ILT102U-YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Ünite 1: İletişim Teknolojilerinde Yeni Özellikler
Giriş
Yeni iletişim teknolojileri ile birlikte sıkça duymaya
başladığımız ilk kavram dijital sözcüğüdür. Dijital, kısaca,
verilerin bir ekran üzerinde elektronik olarak
gösterilmesidir ve sayı temeline dayanır. Dijital’in Türkçe
karşılığı ise sayısal’dır. Tarihsel gelişimleri içinde, iletişim
teknolojileri, analog ve sayısal olmak üzere iki evreden
geçmiştir. Analog iletişim teknolojilerinde, elektrik
sinyalleri sürekli olarak değişir ve belli sınırlar içinde her
değeri alabilirler. Sayısal iletişim teknolojilerinde ise
elektriksel sinyaller olduğu gibi iletilmez. Bu sinyallerin
yerine bunlara karşı düşen rakamlar iletilir.
İletişim teknolojilerinin gelişmesi ile karşımıza çıkan iki
kavram daha vardır: dijital veri veya dijital sinyal. Dijital
veri, girişteki verinin saklanma veya aktarılma şeklinin
değiştirilmesiyle elde edilir. Bir analog sinyalden belirli
örnekler alınır ve analog sinyalin tam karşılığı olmayan
dijital sinyal oluşturulur. Dijital veri ile analog veri
arasındaki en önemli fark; analog verinin sürekli olan,
sayısal verinin ise rakamlarla sürekli olmayan bir ölçekte
var olmasıdır.
Dijital Dünyanın Ortaya Çıkışı
1950’li ve 1970’li yılları arasında mekanik ve analog
teknolojin yerini dijital teknolojilerin almasıyla, bir dijital
devrim yaşanmıştır.
Analog iletişim sistemleri, tarım ve endüstri alanında
gelişmelere yol açarken, dijital devrim ise enformasyon
çağını (information age) başlatmıştır. Bu gelişme ile
birlikte dijital mantık devresi tasarımları ve ilişkili
teknolojilerin toplu üretimlerinin yapılmaya başlanması,
fiziksel olarak boyutlarının küçülmesi, ucuzlaması ve daha
geniş bir kitle tarafından kullanılmaya başlanmasına yol
açmıştır. Bu durum da 1980’li yıllardan bu yana
bilgisayar, cep telefonu ve internet gibi temel iletişim
teknolojilerinin gelişimine yol açmıştır. Örneğin,
1980’lerin sonunda tüm dünyada dijital formatta saklanan
verinin oranı %1’den az idi. Bu oran, 2007 yılına
gelindiğinde %94’e çıkarken, 2014’lü yıllarda ise
neredeyse yüzde yüze ulaşmıştır.
Dijital Dünya Vatandaşlığı
Hızla gelişen iletişim teknolojileriyle karşımıza çıkan bir
başka kavram da dijital dünya vatandaşlığı veya kısaca
dijital vatandaşlıktır. Dijital vatandaş, iletişim
teknolojilerini kullanırken eleştirebilen, çevrimiçi (online)
davranışlarının etik sonuçlarını bilen, gerektiğinde ahlaki
kararlar alabilen, iletişim teknolojilerini kötüye
kullanmayan, dijital dünyada iletişim kurarken ve işbirliği
yaparken doğru davranışı teşvik eden kişiyi ifade
etmektedir.
Dijital vatandaşlığın dokuz bileşeni vardır. Bu bileşenler,
eğitimcilerin dijital vatandaşlığı daha iyi anlamaları ve
öğrencilerine en doğru biçimde aktarmalarını sağlamak
için, Dr. Mike Ribble tarafından belirlenmiş bir
çerçevedir. Bu çerçevenin en önemli özelliği, günümüz ve
gelecek için öngörülen iletişim teknolojilerine
odaklanması ve esnek bir yapıda tasarlanmış olmasıdır.
1. Dijital Erişim: Bireyin, dijital toplumun bir
parçası olabilmesi demektir. İletişim
teknolojilerinden yararlanma konusunda tüm
bireylere eşit fırsatlar sunulması gerekmektedir.
Toplumdaki hiçbir bireyin dijital dışlanmışlık
(digital exclusion) yaşamaması gerekir.
2. Dijital Ticaret: Bireyin, e-ticaret ile ilgili risk ve
problemlerin farkında olması gerekmektedir.
