Bölüm 1

Dijital İletişim Teknolojileri

öğrenme çıktıları

İletişim Araçlarının Tarihsel Gelişimi

1 2
İletişim Kavramının Tanımı 2 Günümüzde var olan iletişim araçlarının
1 İletişim kavramını ve iletişim sürecinin kullanımını ve tarihsel sürecini
aşamalarını açıklayabilme açıklayabilme

Geleneksel ve Dijital İletişim Teknolojileri

3 4
Dijital İletişim Teknolojileri Arasındaki Farklılıklar
3 Dijital iletişim araçlarını tanıma ve kullanım 4 Geleneksel ve dijital iletişim arasındaki
amaçlarını ayırt edebilme farklılıkları ve benzerlikleri açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • İletişim • Dijital İletişim • Teknoloji • Matbaa • Telgraf • Telefon • Radyo
• Televizyon • İnternet • E-posta • Sosyal Medya • Dijital • Analog

2
Dijital Tasarım
GİRİŞ
İletişim, insanlığın varoluşundan beri süre ge-
len en eski kavramlardan biridir. İnsanın sosyal
hayatını devam ettirebilmesi için bir gereksinim
olan iletişim yemek, içmek ve barınmak gibi in-
sanın yaşamını sürdürebilmesi için zaruri olan bir
ihtiyaçtır. Yanı sıra insanın kimlik arayışı ve aidiyet
duygusuna erişebilmesi için çevresiyle paylaştığı
kültürü ve değerleri iletişim yoluyla gelecek ne-
sillere aktarma amacı da gütmektedir. Bu nedenle
iletişim kavramı, gelişen teknoloji ile birlikte tarih
boyunca bireysel ve toplumsal ihtiyaçlara göre ye-
niden üretilmekte ve şekillenmektedir.
İletişimi, kişiler ve gruplar göz önüne alındı-
ğında, birer değiş-tokuş süreci olarak adlandır-
mak mümkündür. Duygu ve düşüncelerin kod
ve sembollere dönüştürülerek kaynaktan alıcıya
doğru iletildiği bu etkileşim, iletişim süreci ola-
rak görülmektedir. İnsanoğlu tarih boyunca sınırlı
sayıda iletişim kanalı tercih etmiş, ancak iletişim
ihtiyacı sanayi devrimiyle birlikte gelişerek farklı
kanalların oluşumunda zemin hazırlamıştır. Bugün
günümüzde kullanılan dijital iletişim teknolojileri-
nin temellerini bu sayede atılmıştır. Sanayi devri-
mi döneminde geliştirilen teknolojik aygıtlar, yeni
iletişim kanalları olarak kullanılmaya başlanmış ve
insanlar bu kanalların kullanım biçimlerini değişti-
rerek bireysel iletişim etkinliğini kültürlerarası bir
eyleme dönüştürmüştür. Bu sayede kitle iletişimi
ortaya çıkmış ve daha çok toplumsal etkileşimlerin
ön planda olduğu bir sosyal ağ oluşturulmuştur.
toplumlar arası mesafelerin kısalması sonucu ege-
men güçlerin hâkimiyet kurma alanları genişlemiş
ve yönetme, ele geçirme, manipüle etme gibi içgü-
dülerinin artmasına sebep olmuştur.
dikkat
Matbaanın icadıyla birlikte başlayan bu iletişim
serüveni tarihsel olarak telgraf, telefon, radyo ve
televizyon gibi aygıtlardan sonra İnternetin or-
taya çıkması ve geliştirilmesiyle tüm bu iletişim
aygıtları kendini varlıklarını sanal ortamda da
devam ettirmeye başlamıştır.
Daha çok haberleşme ve bilgi alışverişi için kul-
lanılan gazete, kitap gibi kitle iletişim araçlarından
sonra radyo, televizyon ve sinema gibi aygıtlar top-
lumları etkisi altına almayı başarmıştır. 19. yy’da
bilgisayar ve İnternet gibi icatların ortaya çıkma-
sıyla iletişim kavramı dijitalleşmeye başlamış ve in-
sanoğlu İnterneti kullanarak belirli veri tabanlarına
bağlı yazılımlara ihtiyaç duymaya başlamıştır.
İletişimin dijitalleşmesi ile bu teknolojik ay-
gıtlar insanların günlük yaşamının vazgeçilmezi
hâline dönüşmüş ve toplumlar üzerinde ciddi kül-
türel değişimlerin gerçekleşmesine neden olmuş-
tur. Birbirinden binlerce kilometre uzakta yaşayan
toplumların haberleşmesine ya da bilgi alışverişin-
de bulunmasına olanak sağlayan bu teknolojinin
olumlu yanları bir yana, egemen güçler tarafından
yönetmek ve manipüle etmek için de kullanılmaya
çalışması, sıklıkla karşımıza çıkan olumsuz yönle-
rinden biridir.
dikkat
Orta Çağ In dini hegemonyasının sona erme-
sinin ardından ortaya çıkan kapitalizm, bu ile-
tişim teknolojilerini ticarileştirerek iletişim ay-
gıtların tüm dünyaya yayılmasında etkili bir rol
oynamıştır.
Yaygınlaşan iletişim süreci detaylı olarak ince-
lendiğinde, insanın içinde bulunduğu daha çok
durum ve olayla ilgili sözlü yada görsel paylaşım-
ların yapıldığı sosyal ağ uygulamaları, duygu ve
düşüncelerin yansımasını elverişli hâle getirmiştir.
Günümüzde sınırsız sayıda iletişim kanalının var
olmasıyla ortaya çıkan belirsizlikler, zaman zaman
toplumlar üzerinde farklı bakış açılarına ve çok kısa
bir sürede hızla değişen düşünce yapılarının ortaya
çıkmasına neden olmaktadır.
dikkat
Bugün sıklıkla kullanılan akıllı telefonların yanı
sıra İnternet tabanlı web siteleri, sosyal medya
ağları, mobil uygulamalar, e-postalar ve sohbet
yazılımları günümüzün dijital iletişim teknolo-
jilerini oluşturmaktadır.
3

