SAĞLIK YÖNETİMİ

YÖNETİM NEDİR ? 1
• Saptanan amaçlara en etkin ve
verimli biçimde ulaşabilmek için,
insanların çabalarını birleştiren
ve düzenleştiren, eşgüdümleyen
(koordine eden) iş ve eylemlerin
tümüdür.
 YÖNETİM NEDİR ? 2
 Örgüt amaçlarının yerine getirilmesi,
gerçekleşmesi
 Yöneticilerin yetiştirilmesi
 Denetim işlevlerine ilişkin kavram
 ilke, kuram ve tekniklerin
 Sistemli ve bilinçli bir biçimde beceriyle
uygulanması etkinliklerinin tümüdür
 YÖNETİM NEDİR ? 3
• Aynı amacı paylaşan insanların
• Yer aldıkları bir örgütün
• Hedefledikleri amaçlarını
gerçekleştirmek için
• Yaptığı eylemlerden oluşan bir
SÜREÇtir
 YÖNETİM NEDİR ? 4
• Yönetim, insanları etkileme,
onları toplumun ortak çıkarları ve
yararları doğrultusunda
yönlendirme bilim ve sanatıdır
 YÖNETİM NEDİR ? 5
• Yönetim, iki ya da daha çok
kişinin bir amacı gerçekleştirmek
için bir araya gelerek,
belirledikleri amaca yönelik
yaptıkları işlemlerin ve eylemlerin
tümüdür
 YÖNETİM NEDİR ? 6
• Yönetim, insanların
oluşturdukları örgütler ve onların
kararları ve uygulamaları
toplamıdır
Yönetim insanlara
özgü müdür?
 SAĞLIK YÖNETİMİ KAVRAMI 1
Sağlık Hizmetlerinin ve İşlerinin
• Kaynaklar en verimli şekilde kullanılarak
• İşlerin gereken yer ve sürede
• Hedeflenen biçimde
• En kısa sürede / zamanda
• En az maddi harcamayla
• İnsan aracılığı ile
YAPILMASIDIR
Yönetim süreçlerinin ögeleri
• Saptanmış, hedeflenen kimi ortak
amaçlar olmalıdır
• Bunları gerçekleştirmek için yapılacak
"işleri, eylemleri planlamak" gereklidir
• Yönetim bir tür uygulamadır ve bu
eylemlerin, adına “Yönetici” denen
öznesi vardır
SAĞLIK YÖNETİMİ KAVRAMI 2
Tıbbi bakım ve sağlıklı bir çevre istemlerinin
Kişilere, örgütlere ve toplumlara
Belli hizmetler sağlayarak karşılanmasını
olanaklı kılan
Kaynak ve süreçlerin
• Planlanması örgütlenmesi, yürütülmesi,
eşgüdümlenmesi ve denetimidir
 Niçin Sağlık Yönetimi 1
• Tek tek bireylerin sağlık gereksinimlerinin
karşılanması Matematiksel mantıkla toplumun
gereksinimlerini karşılamakla eş anlamlı
değildir
• Toplum, bireylerin salt mekanik toplamından
oluşan bir kavram değildir
• Ondan öte ve karmaşık boyutları olan bir
olgudur, bir gerçekliktir
• Toplum Sağlığı hizmetleri, özel bir özenle ele
alınıp yönetilmek zorundadır
 Niçin Sağlık Yönetimi 2
• Kaynakların yanlış tahsisi
• Hizmetlerde hakkaniyetin
sağlanamaması
• Hizmetlerdeki verimsizlik
• Maliyetlerin gelir artışıyla
kıyaslanamayacak büyüklükte
artış göstermesi
 Niçin Sağlık Yönetimi 3
• Klasik tedavi edici
• Hekim-hemşire ikilisinin
dominansı ile yürütülen sistemler
• Bugün için geçerliliğini yitirmiş
durumdadır
 Niçin Sağlık Yönetimi 4
• Sağlık müdürlükleri
• Hastaneler
• Dispanserler
• Sağlık Ocağı sorumlu tabipliği
• Sağlık Grup Başkanlığı
• Sağlık Bakanlığı merkez örgütünde
• Özel yapılanmaların yönetsel basamaklarında
• Diğer sağlık kuruluşlarının başındaki yöneticiler
hekimdir
 Kitlelerin sağlık gereksinimlerini
karşılamak için apayrı önlemler ve
hizmetler gereklidir.
Örnek:
• Yaşadığımız çevrede sağlıklı bir
havayı soluma
• Gıda hijyeni ve güvenliği
• Ulaşımda ve toplu yaşanan yerlerde
sağlık / güvenlik önlemler
• Sağlık kurumlarının özel yapısı
• Sağlık personelinin özel durumu
 Niçin Sağlık Yönetimi 5
Sağlık hizmetlerine gereksinimlerin
• Çeşitliliği
• Fazlalılığı
• Özelliği
• Aciliyeti
• Sonuçlarının farklılığı
 Niçin Sağlık Yönetimi 6
• Tıp eğitiminde hekim adayları
• Yönetim
• Ekonomi
• İşletme
• Hukuk gibi konularda eğitim
almalı, bilmeli, ilgi duymalıdır
 Sağlık Yöneticisi kimdir?
• Hekimler, yönetsel süreçlerde
hem doğrudan özneler (aktörler),
hem de alanın profesyonelleri ile
aynı takımda (ekipte) yer alan
kişilerdir
Yönetim bir bilimdir. Yönetim çok geniş
bir kavram, yönetici de çok geniş bir
alanda hizmet verecek kişidir.
Ülkemizde yönetici yetiştirmiyoruz,
YÖNETİCİ ARIYORUZ..

