2 Hafta Yonetim Dusunce Sistemi

Benim havarîlerim yoktur.
Memleket ve millete kimler

hizmet eder ve hizmet liyakat ve kudretini gösterirse,
havarî onlardır. 1923 (Nutuk II, s. 794)
M.Kemal ATATÜRK
1
Yönetim Düşünce Sistemi
- İşletme Biliminin Diğer Disiplinlerle İlişkisi,
- Yönetim Düşüncesinin Tarihi Gelişimi,
- Klasik Yönetim Düşünce Sistemi.
Dr. Fuat Güney

2
Kaynaklar
- Fidan, Ömer ve Yahya (2009); İşletme Yönetimine

Giriş, Alfa Yayınları, 7.Basım, İstanbul.
- Budak, Gülay ve Gönül (2018); İşletme Yönetimi,

Nobel Yayıncılık, 9.Basım, Ankara.
3
İşletme Biliminin Diğer Disiplinlerle İlişkisi
 İşletme bilim dalı, işletme içindeki ve çevresindeki faaliyetlerle

ilgili sebep sonuç ilişkilerini ele alarak, işletmenin amaçlarına
en etkin bir biçimde nasıl ulaşılacağını inceler.
 Bu çalışmalarda; iktisat, davranış bilimleri, matematik, istatistik

ve hukuk bilimleri gibi çeşitli bilim dallarından faydalanır.
4
İşletme Biliminin Diğer Disiplinlerle İlişkisi
5
İktisat ve İşletme Bilim Dalı
 İşletmeler, genel ekonominin hücreleridir ve ona canlılık
kazandıran kuruluşlarıdır.
 İktisat bilimi, ekonomik hayatı bir bütün olarak ele alır.

Kalkınma, fiyat, enflasyon, para, maliye, kredi, faiz, gelir
dağılımı, istihdam gibi konuları ve sorunları ülke düzeyinde ele
alıp inceler.
6
İktisat ve İşletme Bilim Dalı
 İktisat biliminin amacı; insan ihtiyaçlarını karşılayabilmek
için kıt kaynakların en etkin en rasyonel kullanımını
sağlamaktır.
 İktisat, toplumsal ihtiyaçların ve refahın nasıl

sağlanacağını araştırırken, işletme bilimi de bu
ihtiyaçlarının karşılanması için mal/hizmetlerin üretilmesi
ile ilgilenir. 8
Davranış Bilimleri ve İşletme Bilim Dalı
 Davranış bilimleri, insanın sosyolojik, psikolojik ve antropolojik
açıdan çeşitli yönlerini ele alır. İnşanı ve içinde bulunduğu grubu
tanımaya çalışır.
 İnsan, işletmenin en önemli öğesidir. Bu yönüyle aynı zamanda

işletmenin üretip sunduğu mal ve hizmetleri satın alan, talep eden
kişi olarak, işletmeler tarafından incelemesi gereken konumdadır.
9
Davranış Bilimleri ve İşletme Bilim Dalı
İşletmede; insan ilişkileri, çalışma şartları, ast-üst

ilişkileri, yetki ve sorumluluklar, gücün kullanımı gibi
faktörlerin davranış bilimleriyle yakından ilgisi vardır.
İşletme fonksiyonlarının yerine getirilmesinde davranış

bilimlerinin ilkelerinden istifade edilmektedir.
10
Hukuk ve İşletme Bilim Dalı
 İşletmeler, faaliyetlerinin her aşamasında (Kuruluş, faaliyet ve

son verme) hukuk kurallarıyla karşı karşıya gelmektedir.
 İşletme faaliyetleri, devletin koyduğu kanun, tüzük ve

yönetmelikler, toplumun ahlak kaideleri, örf-adetleri, meslek
kuruluşlarının ve uluslararası kuruluşların belirlediği kurallarla
uyum içinde yürütülmek durumundadır.
11
Hukuk ve İşletme Bilim Dalı
 İşletmelerin yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmemesi

ceza hukuku, borçlarının ödenip ödenmemesi icra hukuku,
faaliyetine son vermesi borçlar, ticaret, vergi ve sosyal
sigortalar kanunlarına muhatap olmaktadır.
 Hukuk ve işletme bilim dalları adeta iç içe girmiş durumdadır.

13
Matematik-İstatistik ve İşletme Bilim Dalı
 İşletmeler;
 Üretim süreci içinde karşılaştıkları problemleri çözmek ,
 Kararları doğru ve zamanında alabilmek,
 Kalite kontrolü,
 Pazarlama araştırmaları gibi konular da matematik ve

istatistikten faydalanmaktadır.
14
Bilgi Teknolojisi ve İşletme Bilim Dalı
 Teknolojideki gelişmeler, haberleşme hızını inanılmaz bir

biçimde kolaylaştırmış ve artırmıştır.
 Daha önceleri uzun araştırmalar ve maliyetler sonucunda

ulaşılan bilim, teknoloji ve yeniliklerin ticari alana
aktarılması hayal edilemeyecek şekilde hızlanmıştır.
15
 Sanayi toplumuna hız kazandıran ana faktör PARA,

bilgi toplumunu hızlandıran ise BİLGİ’dir.
 Günümüzde bilgi güçtür. Güç bilgidir.
 Bütün işletmelerin hedefi BİLGİ’ye sahip olmaktır.
16
 İyi yönetilen işletmelerde temel denetim mekanizması, bilgi