İLETİŞİM KAVRAMININ TANIMI
İletişim, insanlığın varoluşundan beri bilinen
en eski kavramlardan bir tanesi olarak her çağda
ve her dönemde teknolojik gelişmelerin etkisinde
kalarak kendini yeniden şekillendirmiş ve farklı
kimliklere bürünmüştür. Dış dünyaya ve kendin-
den sonraki nesle, kültürünü iletişim yoluyla ya da
iletişim araçlarıyla aktarmayı seçen insan, bu davra-
nışını yüzyıllardır devam ettirmektedir. Bu yüzden
ekonomik, dini ve siyasi olarak her dönemde ken-
dini farklı yolla aktaran iletişim kavramının, değiş-
ken yapısından dolayı, evrensel olarak geçerli bir
tanımı yapılamamaktadır. Sadece Latince ‘commu-
nis’ kelimesinden türeyen ve batıda ‘communicati-
on’ olarak kullanılan iletişim sözcüğü paylaşmak,
birleştirmek veya görüşmek gibi anlamlara geldiği
bilinmektedir (Bektaş, 2007, 98-99). Günümüzde
bir bilgi alışverişi olarak tanımlanmaya başlanan
iletişim kavramı, mesajların aktarılmasından zi-
yade aynı zamanda toplumsal etkileşim de içinde
barındıran bir aktivite hâline gelmiştir. Bu nedenle
günlük kullanımlarda iletişim, farklı şekillerde or-
taya çıkmış ve iletilerin aktarıldığı kanallar her dö-
nemde farklılık göstermiştir.
Türk Dil Kurumu iletişim sözcüğünü,
duygu ve düşüncelerin akla yatkın bir
biçimde aktarılması, bildirilmesi veya ha-
berleşmesi olarak tanımlamıştır.
Kitap okumak ya da İnternet ortamında sosyal
bir aktivite paylaşımında bulunmak gibi eylemler,
günümüzde birer iletişim faaliyeti olarak görülmekte
ve sanayi devrimi ile birlikte telgraf, radyo, telefon,
televizyon ve sinema gibi birçok teknolojik aygıt gü-
nümüzde iletişim aygıtı olarak tanımlanmaktadır.
İletişim kavramı sıklıkla canlılar arası görsel ve
işitsel bilgi alışverişi olarak tanımlanmaktadır. Bu
bağlamda insanın bu alışverişinin gerçekleşebilmesi
için teknik olarak kalem ve kamera benzeri ya da dil
ve kulak gibi doğal donanıma sahip olması gerek-
tiğine kanaat getirilmiştir. Sosyal bir ortama sahip
olan insanoğlunun, yüzyıllardır iletişim kurduğu
yöntemler ve teknikler incelendiğinde, görsel yada
işitsel olarak daima bir mesaj yollama ya da alma
durumunda iletişim sürecini tamamladığına dikkat
4
Dijital İletişim Teknolojileri
edilmiştir. Bu durum insanın üzerinde oluşan tüm
davranış biçimlerinin sebebi hâline gelmekte ve in-
sanın yaşama biçimini şekillendirmektedir.
İletişim, sadece insana özgü bir yapı değil; yer-
yüzünde yaşayan tüm canlılar arasında var olan
bir kavramdır. İnsanlar ve tüm canlılar için doğu-
mundan itibaren gerçekleşmeye başlayan bu süreç,
yaşamları son bulana kadar devam eder; ancak ki-
şinin hayatı boyunca diğer insanlarla kurduğu et-
kileşim, hatıralar sayesinde nesilden nesile kendini
aktarmaya devam etmektedir. İnsanın sosyal bir
varlığa dönüşebilmesi için iletişim kurmasının bir
