BAØI 2: HAØM SOÁ

NOÄI DUNG
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1- ÑÒNH NGHÓA HAØM

SOÁ
2- HAØM SOÁ
NGÖÔÏC
3- HAØM LÖÔÏNG GIAÙC
NGÖÔÏC
4- HAØM
HYPERBOLIC
 XAÙC ÑÒNH HAØM SOÁ QUA BIEÅU THÖÙC
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Quen thuoäc (daïng hieän): y =

f(x)
VD: y = x2, y = ex

 x  xt 
Daïng tham 
 y  y t 
Bieåu soá
VD: x = 1 + t, y = 1 – t  Ñöôøng thaúng
thöùc:
VD: x = acost, y = asint  Ñöôøng troøn

Daïng aån F(x, y) = 0  y = f(x) (implicit)

2 2
x y
VD: Ñtroøn x2 + y2 – 4 = 0,  1  0
16 9
 CÁC HÀM SƠ CẤP CƠ BẢN
Haøm y = x

 MXÑ :  töï nhieân  D=R,

 nguyeân aâm  D=R\{0},
x R(noùi
lim   0(  0)
chung)  D=(0,
x  lim x+)
 (  0);
x 
(haøm caên: tuyø tính chaün leû)

 Tính ñôn ñieäu (chæ xeùt x > 0):

 > 0  Taêng,  < 0  Giaûm

 
lim
 Giôùi haïn x  x  0(  0) lim x  (  0)
x 
 ÑOÀ THÒ HAØM LUYÕ THÖØA
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
y  x n : n töï nhieân, chaün
y  x n : n töï nhieân, leû

y  x :   0
y  x :   1


y  x :0 <  1
 HAØM MUÕ y = a x
(a > 0)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 MXÑ: R; MGT: (0, +)

 Ñôn ñieäu : a > 1  Haøm taêng,
0 < a < 1  Haøm giaûm

 Giôùi haïn :a  1: lim a x   & lim a x  0 ;

 x  x 
 x x
 0  a  1: lim a  0 & lim a  
x  x 
ĐỒ THỊ HÀM MŨ

y  ax , a  1
 ĐỒ THỊ HÀM MŨ

y  a x ,0  a  1 y  ax , a  1
 HAØM logarit y = logax (a >0)
-------------------------------------------------------------------

 MXÑ: x > 0, MGT : R

 Ñôn ñieäu: a > 1  TAÊNG , 0 < a < 1 

GIAÛM
 Ghaïn
a  1: lim log a x   & lim log a x  
x  x 0 

0  a  1: xlim

log a x   & lim log a x  
x 0 
ĐỒ THỊ HÀM LOGARIT

y  log a ( x ), a  1
ĐỒ THỊ HÀM LOGARIT

y  log a ( x ), a  1

y  log a ( x ), 0<a  1
 HAØM MUÕ, LOGARIT: SO SAÙNH VÔÙI LUYÕ
THÖØA khi x+
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Khi a > 1 &  > 0: Cuøng ,  +,

nhöng muõ nhanh hôn luyõ thöøa, lũy y = a x, a > 1
thừa nhanh hơn log.

y = x,  > 0

y =logax, a > 1
 HAØM LÖÔÏNG GIAÙC: sinx, cosx
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

y = sinx, y = cosx  MXÑ: R, MGT:[–1, 1], Tuaàn hoaøn …

y  sin x
y  cos x
 HAØM LÖÔÏNG GIAÙC: tanx, cotx
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

y = tanx (x  /2 + k ), y = cotx (x  k): MGT: R, TC ñöùng

y = tanx
y = cotx
 HAØM NGÖÔÏC
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Haøm soá y = f(x): X  Y thoûa: vôùi moïi yY, pt f(x) =

y coù nghieäm x duy nhaát goïi laø 1 song aùnh.

Ví duï:

•Haøm soá y = f(x) = 2x + 3 laø song aùnh treân R vì f : R

R
vaø pt y = f(x) = 2x + 3 coù duy nhaát nghieäm x = (y –
3 )/2
•Haøm soá y = x2 (R  R+) khoâng laø song aùnh
treân R

x y 
vì pt y = x2 khoâng coù duy nhaát nghieäm

•Haøm soá y = x2 laø song aùnh treân R+(f: R+ 

R+)
 x y 
vì pt y = x2 khoâng coù duy nhaát nghieäm
 HAØM NGÖÔÏC
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Neáu f : X  Y thì  : Y  X
x  y = f(x) y  x = (y) , vôùi y =f(x)
laø song aùnh goïi laø haøm ngöôïc cuûa f

Kyù hieäu haøm ngöôïc :  = f

1

Caùch tìm haøm ngöôïc:

1. Töø pt y = f(x) , giaûi tìm nghieäm x = f–1(y)
2. Ñoåi vai troø cuûa x, y trong bieåu thöùc
nghieäm.
 Ví dụ

1. Tìm haøm ngöôïc cuûa haøm soá y = f(x) = 2x + 3 treân

R
•B1: giaûi pt y = f(x)
y 3
y  2x  3  x 
2
Bieåu thöùc haøm ngöôïc theo y x  f 1 ( y )  y  1
: 2

