ÖNEMLİ ETİK TEORİLER

ETİK

-Etik insanların nasıl davranması gerektiği ile ilgilenir ve doğru davranış ile iyi hayatın tanımını
yapmaya çalışır.*

-Etiğin soruları;**

✓‘’Doğru’nun anlamı nedir?" (Meta-Etik)

✓‘İnsanlar nelerin doğru olduğunu düşünür? " (Betimleyici Etik)

✓«İnsanlar nasıl davranmalıdır?"(Normatif Etik)

✓"Ahlaki bilgiyi nasıl uygulamaya geçirebiliriz?" (Uygulamalı Etik)

✓“Etik yalnızca doğru ve yanlışı ayırt etmemize yardımcı olmaz; insan davranışları ile ilgili
değerlendirmelerimizin geçerliliğinin nedenini ve hangi temellere dayandığını bilmemize de yardımcı
olur.

ÖNEMLİ ETİK TEORİLER

METAETİK

-Metaetik, etik çalışma alanları arasında en soyut olanıdır.

-“meta” Yunancada “öte” veya “üst” anlamına gelmektedir.

-Metaetik teorileri, insanların davranışları yerine iyi ve kötü, doğru ve yanlışın doğasını tanımlamaya
çalışır. Ahlaksal yargıların statüsü ve metodolojisi üzerine odaklanır.

-İyi ve kötü var olagelen doğal özellikler midir?

-Kişinin bakış açısına mı dayanır?

-Neyin doğru neyin yanlış olduğunu nasıl bilebiliriz?

BETİMLEYİCİ ETİK

Betimleyici Etik eylemlerle ilgili ortaya çıkan betimleyici bir yaklaşımdır. Olması gereken eylemlerle
ilgili ahlaki değerlerden ziyade, var olan ahlaki değer ve olguları tespit etmek ve bu tür inançların
sosyolojik ve psikolojik yönleriyle ilgili araştırma yapmaktan çıkan bir etik türüdür. Bu yaklaşımda etik,
seyirci, gözlemci konumundadır. *

Betimleyici etik farklı kişilerin neyin doğru veya yanlış olduğunu düşündüğünü araştırır.

-İnsanları değerlerini ve etik ideallerini,

-Hangi eylemlerin doğru hangi eylemlerin yanlış olduğuna dair inançlarını,

-Toplulukların etik davranışları ödüllendirme ve etik dışı davranışları cezalandırma biçimlerini,

araştırır.

İnsanlara ahlaki karar almada rehberlik etmek veya ahlaki normların mantıklılığını değerlendirmek
gibi bir amacı yoktur.
NORMATİF ETİK

Normatif Etik;

-Bir şeylerin nasıl olması gerektiği,

-Nasıl değerlendirileceği,

-Nelerin iyi veya kötü olduğu,

-Hangi eylemlerin doğru veya yanlış olduğu, ile ilgilenir.

İnsanların davranışlarına yönelik kurallar veya normlar geliştirmeye çalışır.

Normatif etik;

-insanların nasıl davranması gerektiğine dair haklı bir temel sağlamaya çalışır*

-Davranışımızı yöneten genel ahlaki kurallar sunan teoriler geliştirmeye odaklanır.

-İnsanların ahlaklı bir hayat sürmek için neler yapması gerektiğine odaklıdır. 

UYGULAMALI ETİK

Uygulamalı etik, etik teorileri gerçek hayattaki durumlara uygulamaya/uyarlamaya çalışan bir felsefe
disiplinidir.

Uygulamalı etik hayatımızın belli alanlarında nasıl davranmamız gerektiğinin araştırılmasıdır. Örn. Et
yemek, ötenazi vb. konuları nasıl ele almalıyız.. *

Uygulamalı etiğe örnek sorular şunlardır:

➢«Kürtaj yaptırmak ahlaka aykırı mıdır?",

➢«Ötenazi ahlak dışı mıdır?",

➢«İnsan hakları nelerdir ve bunları nasıl tanımlarız?"