zorunluluk olması, iletişim çalışmalarının ilk başta
kişilerarası odaklı araştırılmasına neden olmuştur.
Sosyal bir varlık olan insan, kendini ve etrafını
anlamaya, anlaşılmaya ve fark edilmeye ihtiyaç du-
yar. Bu yüzden, etrafında olup bitenleri anlamak
ve anlatmak için sürekli olarak iletiler gönderir ve
aynı şekilde kendisine yollanan iletileri yaşamı bo-
yunca almaya devam eder. Özellikle insanın önce-
likle iletişim kurabilmek için seçtiği jest, mimik ve
konuşma şekli gibi yöntemler, kişinin karakteristik
özelliklerini belirleyerek kendi iletişim kimliğini
oluşturmasında yardımcı olur.
dikkat
Bireyin kendisini anlamlandırma ve kimlik ya-
ratma çabasında iç iletişim de önemli bir rol
oynamaktadır.
İnsan bu süreçte, etrafında gelişen olayları ve du-
rumları kendi içerisinde değerlendirerek karar verir
ve bu kararlar kişiyi hayatı boyunca yönlendirmek-
tedir (Işık, 2019, 10-11). Bu nedenle iletişim, aynı
zamanda kişinin günlük yaşamında direk ya da do-
laylı olarak maruz kaldığı olayları da içermektedir.
Değişken ve dinamik olan iletişim kavramının bir-
birlerinden birçok farklı biçimi bulunmaktadır.
dikkat
Tarih boyunca insanda bulunan özellikle bilinç
olgusu, diğer canlılara göre farklı iletişim yolları
aramasına sebep olmuştur. Bu nedenle iletişim,
aynı zamanda insanın toplumsal varlığını ve
kimliğini oluşturabilmesi için bir anlam yarat-
ma anlamına da gelmektedir.
Dijital Tasarım
İnsan, kendi hayatında anlam yaratma çabası-
nı sadece kendini düşünerek değil, aynı zamanda
toplumsal olarak mekân ve zaman ilişkilerini de
iletişim yolu ile üretir. İnsanın kendi ve içinde
bulunduğu toplum üzerinde çift yönlü bir etkiye
sahip olan iletişim kavramı, başka bir deyişle ha-
yatları boyunca kurdukları kültürel etkileşimler-
den etkilenerek kendini nesilden nesile aktarmaya
devam etmektedir. Bu bağlamda iletişim kavramı
ele alındığında, insanlık tarihi açısından toplumsal
norm ve değerler kültürel bir birikim hâline gelir ve
yapılan birçok araştırma o günde yaşanan egemen
yaklaşımları incelemeye devam etmektedir.
Yapılan araştırmalarda dinin ve inanç biçimi-
nin, toplumsal değerlerin ve yaşama biçimlerinin
belirlenmesinde, özellikle Orta Çağ döneminde
uzun bir süre önemli bir rol oynadığı görülmüş-
tür. Bu bağlamda kiliselerin belirlediği kanaat ön-
derlerinin toplum üzerindeki etkileri göz önüne
alındığında, tarih boyunca iletişim sadece dinsel
kaynaklara bağlı kalmış ve bunun üzerinde biçim-
lendirilmiştir. Bugün bile demokrasinin hâkim
olduğu 21. yüzyılda özellikle doğu toplumlarında
iktidarın dini sebeplerle var olduğu halifelik siste-
minin uygulandığı monarşik sistemlerin hâkim ol-
duğu toplumlar bulunmaktadır.
Sanayi devriminin öncesinde sözlü iletişim yo-
ğun olarak kullanırken telgraf ve matbaa gibi bu-