edinme ve hedeflerle karşılaştırmaya dayanır.
 “1950’lerde yönetici, insanların performanslarından

sorumluyken, bugün bilginin uygulamasından ve
performansından sorumludur.” (Yönetim Bilimci Peter Drucker)
17
Yönetim Düşüncesinin Tarihi Gelişimi
18
Tarihte medeniyetlerin, çok kısıtlı ulaşım ve iletişim

imkanlarına rağmen, uzun yıllar boyunca
varlıklarını sürdürmüş olmaları, başarılı bir yönetim
uygulamasının bir kanıtı olarak kabul edilmektedir.
19
Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem,
Bilimsel Yönetim Dönemi,
olarak iki dönem halinde incelemek mümkündür.
20
Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem
 Milattan önce ileri yönetim uygulamalarının olduğu;
- Bu dönemde özellikle (Kurmay) danışma hizmetlerine önem verildiği,
- İş ve metot etütleri yapıldığı,
- Görevlerin tanımlandığı,
- Bugünkü sürece benzer Yönetim Fonksiyonlarının uygulandığı

tarihsel kanıtlardan anlaşılmaktadır.
21
Sümer Uygarlığında Yönetim
 Sümerler, dünya tarihinin en görkemli kültürünün yaratıcısı
olarak kabul edilmektedir.
 Milattan önce 3.500’lü yıllarda, Mezopotamya’da hüküm

süren ve yazıyı icat ederek, etkin bir iletişim aracı olarak
geliştiren Sümerler, Mimaride, Sanatta, Teknikte, Edebiyatta,
Dinde ve Yönetim alanında bir mihenk taşı olmuşlardır.
22
 Gılgamış destanı Mezopotamya kültüründe; Toplum Bilim,
Yönetim ve Siyasal anlayışa ilişkin birçok esası içermektedir.
 Sümer yönetim anlayışının en önemli belgelerinden biri

Urgakina yasalarıdır.
 Kıral Urgakina MÖ 2400 yılında tarihin ilk yazılı toplumsal

reformunu gerçekleştirmiştir.
23
 Sümer hükümdarları, bütün önemli devlet sorunlarında,
özellikle savaş ve barışla ilgili durumlarda, halkın ileri
gelenlerinden oluşturulmuş resmi meclise danışmışlardır.
 Bu bağlamda demokrasi olarak bilinen yaşam biçimi ve onun

temel kurumu olan siyasal meclis, yazılı tarihte ilk kez
Sümerler tarafından kullanılmıştır.
25
 Tarihteki ilk belgelere göre ilk siyasal kongre MÖ 3.000 yıllarında «Savaş»
konusunun görüşülmesi için toplanıyor.
 O zaman iki meclis ile iş görülüyor. Bunlardan biri yaşlılar meclisi, yani
Senato. İkincisi eli silah tutan gençler meclisidir.
 Yaşlılar meclisinde «Her ne pahasına olursa olsun barış» kararı alınırken, gençler
meclisi «Savaş ve özgürlük» kararı alıyor.
 Kral, yaşlıların değil, gençlerin kararına uyuyor ve savaşa karar veriyor.
 İşte Sümerler’deki demokratik yönetim uygulaması. (S.N.Kramer, 1990-25) 26

Akad Uygarlığında Yönetim
 Sami kökenli olan Akadlar, MÖ 4.000’li yıllarda Sümerleri
Mezopotamya'da yenerek, Akat Devletini kurmuş ve 200 yıl
hüküm sürmüştür.
 Kültür anlamında Sümerlerin mirasçılarıdır. Sümer kültürünü

büyük oranda benimsemişlerdir.
 Akad uygarlığı da Sümerlerin devamı olarak, yönetim alanında

önemli uygulamalara imza atmıştır.
27
Akad Uygarlığında Yönetim
 Akad kralı 1nci Sargon’un yaşamı ve krallığı sırasında

yaptığı işleri anlatan «Kronikler»de, bir yöneticinin
çevresindekilerle iletişim kurmaya çalışması
anlatılmaktadır.
 Kroniklerde; düzenli ordu kurma çalışmaları, krallığına

kazandırdığı zenginlikler ile karizması anlatılmaktadır.
28
Babil Uygarlığında Yönetim
 Sümer ve Akad uygarlıklarının ardından MÖ 2.000 yıllarında tarih
sahnesine Babil Uygarlığı girmiştir.
 Toplumsal, ekonomik ve siyasal yaşama katkıları ile dünya tarihinde iz

bırakan en önemli kültürlerden biridir.
 Kurumsal etkinliklerin hukuk düzenine göre yürütülmesi ilk kez Babil

imparatorluğunda mümkün olmuştur.
 Babil kralı Hammurabi kent devletlerini birleştirerek merkezi bir

devlet kurmuştur. 29
 Babil kralı Hammurabi, siyasal düşünüş ve yönetim anlayışının

en önemli belgesi Hammurabi kanunlarını (282 maddeden
oluşmaktadır.) çıkarmıştır.
 Kanunlar; kamu hukuku, özel hukuk ve ceza hukukundan

oluşmaktadır.
 Devletin egemenliğini, bireylerin refah ve mutluluğunu sağlamak

amacıyla hukuksal bir sistem kurmuştur.
30
 Hammurabi kanunları günümüz kalite kavramına ilişkin

