I.

MİKROSKOP
Minerallerin büyütülerek incelenmesinde mikroskop kullanılır.
Bu yöntemde incelenecek örnek üzerine foton (ışık) demeti
göndermek suretiyle minerallerin elementel analizleri yapılır.
Genel olarak mikroskoplar, kullanım alanlarına ve kullanılan enerji
tipine göre ayrılırlar. Bunlar,

Biyolojik (Işık Mikroskobu) (Doğal ışık)

Polarizan mikroskop (polarize ışık)

Polarizan cevher Mikroskobu (Maden Mikroskobu ) (yansımalı ışık)

I.1. POLARİZAN MİKROSKOP

Polarizan mikroskop, basit olarak “Çapraz Nikol” adı verilen

iki polarizasyon sisteminin bulunduğu mikroskoplardır. Bu nikollerden biri
(polarizör) ışık kaynağının hemen üstünde ve mikroskop tablasının altında,
ışığın geliş yönüne dik olarak ve tek yönde titreşmesini sağlayan, yani ışığı
polarize eden bir polarizör bulunmaktadır. Diğeri (analizör) objektif ile oküler
arasında bulunan, titreşim yönü, gelen ışığın titreşim yönüne dik olan
bir analizördür.
POLARİZAN MİKROSKOP
Polarizan mikroskop esas olarak ayak, gövde ve oküler olmak üzere
üç ana kısımdan meydana gelir. Aydınlatma ile diğer yardımcı parçalar
bu kısımlara eklenir.
Mikroskop şematik kesit olarak yukarıdan aşağıya,

Oküler,
Bertrand merceği,
Analizör (Nikol),
Objektif,
Döner tabla,
Kondansör,
Diyafram,
Polarizör (Nikol),
Ayna veya aydınlatma sisteminden oluşur.
Polarizan mikroskop esas olarak mineral ve kayaçların tayini, dokusal
ve optik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla kullanılır. Polarizan mikroskopta
ortoskopik ve konoskopik olmak üzere iki inceleme şekli ayırt edilir.
Bu incelemelerde, minerallerin özelliklerine bağlı olarak, izlenecek sıra
şu şekilde belirtilebilir.

1. Kristalin genel görünümü ve kristalografik özellikler

Kristal Şekli
Dilinim, Bölünme ve Çatlaklar
Tane Biçimi
Kapanım
Kristallerin kenetlenmesi
Bozunma (Alterasyon)
Parajenez
İkizlenme
2. Optik Özellikler
2.1. Opak Mineraller
2.2. Opak olmayan Mineraller
2.2.1. Renk ve Pleokroyizma
2.2.2. Işık kırma indisi ve Optik engebe
2.3. Çift nikol arasında inceleme
2.3.1. İzotrop ve Anizotrop mineraller
2.3.2. Anizotrop Minerallerde Girişim rekleri ve Çift kırmanın
belirlenmesi
2.3.3. Sönme Açısı
2.3.4. Uzanım İşareti
2.4. Optik Şeklin İncelenmesi
2.4.1. Tek optik eksenli minerallerin Optik Şekli ve işareti
Çift optik eksenli minerallerin optik şekli ve işareti
Optik eksenler açısının saptanması
Dispersiyon
Polarizan mikroskopta incelemeler 30-50 mikron (0.03mm) kalınlıklarda
ince kesitler kullanılır. Çünkü, fotonların bu kalınlıktan geçebilecek güçte
olmasıdır. Bu yöntemlerde max. Büyütme 1000x olabilmektedir. Ayrıca,
bir tür yağ yardımıyla max. 2000x’e kadar büyütme sağlanabilir.
I.2. POLARİZAN CEVHER MİKROSKOBU (MADEN MİKROSKOBU)

Işığı geçirmeyen (opak) veya az geçiren (yarı opak) maden minerallerinin alttan
aydınlatmalı polarize mikroskopla incelenmeleri mümkün değildir.
Opak minerallerin incelenmesinde kullanılan cevher mikroskobunda
incelemelerin yapılabilmesi için parlatmalar yapılır. Mineraller üstten aydınlatmalı
mikroskopta yansıyan ışıkta gösterdikleri özelliklerle belirlenir.
Maden mikroskobu ile mineral tayinleri havada yapıldığı gibi, immersiyon
yağları kullanılarak da yapılabilir. İmmersiyon yağının ışığı toplama özelliğinden
dolayı yağla yapılan incelemelerde minerallerin parlaklık ve renklerinde
değişiklikler görülmekte ve minerallerin bu özellikleri daha belirginleşmektedir.

Işığı az geçiren maden mineralleri parlak yüzeylerine dik düşen ışın demeti,
mineralin içine bir miktar girerek mineral içerisindeki dilinim ve çatlak yüzeyleri
tarafından geri yansıtılır. Böylece mineralin tanınmasına büyük katkıları olan iç
yansımalar ortaya çıkar. Işığı geçiren minerallere karşın ışığı geçirmeyen veya az
geçiren minerallerin pek çoğu kübik sistemde kristalleştiklerinden bu minerallerin
tanınmasına optik özellikleri fazla bir katkıda bulunamazlar.
Bununla birlikte maden minerallerinin kübik sistem dışında kalan sistemlerde
kristalleşenlerin saptanmasında ışığı geçiren mineraller için geçerli olduğu
kadar olmasa da, refleksiyon pleokroizma ve anizotropi özelliklerinden
faydalanılmaktadır.
Maden mikroskobunun polarizan mikroskobundan farkı üstten aydınlatmalı
olmasıdır. İnce kesit mikroskobu aydınlatma düzeneği iptal edilerek üstten
aydınlatma düzeneği (optik illuminatör) ilavesi ve üstten aydınlatmaya uygun
objektiflerin takılması ile cevher mikroskobuna dönüştürülür. Opak illuminatör
polarizasyon mikroskobuna monte edilen bir sistem parlatılmış maden
yüzeyine ışığın dik olarak düşürülmesine ve yüzeyde yansıyan ışınların
okülere kadar ulaşmasını sağlar.