luşlar sayesinde iletişim kurmanın farklı yöntemleri
ortaya çıkmış ve iletişim kavramı yeniden değerlen-
dirilmeye başlanmıştır. Kitap baskıları dini klişeleri
ortadan kaldırmış ve Aydınlık Çağ’ın temelleri sa-
nayi devrimi sayesinde atılmıştır.
dikkat
Tarihsel her dönemde egemen ideolojiler ve top-
lumun sahip olduğu değerler çerçevesinde sosyal
akımlar şekillenmiş ve her toplum kendi iletişim
ağını inşa etmiştir. Kanaat önderleri ise teknolo-
jik gelişmelerle birlikte farklı iletişim yolları icat
ederek kendi idealarını ve fikirlerini meşrulaştır-
mayı denemiştir.
Sanayi devrimiyle birlikte iletişimin kültürlera-
rası hız kazanmasıyla 1900’lü yıllara gelindiğinde
sosyologlar ve antropologlar tarafından iletişim
çalışmaları bilimsel olarak çözüm ve öneriler geti-
rilerek araştırılmaya başlanmıştır. 1920’li yıllarda
görülen kitleleri yönetme ve yönlendirme isteği
ile ortaya çıkan propaganda kavramı, dönemin ik-
tidarlarının dikkatini çekmiş ve bu durum bilim
adamlarının iletişim konusuna ağırlık vermesine
neden olmuştur (Erdoğan, 2005, 33).
İletişimin tanımlanmasında birçok farklı ileti-
şim modeli oluşturulmuş ve bu modellerde ileti-
şimin süreçleri detaylandırılmasına çalışılmıştır.
Bu sürecin başlangıç noktası ‘Kaynak(gönderici)’
olarak belirlenmiş ve devamında ise ‘mesaj(ileti)’,
‘kanal(oluk)’ ve ‘alıcı’ olarak toplamda dört temel
aşama altında toplanmıştır.
Kaynak, bilgiyi ya da mesajı ileten kişi ya
da topluluktur.
Birinci aşamada, kaynağın görevi sadece göndere-
ceği iletiyi seçmek ve anlaşılabilir olmasını sağlamak-
tır. Aynı zamanda doğru şekilde kodladığı ve ilettiği
mesajların bir amaç niteliği taşıması gerekmektedir.
Gönderici olarakta tanımlanan kaynak, tek bir kişi
olmak zorunda değildir. Bu yüzden bu süreci yüz
yüze başlatmak yerine farklı iletişim kanallarını ter-
cih edebilir. Sadece etkin bir iletişim sağlaması için
kaynağın kodladığı ve sembollerle oluşturduğu ile-
tinin ne anlama geldiğini alıcı gözünden bilmesi ya
da tahmin edebilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde
farklı algılanan ileti yüzünden iletişim süreci başarı-
sız olur. Bu nedenle kaynak ile alıcı arasındaki tanı-
ma etkisi iletişim sürecinin başarıyla sonuçlanabil-
mesi için önemli bir yere sahiptir.
Mesaj, kaynak tarafından alıcıya ulaşması
için gönderilen bilgi anlamına gelmektedir.
İkinci aşamada, kaynak tarafından gönderilen
mesajın içeriği bakımından alıcı tarafından an-
laşılması ve bu yüzden kaynak tarafından sade ve
net bir şekilde gönderilmesi gerekmektedir. Belirli
sembolleri ve kodları ifade eden mesaj, alıcıya gön-
derilen duygu ve düşüncelerin sözlü ya da yazılı
olarak aktarıldığı iletilerin tümünü ifade etmekte-
dir. İletişim sürecinin ikinci unsuru olan ileti ya da
5
 Dijital İletişim Teknolojileri