önemli ifadeler içermektedir.
“Bir inşaat ustasının inşa ettiği ev, ustanın işini iyi

yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin ölümüne yol
açarsa, usta da öldürülecektir.”
31
Eski Mısır Uygarlığında Yönetim
 Eski Mısır tipik yönetim örneklerinin bulunduğu bir
medeniyettir.
 3.000 yıl boyunca Mısır tanrının oğlu olarak bilinen

hükümdarlar tarafından yönetilmiştir.
 Piramitlerin eski Mısır'da bir esir ordusunun yardımıyla

büyük bir koordinasyon içinde yapıldığı rivayettir.
34
Eski Mısır Uygarlığında Yönetim
 Piramitlerin yapılması için gerekli malzemenin sağlanması,
çalışanlar arasındaki uyum ve onların beslenme
sorununun halledilmesi, eski Mısırlıların yönetimin temel
ilkelerinden bazılarını bildiğini göstermektedir.
 Aynı şekilde, piramitlerin inşasının toplam kalite

yönetimiyle de ilişkilendirilmesi uygundur.
35
Eski Yunan Uygarlığında Yönetim
 Eski Yunan uygarlığı sanata, dile ve edebiyata önemli

katkılar sağlamıştır.
 Demokratik anlayışın ilk örneğini veren bu uygarlık,

yönetim alanına da bilimsellik ve evrenselliğin ilk
tohumlarını atmıştır. Bu konuda iki büyük Yunan
düşünürün Sokrates ve Aristo'nun katkıları önemlidir.
36
 Sokrates’e göre, ailesini yönetemeyen kişiler, devlet ve askeri
yönetimde de başarılı olamazlar.
 Yönetilecek olanın bir aile veya bir devlet olması olayın büyüklüğü
açısından farklılaşır. Birinin yönetiminde başarılı olan diğerinin
yönetiminde de başarılı olacaktır.
 Sokrates, bu özelliği yönetim felsefesinin evrenselliği olarak

benimsemiştir.
37
 Aristo, yönetimde evrensellik ilkesini benimserken,

bunun yanı sıra yönetimin bilimselliği ilkesini de ifade
etmiştir.
 Aristo’ya göre, hislerle ve olayların nedenleri aranarak

gerçeklere varılabilir.
38
Roma Uygarlığında Yönetim
 Roma hukukunun kaynağını MÖ 376 yılında yürürlüğe

giren 12 levha kanunları oluşturmaktadır.
 Dünya tarihinin en büyük hukuk adımlarından olan

12 levha kanunları, toplumun yazılı kurallarla
yönetilmesi sonucunu doğurmuştur.
39
Roma Uygarlığında Yönetim
 12 levha kanunları, İnsan Hakları Evrensel

Beyannamesinin de temeli olarak kabul edilmektedir.
 Roma hukukçuları, etkileri günümüze kadar uzanan,

yasalar önünde eşitlik, özel mülkiyetin korunması,
Anayasaya uygunluk ve özel hukuk-kamu hukuku ayrımı
gibi ilkeleri kapsayan bir hukuk kuramı oluşturmuşlar.
40
Orta Çağlarda Yönetim
 Orta çağların başlangıcından 13 ncü yüzyıla kadar

yönetsel düşüncede önemli bir gelişme
kaydedilmemiştir.
 Bu çağa, bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizlik ve

durgunluk nedeniyle karanlık çağ da denilmektedir.
42
Orta Çağlarda Yönetim
 15 nci yy sonlarında İtalyan siyaset ve yönetim adamı
Niccolo Machiavelli dönemin koşullarına göre yönetimle
ilgili; yetki, dayanışma, liderlik ve motivasyon gibi
konularda ilginç fikirler ileri sürmüştür:
- Hükümet edenler; ister monarşi, ister demokrasi olsun,

iktidarda kalabilmeleri kitlelerinin desteğine bağlıdır.
43
Niccolò di Bernardo dei Machiavelli
• Niccolò Machiavelli (1469–1527), tarih ve politika

biliminin kurucusu sayılan Floransalı düşünür, devlet
adamı, askerî stratejist, şair ve oyun yazarıdır.
• İtalyan rönesans hareketinin en önemli figürlerindendir.
44
Makyavelizm, AMAÇ İÇİN HER YOLU MÜBAH

GÖRÜR.
46
 Başarıya ulaşmak için her yola, her araca başvurulması
gerektiğini savunmuştur.
 Hükümdarın gerektiği zaman dini de kullanması gerektiğini

belirtmiştir.
 İnsan doğasını kötü ve bencil olarak tanımlamıştır.
 Siyasal düşünüşün laikleştirilmesi ve bilimselleştirilmesi

gerektiğini savunmuştur. 47
Sanayi Devrimi Sürecinde Yönetim
 Üretim, sanayi devrimine kadar büyük ölçüde tarıma dayalıdır.
 Buhar makinesinin keşfi ve sanayide kullanılması, fabrika

sisteminin gelişmesini ve verimliliğin artmasını sağlamıştır.
 El sanatları ve ev sanayinin küçük ve dağınık üretim birimleri

fabrika sistemi ile bir çatı altında toplanarak merkezileşmiştir.
 Böylece, piyasa ekonomisine geçiş mümkün olmuştur.
49
 Fabrikalarda artan iş gücü gereksinimi, çalışmak üzere kırsal
kesimden kentlere göç eden niteliksiz işgücüne yol açmıştır.
 Sosyal yapıda işçi sınıfının ortaya çıkmasıyla bir değişim