Prof. Dr. Zafer ÖZTEK

Hacettepe Üni. Tıp Fak.
Halk Sağlığı AD
KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI
• Sunucu odaklıdır
• Var olanla yetinir
• Emirler verir
• Tepkicidir
• Gelenekçi ve sağlamcıdır
• Meşguliyeti sever
• Güç alanını korur
• “Biz – Onlar” diye düşünür
• Kuşkucudur  
ÇAĞDAŞ YÖNETİM ANLAYIŞI
• Birey odaklıdır
• Standartları geliştirir
• Gücü ve yetkiyi paylaşır
• Çalışanlarla birlikte hareket eder
• Yenilikçi ve risk severdir
• Sonuçlara iyi analiz eder
• Ekip çalışmasına önem verir
• Örgütsel perspektifi vardır
• İyimser ve yapıcıdır
 Yönetici
-Üretim bilgisi -Alan bilgisi
-Karar verme yetisi -Araştırıcılık
-Deneyim -Girişimcilik
-Analiz yetisi -İyi insan ilişkileri
-Soğukkanlılık -Risk alabilme
-Denetim becerisi -Ön yargısız olmak
-Vizyon sahibi
 YÖNETİMİN İLKELERİ
1. Amaç ve hedeflerin belirlenmesi
2. Deneyimlerden yararlanma
3. İş bölümü
4. Kaynak bulma
5. İşlerin birleştirilmesi
6. Yetki devri (temsil yetkisi)
7. Seçicilik
8. Hızlı karar verme
YÖNETİMİN İLKELERİ
1. AMAÇ VE HEDEF BELİRLEME

*ne yapılacak?
*ne kadar yapılacak?
*nerede yapılacak?
*ne zaman bitirilecek?
 Örnek (Amaç):

2009 yılında Trabzon il merkezinde

1. Anne ve çocuk sağlığı iyileştirilecek

2. Bulaşıcı hastalıklarla mücadele

edilecek
 Örnek (Hedef):
2009 yılında Trabzon il merkezinde
• Gebelerin %95’ine doğum öncesi ve doğum
sonrası bakımları sağlanacak

• Gebelerin %100’ü doğumlarını bir sağlık

personeli yardımı ile sağlık kurumunda
yapacak

• Yaz aylarında görülen AGE olguları sayısı

%60 azaltılacak
 Örnek (Hedef):
2009 yılında Trabzon il merkezinde

• DBT, OPV, KKK ve Hepatit B

aşılama oranları en az %98
olacak

• Hiç neonatal tetanos olgusu

olmayacak
 Örnek (Eylem)
 Her hafta Çarşamba günleri personele
yönelik hizmetiçi eğitimler yapılacak