mesaj ise iletişimin bağlamını belirlemektedir. İleti
veya herhangi bir bilgi, kaynak tarafından aktarılan
herhangi bir duygu, düşünce, fikir, jest, mimik, be-
den hareketi ya da bir durum olarak iletişim süreci-
nin temel esasları arasında önemli bir role sahiptir
(Açıkgöz, 1997, 45).
oluştururken alıcıya mesajın doğru bir şekilde akta-
rılması adına, seçilen kanalda fiziksel ya da psikolo-
jik olarak bir engel olmamasına dikkat edilmelidir.
Kaynaktan gelen mesajın ulaştığı kişi ya
da topluluğa alıcı adı verilmektedir.

Kanal, gönderici tarafından belirlenen

mesajın aktarıldığı yol ya da biçim olarak
tanımı yapılmaktadır.
Üçüncü aşamada; kanal, kaynak ile alıcı arasın-
daki bilgi alışverişini tamamlayabilmek için gerekli
olan araçtır. Duyu organları bu bağlamda örnek
İletişim sürecinin son aşaması ise alıcıya mesaj-
ların iletilmesi ile sonuçlanır. İletilen mesajlar alı-
cının anlayışı ve çıkarları doğrultusunda değerlen-
dirilir ve harekete geçirir. Pasif bir durumda olan
alıcının kaynağı tanıması, iletiyi doğru anlaması
için önemli bir etkendir ancak mesajın tarafsız bir
şekilde değerlendirmesi gerekmektedir.

Öğrenme Çıktısı

1 İletişim kavramını ve iletişim sürecinin aşamalarını açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Farklı insanlarla iletişim

İletişim kavramının top-
lumsallaşmada rolü sizce
nedir?
İletişim kurmanın insan ha-
kurmanın hayatınızı veya
yatındaki yerini nedenleri
kişiliğinizi nasıl etkilediğini
ile tartışın.
açıklayın.