Bunun için, bireylerin eleştirel düşünce
becerilerinin gelişmiş olması zorunludur. Bu
sayede son kullanıcılar iletişim teknolojileri
üzerinden ticari işlemler yaparken, yaptıkları
işlemin sonucunu fark edebilir ve sorumluluk
alabilirler. Dahası, bireyler, çevrimiçi ortamda
yaptıkları alışverişin kendilerine sağlayacakları
fayda ve zararların farkına varabilirler. e-
Ticarette dikkat edilmesi gereken nokta da
ülkenin konuya ilişkin yasa ve düzenlemeleridir.
Dijital vatandaşın hem kendi haklarını koruma
hem de yasalara uygun davranma konusunda bu
kanuni düzenlemeleri bilmesi gerekir.
3. Dijital İletişim: Bireylerin, iletişim teknolojileri
aracılığıyla eşit ve adaletli bir biçimde bilgi alış
verişi yapma fırsatına sahip olmaları gerekir. Öte
yandan, bireylerin, iletişim teknolojilerini
kullanırken farkında olmaları gereken kurallar ve
etik değerler de vardır. Bu kurallara
uyulmadığında, bireyler dijital zorbalığa maruz
kalabilmektedirler.
4. Dijital Okuryazarlık: Bireylerin iletişim
teknolojilerini etkili ve verimli kullanabilmeleri
için, konuya ilişkin giriş düzeyinde yeterli bilgi,
beceri ve deneyimlerinin olması gerekir. 2016’lı
yıllarda bireyin sadece dijital okuryazar olması
yetmemekte; aynı zamanda dijital akıcılığının
(digital fluency) da olması zorunlu hale gelmiştir.
5. Dijital Etik: Bireyin, dijital toplumda davranış
kurallarına uyması anlamına gelmektedir.
Bireylerin, iletişim teknolojilerini kullanırken,
başkalarının var olduğunu ve onları olumlu veya
olumsuz etkileyebileceklerinin farkında olmaları
gerekir. Farklı toplumlarda yaşayan insanların,
kendi kültürlerine ilişkin farklı görüş, inanç ve
değer sistemine sahip olabilecekleri
unutulmamalıdır.
6. Dijital Hukuk: Birey, dijital dünyadaki her bir
eyleminden sorumludur. Bu nedenle, iletişim
teknolojilerini kullanırken diğerlerinin haklarının
ihlal edilmemesi gerekir ve bu konunun farkında
olunması bir zorunluluktur.
7. Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Birey, dijital
dünyada herkesin sahip olduğu özgürlüklere
sahiptir. Bu nedenle, bireyler son kullanıcılar
olarak, iletişim teknolojilerini kullanırken hak ve
sorumluluklarının bilincinde olmak
1
 ILT102U-YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Ünite 1: İletişim Teknolojilerinde Yeni Özellikler

zorundadırlar. Ancak bu şekilde üretici karşılaşabilen, teknoloji okuryazarlığı düşük

olabilirler. bireylerdir.
8. Dijital Sağlık: Bireyler, dijital dünyada fiziksel • Yeni iletişim teknolojilerine uyum
ve psikolojik olarak rahat olmak zorundadırlar. sağlayabilmektedirler; ama bu uyum her zaman
Diğer taraftan bireylerin internet ve bilgisayar çok kolay olmayabilir.
oyunları gibi iletişim teknolojilerine • Teknoloji dilini aksanlı kullanırlar.
bağımlılıkları çağımızın önemli • Dijital medya araçlarını etkin bir şekilde
hastalıklarındandır. Bu bağımlılık, obezlik, gözde kullanamamaktadırlar.
yaşanabilecek hasarlar gibi fiziksel sorunlara yol • Aynı anda pek çok iş yapmak yerine, bu işleri
açabildiği gibi, bireyin ruhsal dengesini de belli bir sıraya koyma eğilimindedirler.
bozabilmektedir. • Sabırlıdırlar ve beklemeyi bilirler.
9. Dijital Güvenlik: Bireyin kendini ve kişisel • Acele etmenin onları hataya götürebileceği
bilgilerini dijital ortamlarda güvenlik altına düşünürler.
alması gerekir. Bireylerin, konuya ilişkin bilgi
• Uzun bir metni sıkılmadan tamamını
sahibi olmaları zorunludur. Bu nedenle, yukarıda
okuyabilirler.
sözü geçen sekiz boyut konusunda yetkin
• Analog dönemden kalma alışkanlık olarak,
olmaları ve virüs koruma programları gibi
bilgiyi aramak için çoğunlukla fiziksel ortamları
önleyici programları kullanmalarında yarar
tercih ederler.
vardır.
