ETİK TÜRLERİ

ETİK

NORMATİF METAETİK UYGULAMALI

 NORMATİF ETİK

NASIL EYLEMDE
BULUNULMALI ?

NASIL
YAŞAMALI ?

NASIL BİR
İNSAN OLMALI ?

SORULARININ CEVABINI ARAYAN ETİK NORMATİF ETİKTİR.

 META ETİK
(ANALİTİK
YAKLAŞIM )

KÖTÜ NE ?

İYİ NE ?

Ahlak bilgisinin
ne tür bir bilgi olduğunu,
onun temelini,
doğasını ve yapısını araştırır.
• Günümüzde, etiğin inceleme alanına giren
konular üç ana başlık altında ince­
lenmektedir.
• Bunlar; normatif etik, metaetik ve
uygulamalı ahlaktır.
 1.NORMATİF ETİK
(KURAL KOYUCU AHLAK FELSEFESİ)

• Yargılama ve değerlendirmelerin kendisine göre yapıldığı ölçüt; uyulması gerekli olan kural olarak kabul
edilen 'norm' kelimesinden türeyen normatif etik,
• "Ne tür eylemler doğru veya yanlıştır?",
• "Nasıl eylemde bulunmalı?",
• "Ahlaki bakımdan nasıl yaşamalı?",
• "Nasıl bir insan olmalı?" sorunlarıyla ilgilenir.
• "Bir yaşamı iyi yaşam yapan nedir?",
• "İnsan için ne tür erdemlilikler vardır?",
• "Bir­birimize ve kendimize karşı ne tür ödevlerimiz vardır?",
• "Doğru eylem nedir?" sorularını ele almaktadır.
• Kısacası normatif etik, kişinin ahlaki ba­kımdan ne
yapması, nasıl bir kişi olması gerektiği gibi
soruları veya konuları araş­tırarak en temel ilkeleri
ve kuralları ifade etmeye ve savunmaya çalışır.
Buna eleştirel ahlak veya teorik ahlak da
denilmektedir.
• Normatif etik nasıl yaşamamız gerektiğini bildiren
ah­lâkî ilkeleri araştırır, hayatta nihaî ve en yüksek
değere sahip olan şeylerin neler olduğunu tartışır,
âdil bir toplumun hangi unsurları içermesi
gerektiğini ortaya koyar, bir insanı ahlâken iyi
kılan şeylerin neler olduğunu sorgular.
• Etik, normatif (kural koyucu) bir disiplindir. Zira insanlara,
neyin doğru ve neyin yanlış, neyin iyi ve kötü olduğuyla,
belirli du­rumlarda, ne yapıp ne yapmamaları gerektiğiyle,
hayatta hangi nihaî amaçların peşinden gitmek
durumunda olduklarıyla, hayatlarını nasıl sürdürmeleri
gerektiğiyle ilgili bilgi veren, insanların ahlâkî eylemleri
için norm ve düzenleyici ilkeler getiren normatif etiktir.
 2.METAETİK
(ANALİTİK AHLAK FELSEFESİ)
• Nesnel ahlak olgusu var mıdır? Eğer varsa bu olgular ne tür olgulardır?
• "Doğru", "yanlış", "iyi", ve "kötü" gibi ahlaki kavramların doğru tanımını
verebilir miyiz? Örneğin, insan öldürmenin yanlış ol­duğunu söylediğimizde
buradaki 'yanlış' sözcüğü neyi ifade etmektedir? Doğal bir nitelik midir? Dahası,
öldürme eyleminin böyle bir niteliğe sahip olup olmadığını nasıl bilebiliriz?
Bütün bu soruları yanıtlamak ahlak bilgisinin doğasını incelemekle mümkün
olacaktır:
• Ahlakın doğruları ne tür doğ­rulardır? Bu doğruların kaynağı nedir?
• Ahlak bilgisi nesnel midir?
• Duyguların ve ak­lın ahlak bilgisindeki rolü nedir? Sorularıyla ilgilenen metaetik,
etiğin ve ahlaki yargıların doğası, temellendirilmesi konularıyla ilgilenir.
• Analitik veya eleştirel etik olarak da tanımlanmaktadır.
