Wycieczki

w procesie dydaktycznym

Dagmara Stój
Co to wycieczka?

We Współczesnej Encyklopedii Pedagogicznej hasło

„wycieczka” jest wyjaśnione jako „planowe i
nadzorowane wyjście lub wyjazd uczniów poza budynek
szkoły w celach edukacyjnych”, które może być
realizowane jako jednogodzinne wyjście w ramach zajęć
przedmiotowych, jak też jako kilkudniowy wyjazd w tym
zagraniczny.

B. Matyjas , Współczesna Encyklopedia Pedagogiczna , Warszawa 2008

 Rodzaje wycieczek

Według kryterium celu wyróżnia się wycieczki:

• dydaktyczne (przedmiotowe obejmujące treść jednego przedmiotu oraz
interdyscyplinarne obejmujące treść wielu przedmiotów),
• krajoznawcze (których głównym celem jest zwiedzanie obiektów i
miejscowości),
• turystyczne (podczas których uczniowie przemierzają dłuższe odcinki
szlaków turystycznych po uprzednim przygotowaniu kondycyjnym),
• wypoczynkowe (zwierające głównie komponenty profilaktyki
zdrowotnej),
• integracyjne (których celem jest wzajemne poznanie się).

Janowski, I. (2004). Wycieczki szkolne. Kielce: Instytut Geografii Akademii

Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach.
 Rodzaje wycieczek

Ze względu na czas trwania wyodrębnia się wycieczki:

kilkugodzinne, całodniowe i kilkudniowe.
Biorąc pod uwagę określony środek transportu, wycieczki dzieli się na:
piesze, autokarowe i inne, obejmujące turystykę kwalifikowaną, np.
rowerowe, konne, kajakowe itp.
Zważywszy na odległość, czyli zasięg terytorialny, podział jest następujący:
– bliższe, lokalne; odległość do 50 km,
– dalsze, regionalne w granicy własnego regionu lub województwie,
– krajowe,
– zagraniczne.
Janowski, I. (2004). Wycieczki szkolne. Kielce: Instytut Geografii Akademii
Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Cel wycieczki

Wycieczka jako metoda nauczania i wychowania, spełnia

ściśle określone cele.
„Celem wycieczek szkolnych jest głównie realizacja ustaleń
dydaktyczno-wychowawczych programu nauczania, jego
konkretnych tematów i haseł”

Drogosz, M. (2009). Krajoznawstwo i turystyka w szkołach i placówkach oświatowych,

Warszawa: Wolters Kluwers Polska.
Funkcje wycieczek
1) poznawcza – zdobywanie nowych informacji w warunkach naturalnych,
2) kształcąca – rozwijanie spostrzeżeń niezbędnych do tworzenia wyobrażeń,
myślenia oraz kształtowania pojęć,
3) wychowawcza – kształtowanie postaw społeczno-moralnych oraz rozwijanie
umiejętności planowania, racjonalnego gospodarowania czasem i zaradności
życiowej,
4) motywacyjna – pobudzanie do aktywności, wyzwalanie i rozwijanie
zainteresowań uczniów ,
5) rozrywkowa – umożliwia poznanie i realizację form wypoczynku, które pozwolą
zregenerować siły fizyczne i psychiczne oraz utrzymanie sprawności fizycznej.
6) zdrowotna – związana z tworzeniem warunków do rozwoju młodych
organizmów, oddziaływania na wszystkie układy, regulacji napięć poprzez
różnorodne ćwiczenia ruchowe.

Cz. Kupisiewicz, M. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009.

Funkcje wycieczek

Niezwykle ważny jest towarzyszący nieodłącznie wycieczkom element emocjonalny,

dlatego istotne jest aby obok elementu intelektualnego w każdej wycieczce
wystąpił również element uczuciowy, wzruszeniowy.

[…] nie ma w szkole równie korzystnej sytuacji dla odwoływania się do poznania
zmysłowego (i to wszystkimi zmysłami) – jak w czasie wycieczki; nie ma bardziej
sprzyjających okoliczności do wszechstronnego wychowania młodzieży – jak
właśnie podczas wycieczek szkolnych.

S. Szymański, Wycieczki szkolne do zabytków kultury, Warszawa 1990.

Korzyści z wycieczek
Wśród walorów wycieczek szkolnych umożliwiających w atrakcyjny sposób
realizację programu nauczania można wyróżnić:
• wzbudzanie patriotyzmu;
• kształtowanie postawy obywatelskiej;
• uczenie zasad współżycia i współdziałania w grupie;
• pobudzanie różnorodnej aktywności uczniów;
• promocję zdrowego trybu życia;
• rozwijanie świadomości ekologicznej;
• kształtowanie postawy tolerancji dla innych kultur, obyczajów, przekonań,
środowisk;
• wzbudzanie wrażliwości estetycznej (zwłaszcza podczas wycieczek historycznych
czy krajobrazowych .