• Teknolojiyi kullanma amaçları, genellikle, belli
Kısacası bireylerin kendilerine saygı duymaları, bir bilgi gereksinimlerini karşılamak veya
kendilerini eğitmeleri ve kendilerini korumaları dijital aradıkları bilgiye ulaşmak içindir.
vatandaş olmanın üç temel özelliğidir. Öte yandan, • İletişim teknolojilerinin hızla yaygınlaşmasından
iletişim teknolojilerinin giderek yaygınlaşması sonucunda dolayı eğlence ve iletişim amacıyla da teknolojiyi
karşımıza çıkan iki önemli dijital vatandaşlık türü vardır: kullanmaya başlamışlardır.
• Dijital Yerliler • İletişim teknolojisi kültürünün getirdiği
yeniliklerden yararlanırlar; ancak, bu yenilikler
• Dijital Göçmenler
yaşam biçimlerinin bir parçasına dönüşmez.
Dijital yerliler, iletişim teknolojiyle oldukça küçük • Bilgiye ulaşmada birincil kaynak olarak basılı
yaşlarında, hatta anne karnındayken, tanışmış kişilerdir. kaynakları kullanırlar.
Dijital yerlilerin ana dilleri bilgisayar, video oyunları ve • Dijital kaynaklara güvenmezler.
internetin dijital dilidir. Bu genç neslin 2016’lı yıllarda • Öğrenmenin eğlendirici olması gerektiğine
genellikle 15 ile 25 yaşları arasında olduğu söylenebilir. inanmazlar.
Dijital yerlilerin, 1985’ten önce doğan dijital göçmenlerle
etkileşimleri algılayışları ve bunları kullanma şekilleri Dijital yerliler ve dijital göçmenler, iletişim
açısından farklılık gösterdiklerine inanılmaktadır. Öte teknolojilerinin hızla yayıldığı 21. yüzyılda birbirleriyle
yandan, 2016’lı yıllarda yeni iletişim teknolojilerinin sürekli etkileşim içindedirler ve birlikte çalışmak
kullanımının hızla artması ve yaygınlaşması sonucunda bu durumundadırlar. Bu nedenle, birbirlerinden öğrenecekleri
iki grup arasındaki uçurum kapanmakta, kimi zaman da noktalar vardır.
dijital yerliler ve dijital göçmenleri birbirinden ayıran • Dijital yerliler dijital göçmenlere;
çizgiler ortadan kalkmaktadır. - Çok farklı kültürden çok farklı insanlarla,
Dijital Yerliler için yapılan herhangi bir ürün veya sosyo-kültürel sınırları kaldırarak işbirliği
tasarımın, onların ihtiyaçlarını hızlı bir şekilde yapmayı,
karşılayacak şekilde yapılması gerekir. Dikkatlerini - Değerler için hayatta yer edinmeyi,
toplayabilmeleri için, ürünün veya tasarımının sade - Yatay olarak çözüm yollarını üretmeyi
olması, olabildiğince az metin ve çok görsel içermesi ve öğretebilirler.
eğlenceli bir özelliğinin bulunması gerekir. • Dijital göçmenler dijital yerlilere;
- Hedeflere çabucak ulaşmayı,
Analog dünyada doğmuş, dijital kültür ile sonradan - Kaynaklara odaklanarak, ölçekli bir şekilde
karşılaşmış ve ona ayak uydurmaya çalışan nesli ifade amaçları inşa etmeyi,
eden dijital göçmenlerin özellikleri ise aşağıdaki gibidir: - Mevcut kurumları canlandırmayı veya
• 1985 yılından önce doğmuş bireylerdir. amaçlarını yeniden gözden geçirmeyi
• Yirmili yaş ve sonrasında teknoloji, internet ve öğretebilirler.
Web ile tanışmışlardır. Dijital Gizlilik
• Teknolojik araçların kullanımı, teknoloji tabanlı
Dijital gizlilik, gün geçtikçe daha büyük kitlelerin
öğrenmede güçlükler ve çeşitli uyum sorunlarıyla
dikkatini çeken bir konudur ve internetteki kimlik,
fotoğraf, arama geçmişi gibi kaydettiğimiz verilerin kimler

2
 ILT102U-YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Ünite 1: İletişim Teknolojilerinde Yeni Özellikler
tarafından ve nasıl kullanıldığı konusunu kapsamaktadır.
