BİLİŞİM

TEKNOLOJİLERİ
Güvenli internet kullanımı, bilişim etiği ve telif hakları
Güvenli İnternet
• İnternetin tehditlere açık olması nedeniyle bazı güvenlik
önlemlerinin alınması veya bu anlamda bazı içeriklerin
filtrelenmesidir.

Teknik güvenlik; internete bağlantı kurulan sistemlerin

teknik anlamda güvenli olmalarını gösterir.

İçerik güvenliği; internet üzerinden erişilen web sitelerinin

içeriği ile ilgilidir.
Güvenli internet kullanmanın yolları
1. Güvenli ve lisanslı yazılım kullanılması
2. Anti-virüs yazılımları
3. Güvenlik duvarı (firewall)
4. Programların ve işletim sisteminin güncellenmesi
5. Şifre yönetimi
6. E-posta güvenliği:
7. Güvenli internete erişim
8. Web site güvenliği
9. Çocuklar için güvenlik
1.Güvenli ve lisanslı yazılım kullanılması
• Her yazılımın bir ücreti vardır ve ücretsiz bir şekilde o
yazılıma ulaşmak insanların ilgisini çekebilir.
• Ancak ücretsiz sunulan yazılımları amacı bilgisayara
ulaşmaktır.
• Yazılım bilgisayarınıza ulaştığı anda arka planda bazı
işlemler gerçekleştirebilir. Yazılımın sisteminize yüklendiği
an çeşitli güvenli açıkları oluşturabilir.
2. Anti-virüs yazılımları

Virüsler, bilgisayar sistemlerinin işletim sistemine zarar

vermek için veya bilgi elde edebilmek için oluşturulmuş,
işletim sistemi üzerinde bir noktaya yerleşen yazılımlardır.

• Virüs ve türevi diğer kötü amaçlı yazılımların sisteme

bulaşmaması için anti-virüs yazılımları kullanılmalıdır.
• Anti-virüs yazılımları sürekli tarama, özel tarama gibi farklı
çalışma prensiplerine sahiptir.
• Herhangi bir art niyetli bir yazılım fark edildiğinde sistem
bu dosyayı karantinaya alır veya isteğe bağlı siler.
3. Güvenlik duvarı (firewall)
• Bilgisayarın bir kale gibi dışardaki saldırılardan koruyacak
bir duvara ihtiyaç vardır.
• Güvenlik duvarı ile sadece veri gelişi sırasında değil aynı
zamanda veri gönderimi sırasında da gerekli filtrelemeler
bu duvar ile yapılır.
• Katı kuralları olan bu duvar, bazı programların çalışmasını
engelleyebilir ve bunun için sizden izin talep edebilir.
Programların ve işletim sisteminin güncellenmesi

• Mevcut güncellemeler, işletim sistemi ve yazılımların

tecrübe edilmeleri sonucu ortaya çıkan hataların ve
açıkların kapatılmasına yöneliktir.
• İşletim sistemi ve uygulamalar belli bir müddet sonra
mevcut yazılımlara destek vermeme karara alabilir. Bu
gibi durumlarda oluşabilecek hatalara ve açıklıklara
sebebiyet vermemesi için üst versiyona geçmek gerekir.
Şifre yönetimi
• Güçlü şifreler kullanılmalıdır.
1. En az 8 karakterden oluşmalıdır
2. En az üç farklı değişkenden oluşmalıdır (sayı, küçük
harf, sembol vb.)
3. İsim,doğum tarihi,TC kimlik no gibi bilinen değerleri
içermemelidir.
4. En fazla 3 ayda bir değiştirilmelidir.
5. Farklı platformlarda farklı şifreler kullanılmalıdır.
E-posta güvenliği
E-Posta güvenliğini sağlamak için öneriler;
1. Farklı işler için farklı e-posta kullanın. Banka için ayrı, iş için ayrı
gibi
2. Bankalar asla sizden e-posta ile bilgi istemez böyle postalara itibar
etmeyin.
3. Spam’a (Gereksiz) düşen postaların içeriğine çok eminseniz bakın.
4. Anti-Virüs yazılımı kullanınız. E-Posta ile gelen dokümanları virüs
testinden geçiriniz.
5. Şifrenizi unutma durumuna karşı asla herkes tarafından bilinen
kişisel bilgilerinizi kullanmayınız.
6. E-posta adreslerinizi güvenlik açığı oluşturabilecek ortamlarda
paylaşmayınız.
Güvenli internete erişim