yaşanmıştır.
 Sanayi devrimiyle örgütlerin sayıları ve büyüklükleri artmış,

faaliyet alanları çeşitlenmiştir.
51
 Bu gelişmeler, örgütleri, toplumun egemen kurumu

haline getirmiştir.
 Ayrıca, örgütlerin büyümesiyle birlikte yönetim sorunları

da ortaya çıkmış, yönetici gereksinimi artmıştır.
 Sonuç olarak, yönetici sınıfı oluşmaya başlamıştır.
52
Bilimsel Yönetim Dönemi
54
Bilimsel Yönetim Dönemi Aşamaları
Klasik yönetim sistemi.

Neo klasik yönetim sistemi.
Modern yönetim sistemi.
Post modern yönetim sistemi.
56
Klasik Yönetim Düşünce Sistemi
57
Klasik Yönetim Düşünce Sistemi
1900’lerin başına ortaya çıkmış, 1930’lara kadar

örgütlerin yapı ve işleyişine yön vermiştir.
 Bilimsel yönetim yaklaşımı,
 Yönetim süreci yaklaşımı,
 Bürokrasi yaklaşımı.
58
Klasik Düşüncesi İstemi
(İnsana İlişkin Varsayımlar)
 İnsanlar her zaman rasyonel davranırlar. Duygularıyla

değil akıllarıyla karar verirler. Ekonomik çıkarlarını hep
ön planda tutarlar.
 İnsanlar doğuştan tembeldir ve çalışmayı sevmezler.
 İş görenleri çalışmaya isteklendirmede kullanılabilecek
en önemli araç paradır.
59
Klasik Düşüncesi İstemi
(İnsana İlişkin Varsayımlar)
Ortalama bir iş gören başkaları tarafından

yönetilme gereksinimi duyar.
İş gören için iş güvenliği büyük önem taşır.
60
Klasik Düşünce Sistemi
(Yaklaşımların Ortak Anlayışları)
 Örgütler kapalı sistem olarak ele alınmıştır.

 Örgütlerin dış çevre koşullarına uyumu üzerinde durulmamıştır.
 Örgüt yapısı değişen koşullardan bağımsız kabul edilmektedir.
 Mekanik örgüt yapıları ön planda tutulmuştur.
 İnsan faktörü ikinci planda yer almıştır.
 Örgüt bir makine gibi düşünülmüştür.
61
Bilimsel Yönetim Yaklaşımı
62
Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915),
• Amerikan makine mühendisi ve ndüstriyel idâre uzmanıdır.
• İŞLETME YÖNETİMİ'NİN BABASI olarak kabul edilir.
• Endüstriyel verimliliği artırmak için çalışan ilk kişi olarak
bilinmektedir.
• Taylor’un geliştirdiği Bilimsel Yönetim ilkeleri Endüstri
mühendisliği'nin temellerinden olmuştur.
63
 1. Dünya Savaşı öncesi üretim tekniklerinin ilkelliği,
 Frederick Winslow Taylor’un araştırması,
 Bilimsel Yönetim İlkeleri (The Principles of Scientific
Management), 1911, F.W.Taylor.
 İşlerin dizaynı ve yapılış şekli ile verimliliğin artacağı düşüncesi,
(Örgüt ve Yönetim anlayışının temel ilkeleri açıklanmıştır.)
64
Taylor’un Gözlemleri
 İşyerlerinde verimsiz bir çalışma düzeni mevcuttur.
 Bu çalışma düzeni, ekonomiyi etkileyecek israf ve
kayıplara yol açmaktadır.
 Çalışanlarda tembellik eğilimi bulunmaktadır.
 Standartlaştırılmış iş usulleri yoktur.
 İşçilerin işe alımlarında kriterler mevcut değildir.
 Yönetim görevini yapamamaktadır.
65
Bilimsel Yönetimin Temel Esasları
 Bilimsel iş görme yöntemleri geliştirilmelidir.

 Bir kişinin yaptığı işin tüm bölümleri için yöntemler uygulanmalıdır.
 Personel bilimsel yöntemlerle seçilmeli, eğitilmeli ve
geliştirilmelidir.
 İş görme yöntemlerinin işçiler tarafından benimsenmesi
sağlanmalıdır.
 Yönetim ve işçiler arasında iş bölümü yapılmalıdır.
66
Bilimsel Yönetim Yaklaşımında Yönetimin Rolü
 Bizzat işi yapan değil, yaptıran olmalı,

 İş yöntemleri ve standartları belirleyerek işletmede
üretim miktarını artırmalı,
 Çalışanları teşvik etme rolünü üstlenmeli,
 İşçilerden beklentilerini ortaya koymalı,
 İşin yapılma yöntemlerini iş görenlere anlatmalı.
67
Bilimsel Yönetimin Öncüleri
 Frank ve M.Lilian Gilbreth : Bilimsel yönetimin sosyal

yönüne ağırlık vermiştir. Bir işi yapmada «en iyi yolu»
bulmaya çalışmıştır. İnşaatta (Tuğla örme) zaman-hareket
etüdleri.
 Henry L.Gantt : İşçi psikolojisi ve üretimde moral kavramı
üzerinde durmuştur. Fazla çalışmayı teşvik edecek «Görev-
Prim Sistemi» adı altında bir ücret sistemi geliştirmiştir.
68
 Morris L. Cooke : Bilimsel yönetimi üniversite ve kamu

kurumlarında uygulamıştır. İş (Görev) tasarımı ile verimliliği
artırmaya yoğunlaşmıştır. İşçi düzeyinde üretim sorunlarına
eğilmiştir. Teknik ya da ekonomik verimliliği artırmaya
yönelik mikro nitelikli bir yaklaşım sergilemiştir.
69
 Harrington Emerson : Verimsizlik ve üretim artıkları