İLETİŞİM ARAÇLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ

İnsanın kendi ve çevresi ile etkileşimi, varlığının başlangıcından bugüne kadar devam etmiş ve iletişim
kavramı, insan yaşamında birinci derecede bir öneme sahiptir. Dünya üzerinde hayat bulan her toplum
ya da devlet; birbirleriyle kod, sembol ve sesler yardımıyla iletişim kurmuştur. Kimi medeniyetler heykel,
resim ya da mimari yapılarla kendi norm ve değerlerini yansıtırken kimi medeniyetler farklı biçimler kul-
lanarak iletişimin evrenselliğini ispatlamıştır. İlk olarak kişinin çevresindeki insanlarla kurduğu bireysel
etkileşim gündelik yaşamın önemli bir kısmını oluşturmakta-
dır. İkinci olarak ise günümüzde daha fazla kullanılan bireyle-
rin ses ve yazı gibi çeşitli semboller ile kurduğu görsel iletişim
yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntem içerisinde ilk olarak ga- dikkat
zete, dergi, kitap ya da broşür gibi yazılı iletişim araçları akla Gelişen teknoloji ile birlikte bugünkü
gelmektedir. Ancak bu araçları üretmeden önce yaşayan ilk in- geldiği nokta arasında ciddi farklılıklar ol-
sanlar binlerce yıl önce cisimleri ya da içerisinde bulundukları masına rağmen iletişimin amacı asla değiş-
durumu hatırlamak ya da anlatabilmek için onları çizmiş ya memiştir. Bir bilgi alışverişi olarak görülen
da isimlendirmeyi denemişlerdir. Mağara duvarlarında çoğun- iletişim kavramı insanoğlu için daima bir
lukla hayvan çizimlerinden oluşan hiyeroglifler ile başlayan bu durumu, olayı ya da bilgiyi aktarma amacı
iletişim süreci, insanoğlunun hayat tecrübesinin artmasıyla gütmektedir.
farklı yöntem arayışlarına girmesine neden olmuştur.
6
Dijital Tasarım

Benzer bir yaklaşımı hiyeroglifleri takip eden dö-
nemde tasvir edilerek yapılan heykeller için de geçer-
lidir. Bu heykeller o günkü insanın gündelik hayatı-
nı anlatan yapıtlardan oluşmakta ve öğrenilen bilgiyi
aktarma sürecinde kullandıkları bir iletişim aracıdır.
Ancak, ispatlanması mümkün olmasa bile, bu çizim
ve hiyeroglif gibi yöntemleri insanoğlu kullanmadan
önce kendi aralarında bilgi alışverişini sağlamak için
çeşitli sesler çıkararak birbirleriyle iletişim hâlinde
oldukları öngörülmektedir.
İletişim kavramına genel olarak bakıldığında,
kaynağın süreci başlatma amacı doğrultusunda
farklılık gösterebildiği görülmektedir. Bunun en
bilinen örnekleri siyasi alanda karşımıza çıkmakta-
dır. Egemen güçlerin, siyasi iktidarların ya da dev-
let yetkililerinin toplumu bilgilendirmek adına si-
yasal iletişim biçimleri olduğu ve bu amaçla, tarihte
radyo ve televizyon gibi birçok farklı teknolojik
aygıtların kullanıldığı bilinmektedir. 21. yüzyılda
ise etkisini daha fazla gördüğümüz dijital iletişim
teknolojileri ise siyasi, ekonomik ve kültürel alan-
lara yayılarak insan yaşamını her detayında var ol-
mayı başarmıştır (Gönenç, 2007, 88-89). İnsanlar
bu çerçeve içerisinde sadece kendi çevresindeki kişi
ya da gruplarla iletişim içerisinde olmaktan ziyade
günden güne gelişmekte olan iletişim teknolojileri
ile birlikte de kitle iletişimi hâlinde olmayı da öğ-
renmek zorunda kalmıştır.
dikkat
Antropologlar insanların toplum hayatında sağ-
lıklı etkileşim içerisine geçebilmelerini sağlamak
amacıyla gerekli iletişim sistemlerini geliştirdik-
lerini ortaya çıkarmış ve buna en basit örnek
olarak alfabeyi işaret etmişlerdir.
Tarihte yaşamış hemen hemen tüm medeniyet-
lerde harflerden ya da sembollerden oluşan bir yazı
çeşidi bulunmaktadır ve bunu, kâğıdın olmadığı
dönemlerde taşlara, anıtlara ve duvarlara kazıyarak
göstermişlerdir. Dolayısıyla insanlar yaşadıkları her
dönemde dünya koşullarına uygun olarak sahip
oldukları imkânlar doğrultusunda iletişim araçları
geliştirmişlerdir. Bu bağlamda, tarihte kitlesel güce
ulaşmış olan iletişim araçlarını kronolojik sıralama
içerisinde insanların değişen iletişim algısını ortaya
koymak önemlidir.

