

qurğuşun) leykoplastrla yapışdırılır ;
 Uşağın başını aşağı, ayaqlarını isə yuxarıya qaldıraraq
(sallanmış vəziyyətdə) iki proyeksiyada rentgenoqrafiya
edirlər.
 Sutka ərzində bağırsaqda olan hava yuxarıya atreziya olan
yerə toplanacaq.
 Aralığa qoyulan metal ǝşya ilə hava toplanan yer arasındakı
məsafə atreziyanın hündürlüyü barədə məlumat verir.
 Atreziyanın cinsiyyət üzvlərinə fistuloz forması

 Bu ancaq qızlarda müşahidə olunur.

 Rektovestibulyar formalı fistulalarda fistulun xarici dəliyi
adətən qızlıq pərdəsinə yaxın yerləşir, nadir halda isə
dərində - uşaqlıq boşluğunda və uşaqlıq yolunda olur .
 Düzbağırsağın cinsiyyət orqanlarına fistulu formali
atreziyası zamanı çox vaxt dayanıqlı qǝbizlik olur ki, bu
da nəcis intoksikasiyasına və ikincili meqakolona səbəb
olur.
 Uzunmüddətli qəbizlik düzbağırsaqda hissiyyatın
itməsinə səbəb olur və uşaqda daimi olaraq nəcis axır.
 Fistulun xarici dəliyi kiçik olduqda nəcis daşının onu
tıxaması nəticəsində kəskin bağırsaq
keçməzliyi baş verə bilər.
 Atreziyanın sidik sisteminə fistuloz forması
 Bu adətən oğlanlarda təsadüf edilir. Çox vaxt fistula uretraya (rektouretral),
az halda isə sidik kisəsinə (rektovezikal) açılır .
 Belə uşaqların sidiyi nəcislə qarışdığı üçün bulanıq olur.
 Düzbağırsağın aralığa və xayalığa açılan fistulası nisbətən az təsadüf edir.
 Fistulun xarici dəliyi adətən kiçik olur. Ona görə də nəcis ifrazı çətinləşir,
intoksikasiya səbəb olur və çox vaxt bağırsaq keçməzliyi baş verir.
Müalicə

 Atreziyanın növündən və uzunluğundan asılı olaraq 2 üsul seçilə bilər:

 1) aralıq proktoplastikası;
 2) abdominal - aralıq proktoplastikası.
 Əgər düzbağırsaq atreziyası anusun xarici dəliyindən 1,5-2 sm
məsafədə olarsa, onda biretaplı aralıq proktoplastika cərrahi əməliyyatı
icra edilir. Atreziya bu məsafədən yuxarıda olarsa, onda abdominal-
aralıq proktoplastikası aparılır.
 Aralıq proktoplastikası
 Düzbağırsağın kor hissəsi tapılıb ayrılır. Sonra yan və axırda isə ön
hissələrdən başlayaraq ətraf toxumalardan ayrılır
 Sərbəst olaraq aralıqda edilən kəsikdən 1-2 sm xaricə çıxacaq qədər
səfərbər edilir.
 Aralığa endirilir və əzələlərə təsbit olunur.
 Köndələn kəsik endirilərək düzbağırsağın kor hissəsi açılır.
 Mekonium təmizlənib dəri yarasına tikilir.
Abdominal - aralıq proktoplastikası.

 Aşağı orta və ya sol pararektal kəsiklə qarın boşluğu açılır.

 S-vari bağırsaq yaraya çıxarılır.
 Parietal periton açılıb düzbağırsağın kor ucu tapılır, yaraya çıxarılır.
 Barmaqla çanaq boşluğunda kanal düzəldilir.
 Bağırsaq aralıq nahiyəsinə 1-1.5 sm qədər çıxarılır.
 Parietal periton tikilir, düzbağırsaq aralıq nahiyəsinə təsbit edilir.
 Artıq hissəsi kəsilir, mekonium təmizlənərək dəri yarasına tikilir.
 Yarımçıq doğulmuş və bədən çəkisi 2000 qr az olan, hipotrofik, intoksikasiyası
olan uşaqlar adikal əməliyyatı keçirə bilməzlər. Onlarda süni anus polliativ
əməliyyatı aparılır. Radikal cǝrrahi əməliyyat isə 6-12 aylığında, bəzən isə 2-3
yaşında icra edilir.
 Sidik sisteminə fistulalı formasında Romualdi üsulu ilə abdominal-aralıq
proktoplastikası aparılır. Burda yoğun bağırsaq səfərbər olduqdan sonra
atreziya olan bağırsağın distal hissəsi seroz qişadan azad edilir və yaradılmış
kanaldan aralığa endirilir. Bu zaman uretra və ya uşaqlıq yolunda olan defekt
sağlam bağırsaq divarı ilə bağlanır.
 Atreziyanın cinsiyyət sisteminə (qızlarda) fistulu olduqda təcili cərrahi
müdaxiləyə ehtiyac yoxdur. Ona görə də anusvestibulyarışda əməliyyatı 3-4
yaşında etmək daha məqsədəuyğundur. Əməliyyat Stoun-Benson üsulu ilə
aralıq proktoplastikadan ibarətdir. Əgər fistulun mənfəzi çox dar və dayanaqlı
qəbizlik olarsa və bu uşağın fiziki inkişafına maneçilik törǝdərsə, onda
əməliyyat erkən vaxtlarda 6-8 aylıqda edilməlidir. Fistula dǝrində uşaqlıq
yolunda olduqda abdominal-aralıq proktoplastikası aparılması
müsbət nəticə verir..
 Aralıq və ya xayalıq fistullarında əvvəlcə konservativ müalicə aparılır.
 Fistula maye azotla va ya yodla yandırılır va çox vaxt fistula bağlanır.
Əgər fistul bağlanmazsa onda əməliyyat yolu ila fistul kəsilib götürülür.
 Adətən anorektal nahiyənin inkişaf qüsurlarının müalicəsi müsbət
natica verir. Ancaq bəzən ağır fəsadlar da baş verir ki, onlardan da
nəcisi və sidiyi saxlaya bilməmək hallarını göstərmək olar
Düzbağırsağın sallanması