 Salı ve Cuma öğleden sonra halka

eğitimler yapılacak

 Sağlık kayıtları her gün ilgili personelle

hekim tarafından gözden geçirilecek (hedef
nüfus, gebe-loğusa izlem fişi, bebek-çocuk
izlem fişi vb)
 Örnek (Eylem)
 Aşı için kullanılan araç ve
malzemeler her ayın ilk haftası
temin edilecek
 Her ayın son haftası aracın bakımı
yaptırılacak
 Gebe izlemleri için gerekli
fetoskop, tansiyon ölçer, tartı,
mesura eksiksiz olacak
 ...............
 2.Deneyimlerden Yararlanma

* Amaçlanan hedefe her zaman

ulaşılabilir mi?
- Yöneticinin görevi, nedenleri
araştırmak
- Geçmişte yapılan hataların belirlemek
- Düzeltici önlemleri almak

DENEYİMLE ÖĞRENME
 3. İş Bölümü

* Ekip hizmeti  İş Bölümü

* Ekip üyelerinin bilgi, beceri,
yetenekleri doğrultusunda
* Bir arada ve birbirlerini destekleyerek
* Hizmetlerde karışıklıklara yol açmadan
* İşlerin dengeli paylaşımı

Saatin çarkları
 4.Kaynak Bulma
Yönetim kaynakları:

* Kaynak sadece PARA mıdır?

* İnsan gücü
* Araç ve gereç

Sınırsız kaynaklı ülke - toplum ?????

 4.Kaynak Bulma

* En pahalı, en çok insan gücüyle

yürütülen hizmet
KALİTELİ midir?

* En ucuz, en az insan gücüyle

yürütülen hizmet
KALİTESİZ midir?
 4.Kaynak Bulma
Pahalı ve çok insan gücü gerektiren bir
yöntem yerine
aynı verimi sağlayacak daha ucuz ve daha
az insan gücü gerektiren yöntemi
bulmak ve uygulamak

YÖNETİCİNİN GÖREVİDİR
 4.Kaynak Bulma (örnek)
*Benzin pahalı....Hizmet otosu yerine?
*Eğitim yapılacak……. Mekan, araç-gereç, eğitim
materyali?
*Sağlık memuru izinli.........
pansumanı kim yapacak?
*İki tansiyon aleti var.....
Bir tanesi bozuk
Diğeri
yeni?
 5. İşlerin Birleştirilmesi
Bir ekibin çalışmaları üç grupta toplanabilir:
1. Hizmet çalışmaları
2. Geliştirme çalışmaları
3. Destekleme çalışmaları
Her birinin tek başına anlamı azdır.
Birlikte iken verimlilik artar
 5. İşlerin Birleştirilmesi

1. Hizmet çalışmaları :
AŞILAMA

2. Geliştirme çalışmaları :
PERSONELİN EĞİTİMİ

3. Destekleme çalışmaları :
AŞI-İNJEKTÖR SAĞLAMA
 6. İşe Uygun Yapılanma
* Yönetici gerektiği yerde ve zamanda uygun
karar verebilen kişidir.
* Yönetici (hekim) yok....
Acil biri durum söz konusu
(kaza-------ambulans)
(Buzdolabı bozuldu-----yetkili teknik
servis çağrılacak)
* Kim yapacak? Çoğu kişi sorumluluktan kaçar
 6. İşe Uygun Yapılanma

Kurumlar ve personel arasında iş

bölümü yapılırken en alt
düzeydekilere bile
yetki ve sorumluluk verilmelidir
 7. Yetki Devri (temsil yetkisi)

“Başkasının, senin kadar iyi yapacağı işi asla

yapma, o yapsın”
Siz : Yönetici
Başkası : Aynı kurumda çalışan ve
sana göre daha az kıdemli, yetkili
Başbakan--- Bakanlar
Müdür---Müdür yardımcısı
 7. Yetki Devri

