HEYELANLAR

Yer göçmeleri ve yer kaymaları kütle

hareketleri olarak ifade edilir. Bunlardan
yer göçmeleri, mağara gibi yer altı
boşluklarının tavanlarının göçmesi olayıdır.
Bunlar az görülen olaylardır. Yer kayması
(heyelan) yurdumuzda sık görülen
olaylardandır. Yer kaymaları toprağın,
taşların ve tabakaların bulundukları yerden
yamaç aşağı kayması olayıdır. Bu olayla
bazen küçük, bazen de çok büyük kütleler
hareket eder.
Heyelan örneği
Türkiye heyelanlı yerleşim birimleri haritasıdır 1950- 2010

Afet işleri Genel Müdürlüğünün 1950-2009 yılları arasında ki verilere göre

Trabzon ilinde 1207 adet heyelan olayı 321 adet yerleşim biriminde meydana
gelmiş ve bu heyelanlara bağlı olarak 4008 adet konutun nakline karar
verilmiştir.
 Yer Kaymalarını (Heyelanı) Etkileyen Faktörler:
a) Kuvvetli Eğim

Eğim, heyelan ve toprak kaymalarını oluşturan en

önemli faktörlerdendir. Çünkü yamaç eğimi
arttıkça yamaçtaki kütleler daha kolay yer
değiştirir. Karadeniz, Akdeniz ve Doğu Anadolu
bölgeleri eğim ve yükseltinin fazla olmasına bağlı
olarak heyelanın sıklıkla görüldüğü yerlerin
başında gelir. Yer şekillerinin daha sade ve eğimin
az olduğu İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve
Marmara bölgelerinde ise heyelanlar daha azdır.
b) Yağış

Yağışın artması toprak kaymasını da

artırır. Çünkü yağışlarla ya da kar ve
buz erimesi sonucu tabakaların arasına
sızan sular sürtünmeyi azaltarak
kütlelerin kaymasına neden olur.
Ülkemizdeki heyelan olaylarının
büyük bir kısmı toprak neminin ve
yağış miktarının fazla olduğu
mevsimlerde oluşur.
 c) Kaya ve Toprakların Özellikleri

Arazilerdeki killi taş ve topraklar bol miktarda

su emerek yumuşar. Toprakların gözenekli
yapıda olması da tabakaların arasına suların
sızmasına neden olur. Bu durumun görüldüğü
yerlerde heyelanlar fazladır. Buna karşılık suyu
emmeyen sert kütlelerin bulunduğu arazilerde
heyelan oluşumu azdır.
D) Tabakaların Durumu

Tabakaların eğim yönünde uzanması

heyelan olayını artırır.
E) Yerçekimi
Yamaçta bulunan kütleler yerçekimine
bağlı olarak aşağıya doğru çekilir.
Çekim gücü sürtünmeyi aştığı anda
kütleler hareket eder.
F) Doğal Afetler-Beşeri Faktörler

Deprem, sel gibi doğal etkenler de

heyelanı artırmaktadır. Ayrıca yol,
tünel, baraj yapım çalışmaları
yamaçların doğal dengesini bozarak
heyelanlara neden olur.
. Bazı yolların kapanması bunun sonunda
ulaşımın aksamasına, taşımacılık
hizmetlerinin yavaşlamasına neden
olmaktadır. Heyelan olayı sonucunda yer
şekillerinin biçimlerinde değişiklikler
meydana gelir. Örneğin; Tortum çayı
üzerinde oluşan heyelan akarsuyun önünü
kapatarak Tortum Gölü’nün yine
Trabzon’un batısındaki heyelan Sera
Gölü’nün oluşmasına neden olmuştur.
Otoyolu yanal alanda kesmiş bir bir heyelan dan görünüm ulaşımın günlerce
aksamasına neden olmuştur. Can ve mal kaybına neden olmuştur.
 TÜRKİYEDE HEYELAN

