MÜHENDİSLİK ETİĞİ

4
DOÇ.DR. FATMA TUĞÇE ŞENBERBER DUMANLI
fatma.senberber@nisantasi.edu.tr
Etik

■ Etik kodlar; etik beklentileri artırak, etik

konulardaki diyalogları yasallaştırmak, etik
karar vermeyi teşvik etmek ve
uygulamalarda yetkinin kötüye kullanımını
engellemek ve yüksek standartlı
daranışların önünü açmak amacıyla
oluşturulmalıdır.
Etik

■ Etik kuralları, bireyler ve kuruluşlar tarafından karar

verme süreçlerini yönetmek ve doğruyu yanlıştan
ayırmak için kullanılan bir dizi ilke ve kuraldır. Bir
işletmenin veya kuruluşun etik standartları hakkında
genel bir fikir sağlarlar. Etik kodlara ek olarak,
insanların kendi kişisel etik kuralları da karar verme
mekanizmasına katkı sağlayabilir.
Etik kodların amaçları
■ Öncelikle insan ve insan mutluluğunun araç değil amaç
olması
■ Temelde dürüstlük ve yasalara bağlılık
■ Özeleştiri ve güven
■ Duygu ve değerlerin ortak kültürü
■ Demokratik katılım
■ Bütünsel bakış açısı
■ Yaratıcılık ve uzlaşmayla sonuçlanan çıkar çatışmaları
■ Ürüne ilişkin olarak güvenilirlik ve kalite
■ İşyeri hijyen ve güvenliği
 Etik Toplumdaki Beklentiler
Kişisel Din Etik Kurallar
Laik Etik Kurallar
Etik kodlar Hukuk Çalışanları
Tıbbi Meslek Çalışanları
Profesyonel
İş Dünyası
Eğitim ……
 Etik Kodlar
DOĞRULUK İşyerinde dürüstlüğü ve açık iletişimi koruyun.

TAKIM
İşi tamamlamak için birlikte çalışın.
ÇALIŞMASI
Kariyer kararlarınızı en çok kimi sevdiğinize göre
OBJEKTİFLİK vermeyin.

GİZLİLİK Müşterilerin güvenini her zaman koruyun.

BÜYÜME Her zaman profesyonel gelişimin peşinde olun.

Meslek Etiği kodlar
- Etik Kurallar Nasıl Oluşturulur ?
■ Kuruluşlar, üyelerinin kabul görmeyecek veya
ahlaka aykırı davranışlarını ortadan kaldırmak
için etik kuralları oluşturur. Bunlar genellikle
kendi sektörlerindeki mevcut etik sorunlar
etrafında yapılandırılmıştır.
■ Kuruluşun ilk adımı, önceliklerini ve kaçınmak
istediği etik sorunları belirlemektir. Örneğin bir
kuruluş, çalışanların şirketin veya müşterilerin
çıkarlarına aykırı davrandığı daha önceki
skandallar nedeniyle çıkar çatışmalarından
kaçınmak isteyebilir. Sonuç olarak, etik
kuralları belirli uygunsuz ilişkileri yasaklayabilir
veya çalışanların herhangi bir çıkar çatışması
izlenimi vermesini yasaklayabilir.
Kamu Çalışanları

■ Devletin yürütmekte olduğu faaliyetleri

güvenlik, adalet,eğitim, sağlık, sosyal
güvenlik ve yerel yönetimlerin yaptıkları
işler şeklinde geniş bir yelpazede
incelemek mümkündür. Devlet,
sorumlulukları alanına giren faaliyetleri,
kamu görevlileri aracılığıyla gerçekleştirir.
Kamu görevlileriyse kamusal faaliyetleri,
başta anayasaolmak üzere kanun,
yönetmelik, yönerge, genelge ve
mevzuatlara uygun yapmakla
mühkelleftir.
Kamu Çalışanları Etik Kodları
■ Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci
■ Halka hizmet bilinci
■ Hizmet standartlarına uyma
■ Amaca bağlılık
■ Dürüstlük ve tarafsızlık
■ Saygınlık ve güven
■ Hediye alma yasağı
■ Çıkar çatışmasından kaçınma
■ Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla
kullanılmaması
 Hukuk Çalışanları
■ Avukatlar, avukat yardımcıları ve hukuk
mesleğinin diğer çalışanları genel bir etik
kurallarına tabidir. Bu yönetim etiğinin
birkaçı şunları içerir:
■ Gizlilik - Avukatlar müvekkillerinin
güvenini her zaman korumalıdır.
■ Yetkinlik - Hukuk profesyonelleri
müvekkillerini yüksek düzeyde bir
yeterlilikle temsil etmelidir.
■ Mesleki Nezaket - Avukatlar
meslektaşlarına adil ve nezaketle
davranmalıdır.
Tıbbi Meslek
■ Amerikan Tabipler Birliği doktorlara bir etik
kuralları dayatıyor. Diğer personel ile kişilerarası
ilişkilerden hasta bakımına ilişkin bilgilere
kadar her şeyi ele alır. Örneğin:
■ Güven - Doktorlar kendileri ve hastaları
arasında güven duygusu oluşturmalıdır.
■ Zarar Vermeyin - Doktorlar hastalarına zarar
verecek hiçbir faaliyette bulunamaz.
■ Gizlilik - Doktorlar, hastalarının tıbbi
tedavilerinin veya geçmişlerinin ayrıntılarını
izinsiz paylaşamaz.
İş Dünyası
■ Şirketler ve çalışanların, müşterilerle ve
dış kurumlarla ilişkilerde belirli
davranışların uygun ve kabul edilebilir
olup olmadığına karar vermelerine
yardımcı olacak etik kuralları vardır. Pek
çok kuruluş, çalışanlarının yıllık etik
eğitimlerine katılmasını ve bazı
durumlarda şirket tarafından belirlenen
tüm etik kurallara bağlı kalacağına dair
beyanlar imzalamasını şart koşmaktadır.
İş Dünyası