*Sağlık ocağı hekimi her pansumanı

kendisinin yapması gerekmez

Bu konuda eğitim almış sağlık memuru

veya hemşire yapabilir

* Tansiyonu hemşirenin ölçmesi

 8. Seçicilik

a) Bilgi toplamada seçicilik:

Kritik bilgiler toplanır
Gereksiz bilgilerden kaçınılır
 8. Seçicilik
Örnek:
Çocukların yeterli beslenip beslenmediğini
araştırılıyor.
1 haftalık beslenme alışkanlığı
antropometrik (ağırlık, boy, kol ve
baş çevresi) ölçümler yapılması
gerekiyor

Mahallede çok çocuk varsa sadece

3 günlük beslenme alışkanlığını öğrenmek ve
ağırlıklarını ölçmek gibi
 8. Seçicilik
b) Karar vermede seçicilik:
Önemli kararlar öncelikli verilmeli

Örnek:
İshal salgını var.
Suların dezenfeksiyon kararı,
İşçilerin beslenme eğitimleri yapılması
gerekliliğinden daha acildir
 9. Hızlı Karar

“İş işten geçmeden karar alıp,

çözmek”

İlgili olaya en yakın ve en yetkili

kişi hızlı karar vermelidir
 9. Hızlı Karar
Örnek:
1.Deprem gibi bir afette kimlerin,
nerede çalışmaları gerektiğine karar
vermek
2.Aşı için gidilen bir köyde aşı miktarı
az, yapılacak çocuk sayısı fazla ise,
hangilerine yapılıp, sonra hangilerine
yapılacağına karar vermek
YÖNETİMLE İLGİLİ BAŞLICA
İŞLER

Planlama Uygulama

Değerlendirme
 1. Planlama
• Sorunlar ve gereksinimler belirlemek

• Kaynaklar bulmak

• Öncelikleri belirlemek
 1. Planlama
• Hizmetin amaç ve hedeflerini
gerçekçi ve uygulanabilir olarak
saptamak

• Bu hedeflere ulaşmak için yapılması

gereken işleri ve alınması gereken
önlemleri programlamak
 1. Planlama
• Ne yapılacaktır ?
• Niçin yapılacaktır?
• Nerede yapılacaktır?
• Ne zaman yapılacaktır?
• Kim tarafından yapılacaktır?
• Ne kadar yapılacaktır?
• Ne nitelikte yapılacaktır?
 1. Planlama
Ekip çalışması gerektirir
İşin yürütülmeye başlamasından önce
uygulama ile ilgili kararların alınmasıdır
Planlama aşamaları:
a.Amaçlar belirlenmesi
b.Yapılacak işler dizaynı
c.Kaynakların bulunması
 2. Uygulama
Planların hayata geçirilmesidir.
Yöneticinin alması gereken 4 karar
vardır:
1. İşlerin yapılması ile ilgili kararlar
2. İnsan gücü kullanımı ile ilgili k.
3. Kaynakların dağıtımı ile ilgili k.
4. Bilgi toplama ile ilgili k.
 3. Değerlendirme

Plan Uygulama Değerlendirme

Değerlendirme ne zaman yapılmalıdır?

* Uygulama sırasında
* Uygulama sonrasında
 3. Değerlendirme

* Amaçlanan hedeflere ulaşılıp

ulaşılmadığı
* Ulaşılamama nedenleri
* Aşılma yolları
* Verimliliği arttıracak alternatif
yöntemler
* Sonuçlar ve çıktılar incelenir
 Yönetimde 5 M Kuralı:
• Money  para
• Material  araç, gereç
• Men / women  insangücü
• Machines  makineler
• Management  çekip, çevirme,
işletme
 Yöneticinin Etkinlikleri
POSDCoRB

• Planlama (Planning)
• Örgütleme (Organizing)
• İnsangücü kullanımı (Staffing)
• Yönetme (Directing)
• Eşgüdüm (Coordination)
• Rapor yazma (Reporting)
• Bütçeleme (Budgeting= Financing)
 Yönetim Türleri
• Merkeziyetçi Yönetim