• Metaetik önermeler aracılığıyla eylem ve davranışlar değil etik kuramlar
ve sis­temler betimlenir, çözümlenir, yeniden kurulur ve bilimsel açıdan
eleştirel olarak değerlendirilir.
• Metaetik, 20. yüz­yılda Anglo-Sakson dünyada oldukça etkili olmuş olan
yeni bir felsefe yapma tarzının, yani felsefenin biricik görevinin dilin
mantıksal analizi veya kavram çözümlemesi olduğunu öne süren analitik
felsefenin etik ala­nındaki tavrını ya da yaklaşımını ifade eder.
• Normatif etikte ilk elden ahlâkî yargılar, “Haz iyidir”, “Nihaî amaç en
yüksek sayıda insanın mutluluğudur”, “Hırsızlık kötüdür”, “İnsanlar başka
insanları bir araç olarak değil de, bir amaç olarak görmeli­dirler” benzeri
yargılar ortaya koyar: Bu yargılara dayanarak hazcılık, yararcılık benzeri
normatif etik görüşleri oluşturur.
• Metaetik ise, normatif etiği varsayarak, işte bu temel üzerine yükselir.
• Buna göre metaetik, normatif etiğin koymuş olduğu ahlâkî yargılar
üzerine konuşur, bu yargılarda geçen kavramları analiz eder ve söz konusu
kavramlarla yargıların anlamla­rını, mahiyetlerini ve birbirleri karşısındaki
durumlarım inceler. Bundan dolayı metaetik, ahlâk hakkında konuşma,
yani ahlâkî hayatla ilgili önermeler ileri süren etiğin de bir üst düzeyine
çıkarak, onun üzerine bir söylem olmak durumundadır.
• Etiğin ya da normatif etiğin malzemesi ah­lâktan, bireylerin ya da cemaatlerin
ahlâkî hayatından gelirken, metaetiğin malzemesi ise normatif etikten
gelmektedir. Onun konusu “yaptırım”, “amaç” ya da “eylem”lerden çok, bu amaç,
yaptırım ve eylemler hakkındaki düşüncelerle bu düşüncelerin ifadeleri olan
önermeler ve bu önermelerden meydana gelen etik teoriler veya ahlâk
sistemleridir.
• Metaetik, ahlâk sistemlerini, onların ilk ilkeleri olan ahlâkî yargıları ve
ahlâkî kavramları tahlil edip çözümler. O, etik bağlamında herhangi bir
ahlâkî ilke geliştirmek, normatif bir teori üretmek veya belli bir ahlâkî ideal
teklif etmek yerine, felsefî bir analiz gerçekleştirir.
 3.UYGULAMALI ETİK

• Ahlak fel­sefesi, sadece teorik bir bilim olarak değil, aynı zamanda uygulamalı bir bilimdir.
Genel ahlaki ilkelerin belirli yaşam ve eylem alanlarına uygulanmasıyla, ahlakiliğin mutlaklık
ve koşulsuzluk talebini, ahlakla bir bağlam içinde yorumlayan, özel, “somut” bir etik olur.
• Ahlak fel­sefesi, ahlak olgusuna kuramsal olarak yaklaşmanın yanında, toplum içinde
tartış­malı olan ahlak sorunlarına da çözümler getirmeye çalışır.
• Bu sorunların bazıları şunlardır: Suç ve ceza, ölüm cezası, kürtaj, ötanazi, ölüm orucu, pozitif
ayrımcı­lık, imkân ve fırsat eşitliği, pornografi ve sansür, göç, açlık, savaş ve terörizm, mil­
liyetçilik ve ırkçılık, biyoetik, genetik mühendisliği, taşıyıcı annelik, klonlama, hayvan hakları,
iş ahlakı, medya ahlakı, bilgisa­yar etiği, mühendislik etiği, çevre etiği.