Drogosz, M. (2009). Krajoznawstwo i turystyka w szkołach i placówkach oświatowych, Warszawa: Wolters

Kluwers Polska.
Podmioty organizujące wycieczki dla dzieci i
młodzieży szkolnej

• Szkoły,
• Przedszkola,
• Miejskie domy kultury,
• Młodzieżowe ośrodki wychowawcze,
• Młodzieżowe ośrodki socjoterapii,
• Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze,
• Specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających
stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
• Ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze umożliwiające dzieciom i młodzieży
realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.
Zasady organizacji wycieczek

Organizując wyjazd dla dzieci przez instytucje, należy stosować się

do przepisów Rozporządzenia ministra edukacji narodowej
z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu
organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki
krajoznawstwa i turystyki.
Odpowiedzialność za zorganizowanie wycieczki i imprezy ponosi
dyrektor szkoły. Dla zapewnienia prawidłowej opieki nad
dziećmi i młodzieżą biorącą udział w wycieczce (imprezie)
dyrektor szkoły (placówki) wyznacza kierownika oraz
opiekunów, których liczba uzależniona jest od wieku i liczby
uczestników, miejsca wycieczki, rodzaju środka lokomocji.
Zasady organizacji wycieczek

Do kuratorium nie trzeba zgłaszać wycieczek, które trwają do 3 dni

i są planowane w czasie dni nauki szkolnej.
Inni organizatorzy np. organizacje pozarządowe muszą zgłosić
wypoczynek w przypadku organizacji wypoczynku dłuższego niż
2 dni.
Organizator wypoczynku zgłasza kuratorowi oświaty zamiar
zorganizowania wypoczynku w terminie nie później niż
14/21(7) dni przed terminem rozpoczęcia wypoczynku.
Zasady organizacji wycieczek
Aby wycieczka szkolna mogła się odbyć, niezbędna jest zgoda dyrektora szkoły.
Do jej uzyskania potrzebne będą odpowiednie dokumenty, które określą
plan wyjazdu.

Plan wycieczki musi zawierać:

• imiona i nazwiska opiekunów, którzy pojadą z dziećmi i będą się nimi
opiekować
• plan wyprawy, a więc miejsca oraz zabytki, które będą zwiedzane przez
dzieci, lub atrakcje dla nich przewidziane
• dokładny termin wycieczki
• informacje o środku transportu, noclegach, wyżywieniu
• orientacyjny koszt wyjazdu.
Zasady organizacji wycieczek
Odpowiednio przygotowana dokumentacja wycieczki szkolnej powinna
zawierać:
• kartę wycieczki z harmonogramem – 2 egzemplarze
z datą, godziną, miejscem wyjazdu oraz powrotu, liczbą kilometrów do
pokonania, zwiedzanymi miejscowościami, a także programem oraz
adresem miejsc noclegowych.
• listę uczestników – 2 egzemplarze
• pisemną zgodę rodziców
• regulamin i potwierdzenie zapoznania uczestników wycieczki z nim
• dowód ubezpieczenia wszystkich uczestników wycieczki od następstw
nieszczęśliwych wypadków
• wstępny plan finansowy (preliminarz).
Zasady organizacji wycieczek
Pod opieką jednego wychowawcy może znajdować się maksymalnie 20 osób.
Jeśli w skład grupy wchodzą dzieci do 10. roku życia, liczba osób
przypadających na jednego opiekuna powinna wynosić nie więcej niż 15
osób.

Za rozsądne można więc uznać takie oto propozycje:

• wycieczka autokarowa: 1 opiekun na 15 uczniów (nie licząc kierowcy oraz
przewodnika/pilota)
• wycieczka piesza: 1 opiekun na 15 uczniów
• wycieczka w góry: 1 opiekun na 10 uczniów
• wycieczka rowerowa: 2 opiekunów na maksymalnie 13 uczniów. Jeden z
nauczycieli porusza się na przodzie kolumny, drugi na jej końcu. Kolumna nie
może liczyć łącznie więcej niż 15 osób.
Zasady organizacji wycieczek
Do kolejnych obowiązków organizatora wycieczki należą:
• pilnowanie przestrzegania regulaminu przez uczestników
• zapoznanie uczestników z zasadami bezpieczeństwa
• określenie zadań opiekunów
• dbałość o zaopatrzenie uczniów oraz opiekunów w odpowiednie
wyposażenie i apteczkę pierwszej pomocy
• dysponowanie środkami finansowymi
• rozliczenie finansowe i podsumowanie wyjazdu po zakończeniu szkolnej
wycieczki.
Wynagrodzenie nauczycieli/opiekunów
Kwestie wynagrodzenia nauczycieli za wycieczki szkolne często powracają do
dyskusji w oświacie. Obecnie, nauczyciel, który uczestniczy w wycieczce
szkolnej z dziećmi i jest ich opiekunem, nie otrzymuje wyższego
wynagrodzenia, prawa do dnia wolnego lub wynagrodzenia na godziny
ponadwymiarowe (które generują się nawet podczas jednodniowej
wycieczki, a już na pewno na kilkudniowej) z tytułu innej formy
prowadzonych zajęć.

Dyrektor może zadecydować o dodatku motywacyjnym doceniając

zaangażowanie swojego pracownika w planowanie ciekawych wycieczek dla
uczniów.
 Dziękuję za uwagę

Bibliografia

•I. Janowski, Wycieczki szkolne, Kielce 2004.

•M. Drogosz, Krajoznawstwo i turystyka w szkołach i placówkach oświatowych, Warszawa

2009.

•Cz. Kupisiewicz, M. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009.

•S. Szymański, Wycieczki szkolne do zabytków kultury, Warszawa 1990.

•B. Matyjas, Współczesna Encyklopedia Pedagogiczna , Warszawa 2008

• J. Jarosiński, Poznaj Polskę. Organizacja wycieczek dla uczniów, Warszawa 2022