• Yerel (Yerinden Yönetim)

• Merkeziyetçi Yönetim:
Temel bazı gereksinimler için bile
merkezden izin alınmak zorunda
kalınması
 Desantralizayon
• Ulusal stratejik planlama ve
eşgüdümü gerektiren alanlar
dışında
• Taşra- yerel birimlerinin kendi
kendilerini yönetmeleridir
 DESENTRALİZASYON TANIMI

• Bir örgütteki karar verme, planlama ve

yürütme gücünün

• Daha üst basamaktaki – Yüksekteki

bir otoriteden

• Daha alt kademedeki bir yetkeye devri

 DESENTRALİZASYON

• Delegasyon (Yetki devri)

• Dekonsantrasyon (Yetki genişliği)
• Devolüsyon (Özerklik)
• Özelleştirme
 Delegasyon (Yetki devri) :
• Yetkilerin örgüt içindeki üst düzey bir
yetkiliden ya da makamdan,
daha alt düzeydeki kişi devri (Merkezden
yönetim uygulamasının bir ilkesi...)

• Örnek : Kanser Savaş Dairesi

Başkanı’nın, bir uzmanı Trabzon’da kanser
savaşımını planlama ve yürütme konusunda
yetkilendirmesi..
 Dekonsantrasyon (Yetki genişliği) :
• Bir örgütün üst biriminde yoğunlaşmış olan
yetkilerin ”bir bölümünün”, daha alt düzeydeki bir
yönetim birimine devri
(Merkezden yönetim uygulamasının bir ilkesidir)

• Örnek : Türkiye Kanser Savaş Dairesi

Başkanı’nın, Trabzon ilindeki kanser savaşı ile ilgili
yetkilerini İl Sağlık Müdürlüğü’ne devri
Devolüsyon (Özerklik) :
• Üst düzey otoritenin yetkilerinin daha
alt düzeydeki bir politik karar
makamına devri (Yerinden yönetim
uygulamasının bir ilkesi...)

• Örnek : Trabzon ilindeki kanser

savaşı ile ilgili yetkilerin Trabzon İl
Genel Meclisi’ne devri
 Özelleştirme
• Kamu kurumunun yetkilerinin bir özel
sektöre devri
(Yerinden yönetim uygulamasının bir
ilkesi...)
Örnek : Trabzon kentindeki kanser
savaşı planlanma ve uygulanmasının
özel bir şirkete devri
 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

• Kalite nedir?

• Sağlıkta Kalite nedir?

 Kalite
• Bir ürünün öngörülen ve zorunlu olan standartlara
uyum kabiliyeti
Alman Standartlar Enstitüsü
• Ürün yada hizmetin belirlenen ya da olabilecek
gereksinimleri karşılama niteliğine dayanan
özelliklerin toplamı
Uluslararası Standardizasyon Örgütünün ISO 9000
• Belirli bir malın ya da hizmetin tüketicinin isteklerine
uygunluk derecesi
Avrupa Kalite Kontrol Birliği’ne (EOQC)

KALİTE; bir ürün ya da hizmetin, bunları

isteyenin beklenti ve gereksinimlerini
karşılama düzeyi
 Sağlıkta Kalite
• İlk olarak 19. yy da Florans Nightingale,
İngiltere’de hastane hizmetlerinin
iyileştirilmesi ile ilgili çalışmalar yapmış