 Düzbağırsağın anus dəliyindən hissəvi və ya tam şəkildə xaricə

çıxmasına (düşməsi) düzbağırsağın sallanması - Prolapsus recti
deyilir.
 Xəstəlik uşaq yaşları üçün, xüsusən də 1-5 yaşlı uşaqlara xasdır.
Oğlanlar daha çox xəstələnirlər.
 Xəstəliyin əmələ gəlməsində bir neçə səbəb vardır:
 sfinkter və çanaq dibi əzələlərinin innervasiyasının pozulması;
 oma-büzdüm çuxurunun dayaz olması;
 uzun sürən xəstəliklər (dizenteriya, kolit, fimoz, göyöskürək və s.)
göstərmək olar.
Düzbağırsağın sallanmasının 4 forması ayırd edir:

2) anusun bütün
1) selikli qişanın aşağı
qatlarının düşməsi
hissəsinin düşməsi;
(Prolapsus ani);

4) anus va
3) düzağırsağın çanaq düzbağırsağın birlikdə
hissəsinin düşməsi düşməsi
(Prolapsus recti); (Prolapsus ani et recti)
.
Klinika
 Başlanğıc mərhələdə defikasiya aktı və ya qarındaxili təzyiq artan zaman selikli
qişanın anus həlqəsindən 1-2 sm uzunluğunda qismən xaricə çıxması baş verir.
 Xəstəliyin inkişafında 4 mərhələ qeyd olunur:
 1) defiksasiya zamanı bağırsaq düşür və defikasiya qurtardıqdan sonra isə özü
geri qayıda bilir;
 2) defikasiyadan sonra düşmüş bağırsaq özü geri qayıda bilmir. Böyükyaşlı
uşaqlar özləri, kiçikyaşlı uşaqlarda isə ananın köməkliyi ilə bağırsaq içəri salınır.
Bu anusu qaldıran əzələnin tonusdan düşməsinə dəlalət edir;
 3) bağırsaq təkcə defikasiya zamanı deyil, həm də uşaq ağladıqda, öskürdükdə
düşür. Bu zaman düz bağırsaq anus halqasından kolbasa şəklində xaricə çıxmış
olur. Xəstə nəcisini və havanı saxlaya bilmir. Bağırsağın selikli qişası iltihablaşır,
kobudlaşır. Bağırsağı valideyn yerinə saldıqdan sonra bir daha xaric olmur;
 4) düşmüş bağırsaq içəri salındıqdan sonra o, asanlıqla yenidən xaricə çıxır.
Bağırsağın selikli qişası iltihablaşdığından onun üzəri ərplə örtülür, tez-tez
qanaxma baş verir. Nəcis və hava qeyri-iradi xaric olur.
Diferensial diaqnoz.