Dünyada, afetlerin içinde heyelanları kaynaklı

ölüm oranı % 1.5 iken Türkiye de bu oran
%15’lere ulaşmaktadır
Bu oranın ülkemizde diğer dünya ülkeleri ne göre
10kat fazla olmasının sebebi nedir?
Türkiye jeolojik anlamda genç bir bir ülkedir
(örneğin dünya ortalama yükseltisinin üstündedir)
Türkiye alp Himalaya kıvrım kuşağı içinde üçüncü
zamanda (tersiyerde) şekillenmiştir. Günümüzden
65 milyon yıl önce başlayan şekillenme
faaliyetlleri günümüzde hala devam etmektedir.
Türkiye; jeolojik yapısını oluşturan kayaçlar
yer şekilleri ile iklim, hidrografya, toprak
ve bitki örtüsü özellikleri nedeniyle çok sık
afetlerle karşılaşan ve bu afetler nedeniyle
önemli ölçüde can ve mal kayıplarına
uğrayan ülkelerden biridir. Afet İşleri Genel
Müdürlüğü’nün verilerine göre ülkemizde
deprem, su baskını, heyelan, çığ ve diğer
afetler nedeniyle son yüzyıl içerisinde 86
000 kişi hayatını kaybederken, 150 000 kişi
de yaralanmış ve 600 000 konut hasara
uğramıştır.
Bu istatistik bilgilere 17 Ağustos ve 1999 depremlerinin kayıpları da
eklendiği zaman, afetlerin neden olduğu olumsuz ekonomik, sosyal ve
psikolojik etkilerin ne kadar büyük olduğu ortaya çıkmaktadır.

Doğal afetlerin dağılımı

% 61- depremler
% 15- heyelan
% 14 sel
% 5 kaya düşmesi
% 4 yangın
%1 çığ
 Heyelan Belirtileri Şunlardır:
Arazide daha önce olmayan, kaynak suların, suya
doygun alanların ve su sızıntılarının oluşması,
Arazide veya yollarda çatlakların, yarıkların veya
açılmaların oluşması,
Bina temelleri altında çatlama, yarılma veya
ayrılmalarla, bina döşemelerinde ve duvarlarda sürekli
genişleyen çatlakların oluşması,
Yeraltı su borularında sızıntıların ve kanalizasyon
kanallarında kırılma ve çatlakların oluşması,
Telefon direklerinde, çitlerde ve ağaçlarda yamaç aşağı
eğilme ve yatmaların gözlemlenmesi,
Tel veya ahşap çitlerde yer değiştirmelerin görülmesi,
Daha önce o bölgede heyelan meydana gelmiş olması.
Heyelanın örneği
Burada görmüş olduğunuz karede zeminde derin yarıklar oluştuğu
gözlenmektedir fay , aşırı eğim vb. faktörlerin oluşturmuş olabileceği bu
yarıklar hat boyunca yatay bir düzlemde tehlike arzetmektedir .
Özellikle sürekli veya sağanak
yağışların meydana geldiği aylarda,
arazide ve evlerde bu belirtiler
görüldüğünde, evler hızla boşaltılmalı
ve hemen yetkililere haber verilmelidir.
Heyelanlar genellikle yavaş gelişen
doğal afetlerdir. Ancak çok dik
yamaçların üzerine inşa edilen ve
yamaçların altındaki evler ani gelişen
heyelanlara maruz kalabilir.
Heyelandan Korunma yolları
Toprak kaymasının veya çamur akıntısının geldiği
yolun üzerinde durmayın.
Tehlike anında heyelan veya çamur akıntısının
yolundan uzak durarak hemen mümkün olduğu kadar
yükseklere doğru uzaklasın ve toprak kayması
olduğunu çevrenizdeki insanlara söyleyin.
Çamur ve moloz akmasından kaçabilecek zamanınız
veya etrafınızda arkasına saklanabileceğiniz sağlam
bir şey yoksa olduğunuz yerde ÇÖMEL-KAPAN-
TUTUN hareketi ile mutlaka başınızı ve boynunuzu
koruyun.
Heyelanın başladığını fark ettiğinizde eğer
mümkünse çevrenizde yaşayan insanları,
komşularınızı toprak kaymasına karşı uyarın.
Heyelan sonrasında neler yapılmalı
Her şeyden önce güvencede olduğunuzdan emin olun.
Gerekiyorsa tehlikeli bölgeden uzaklaşarak kendinizi
güvenceye alın.
Yakınınızda bulunan elektrik, gaz ve su kaynaklarını
hemen kapatın Çevrenizde gaz kaçağı olmadığından
emin olana kadar bulunduğunuz yeri kibrit veya diğer
yanıcı maddelerle aydınlatmaya çalışmayın.
Çevrenizi kontrol edin. Yaralı veya yardıma muhtaç
kişiler var mı? Yangın ve yeni bir çamur akıntısı gibi bir
tehlike yoksa kendiniz müdahale etmeyin ve sağlık
görevlilerinin gelmesini bekleyin.
Telefonları gereksiz yere kullanmayın.
Tehlikeli duvarlar, çatılar ve bacalara karşı
çevrenizdekileri uyarın ve bunların etrafında
dolaşmayın.
Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla
size yapılacak uyarıları dinleyin ve söylenenleri
uygulayın.
Cadde ve sokakların acil yardım araçları için boş
bırakın.
Eşya almak için zarar görmüş binalara girmeyin.