MESLEKİ ETİK  

Meslek: Belli bir eğitim ile kazanılan, sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek,
hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş (TDK)

“Bir işin meslek sayılabilmesi için, uğraş alanının etik değer ve ilkelere de içinde yer vermesi
gerekmektedir. Meslek elemanının yeterliliğe sahip olması gereklidir. “ Yeterlilik” meslek
elemanının sahip olması beklenen üç temel öğeden oluşur; bilgi, beceri, doğru iş alışkanlıkları ve
tutumları. (Aydın,2017) TDK: Türk Dil Kurumu

Bir uğraşın meslek sayılabilmesi için taşıması gereken unsurlar şunlardır:

1. Bir meslek dalı, toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini karşılar.

2. Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil, aynı zamanda başkalarının yararı için de yaptığı bir
uğraştır.

3. Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır.

4. Meslek dalları araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar.
5. Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır.

6. Meslek olarak kabul edilecek bütün uğraş alanlarının kendine özgü değer ve etik ilkeleri vardır ve
bu mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar (Aydın, 2017). TDK: Türk Dil
Kurumu

MESLEK BİRLİKLERİ

-Aynı mesleği çok sayıda kişinin yapması, bu kişilerin bir araya gelmelerine ve meslek birliği etrafında
toplanmalarına yol açmıştır.

-Bir meslek birliğinin temel kaygısı; mesleği geliştirmek, üyeleri arasında birlik ve beraberliği
sağlamak, aynı ilke ve değerler etrafında toplamak, meslek grubunu toplum içinde onurlu ve saygın
bir konuma getirmek ve sonuçta herkes için yararlı bir ortam sağlamaktır.

MESLEK ETİĞİ NEDİR?

-İş hayatındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensiplerin toplamına meslek
etiği denilmektedir.

-Diğer bir ifadeyle mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu
hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur. (MEB, 2011)

-Belirli bir meslek grubunun, meslek üyelerine emreden, onlara belli kurallarla davranmaya zorlayan,
kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, mesleki rekabeti
düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkelerdir.

-Mesleki etik, her zaman bir grubun eseridir. Mesleki etik, grup onu koruduğu sürece yürürlükte
kalabilen ve bireylere emreden, onları şu ya da bu şekilde davranmaya zorlayan, kişisel eğilimlerine
bir sınır çizen ve daha ileri gitmelerine engel olan kurallardan oluşmuştur.

-Mesleki etik kuralları olarak belirlenen ve üyelerinin genel ve ortak olan davranış biçimlerini
tanımlayan ilkelerin üç temel fonksiyonu bulunmaktadır;

-Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayırmak,

-Meslek içi rekabeti düzenlemek, Hizmet ideallerini korumak.

-Belli bir mesleğin uyacağı standartları belirten kuralların tamamına meslek etiği ilkeleri denmektedir.

MESLEK ETİĞİNİN ÖNEMLİ BİR KONU HALİNE GELMESİNE YOL AÇAN FAKTÖRLER

1. Küresel pazardaki rekabet avantajının kazanılmasında, insan tutum ve davranışlarının etkisinin

artması nedeniyle meslek etiğinin önem kazanması,

2. Ekonomik ilişkilerde, uluslararası etik vizyonunun ve ilkelerin itici gücü,

3. Etik değerler ve etik değerlere dayalı davranış biçimleri işletme imajı ve saygınlığı arasındaki
doğrusal ilişki.

MESLEK ETİĞİNİN ÖNEMLİ BİR KONU HALİNE GELMESİNE YOL AÇAN FAKTÖRLER (DEVAM)

5.Etik sosyal sorumluluk konularında gerçekleştirilen etkinliklerin işletmelerin stratejik yönetimlerinin

karlılık politikalarındaki araçlardan biri olması,

6. Meslek etiği ilkelerinin, işletmelerin ilişkide bulundukları tüm işletme ve kişileri (tüketiciler, sunucu
firmalar, satıcı firmalar, çalışanlar, yöneticiler vb.) yakından ilgilendirmesi ve güven anlamı içermesi.
İŞ ETİĞİ

-İş etiği işletmelerde neyin iyi neyin doğru, neyin kötü ve yanlış olduğunu, işletmelerin amacının ne
olması gerektiğini; ahlaklı ve erdemli olarak algılanan bir işletmenin hangi öğeleri içerdiğini araştıran
bilimsel bir alandır (1).