• Kamusal alana açık ücretsiz kablosuz internetlere

bağlanmadan önce bu bağlantıların güvenli olup olmadığı
belirlenmelidir.
Böyle bir ağa bağlı iseniz;
1. Dosya paylaşımı gibi özelliklerin otomatik kapatılması
gerekir. El ile düzenlemelere ihtiyaç duyulacaktır.
2. Kötü niyetli yazılımların bu ağlar ile kolayca yayılacağı
unutulmamalıdır.
• Kişisel internet bağlantısı yaparken,aynı şekilde kontrollü
davranılmalıdır
Web site güvenliği
• İnternet hizmeti alınan servislerle iletişime geçilerek, bazı
sitelere olan erişim engellenmelidir.
• Cep telefonuna gelen mesaj veya e-posta ile gelen
bağlantılara erişmeden önce güvenli olup olmadığı kontrol
edilmelidir. Bunun için adres çubuğunda olan adres
dikkatlice incelenmelidir.

• Adresin başında https olması önemlidir.

Çocuklar için güvenlik
• İnternette çocuğun doğru yönlendirilmesi önemlidir.
İnternet kullanımı sırasında dikkat edilmesi gerekenler;
1. Bu konuda uzman bir kişiden yardım almak gerekir.
2. Çocukların tablet, bilgisayar gibi cihazlarla olan iletişimi
gün içinde sınırlı tutulmalıdır.
3. İnternet servis sağlayıcınızdan sizin için uygun olan
profil seçimi yapılmalıdır. Bu şekilde internet üzerindeki
tehlikeler filtrelenebilir.
4. Ek yazılımlarla bilgisayar üzerinde filtrelemeler
oluşturulabilir.
5. Çocukların oynadığı oyunlar kontrol edilmelidir.
Bilişim etiği nedir?
• Elektronik ve network ortamında uyulması gereken
kuralları tanımlayan normlar ve kodlar kısaca bilişim
etiğini ifade eder.
• Bilişim Etiği, bilişim alanında uyulması gereken yazılı ve
yazılı olmayan kurallardır.
Bilgisayar kullanım etik ilkelerinin temelini
oluşturan 10 ilke:
Computer Ethics Institute (Bilgisayar Etik Enstitüsü) tarafından
oluşturulmuştur.

• Bilgisayar başka insanlara zarar vermek için kullanılamaz.