■ İş dünyasındaki etik örnekleri şunları içerir:

■ Dürüstlük - Çalışanlar işyerinde dürüstlüğü
ve açık iletişimi sürdürmelidir.
■ Takım Çalışması - Profesyonel bir
organizasyonun üyeleri, işi bitirmek için
birlikte çalışmalıdır.
■ Objektiflik - İşverenler kariyer kararlarını en
çok kimi sevdiklerine veya kiminle kişisel
ilişkiler içinde olduklarına göre
vermemelidir.
Eğitim
■ Öğretmenler ve diğer eğitim
profesyonelleri öğrencilerine rol model
olurlar. Etik kuralları sadece
öğrencilerini kötü muameleye karşı
korumakla kalmıyor, aynı zamanda
onların adalet duygusunu da koruyor.
Eğitimdeki bazı etik kuralları örnekleri
şunlardır:
■ Dikkate Alınması - Öğretmenler
öğrencilerinin ihtiyaçlarını ilk sıraya
koymalıdır.
■ Büyüme - Eğitimcilerin mesleki
gelişimi sürdürmeleri gerekir.
■ İletişim - Öğretmenler her öğrenci için
bir destek ekibi olarak ebeveynlerle
birlikte çalışır.
Kişisel Etik
Dini Etik Kurallar
■ Dini etik kuralları gibi belirli etik kuralları yalnızca
seçilmiş grupların üyeleri için geçerlidir. Bunlar, o
dinin ilkeleri ve mensupları tarafından paylaşılan
ahlak değerlerine dayanmaktadır. Dini etik
kurallarına örnek olarak Yahudiliğin On Emri,
Hıristiyanlığın Mutlulukları, İslam'ın Beş Sütunu ve
Budizm'in Sekiz Katlı Yüce Yolu verilebilir.
■ Bu dinlerdeki bazı ortak etik değerler şunlardır:
■ Yaşamın Değeri - İnsanlarınızı öldürmeyin.
■ Barışı Takip Edin - Mümkün olduğunca şiddetten
kaçının.
■ Çalmayın - Size ait olmayan şeyleri almayın.
 Toplumda Etik Beklentiler
■ Toplumun geneli, din, coğrafi konum veya
milliyetten bağımsız olarak belirli etik, ahlak ve
değerlerin beklenebileceğini varsayar. Bunun
klasik örneği Altın Kuraldır: "Sana yapmalarını
istediğin şeyi başkalarına da yap." Toplumsal etik
davranışın diğer örnekleri şunları içerir:
■ Saygı – Vatandaşlar başkalarının mülkiyetine,
seçimlerine ve yaşamlarına saygı duymalıdır.
■ Sadakat : İnsanlar ailelerinin ve arkadaşlarının
ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koyarlar.
■ Dürüstlük : Bireyler topluluk üyelerine ve otorite
figürlerine doğruyu söyler.
 Laik Etik Kuralları
■ Ancak kişisel etik kuralları dini gerektirmez. Immanuel
Kant'ın kategorik buyruğu ve en çok sayıda insan için
en büyük faydayı öngören Faydacı kuralın her ikisi de
herhangi bir dini temele ihtiyaç duymayan etik
kurallardır. Bu etiklerden bazıları şunları içerebilir:
■ Sürdürülebilir Yaşam - Sürdürülemez kaynakları israf
etmeyecek şekilde yaşayın.
■ Savunmasız Kişilerin Bakımı - Tıbbi veya ekonomik
açıdan dezavantajlı olan kişilere bakım önceliği
verilmelidir.
■ Daha Büyük İyiliğe Fayda Sağlayın - Kararlarınızın
yalnızca kendinize değil başkalarına da yardımcı
olduğundan emin olun.
Evrensel Etik Değerler

Dürüstlük

Sorumlu Sözünü
vatandaşlık tutmak

Başkalarına
Sadakat
saygı

Adil olmak
Buna göre sizin
mesleğinizde olması
gerken etik kodlar
neler olmalıdır?
 Bilgisayarla
çalışmada etik kodlar
■ Günümüzde bilgisayarların evlerde,
okullarda, ofislerde, fabrikalarda,
mağazalarda kullanımı sıradan bir
hale gelmiştir. Büyük miktarda bilgiler
çok değişik amaçlar ile bilgisayarlarda
saklanıp, tekrar geri getirilmektedir.
Bilgisayar teknolojilerinde yaşanan
büyük gelişmeler, bilgisayarlara ilişkin
etik sorunların da ortaya çıkmasına
neden olmuştur.
Bilgisayar etiği ile ilgili olarak, bilgi çağının başlıca dört etik
konu üzerinde sorun yaşanmaktadır.