-İş etiği genel ahlak kurallarının iş hayatına uygulanması olup dürüstlük ve doğruluk üzerine kurulu
toplumun beklentilerinden adil rekabete, reklamcılıktan halkla ilişkilere, sosyal sorumluluktan
tüketicinin bağımsızlığına kadar, çok farklı boyutları olan uygulamalı bir ahlak felsefesi türü olarak
ifade edilmektedir.

İŞ ETİĞİ

-İş etiği ile ilgili tanımlamalara bakıldığında, kabul gören esasların şu konularda yoğunlaştığı
görülmektedir:

1. İnsanların işle ilgili kararları ve işletmelerin toplumsal ve ahlaki sorumluluklarıyla ilgili konular,

2. İş ile ilgili değerler, normlar ve kurallar,

3. İş dünyasındaki ahlaki ilkeler, standartlar ve inançlar sistemi.

İŞ ETİĞİ

-İş ahlakı/İş etiği, uygulamalı bir ahlak bilgisidir ve iş hayatında karşılaşılan tüm ahlaki sorunları
inceler.

-Bu sorunlar veya taraflar şu gruplar arasındaki ilişkileri içermektedir:

-İşletmeler arasındaki ilişkiler,

-İşletme yöneticileri ile çalışanları arasındaki ilişkiler,

-İşletme çalışanlarının kendi aralarındaki ilişkiler,

-İşletme ile müşterileri arasındaki ilişkiler,

-İşletme ile tedarikçiler arasındaki ilişkiler,

-İşletme ile kamu yönetimleri arasındaki ilişkiler,

-İşletme ile çevresel faktörler arasındaki ilişkiler,

-İşletme ile diğer kuruluşlar (kredi kurumları, sendikalar, sivil toplum örgütleri vb.) arasındaki ilişkiler.
(Özdemir, 2009: 306)

İŞ ETİĞİ

-Diğer yandan, iş etiğini “normatif iş etiği” ve “betimleyici iş etiği” olarak ikiye ayırmak uygun
olacaktır.

-Normatif iş etiği,“iş etiğine uygun davranışların neler olması gerektiği konusunu inceler ve iş etiği
ilkelerinin belirlenmesi üzerine çalışır.”

-Betimleyici iş etiği ise, “iş dünyasında olması gereken davranışları değil, varolan ahlâki sorunları ve
bu konudaki tutum ve davranışları ortaya çıkarmak üzere yoğunlaşır”
İş Etiği Seviyeleri

-Uluslararası Seviye

-Toplumsal Seviye

-Birlik Seviyesi

-Örgütsel Seviye

-Bireysel Seviye

GANDHİ VE İŞ ETİĞİ

İş komşuluğu geliştirmek, toplumun üyelerini bir araya getirmek için bir yol ve insanların birbirlerini
sevmeleri ve birbirlerine hizmet etmeleri için bir araçtır.

Mahatma Gandhi’ye göre:

Bizi yok edecek yedi şey:

• Çalışmadan zenginlik

• Vicdan olmadan zevk

• Karakter olmadan Bilgi

• Ahlak (Etik) olmadan Ticaret (İş)

• İnsanlık olmayan Bilim

• Özveri olmayan Din

• Prensip olmadan Siyaset

İŞ ALANINDAKİ ETİK SORUNLARA ÖRNEKLER

-Gıdalarda tağşiş

-Ürün Güvenliği/ Eşit Olmayan Standartlar

-Ürün depolama ve lojistiği ile ilgili sorumsuz davranışlar

-Müşterilerle sorunlar

-Yanıltıcı Reklam ve Kampanyalar

-Satış sonrası yetersiz sorumluluk

-Sosyal yardım amaçlarına az bütçe ayrılması

-Çevresel konular