üzerinde durmuştur. Verimliliğin ilkelerinin
uygulanmasının örgüte bağlı olduğunu vurgulamıştır.
Örgütlemeye önem vermiştir. İnsan, makine ve malzeme
israfının temel nedenini örgütlemede aramıştır.
70
Verimliliğin 12 İlkesi (Emerson)
1. Amaçların belirlenmesi, 7. Yazılı iş emirleri,
2. Uzun vadeli görüşlerin benimsenmesi, 8. Başarı standartları ve ücret paralelliği,
3. Danışma hizmetlerinden yararlanılması, 9. İş dağıtımı,
4. Disiplin sağlanması, 10. Standart ve fiili işlemler arasında
eşitlik,
5. Başarının değerlendirilmesi, 11. İş tanımlarının yapılması,
6. Düzenli kayıtlar tutulması, 12. Verimli çalışan işçi ve yöneticilerin
ödüllendirilmesi
71
Yönetim Süreci Yaklaşımı
72
Henri Fayol (1841 - 1925), İstanbul‘da doğdu.
• Babası askeri mühendistir, Galata Köprüsü'nün inşasında sorumlu
müfettiştir.
• Aile 1847'de Fransa'ya döndü ve Fayol, 1860'ta Saint-Étienne
madencilik akademisinden mezun oldu.
• Fayolizm olarak adlandırılan genel bir işletme teorisi geliştirmiştir.
• Frederick Winslow Taylor gibi, modern yönetimin kurucusu olarak
kabul edilmektedir.
73
Yönetim ve örgüt kavramlarını daha kapsamlı bir şekilde

inceleyen makro nitelik taşıyan bir kuramdır.
Bilimsel yönetim ilkelerinin, örgütün üst kademelerinde
uygulanmasıdır.
Bilimsel Yönetim Yaklaşımının devamı ve bazı yönlerden
tamamlayıcısı olduğu ileri sürülebilir.
74
Fayol, yönetimi «İleriyi görmek (planlama),

örgütleme, kumanda etmek (yöneltme), koordinasyon
sağlamak (eşgüdümleme) ve kontrol etmek» şeklinde
tanımlamıştır.
Fayol, yönetim sürecinin işlevlere ayrılması ile
sistematik bilgi birikiminin sağlandığı, kavramsal bir çatı
oluşturulduğu fikrini ileri sürmektedir.
75
Fayol’a göre işletmedeki faaliyetler;
1. Teknik faaliyetler (Üretim, imalat),
2. Ticari faaliyetler (Alım-satım, pazarlama),
3. Finansal faaliyetler (Sermaye tedariki ve kullanımı),
4. Güvenlik faaliyetleri (İş yeri ve iş görenlerin korunması),
5. Muhasebe faaliyetleri (Bilanço, envanter),
6. YÖNETİM faaliyetleri (Planlama, örgütleme, yöneltme,
eşgüdümleme, kontrol)
76
• Girişilen işler/faaliyetler; ister basit, ister karmaşık,

ister küçük, ister büyük olsun, bu 6 işlev her örgütte
bulunur.
• YÖNETİM faaliyetleri ise, planlama, örgütleme,
yöneltme, eşgüdümleme/koordinasyon ve kontrol
işlevlerinden oluşan bir süreçtir.
77
Fayol’a göre yöneticinin başarılı olabilmesi için;

