Promieniotwórczość

sztuczna

Marlena Jaros
Co to jest promieniotwórczość sztuczna?

• Promieniotwórczość sztuczna - Jest zjawiskiem polegającym na

samorzutnym rozpadzie nietrwałych jąder sztucznych izotopów
pierwiastków chemicznych, którego efektem jest emitowanie
promieniowania. Izotopy promieniotwórcze są otrzymywane w
wyniku reakcji jądrowych i nie występują naturalnie w przyrodzie.
Odkrycie promieniotwórczości
• Promieniotwórczość sztuczna została odkryta w 1934r. przez
małżeństwo Irena Joliot-Curie i Fryderyk Joliot-Curie ogłosili pierwszą
syntezę sztucznego izotopu promieniotwórczego. Bombardowali
cienki kawałek folii aluminiowej (27Al) cząstkami alfa wytwarzanymi
przez rozpad polonu. Odkryli wtedy, że fragment aluminiowy stał się
radioaktywny. Analiza chemiczna wykazała, że produktem tej reakcji
był m.in. izotop fosfor
Co to jest reakcja jądrowa?
• Reakcja jądrowa to bombardowanie trwałych jąder
atomowych strumieniem cząstek takich jak protony czy neutrony.
Podczas rozpadu sztucznych radioizotopów może być emitowane
zarówno promieniowanie charakterystyczne także dla rozpadów
izotopów naturalnych (α, β-, γ), jak i sztuczne promieniowanie jądrowe,
podczas którego emitowane są neutrony i cząstki β+ - pozytony,
antyelektrony o dodatnim ładunku.

• Reakcje jądrowe, stosowane do syntezy sztucznych

radionuklidów, charakteryzują się ogromnymi energiami aktywacji.
(łączenie się) (minimalna ilość energii do zajścia reakcji)
Pierwsza sztuczna
reakcja jądrowa
• Poprzez bombardowanie cząstkami alfa jąder azotu,
Rutherford wytworzył
• tlen O17 i protony. Dzięki tej obserwacji Rutherford
doszedł do wniosku, że atomy jednego konkretnego
pierwiastka mogą powstawać z atomów innego
pierwiastka. Jeśli otrzymany element jest
radioaktywny, wówczas proces ten nazywany jest
sztucznie wywołaną promieniotwórczością.
• Rutherford był pierwszym badaczem, który otrzymał
z innych jąder protony i izotop tlenu O17, który jest
nieradioaktywny.
Odkrycie neutronu
• Inne jądra (podobnie jak azot), bombardowane
cząstkami alfa, mogą generować nowe stabilne bądź
radioaktywne jądra. James Chadwick w 1932 r.
wykorzystał cząstkę αalfa i dokonał bombardowania
jąder atomu berylu. Rezultatem tej przemiany było
otrzymanie nieznanej wówczas cząstki – neutronu.
Co to jest reakcja łańcuchowa?
• Reakcja łańcuchowa – rodzaj reakcji chemicznej lub jądrowej, która
przebiega jako zespół następujących po sobie i powtarzających się
wiele razy przemian.
Reakcja łańcuchowa polega na tym, że produkt przemiany poprzedniej
stanowi substrat jednej lub kilku kolejnych przemian. Pośredni produkt
zapewniający postęp reakcji łańcuchowej pełni rolę nośnika łańcucha.
Takim nośnikiem najczęściej są wolne rodniki (niesparowane atomy),
ciepło, światło oraz reaktywne produkty pośrednie. Powodują one
inicjację kolejnych reakcji bez udziału czynnika inicjującego
dostarczanego z zewnątrz.
Rozszczepienie jądrowe
• Rozszczepienie jądra atomowego jest to reakcja jądrowa polegająca
na rozpadzie jądra wzbudzonego na dwa lub więcej jąder. Powstałe
fragmenty mają na ogół podobną masę. Zjawisku temu towarzyszy
emisja neutronów, promieniowanie gamma i wydzielanie się
znacznych ilości energii. Ponieważ jądra ulegające rozszczepieniu
zwykle są jądrami ciężkimi, które posiadają więcej neutronów niż
protonów, obydwa fragmenty powstałe w rozszczepieniu są jądrami
neutrono-nadmiarowymi.
Fuzja jądrowa
• Fuzja to proces, w którym jądra atomowe zderzają się ze sobą
ulegając syntezie i uwalniając przy tym energię. Ma postać reakcji, w
której łączą się jądra atomowe, jest nazywana również syntezą
termojądrową.
Niekontrolowane reakcje łańcuchowe
• Niekontrolowana łańcuchowa reakcja rozszczepienia przy
odpowiednich warunkach prowadzi do ogromnej eksplozji. Wydziela
przy tym olbrzymią ilość energii i rozszczepia materiał rozszczepialny.
Dzieje się tak tylko wtedy gdy ilość materiału rozszczepialnego nie
jest mniejsza niż tzw. masa zwarta krytyczna czyli najmniejsza zwarta
masa pierwiastka radioaktywnego potrzebna, aby zaszła
samorzutna niekontrolowana reakcja łańcuchowa reakcja rozkładu
• Taka reakcja zachodzi w bombach atomowych. Do produkcji bomb
wymagany jest proces wzbogacania, czyli zwiększania w materiale
ilości izotopu rozszczepialnego (ponieważ uran naturalny zawiera tylko
0,7% rozszczepialnego izotopu U-235).
Reaktory jądrowe
• Urządzenia, w których przeprowadza się ze stałą prędkością reakcje
rozszczepienia jądrowego. Reakcje rozszczepienia mają zwykle
przebieg lawinowy, tzn. jedna reakcja może zapoczątkować kilka
następnych reakcji. W celu kontroli ile reakcji zapoczątkować ma
reakcja łańcuchowa wprowadza się substancje pochłaniające
neutrony, są to przede wszystkim bar i kadm. Substancje te są
umieszczone w prętach regulacyjnych. Modelator wprowadza się w
celu zmniejszania prędkości neutronów w wynika zderzenia
neutronów z cząstkami modelatora.