• Başka insanların bilgisayar çalışmaları karıştırılamaz.
• Bilgisayar ortamında başka insanların dosyaları karıştırılamaz.
• Bilgisayar hırsızlık yapmak için kullanılamaz.
• Bilgisayar yalan bilgiyi yaymak için kullanılamaz.
• Bedeli ödenmeyen yazılım kopyalanamaz ve kullanılamaz.
• Başka insanların bilgisayar kaynakları izin almadan kullanılamaz.
• Başka insanların entelektüel bilgileri başkasına mal edilemez.
• Kişi yazdığı programın sosyal hayata etkilerini dikkate almalıdır.
• Kişi, bilgisayarı, diğer insanları dikkate alarak ve saygı göstererek
kullanmalıdır.
Bilişim etiği sorunları
• Kişisel haklar ve özel yaşama ilişkin sorunlar
• Bilginin doğruluğu, dağıtılması ve korunması
• Telif hakkı ihlalleri
• Siber suçlar ve nitelikli suç yöntemleri
• Otomasyon sonrasında artan işsizlik problemleri
• Sanal ilişkiler
• Aile hayatına etkisi
Bilişim etiği sorunları
• Türkiye Bilişim Derneği Raporu’nda da bilişim etiği ile ilgili
sorunlar “elektronik veriye erişim hakkı ve dijital eşitsizlik,
elektronik verilerin güvenilirliği, elektronik verilerin
doğruluğu ve güncelliği, gerçeğin çarpıtılması, sistem
güvenliği, fikri mülkiyet hakları, mahremiyet (gizlilik)
ihlalleri, kişisel verilerin korunması, kurumsal verilerin
korunması, internet kullanımında sorunlar, web sitelerinde
sorunlar, elektronik posta listeleri ve sosyal medyada
tartışma alanları” olarak ifade edilmiştir
• Bu sorunlar bilişim etiğinin kapsamını ve alt boyutlarını da
tanımlamaktadır. Alanyazında bilişim etiği ile ilgili kabul
gören gruplandırmalardan biri Mason tarafından 1986
yılında yapılmıştır
Bilişim etiği sorunları / Gizlilik
• Gizlilik; bireylerin kişisel bilgilerini uygun koşul ve
güvence altında paylaşmasını ifade etmektedir.
• Kişisel bilgilerin kişilerin kontrolleri dışında başkaları
tarafından kullanılmasına ve istenmeyen sonuçların
oluşmasına neden olmaktadır.
• Kişisel bilgiler kişinin haberi olmadan hesaplarından
online alış veriş yapılması, banka hesaplarına erişilmesi
ya da telefon dolandırıcılığına maruz kalması gibi
istenmeyen durumlarda kullanılabilmektedir.
Bilişim etiği sorunları / Doğruluk
• Doğruluk; bilginin doğruluğunu ve güvenirliğini
sağlayarak hatalı bilgilerden arındırmayı sağlamaktır.
• Teknolojik gelişmeler, herhangi birinin, uzmanlığı olmadığı
bir konuda, internetten topladığı bilgi ve resimlerle
oluşturacağı doğruluğu kontrol edilmemiş içeriği, dakikalar
içinde sanal ortamda yayınlayabilmesini sağlayabilir.
• Bu durumda, bu bilginin doğruluğunun kontrolünden ve bu
bilgi kullanıldığında ortaya çıkabilecek olası sorunlardan,
kimin sorumlu olacağı önemli soru işaretleridir.
Bilişim etiği sorunları / Erişebilirlik
• Erişebilirlik; dijital ortamdaki bilgiye erişim ve bu bilgiye
erişecek bireylerin sahip olması gereken becerileri ifade
etmektedir.
• Yasal olarak bilgiye ücretsiz erişim, bilginin erişilebilir
olması açısından son derece önemlidir. Ancak bilgiye
ücretsiz erişim, bilginin fikri mülkiyetine sahip olan kişinin,
bilginin üretilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için
gerekli giderlerinin karşılanamamasına neden olabilir.
• Bu durumda da; kalitesiz ve özensiz hazırlanacak
içeriklerle, eksik ya da hatalı ürünler ortaya çıkabilir.
• Bilginin üretilmesi için verilen emekle, bu bilgiye herkesin
erişebilmesi için oluşturulacak yolun birbiriyle uyumlu
olması gerekmektedir.
Bilişim etiği sorunları / Fikri Mülkiyet
• Fikri Mülkiyet; bilginin üretimi, dağıtımı, erişimi ve bilgiye
ulaşmak için gerekli maliyetlerin tamamını ifade
etmektedir.
• Bilginin üreticisi olan kişiler, bu bilgilerin kullanım hakkına
sahip olup diğer bireylerin bu bilgileri nasıl
kullanabileceğini belirtme hakkına da sahiptir. Ancak
gelişen teknoloji ile bilgilerin kolaylıkla kopyalanması,
paylaşılması ve dağıtılması mümkün olmaktadır.
• Fikri mülkiyetin korunması için, patent ve telif hakkı gibi
hukuki önlemlerin alınması mümkündür.
Telif hakları
• Telif hakları ülkemizde, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile
koruma altındadır. Telif hakkı, bir fikir ya da sanat ürünü
için geçerlidir.

• Fikrin bir eser hâline gelmiş olması önemlidir, esere

dönüşmeyen fikirler telif hakkıyla koruma altında değildir.
Bir makale, bir müzik parçası ya da bir program parçası
hepsi telif hakları ile korunmaktadır.
• Günümüzde çeşitli video paylaşım siteleri, bloglar ya da
forumlar aracılığı ile paylaşılan linkler, sinema filmlerinden
akademik kitaplara kadar pek çok kaynağa yasa dışı
olarak erişilebilmesine neden olmaktadır.
Güvenlik
• Bilişim sisteminin doğru çalışması ve dışarıdan
gelebilecek zararlara karşı önlem alınmasını
sağlamaktadır.