- Astlarını tanımalı,
- İşe yaramayanları işten çıkarmalı,
- İş ile iş görenler arasında uyum sağlamalı,
- Astlarını düzenli bir şekilde kontrol etmeli,
- Ayrıntılarda boğulmamalı,
- İş görenleri teşvik etmelidir.
78
Fayol’un yönetim ilkeleri;
 İşbölümü ilkesi: Aynı miktar emekle daha fazla ve kaliteli mal
ve hizmet üretimi sağlar. İşin küçük parçalara bölünüp, her bir
parçasının bir kişi tarafından yapılması verimliliği artırır.
 Yetki ve sorumluluk ilkesi: Yetki, emir verme hakkı ve itaat
ettirme gücüdür. Yetkiyi kullanan üst; tarafsız, adil ve samimi
olmalı ve sorumluluktan kaçınmamalıdır. Yetki ve sorumluluk
denk olmalıdır. 79
 Disiplin ilkesi: İtaat, çalışkanlık, işe devamlılık, davranışlarda
düzen ve örgüt ile çalışanlar arasındaki anlaşma hükümlerine
saygıdır. Örgütte disiplini sağlamak yöneticinin asli görevidir.
 Komuta birliği ilkesi: Her astın bir üste bağlı olması, ondan
emir alması ve ona hesap vermesidir. Bu ilkeye uyulmazsa,
yetki çatışması ve disiplinsizlikler ortaya çıkar.
80
 Yönetim birliği ilkesi: Aynı amaca hizmet eden faaliyetlerin bir
yönetici tarafından yürütülmesidir. Bu ilke örgütsel
düzenlemelerle ilgilidir. Komuta birliği ise yönetim uygulamaları
ile ilgilidir. Yönetim birliği olmadan komuta birliği sağlanamaz.
 Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü ilkesi: Örgüt
çıkarlarını, kişi veya grup çıkarlarına feda edilmemesi
gerektiğini ifade eder. 81
 Çalışanların ödüllendirilmesi ve ücretler ilkesi : Ücret,
çalışanın gördüğü işin bedelidir. Ücret tespitinde, hayat
pahalılığı, iş gücü arz ve talebi, örgütün ekonomik durumu gibi
faktörler göz önüne alınır.
 Merkezi yönetim ilkesi: Üst kademe yöneticiler en son yetki
ve sorumluluğu kendi ellerinde tutmalı, astlara yalnızca işlerini
başarıyla yapabilecekleri kadar yetki devretmelidirler. 82
 Hiyerarşi ilkesi : En üst yönetim kademesinden en alt kademeye
kadar uzanan komuta zincirini ifade eder. İletişim ve diğer ilişkilerde
bu yol izlenmelidir.
 Düzen ilkesi: Maddi düzen ve sosyal düzen olarak ikiye ayrılır. Maddi
düzen; «her şeye bir yer ve her şey kendi yerinde» olmasıdır. Sosyal
düzen ise, «herkese bir yer ve herkes kendi yerinde» ifadesidir.
83

 Hakkaniyet ilkesi : İş görenlerin, işlerini yaparken eşit ve
samimi bir muameleye tabi tutulmasıdır.
 Personelde devamlılık ve denge ilkesi : Yüksek iş gücü
devri, etkili olmayan yönetimin hem sebebi hem de
sonucudur. Yüksek iş gücü devri verimliliği olumsuz
etkiler. 84

 Birlik ve beraberlik ruhu ilkesi : Birlikten güç doğar. İşletme
amacı etrafında birleşme ve uyumlaşma önemlidir. Komuta
birliği ilkesinin titizlikle uygulanması ile oluşur.
 İnisiyatif (girişim) ilkesi : Plan yapma ve uygulama
yeteneğidir. Bütün personelde geliştirilmesi gereken nitelik ve
yetenektir.
85
Fayol’a göre yöneticilerin nitelikleri;

 Fiziksel yetenek (sağlık, sağlamlık),
 Fikirsel yetenek (anlayabilme, öğrenebilme, karar verme, uygulama),
 Moral durumu (doğruluk, sorumluluk alma, inisiyatif, sadakat),
 Genel eğitim (görev dışı konulardaki bilgisi),
 Özel eğitim (teknik, ticari, finansal ve yöneticilik konularında bilgisi),
 Deneyim (geçmişi).
86
Yönetim Süreci Yaklaşımının Öncüleri
 James Mooney : Yönetimin temel ilkesini «eşgüdümleme» olarak kabul

etmekte, yönetimin diğer ilkelerini eşgüdümlemeye dayandırmaktadır.
Eşgüdümlemeyi, dikey ve yatay olarak ikiye ayırır. Dikey
eşgüdümlemenin; yetki, yetki devri, komuta zinciri ve hiyerarşi ile ilgili,
Yatay eşgüdümlemenin ise; komuta-kurmay sorunları ile ilgili olduğunu
belirtmektedir.
 Luther Gulick : Örgütün temel öğesinin «iş bölümü» olduğunu, bu
ilkenin eşgüdümleme zorunluluğunu ortaya çıkardığını belirtmiştir.
87
 Lyndall F. Urwick : Yönetim sanatının temel ilkesinin «inceleme ve

araştırma» olduğunu belirtmiştir. Yönetime ilişkin 8 ilkeden söz etmiştir.
- Amaç, - Denetim alanı,
- Yetki ve sorumluluk eşitliği, - Uzmanlaşma,
- Uygunluk, - Düzen,
- Hiyerarşi, - Üstlerin astların faaliyetlerden sorumlu oldukları.
88
 Ralph C. Davis : Yönetim felsefesini «yönetim sorunlarının

analizinde ussal ve etkili biçimde düşünmeyi sağlayan bilgi
topluluğu» olarak tanımlamıştır.
Yönetim işlevlerini; planlama, örgütleme ve kontrol olmak
üzere üç grupta toplamıştır. Yönetim işlevlerinin evrenselliğini
de savunmuştur.
89
Bürokrasi Yaklaşımı
90
• Max Weber (1864 - 1920),