Gizlilik Mülkiyet

Doğruluk Erişim
■ İletişimde bilgi ve iletişim teknolojilerinin
kullanımı bireyler arasındaki ilişkileri
değiştirmiştir. Kişisel yakınlığın azalması ve
haberleşmedeki hız, eylemlerin etik
boyutunun dikkatlice düşünülmesi için
kullanıcılara yeterince zaman
bırakmamaktadır.
■ Elektronik bilgi kağıt üzerinde olan bilgiye
daha kırılgandır. Çünkü elektronik bilgi, çok
daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz girişler
için tehdide daha fazla açıktır.
■ Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı,
korsanlık ve gizlilik sorunları güncel
sorunlar haline gelmiştir.
■ Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye
erişebilirliğin korunmasına yönelik istekler
çatışmaktadır.
Bu bağlamda bilgisayar kullanımında uyulması gereken etik
kurallar şu şekildedir:

Bir bilgisayarı, diğer insanlara zarar vermek için kullanmayın.

Diğer insanların bilgisayar çalışmalarına karışmayın.

Başkalarının bilgisayar dosyalarına girmeyin.

Bir bilgisayarı çalmak için kullanmayın.

Bir bilgisayarı, yalacı şahitlk yapmak için kullanmayın.

Bedelini ödemediğniz bir yazılımı kopyalamayın veya kullanmayın.

Diğer insanların fikir eserlerini çalmayın.

Yazdığınız programın ya da tasarladığınız sistemin toplumsal sonuçlarını düşünün.

 Elektronik ■ E-posta metnine gönderilen kişiye hitaben,
haberleşmede gönderenin adını yazılmalı

etik kurallar ■ Mesaj kısa ve özlü olmalı

■ Kişiye değil konuya cevap verilmeli
■ Esprili ve alaycı bir dil kullanılmamalı
■ Yanlış anlaşılmaya meyil vermeyecek cümleler
kullanılmalı
■ Nazik bir yazışma dili
■ Konu hanesine muhakkak bir konu yazılmalı
■ ATEŞ, SU VE AHLAK
Ateş, su, ve ahlâk bir yolda
buluşmuşlar. Tanıştıktan sonra bir
muhabbete tutuşmuşlar. Başlamışlar
kendilerini tanıtmaya. Ateş başlamış
söze: Bendeniz ateş: Ben demiş
aşığımdır kimi zaman karanlıklarda,
kimi zaman soğuklarda ısınmaya
sebebim. Kimi zaman güneşim, kimi
zaman bir kor parçasıyım yakarım
hoşuma gitmediğinde önüme ne
gelirse. Çok iyiyimdir. Benden çok
kere istifade edilebilir der ve ekler
ateş. Fakat bir sinirlenirsem yakarım
etrafımda ne varsa kimi zaman
yangın olurum ansızın yakalarım en
boş anlarda der. Onun için benimle
aranızı iyi tutun der.
■ ATEŞ, SU VE AHLAK (Devamı
…)
Su başlar söze: Bendeniz der su:
Hayat kaynağıyımdır. Yokluğum
çok kötüdür. Ben olmazsam
yaşayamaz canlılar. Her hayatta
ben varım der. Benim olduğum
yerde vardır hayat. Sonra başlar
ateşin yaptığı gibi zararlarından
bahsetmeye. Fakat der ben bir
kızarsam sel olurum bazen, bazen
bir fırtınayla gelirim ne varsa
yutarım. Onun için benle aranızı
iyi tutun der.
■ ATEŞ, SU VE AHLAK (Devamı …)
Sıra gelir ahlaka: Bendeniz ahlak: Hayat
düzeninde benim yerim başkadır der. Benim
hiç bir kötülüğüm yoktur. Kimseyi de tehdit
etmem der.
Sonra ateş girer söze: Ben bu arkadaşlığı çok
sevdim der. Hani olurda bir gün birbirimizi
kaybedersek nasıl buluşacağız der. Su derki
beni kaybederseniz eğer bir yağmur
gördüğünüzde kaçmayın yaklaşın ben orada
olurum der. Ateş derki beni kaybederseniz
eğer bir duman görürseniz, bir sıcaklık
hissederseniz hemen gelin ben orada olurum
der.
Sıra gelir ahlaka: Söylediği söz çok
manidardır. Siz siz olun beni sakın
kaybetmeyin der. Eğer beni bir defa
kaybederseniz bir daha bulmanız mümkün
olmayabilir.