TIBBİ BİLİŞİM

VE ETİK

TA C E T T İ N İ N A N D I , P R O F. D R .

04.01.2021
HALK SAĞLIĞI 1
KAPSAM
• Etik kavramı
• Özel yaşamın gizliliği
• Güvenlik ve gizliliği
• Bilişim ve etik
• Sağlık Bakanlığı Etik Beyannamesi

04.01.2021 2
ETİK
• Ethos – karakter Yunanca
• Ahlak
• Meslek etiği

04.01.2021 3
 ETİKTE TEMEL SORU
• Doğru olan nedir -İyi olan nedir?

04.01.2021 4
BİLİŞİM ETİĞİ
• Bilişim etiği, diğer etik kurallarıyla önemli ölçüde örtüşür
• Özerklik, eşitlik, adalet, yardımseverlik, zarar vermeme ve bütünlük
• Bilgi gizliliği, güvenlik, erişim, açıklık, en az müdahaleci alternatif,
meşru ihlal ve hesap verebilirlik dahil olmak üzere diğer ilkeler sağlık
hizmetlerinde önemli rol oynar

04.01.2021 5
04.01.2021 6
TIP ETİĞİ
• Zarar verme
• Yararlı ol
• Saygılı ol
• Adaletli ol

04.01.2021 7
 HEKİMİN 3 TEMEL
SORUMLULUĞU

Yönetsel Etik

Adli

04.01.2021 8
 BİLGİSAYAR ETİK ENSTİTÜSÜ- ETİK
İLKELERİ 1
• Bilgisayar başka insanlara zarar vermek için kullanılamaz
• Başka insanların bilgisayar çalışmaları karıştırılamaz
• Bilgisayar ortamında başka insanların dosyaları karıştırılamaz
• Bilgisayar hırsızlık yapmak için kullanılamaz
• Bilgisayar yalan bilgiyi yaymak için kullanılamaz

04.01.2021 9
YAZILIM LİSANS
TÜRLERİ
• Lisanslı yazılım
• Ücretsiz yazılım (freeware)
• Deneme yazılımı (Demo- trial)
• Paylaşılan yazılım (Shareware)
• Beta yazılım
• Açık kodlu yazılımlar

04.01.2021 10
LİSANSLI YAZILIM

• Para karşılığında tüm kullanma hakkının satın alındığı yazılımdır

04.01.2021 11
ÜCRETSİZ
YAZILIM(FREEWARE)
– Ücret ödemeden kullanılabilir
– Çoğu web tarayıcılar
– OpenOffice

04.01.2021 12
BİLGİSAYAR ETİK ENSTİTÜSÜ-
ETİK İLKELERİ 2

• Bedeli ödenmeyen yazılım kopyalanamaz ve kullanılamaz

• Başka insanların bilgisayar kaynakları izin almadan kullanılamaz
• Başka insanların entelektüel bilgileri başkasına mal edilemez
• Kişi yazdığı programın sosyal hayata etkilerini dikkate almalıdır
• Kişi, bilgisayarı, diğer insanları dikkate alarak ve saygı göstererek
kullanmalıdır

04.01.2021 13
ULUSLARARSI TIBBİ
BİLİŞİM BİRLİĞİ
- ETİK KODLAR

04.01.2021 14
TEMEL ETİK
KAVRAMLAR
• Herkes otonomiye sahiptir, endi kararını kendi verir
• Tüm insanlar eşittir
• Yararlanma İlkesi: Bütün insanların, başkalarının iyiliğini ilerletme görevi
vardır
• Zarar vermeme: Herkesin diğer insanlara zarar vermemesi görevi vardır
• İmkansızlık ilkesi: Tüm haklar ve görevler, karşılanmasının mümkün olduğu
koşuluna tabidir
• Dürüstlük İlkesi
• Yükümlülüğü olan kimse, bu yükümlülüğü yerine getirmekle yükümlüdür

04.01.2021 15
BİLİŞİM ETİĞİ GENEL
PRENSİPLERİ
• Gizlilik
• Açıklık
• Güvenlik
• Erişme hakkı
• En az zararlı olanı seçme
• Hesap verebilirlik

04.01.2021 16
SB ETİK BEYANNAMESİ

1. Faaliyetler
2. Çalışanlar
3. Yönetim

04.01.2021 17
FALİYETLER VE ETİK

• Seffaflık, dürüstlük ve hesap verebilirlik vazgeçilmez ilkedir.