•B2: Ñoåi vai troø cuûa x, y : 1 x 1

y  f (x) 
2
2. Tìm haøm ngöôïc cuûa haøm soá y = f(x) = x2 treân
R+
y  f ( x )  x 2 1
  x  y  f (y )
x  0

Vaäy y  f 1 ( x )  x
:
3. Tìm haøm ngöôïc cuûa haøm soá y = f(x) =
ex
x
f : R  R+, vôùi moãi y > y  f ( x )  e  x  ln y
0:
Vaäy : y  f 1 ( x )  ln x
Đồ thị của haøm y = f(x) vaø y = f-1(x) ñoái xöùng nhau qua
ñöôøng thaúng y = x.
 HAØM LÖÔÏNG GIAÙC NGÖÔÏC

•Löu yù: caùc haøm löôïng giaùc treân toaøn boä mieàn xaùc
ñònh khoâng phaûi laø song aùnh ( pt y = f(x) coù voâ soá
nghieäm)

•Caùc goùc  vaø  ­ Caùc goùc  vaø ­

coù cuøng giaù trò sin coù cuøng giaù trò cos
 HAØM LÖÔÏNG GIAÙC NGÖÔÏC
----------------------------------------------------------------------------
  ,  
y  sin x laø song aùnh  2 2 
treân
    s/a
sin :   ,  [1,1]
 2 2
toàn taïi haøm ngöôïc

1   ,  
y  sin x  arcsin x :[ 1,1]  2 2 

Mieàn Mieàn
xaùc giaù trò
ñònh
  
y  sin x , x    ,   x  arcsin y
 2 2
y =sin x
y = arcsin x

y =sin x
 y  cos x laø song aùnh 0, 
treân
cos : 0,   s/a
[1,1]

toàn taïi haøm ngöôïc

y  cos 1 x  arccos x :[ 1,1] 0, 

Mieàn Mieàn
xaùc giaù trò
ñònh

y  cos x , x  0,    x  arccos y

y =cos x
y = arccos x

y =cos x
 VÍ DUÏ

sin 0  0  arcsin 0  0, cos0  1  arccos1  0,

 
sin  1  arcsin1  , cos   1  arcsin(1)  
2 2

 1 1    1 1 
sin   arcsin  , cos     arccos  ,
6 2 2 6 3 2 2 3

  3  3 
sin       arcsin      ,
 3 2  2  3

3  2  2  3
cos   arcsin    
4 2  2  4
   
y  tanx : song aùnh :   ,   R
 2 2
  
 y  arctanx : R    , 
 2 2

y  cot x : song aùnh :  0,    R

 y  arccot x : R   0,  


arcsin x  arccos x 
2
Tính chất: 1 
arctan x  arc cot x  arctan x  arctan 
x 2
y = tan x
y = tan x

y = arctan x
y = cot x
y = cot x

y = arccot x
 HAØM HYPERBOLIC (Toaùn 1, ÑCK, trang 23 – 24)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

e x  e x e x  e x
sinh x  shx  , cosh x  chx 
2 2

sinh x cosh x
tanh x  thx  , coth x  cthx 
cosh x sinh x

•Mieàn xaùc ñònh cuûa caùc haøm soá treân?

•Tính chaün leû?
 ÑOÀ THÒ HAØM Sinh x vaø Cosh x

y = cosh x
 ÑOÀ THÒ HAØM Sinh x vaø Cosh x

y = cosh x

•a/ ch(x)  1  x

•b/ sh x < chx  x

y = sinh x
ÑOÀ THÒ HAØM tanh x vaø coth x

y = tanh x
ÑOÀ THÒ HAØM tanh x vaø coth x

y = coth x

y = tanh x
Ví duï: 1/ Giaûi phöông trình: sinh(x) = 1


 e x  e  x  2  x  ln 1  2 

2/ Chöùng minh ch2x – sh2x = 1,  x (So saùnh: cos2x + sin2x = 1)

x 2 x 2
2 2 e e  e e
x x

cosh x  sinh x     
 2   2 
1 1
  1
2 2
 BAÛNG COÂNG THÖÙC HAØM HYPERBOLIC
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Coâng thöùc löôïng giaùc Coâng thöùc Hyperbolic

sin 2 x  cos 2 x  1 ch 2 x  sh 2 x  1
cosx  y   cos x cos y sin x sin y ch x  y   chxchy  shxshy
sin x  y   sin x cos y  sin y cos x sh x  y   shxchy  shychx
cos2 x   2 cos 2 x  1  1  2 sin 2 x ch 2 x   2ch 2 x  1  1  2sh 2 x
sin 2 x   2 sin x cos x sh 2 x   2shxchx
x y x y x y x y
cos x  cos y  2 cos cos chx  chy  2ch ch
2 2 2 2
x y x y x y x y
cos x  cos y  2 sin sin chx  chy  2sh sh
2 2 2 2

sin sin   sinh sinh