• Alman düşünür, sosyolog ve ekonomi uzmanı.
• Modern antipozitivistik sosyoloji incelemesinin öncüsüdür.
• Weber, siyaset sosyolojisi ve eğitim sosyolojisi alanında
yaptığı araştırmalarıyla tanınır.
• Bürokrasi Yönetim Yaklaşımının fikir babasıdır.
91
 Dayandığı varsayımlar, Bilimsel Yönetim ve Yönetim Süreci
Yaklaşımlarının varsayımlarına uymaktadır.
 Bu 3 yönetim yaklaşımı da aynı ortam koşullarında
oluşmuştur.
 Weber’e göre, eski örgütler, sanayileşen ve modernleşen Batı
Dünyası için yetersiz hale gelmiştir. Bunların yerini kamuda
ve özel sektörde «bürokrasi» denen büyük çaplı örgütler
almaktadır.
92
 Bürokrasi, devlet hizmetlerinin hakim olduğu bir sistemi

ifade etmektedir.
 Günlük yaşamda kullanılan «işlerin geciktirilmesi,
yokuşa sürülmesi, bugün git yarın gel, anlamının aksine
Weber tarafından geliştirilen bürokrasi yönetim
yaklaşımı, etkin bir örgüt yapısını ifade etmektedir.
93
 Bürokrasi, bilimsel anlamda örgütlenme ve yönetim şeklini

ifade eder.
 Geniş bir alana yayılmış toplumsal eylem ve hareketlerin,
rasyonel ve objektif esaslara uygun biçimde düzenlenmesi
sürecidir.
 Weber, büyük çaplı örgütlerin yönetilmeleri için ideal örgüt
şekli olan bürokrasi modelini geliştirmiştir.
94
Weber, bürokrasi modelinde; 3 tip yetkiyi (Geleneksel,
Karizmatik ve Bürokratik) meşru sayar;
 Geleneksel yetki : Geleneklere göre gücü kullananların meşruluğuna
olan yerleşik inanca dayanır. Babadan oğula geçer. Doğuştan
kazanılır ve kişiseldir. Bu yetki tipinde, astlar emirleri sadakatle
yerine getirir.
 Karizmatik yetki : Bu yetki tipi de kişiseldir. Liderin üstün
özelliklerine dayanır. Yetkiyi yaratan, kişinin sahip olduğu beceri ve
nitelikleridir.
95
 Ussal-yasal (Bürokratik) yetki : Kişisel değildir. Keyfi bir

yönetim yoktur. Yetkiyi elinde bulunduranlar bu yetkiyi
seçimle kazanırlar. Seçimleri de ussal kaidelere dayanır.
Bu yetki tipinde emirler herkesi bağlar. Yetkiyi elinde
bulunduranlar da bu kaide ve normlara uymak
zorundadırlar. Mal ve hizmet üretim birimleri olan
işletmeler için en etkin yetki türüdür.
96
Weber’e göre ideal bürokrasinin özellikleri;

 Yönetimde ulaşılacak amaçlar ile bunları gerçekleştirecek tüm
faaliyetler belirlenmiştir.
 Örgütte görevlilerin yetkileri açıkça belirlenmiştir.
 Yetkilerin kullanılmasında zorlayıcı önlemler açıklanmıştır.
 Akılcı bir ücretlendirme ve ödüllendirme sistemi geliştirilmiştir.
 İşe göre adam seçme zorunluluğu vardır.
97
Weber’e göre ideal bürokrasinin özellikleri;

 Her alt mevki bağlı olduğu üst mevki tarafından denetlenir.
 Astlar, üstlerin emirlerine akılcı ve mantıklı olduğu için uyacaktır.
 Keyfi yönetime yer yoktur.
 Hiyerarşik mevkiler arasında ilişkiler yazılı iletişime dayanır.
 Görevler, yönetmelik veya tüzüklere göre yerine getirilir.
 Hiç kimse örgütün araçlarını ve personelini kişisel işlerinde kullanamaz.
98
 Yönetim için önemli olan tek şey, işletmenin teknik alt

düzeyinde girdilerin çıktılara (mal veya hizmet) dönüşme
sürecinin en ekonomik şekilde yürütülmesidir.
 Yöneticiler ve iş görenler arasında iş bölümü yapılır.
 Örgütte yukarıdan aşağıya doğru hiyerarşik bir yetki ve
sorumluluk zinciri vardır.
99
 Yapılacak faaliyetler, izlenecek yol, yöntem ve politikalar

kesin ve açık bir şekilde belirlenmiştir.
 Örgütte çalışanlar arasındaki ilişkilerde subjektif ve duygusal
ilişkilerden kaçınılmaktadır.
 Terfi politikasında, bilgi, beceri, deneyim ve bunların sonucu
elde edilen somut başarılar dikkate alınmaktadır.
100
Weber, diğer örgüt şekillerine nazaran bürokrasinin;

 Dakiklik,
 Devamlılık,
 Disiplin,
 Güvenirlik
bakımlarından üstün olduğunu ileri sürmüştür.
101
Klasik Yönetim Modelinin Genel
Değerlendirilmesi
 3 yaklaşımın ilkeleri hep «en iyi örgüt yapısı» etrafında
toplanmıştır.
 Geliştirilen bu ilkeler evrensel olarak kabul edilmiştir.
 Biçimsel (formel) örgüt yapısı dikkate alınmıştır.
 İş bölümü, uzmanlaşma, hiyerarşik düzenlemelerle örgüt
amaçlarını gerçekleştirecek bir örgüt yapısının oluşturulması
hedeflenmiştir.
102
Değerlendirilmesi
 İnsan unsuruna önem verilmemiştir.

 Yakından denetim esas alınmıştır.
 Çalışanların teşviki için yegane araç, para vb. maddi faktörler
olarak ele alınmıştır.
 Liderlik konusu tamamen biçimsel yönden ele alınmıştır.
Mevkiden kaynaklanan yetkiye sahip tek bir yönetici vardır.
103
Değerlendirilmesi
 Karar verme yetkisi üst yönetimde toplanmaktadır.