İletişim teknolojilerini kullananların haklarını korumayı
amaçlayan dijital gizlilik açısından, bireylerin aşağıdaki
dört ana başlıkta bilgi sahibi olmaları gerekmektedir:
• Dijital Akıcılık
• Dijital Ayak İzleri
• Dijital Hırsızlık
• Dijital Zorbalık
Dijital okuryazarlık, daha önce de değindiğimiz gibi
iletişim teknolojilerinin bilgiyi bulmak, ulaşmak,
kullanmak ve oluşturmak için etkili bir biçimde
kullanılmasıdır. Dijital akıcılık ise dijital, bilişsel ve sosyal
becerilerin, dijital alanlara yönelik hedeflere ulaşmak
amacıyla, farklı teknolojik araçlar ve bunların sürekli
gelişimlerine ve değişen özelliklerine ayak uydurmak
amacıyla kullanılmasıdır. Dijital akıcılık, dijital veya
teknik yeterlik (teknoloji ve teknolojik sistemi anlama,
seçme ve kullanma), dijital okuryazarlık (okuma,
değerlendirme, karar verme, teknik becerileri işe koşma
gibi bilişsel ve entelektüel yeterlikler) ve sosyal yeterlik
(diğerleriyle etkili bir biçimde ilişki ve iletişim kurabilme
yeteneği) kavramlarının etkileşimi sonucunda oluşmuştur.
Dijital akıcılığa sahip olanların dikkat etmesi gereken bir
özellik de dijital ayak izleridir. İletişim teknolojilerini
kullanırken, tıpkı karın üzerinde bıraktığımız izler gibi,
ayak izlerimizi bırakırız. Dijital ayak izinizi oluşturan
unsurlar arasında fotoğraflar, ses ve görüntü kayıtları, blog
yazıları ve arkadaşlarınızın sosyal medya sayfalarına
yazdığınız yazılar gibi unsurlar vardır. Sizinle ilgili tüm bu
bilgiler, daima internet üzerinde kalabilir.
Dijital ayak izlerinin, pasif ve aktif olmak üzere iki çeşidi
vardır. Pasif ayak izleri, kullanıcının internet ve/veya
sosyal medya üzerindeki tüm bilgi paylaşımları ve
etkileşimleri sırasında oluşan bilginin, kendisinin bilgisi
olmadan toplanmasıdır. Aktif dijital ayak izlerinde ise
kullanıcı iletişim teknolojilerini kullanırken bıraktığı
izlerin farkındadır.
Dijital ayak izlerinize dikkat etmediğinizde, dijital
itibarınıza zarar gelmesinin yanı sıra, dijital hırsızlık ve
dijital zorbalık gibi iki önemli durumla da karşı karşıya
kalabilirsiniz. Dijital hırsızlıkta dikkat edilmesi gereken
bir başka nokta kimlik hırsızlığı veya kimlik avıdır.
Dijital hırsızlık bağlamında, iletişim teknolojileri
kullanıcılarının maruz kaldığı en kötü durumlardan biri de
dijital zorbalıktır. Dijital zorbalık, genellikle, bir çocuğun
veya ergenin, başka bir çocuk veya ergen tarafından
iletişim teknolojileri kullanılarak tehdit edilmesi,
aşağılanması, utandırılması, taciz edilmesi veya işkence
edilmesi olarak kabul edilmektedir. Öte yandan, bu durum
giderek yetişkinler arasında da yayılmaktadır. Dijital
zorbalık yoluyla bireyler tehdit edilebilir, küçük
düşürülebilir, tacize uğrayabilir veya istemedikleri
durumlara düşürülebilirler.
Dijital İletişimin Özellikleri
Dijital iletişimin, kendine has özellikleri vardır ve bu
özellikler onları diğer iletişim türlerinden ayırırlar:
• Dayanıklılık (Persistence): Yapılan tüm eylemler,
gelecek nesiller için kayıt altına alınır.
• Aranabilirlik (Search-ability): Bir tık ile
neredeyse dünyanın diğer ucundaki kişi veya
kaynaklara ulaşılabilir.
• Tekrarlanabilirlik (Replicability): Herhangi bir
içeriği kopyalama ve çoğaltma ve/veya başka bir
yerde saklama ve depolama imkânı vardır.