• ABD’de 20. yy. başında kar amacı

gütmeyen önemli bir kuruluş, Joint
Comission for Accreditation of
Healthcare (JCAHO) kurulmuş
 Sağlıkta Kalite
• Gelişen teknoloji
• İnsan hakları
• Kişilerin hak ve sorumluluklarına karşı
bilinçlenmesi
• Sağlık hizmeti sektöründeki maliyet artışları
• Maliyet artışlarını önlemek için başlatılan arayışlar
– Kaliteli hizmet sunumu anlayışının önem kazanmasına
neden olmuş
 Sağlıkta Kalite
• Artan sağlık harcamaları
• Yetkililerin ve sağlık sigortalarının tedavi yapan
kuruluşların belirli standartlarda hizmet vermesini
sağlamaya zorlamaktadır.
– Sağlık sigortası, ödemesi gereken apandisit ameliyatı
ücretini, standart ödemenin üzerinde ise, hastaneye
ödememektedir
– Hasta eğer hastane enfeksiyonu kapmış ve bir hafta fazla
hastanede yatmak zorunda kalmışsa (standart ödeme üç
gün ise), aradaki fark sigorta tarafından ödenmemektedir
 Sağlık hizmetlerinde
• Kaliteyi ölçerseniz yönetebilirsiniz
• Bireye odaklanırsanız, onu daha çok
memnun edebilirsiniz
• Ekibin gelişimi için yapılacak aktiviteler,
sinerjik etkinin artmasına neden olur
• Plan yapılmalı, uzun vadeli düşünülüp,
kısa vadeli uygulama anlayışı önemli
Toplam Kalite Yönetimi(TKY) Felsefesi
• İnsan unsurunu temel alır
• Ekip ruhu olgusu taşır
• Hem hizmeti alanların, hem de çalışanların
tatmini ön plandadır
• Katılımcı ve paylaşımcı çalışanlar ve yönetici
liderler gerektirir
• Bir yönetim şekli olmaktan öte bir yaşam
biçimi olarak kabul edilir
Toplam Kalite Yönetimi(TKY) Felsefesi
• Kalitesizliği sistemde arayan ve sorunlardan ve
hatalardan yönetimi sorumlu kılan bir yaklaşımdır
• Verilerle düşünme ve karar verme odaklıdır
– Ölçülemeyen, yönetilemez
• Sürekli iyileştirmeye odaklanır
• Sonuçlar yerine süreçlere odaklanır
– Süreçleri sürekli iyileştirerek sonuçları iyileştirmeyi
temel alır
 Toplam Kalite Yönetimi ilkeleri
(Deming )
• Tüm çalışanlar kurumun amaç ve hedeflerini açık ve net
olarak bilmeli
– Hedef, misyonun gerçekleştirilmesi için ulaşılması istenen sonuç
– Amaç ise hedefe ulaşmakla başarılan durumlar
• Yeni bir yönetim felsefesi ortaya konulmalı, bu felsefe
TKY’dir
• Denetimlere güvenmeyin, herkes kendisinden sorumludur,
kendisini denetler
• Başarıyı kârda aramayın
 Toplam Kalite Yönetimi ilkeleri
(Deming )
• Sürekli iyileştirmeyi yaygınlaştırın, iyinin
düşmanı daha iyidir
– Sürekli iyileştirme yoluyla, sürekli gelişim
sağlanır
• Liderliği kurumsallaştırın
 Toplam Kalite Yönetimi ilkeleri
(Deming )
• Korku engelini yok edin, iş görenler ceza ve
baskı ile değil, katılımcı demokratik yöntemlerle
daha mutlu ve aktif olurlar
• Eğitimi kurumsallaştırın
– kalitenin en önemli unsurlarından biri eğitimdir
• Hatalar yönetimden kaynaklanır, varolan
olumsuzluklarla ilgili yönetim hatayı kabullenmeli
ve önlem almalıdır
 Toplam Kalite Yönetimi ilkeleri
(Deming )
• Önce kalite
– Yapılan işte ve uygulamalarda, çalışanların
geliştirilmesinde kalite prensibi başta yer almalıdır
• Çalışanların iş yerinden gurur duymalarını
sağlayın
– Çalışanlara sunulan olanaklar ve alınan kararlara
katılımları bunu sağlayacaktır
 Toplam Kalite Yönetimi ilkeleri
(Deming )
• Kişilerin kendilerini yetiştirmelerini
destekleyin
– Kurslar ve eğitimler bu gelişim için önemlidir.
Özellikle çalışanların yetişmeleri için kendi
gereksinim duydukları konulara öncelik
verilmelidir
• Değişim için somut adımlar atın
– Değişim yukarıdan aşağıya doğru yapılmalıdır
 Çiçek hastalığı eradike
edildi;
şimdi sıra
kötü yönetimde!..