• Veri koruma, kişisel verilerin gizliliği, kurumsal bilgilerin

gizliliği ve siber saldırılar güvenlik konusunda üzerinde
durulan hususlardandır.
Türkiye’de Bilişim Suçlarına Yönelik Yasal Düzenlemeler

• Türk Ceza Kanununun 243. maddesi olan “Bilişim

sistemine girme” suçu, bir bilişim sisteminin bütününe
veya bir kısmına hukuka aykırı olarak giren ve orada
kalmaya devam eden kimselere verilecek cezaları
tanımlamaktadır. Bu cezalar; sisteme girme ve orada
kalma durumunda “bir yıla kadar hapis” veya “adli para
cezası” şeklindedir.
• Girilen sistem ücretli bir sistemse ceza yarı oranına kadar
indirilir, ancak sistemin içerdiği veriler yok olur veya
değişirse “altı aydan iki yıla kadar hapis cezası”
verilmektedir
• Türk Ceza Kanunu’nun 244. maddesi olan “Sistemi
Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya Değiştirme”
suçu; sistemin işleyişini engelleyen veya bozan kişi için “bir
yıldan beş yıla kadar hapis”, sistemin işleyişini bozmadan
verileri bozan, yok eden, değiştiren veya erişilmez kılan, sisteme
veri yerleştiren, var olan verileri başka bir yere gönderen kişi için
ise “altı aydan üç yıla kadar hapis” cezası ile cezalandırılır.
Ancak bu suçların bir banka veya kredi kurumunun ya da bir
kamu kurum veya kuruluşunun sistemlerine karşı yapılması
durumunda verilecek ceza yarı oranında arttırılır.
• Belirtilen suçların, suçu işleyen kişinin kendisine veya başkasına
haksız bir çıkar sağlamasının dışında başka bir suç
oluşturmaması halinde, iki yıldan altı yıla kadar hapis ve beş bin
güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
• Türk Ceza Kanunu’nun 245. maddesi olan “Banka veya Kredi
Kartlarının Kötüye Kullanılması” suçu; başkasına ait kredi
kartının, kart sahibinin rızası olmaksızın bir başkası tarafından
kullanılması ya da kullandırılması yoluyla yarar sağlanması
durumunda “üç yıldan altı yıla kadar hapis” ve “beş bin güne
kadar adli para cezası” ile cezalandırılır.
• Ancak suçun; eşler arasında, yakın akraba (alt veya üstsoy)
veya hısımlar arasında, evlat edinen ve evlatlık arasında veya
aynı konutta yaşayan kardeşler arasında işlenmesi halinde
ilgili akrabaya ceza verilmez.
• Başkalarına ait banka hesapları üzerinden sahte banka veya
kredi kartı üreten, satan, devreden, satın alan veya kabul eden
kişi “üç yıldan yedi yıla kadar hapis” ve “on bin güne kadar adli
para cezası” ile cezalandırılır.
• “Bilişim sistemine girme”, “Sistemi Engelleme, Bozma,
Verileri Yok Etme veya Değiştirme” ve “Banka veya Kredi
Kartlarının Kötüye Kullanılması” suçları ve bilişim
sistemlerinin araç olarak kullanılması yoluyla işlenebilecek
tüm suçlarda kullanılan bir cihazın, bilgisayar programını,
şifreyi veya güvenlik kodunu; imal eden, ithal eden, sevk
eden, nakleden, depolayan, kabul eden, satan, satışa arz
eden, satın alan, başkalarına veren veya bulunduran kişi
ise TCK 245/A maddesi uyarınca “bir yıldan üç yıla kadar
hapis” ve “beş bin güne kadar adli para cezası” ile
cezalandırılır.
Kaynakça
• Bayram, S., Kızılkaya-Cumaoğlu, G. ve Kuşbeyzi- Aybar.
İ. (2020). Bilişim Teknolojileri: Kuramsal Yaklaşım ve
Uygulamalar. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kert, S. B. (2018). Bilişim Teknolojileri. Ankara: Nobel
Yayıncılık.
• Keleş, E. (2019). İnternet ve Ağ toplumu. Ankara: Pegem
Yayıncılık.
• Şahin, S. (2017). Eğitimde Bilişim Teknolojileri. Ankara:
Pegem Akademi.
• Tecim, V. (2019). Bilişim Teknolojileri. Ankara: Nobel
Yayıncılık.