• Görünmez Kitleler (Invisible Audiences): Sizin
kim olduğunuz bilinemeyebilir veya kimlerin sizi
izlediğini tam olarak bilemezsiniz.
• Hap Bilgi (Bitesize): Konu uzmanından, bir konu
hakkında püf noktalarını, kitaplarda yazmayan
bilgileri kısa sürede edinebilirsiniz.
• Göreceli Olan Bilgiyi Yayma (Misinformation):
Bilginin doğru olup olmadığını araştırmadan,
bilgiyi yayma imkânı vardır.
• Bilinçli Olarak Yanlış Bilgi Yayma
(Disinformation): Bir kişi veya grup, iletişim
teknolojilerini kullanan insanları bilinçli olarak
yanıltmak için bilgi yayabilirler. Bu grubun en iyi
bilinenleri trollerdir.
İletişim teknolojilerindeki gelişmeler, ağ toplumlarını da
yapılandırmıştır. Castells 21. yüzyıla ilişkin yaşanmakta
olan gelişmeleri toplumsal yapıdaki bir dönüşüm olarak
değerlendirir ve bu toplumsal yapıyı da Ağ Toplumu (The
Network Society) kavramıolarak tanımlar. Ağ Toplumu
anlayışı, gelişmiş iletişim teknolojileri temelinde dünya
çapında birtakım ağların çerçevesinde toplumsal yapının
yeniden şekillenmesine dayanmaktadır.
Ağ toplumlarının merkezinde yer alan en temel özellik,
içerisinde medyanın da yer aldığı iletişim
teknolojilerindeki dönüşümdür. Bu dönüşümün birincil
tanımlaması, ağ iletişiminin birçok noktadan birçok
noktaya doğru bir iletişim sürecini ifade eder. Bu durum,
hem bireyler arası iletişimin noktadan noktaya hem de
kitle iletişiminin noktadan kitleye olan süreçlerinin
birleşimidir.
Kısacası, iletişim teknolojileri etkileşimlidir ve bireylerin
her zaman her yerden enformasyona ulaşmalarını
sağlarlar. Öte yandan, yeni iletişim teknolojileri, herhangi
bir konuya veya duruma ilişkin bilgi, duygu ve düşünceyi
çok kısa zaman içerisinde, dünya üzerinde istenilen bir
veya birden fazla noktaya ulaştırılabilirler. Böylece,
iletişim etkinlikleri yerelden küresel boyuta taşınmıştır. Bu
küreselleşme sürecinde, yeni iletişim teknolojileriyle
iletişimde bulunan bireyler, aynı zamanda kendi yerel
kültürlerini de küresele ulaştırmaktadırlar. Bu ise
toplumların küresel (küresel + yerel) yapılara bürünmesine
yardımcı olmaktadır.
3
 ILT102U-YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Ünite 1: İletişim Teknolojilerinde Yeni Özellikler

Gelişen ve sürekli değişim içinde olan iletişim

teknolojileri ile bireyler, kolay, hızlı ve güvenli bir şekilde
iletişim kurabilir, eğitim alabilir, sosyal ortamlara
katılabilir, arama motorları ile istenilen bilgiye erişebilir,
bilgi paylaşabilir veya alışveriş yapabilirler. Bu açıdan her
bir kullanıcı kendi bakış açısı ve ilgi alanına göre iletişim
teknolojilerini farklı amaçlar için kullanmaktadırlar.
Dijital teknolojiler kullanıcılarına etkileşim imkânı verdiği
için, 2000’li yıllar sonrasında kullanımları artmıştır ve
giderek de artmaktadır. Yeni iletişim teknolojileri,
kullanıcılarına çok yönlü, eşzamanlı ve eşzamansız ve
bilgisayar-insan ve insan-insan etkileşimlerini
sunabilmektedirler. Öte yandan iletişim teknolojilerine,
sadece günümüzde değil, gelecekte de ihtiyaç duyulacağı
da unutulmamalıdır. Bu nedenle, ağ toplumlarının ve
dijital vatandaşların günlük ve anlık çözümler yerine, uzun
vadeli planlamalara odaklanmaları zorunludur. Böylece,
iletişim teknolojileri gelecek nesillerin de beklentilerini
karşılayacak şekilde ve sürdürülebilir bir sistem bütünlüğü
içinde yapılandırılabilirler.