• Kanunlara, hukuk kurallarına ve mevzuata uyum esastır.
• Tarafsızlık ilkesi ve eşit yaklaşım gözetilir
• Ayrımcılık (cinsiyet, dil, din, ırk, mezhep vb.) yapılmaz
• Ahlak kuralları ve toplumsal değer yargılar korunur
• Ülkenin çıkarları ve kamu yararı doğrultusunda hareket edilir ve
vatandaşın ihtiyaçları ve memnuniyeti gözetilir
• Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli olması esastır

04.01.2021 18
FAALİYETLER
• Sürdürülebilirlik, devamlılık ve güncellik önemsenir ve gözetilir.
• Kalitenin sürekli yükseltilmesi hedeflenir
• Evrensellik, değişime ve yeniliğe açıklık desteklenir ve vazgeçilmezdir
• Kişisel bilgilerin gizliliği sağlanır
• İlişkilerde saygı, güven, nezaket, hoşgörü ve yardımseverlik esastır
• Doğru, güvenilir ve zamanında bilgi akışı ve iletişim sağlanır
• Kurallar ve tanımlar herkes tarafından anlaşılacak ve yoruma açık
olmayacak şekilde tutarlı, açık ve yazılıdır
• Belirlenen standartlar ile süreçlere uygunluk ve tutarlılık esastır

04.01.2021 19
 ÇALIŞANLARLA İLGİLİ
• “Ben” odaklı düşünülmez ve davranılmaz
• Çalışanlar birbirlerine önyargılı yaklaşmaz
• Çalışanların kişisel gelişimi ve eğitimi önemlidir
• Faaliyetlerde ve kararlarda katılımcılık ve paylaşımcı yaklaşımlar izlenir
• Ekip çalışması ön planda tutulur ve desteklenir
• Bireysel yaratıcılık ve inisiyatif kullanımı desteklenir
• Kariyer gelişiminde ve terfilerde liyakat ilkesine uyum esastır
• Çalışma ortamının ve koşullarının uygunluğu ve kalitesi önemsenir
• Çalışanlar kişisel sorumluluklarını bilir ve gereğini yerine getirir
• Çalışanlar mesai saatlerini etkili ve verimli kullanır
• Engelli çalışanlara yönelik çalışma koşullarının uygunluğu gözetilir

04.01.2021 20
 YÖNETİM VE ETİK
• Yolsuzluklar , çıkar çatışmaları, kişisel ve özel menfaatler önlenir
• Çalışanların performanslarını artırıcı çalışmalar yapılır
• Çalışanların yaşam standartlarının iyileştirilmesi önemsenir
• Her durumda çalışanların fizyolojik ve psikolojik olarak olumsuz
etkilenmemesi önemsenir
• Çalışanlara yönelik motivasyon artırıcı sosyal etkinlikler kurum kültürünün bir
parçasıdır
• Çalışanların performansına yönelik ödüllendirme sistemi uygulanır.
• Çalışanların performanslarının değerlendirilmesinde objektif kriterler
kullanılır.
• Kurum kültürünün sürekli değişime açık ve çağdaş bir yapıda geliştirilmesine
çalışılır.

04.01.2021 21
YÖNETİM VE ETİK 1
• Yöneticiler çalışanlara yaptıkları işlerde destek verir ve sorumluluğunu
paylaşır
• Hataların ve eksikliklerin giderilmesi konusunda yapıcı yaklaşım
gösterilir
• Düşüncelerin ve sorunların rahatça söylenebildiği ve dikkate alındığı
ortamlar sağlanır
• Yöneticiler ile çalışanlar arasında iletişim desteklenir

04.01.2021 22
YÖNETİM VE ETİK 2
• Yöneticiler çalışanlara yaptıkları işlerde destek verir ve sorumluluğunu
paylaşır
• Hataların ve eksikliklerin giderilmesi konusunda yapıcı yaklaşım
gösterilir.
• Düşüncelerin ve sorunların rahatça söylenebildiği ve dikkate alındığı
ortamlar sağlanır.
• Yöneticiler ile çalışanlar arasında iletişim desteklenir.
• Yönetimde hakkaniyet ilkesi ve adil yaklaşım gözetilir.
• “Doğru işe doğru insan” ilkesi uygulanır.
• Yetki devri ve inisiyatif kullanımı desteklenir.
• Yöneticilerin kendisine bağlı çalışanları doğru tanıması esastır.
• Dış baskılar dikkate alınmaz.

04.01.2021 23
ÇIKAR ÇAKIŞMASI
• Bireysel çıkar
– Hastanın çıkarı
– Çalışanın çıkarı (Hekim, araştırmacı vb.)
• Kurumsal çıkar

04.01.2021 24
ETİK
• Doğru ve yanlış olanı anlamada yol gösterici kurallar bütünü
• Bilişim alanında çalışanların etik kurallara uyması önemli

• Doğru olan nedir? Yanlış olan nedir?

04.01.2021 25