 Düzbağırsağın uzun ayaqcıq üzərində olan polipi və invaginatin anus

halqasından xaricə çıxması ilə diferensasiya etmək lazımdır.
 Belə ki, invaginasiya zamanı barmaqla müayinə edərkən barmağın ucu
invaginatla düzbağırsağın yan divarı arasında məsafə olur (barmaq
bağırsaq boşluğuna sərbəst keçir).
 Düzbağırsağın prolapsusunda isə barmağın ucu düşən selikli qişa ilə
düzbağırsağın dəriyə keçən yerinə dayanır (barmağın ucu bağırsaq
boşluğuna keçmir).
Müalicə . Konservativ üsul
 Uşağın defikasiya aktını normallaşdarmalı və gücənmə ilə bayıra getmənin
qarşısını almaq lazımdır. Bunun üçün 1-2 ay uşaqda defikasiya aktı arxası və ya
böyrü üstə uzanmış vəziyyətdə olmalıdır.
 Əgər düşmüş düzbağırsaq öz-özünə anus həlqəsindən içəri keçmirsə, onu əl ilə
yerinə salmaq lazımdır.
 Düzbağırsaq yenidən xaric olmasının qarşısını almaq üçün, M.M. Vas və N.B.
Sitkovski bağırsağı içəri saldıqdan sonra sağrını yaxınlaşdıraraq enli leykoplastr
vasitəsilə 2-3 həftə ərzində bərkitməyi təklif edirlər. Leykoplastr hər 4-5 gündən
bir dəyişdirilir.
 Bu tədbirlər effekt vermədikdə düzbağırsaq ətrafina Mezenev üsulu ilə hər kq
çəkiyə 1.5 mm (böyük yaşlı uşaqlarda 20 ml çox olmaz) 70%-li spirt vurulur .
Onun təsir mexanizmi düzbağırsaq ətrafındakı əvvəlcə gövşək toxumanın aseptik
iltihabi prosesi əmələ gəlir ki, bu da sonradan çapıq toxuması ila əvəz olunur və
beləliklə də bağırsağın fiksə olunması yaxşılaşır.
Cərrahi üsul
 Cərrahi üsul - konservativ tədbirlər müsbət nəticə verməzsə, onda Tirş cərahi
üsulu tətbiq olunur.
 Əməliyyatdan qabaq uşağın düzbağırsağı imalə vasitəsilə təmizlənir. Xəstə
əməliyyat masasında arxası üstə uzadılıb, çanağın altına valik qoyulur, ayaqları
yuxarı və yanlara doğru aralanır.
 Saat 3 və 9 istiqamətdə anus dəliyindən 1 sm aralı 1 sm uzunluğunda dəri
eninə kəsilir.
 Sonra düzbağırsağın (anusun) ətrafında dairəvi olaraq tunel əmələ gətirilir və
Deşan iynəsi və ya sıxaca yoğun ipək sap edilmiş kəsiklərin birindən anus
ətrafından keçirilir.
 Düz bağırsaq polipi
 Polip- kiçik həcmi xoşxassǝli şişdir.
 Uşaqlarda həzm sisteminin hər yerində polipə rast gəlmək olar.
Ancaq ən çox yoğun bağırsağın distal hissəsində düz
bağırsaqda təsadüf edir. Ən çox düz bağırsağın arxa və yan
divarında yerləşir.
 Polip çox vaxt tək, az hallarda isə iki və daha çox ola ilər.
 Adətən 3-8 yaşlı uşaqlarda daha çox olur. Polip enli əsaslı və ya
nazik ayaqcıq üzərində olur və bəzən xaricə çıxa bilir.
Klinika
 Polipin əlamətləri çox xarakterikdir.
 Uşaqda defekasiyadan sonra nəcis üzərində bir neçə damcı al-qırmızı qanın
olur.
 Qanama daimi xarakter daşımır və vaxtaşırı olaraq defekasiyanın sonunda az
miqdarda qan xaric olur.
 Qanaxmaya səbəb bərk nəcis kütləsinin ifrazı zamanı yaxşı qan təchizatına
malik polipin selikli qişasının zədələnməsidir.
 Düz bağırsağın düşən polipin düzbağırsağın sallanması və ya anus
həlqəsindən xaric olan invaginatla diferensasiya etmək lazımdır.
Diaqnoz

rektoromonoskopiya
Barmaqla müayinə endoskopiya (daha yuxarıda
yerləşən şişlərdə)

kontrast
kolonoskopiya
rentgenoqrafiya
Müalicə
 Yalnız cərrahi üsulladır.
 Polip (poliplər) aşkar edilib ayaqcığı tikilib bağlanır və kəsili götürülür.
 Bəzən polip ayaqcığından qoparaq qanaxma verə bilir. Belə halda onu
elektrokoaqulyasiya etmək lazımdır.
 Yoğun bağırsağın yuxarı hissəsində ayaqcıq üzərində olan polipləri
kolonoskopiya vasitəsilə xaric etmək mümkündür.
 Enli əsas üzərində yuxarıda yerləşən tək polipləri isə kolonotomiya edərək
xaric etmək lazımdır. Bunun üçün xəstə 2-3 gün müddətinə təmizləyici
imalə ilə əməliyyat hazırlanır. Qarın boşluğu açılır, polip bağırsağın
divarında əllənir və həmin yerdə tenia llibera üzrə boylama olaraq
bağırsağın mənfəzi açılır. Polip xaric edildikdən sonra selikli qişanın tamlığı
ketqut sapla bərpa olunur, Əməliyyatdan sonra xəstə 2-3 gün parentral
qidalanmada olur. 7-8-ci gün tikişlər sökülür.
 Bağırsağın bir seqmentində enli əsas üzərində bir neçə polip olarsa,onda
həmin seqment rezeksiya edilərək uc-uca anastomoz qoyulur.
 Böyüklərdən fərqli olaraq uşaqlarda polipin xaric edilməsindən sonra
residiv çox nadir hallarda baş verir və heç vaxt bədxassəli şişə keçmir.
DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ TƏŞƏKKÜRLƏR