 İletişim sistemi; üsten asta emirler, asttan üste
raporlar şeklindedir.
 Örgütte dış çevre ile ilişkiler üzerinde
durulmamaktadır.
104
Gelecek Haftanın Konusu
Klasik yönetim sistemi.

Neo klasik yönetim sistemi.
Modern yönetim sistemi.
Post modern yönetim sistemi.
105
İyi,
Huzurlu,
Mutlu,
Yönetilebilir,
Başarılı bir gelecek dilerim.
106

2 Hafta Yonetim Dusunce Sistemi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 Hafta Yonetim Dusunce Sistemi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Benim havarîlerim yoktur.

Memleket ve millete kimler

Dr. Fuat Güney

- Fidan, Ömer ve Yahya (2009); İşletme Yönetimine

- Budak, Gülay ve Gönül (2018); İşletme Yönetimi,

 İşletme bilim dalı, işletme içindeki ve çevresindeki faaliyetlerle

 Bu çalışmalarda; iktisat, davranış bilimleri, matematik, istatistik

 İktisat bilimi, ekonomik hayatı bir bütün olarak ele alır.

 İktisat, toplumsal ihtiyaçların ve refahın nasıl

 İnsan, işletmenin en önemli öğesidir. Bu yönüyle aynı zamanda

İşletmede; insan ilişkileri, çalışma şartları, ast-üst

İşletme fonksiyonlarının yerine getirilmesinde davranış

 İşletmeler, faaliyetlerinin her aşamasında (Kuruluş, faaliyet ve

 İşletme faaliyetleri, devletin koyduğu kanun, tüzük ve

 İşletmelerin yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmemesi

 Hukuk ve işletme bilim dalları adeta iç içe girmiş durumdadır.

 Üretim süreci içinde karşılaştıkları problemleri çözmek ,

 Kararları doğru ve zamanında alabilmek,

 Pazarlama araştırmaları gibi konular da matematik ve

 Teknolojideki gelişmeler, haberleşme hızını inanılmaz bir

 Daha önceleri uzun araştırmalar ve maliyetler sonucunda

 Sanayi toplumuna hız kazandıran ana faktör PARA,

 Günümüzde bilgi güçtür. Güç bilgidir.

 Bütün işletmelerin hedefi BİLGİ’ye sahip olmaktır.

 İyi yönetilen işletmelerde temel denetim mekanizması, bilgi

 “1950’lerde yönetici, insanların performanslarından

Tarihte medeniyetlerin, çok kısıtlı ulaşım ve iletişim

Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem,

Bilimsel Yönetim Dönemi,

olarak iki dönem halinde incelemek mümkündür.

- Bu dönemde özellikle (Kurmay) danışma hizmetlerine önem verildiği,

- İş ve metot etütleri yapıldığı,

- Bugünkü sürece benzer Yönetim Fonksiyonlarının uygulandığı

 Milattan önce 3.500’lü yıllarda, Mezopotamya’da hüküm

 Sümer yönetim anlayışının en önemli belgelerinden biri

 Kıral Urgakina MÖ 2400 yılında tarihin ilk yazılı toplumsal

 Bu bağlamda demokrasi olarak bilinen yaşam biçimi ve onun

Senato. İkincisi eli silah tutan gençler meclisidir.

 Kral, yaşlıların değil, gençlerin kararına uyuyor ve savaşa karar veriyor.

 İşte Sümerler’deki demokratik yönetim uygulaması. (S.N.Kramer, 1990-25) 26

 Kültür anlamında Sümerlerin mirasçılarıdır. Sümer kültürünü

 Akad uygarlığı da Sümerlerin devamı olarak, yönetim alanında

 Akad kralı 1nci Sargon’un yaşamı ve krallığı sırasında

 Kroniklerde; düzenli ordu kurma çalışmaları, krallığına

 Toplumsal, ekonomik ve siyasal yaşama katkıları ile dünya tarihinde iz

 Kurumsal etkinliklerin hukuk düzenine göre yürütülmesi ilk kez Babil

 Babil kralı Hammurabi kent devletlerini birleştirerek merkezi bir

 Babil kralı Hammurabi, siyasal düşünüş ve yönetim anlayışının

 Kanunlar; kamu hukuku, özel hukuk ve ceza hukukundan

 Devletin egemenliğini, bireylerin refah ve mutluluğunu sağlamak

 Hammurabi kanunları günümüz kalite kavramına ilişkin

“Bir inşaat ustasının inşa ettiği ev, ustanın işini iyi

 3.000 yıl boyunca Mısır tanrının oğlu olarak bilinen

 Piramitlerin eski Mısır'da bir esir ordusunun yardımıyla

 Aynı şekilde, piramitlerin inşasının toplam kalite

 Eski Yunan uygarlığı sanata, dile ve edebiyata önemli

 Demokratik anlayışın ilk örneğini veren bu uygarlık,

 Sokrates, bu özelliği yönetim felsefesinin evrenselliği olarak

 Aristo, yönetimde evrensellik ilkesini benimserken,

 Aristo’ya göre, hislerle ve olayların nedenleri aranarak

 Roma hukukunun kaynağını MÖ 376 yılında yürürlüğe

 Dünya tarihinin en büyük hukuk adımlarından olan

 12 levha kanunları, İnsan Hakları Evrensel