Yaşamla İlişkilendir

Rosetta Taşı: 220 yıl önce bulunan ve hiyeroglifin sırrını çözen en eski çok dilli yazıt
15 Temmuz 1799’da dönemin Fransa İmparatoru Napolyon Bonaparte’ın askerleri, Mısır’ın Reşid
kasabası yakınlarında kazı yaparken buldukları taşın, dünya tarihindeki büyük bir gizemin çözülmesini
sağlayacağını muhtemelen tahmin etmemişti.
Ancak komutanlarının dikkatiyle korumaya alınan taş, dünyanın en ünlü müzelerinden olan Lond-
ra’daki British Museum’un en çok ilgi gören parçalarından.
Ama neden?
Mısır Kralı Ptolemy’nin tahttaki 1. yılı şerefine bir rahipler konseyi tarafından yazılan ve tapınak-
lara yerleştirilen bu metinde, tapınaktaki rahiplerin krala bağlılığı ifade ediliyor. Bu yazıtlardan biri de
Mısır’ın Memfis bölgesindeki bir tapınağa da gönderilmişti.
Peki, içerik itibariyle bu kadar “heyecansız” bir yazıt, arkeologlar arasında neden bu kadar heyecan
yaratmıştı?
Çünkü Rosetta (Reşid) Taşı, dünyanın bilinen en eski çok dilli yazıtı.
Ağırlığı yaklaşık 760 kg olan taş, 72 cm genişliğinde. Granit ya da siyah bazalttan oluştuğu tahmin
ediliyor.
Mısır halkının, rahiplerin ve yöneticilerin bu kararnameyi rahatça yapabilmesini sağlamak için üç
farklı dille yazılmıştı. Ve bu durum o zamana kadar hiyeroglifi çözmeye çalışan paleograflar (eski yazı
uzmanları) için bulunmaz bir fırsattır.

7
 Dijital İletişim Teknolojileri

Milattan önce 196 yılında yazılan taşın üzerinde aynı metnin Demotik (Mısır’da o dönemin günlük
dili), Antik Yunan (yönetim dili) ve hiyeroglifle yazılmış üç versiyonu bulunuyor. Bir kısmı kırılmış olan
taşın üzerinde 14 satır hiyeroglif yazısı, 32 satır Demotik, 53 satır da Antik Yunan yazısı var.
Hiyeroglif yazısı ne zaman kaybolmuştu?
Hiyeroglifin M.S. 4. yüzyıl civarlarında kullanımı bırakıldı ve bu dile ait bilgi yavaş yavaş silinerek
kayboldu.
Rosetta Taşındaki Antik Yunancayı okuyabilen uzmanlar, hiyeroglifin şifresini çözmek için Yunan-
cayı anahtar olarak kullandı.
İngiliz fizikçi Thomas Young, yazıttaki hiyerogliflerde Kral Ptolemy’nin isminin yazdığını ilk çözen
kişi oldu.
Ardından Fransız akademisyen Jean-François Champollion, hiyerogliflerin güncel Mısır kıpti dilin-
deki sesleri gösterdiğini keşfetti ve hiyeroglifin sırrı büyük ölçüde çözülmüş oldu.
Bu sayede antik Mısır dili ve kültürünü inceleyen Mısır Bilim dalı da doğmuş oldu.
Napolyon’un Mısır’da yenilmesiyle, 1801’de imzalanan “İskenderiye’nin Bırakılması Anlaşması”
sonucu, Fransızların Mısır’da bulduğu eserler de İngilizlerin korumasına geçti ve Rosetta Taşı 1802’de
İngiltere’nin Portsmouth Limanı’na ulaştı. Taş Kral 3. George’un emriyle aynı yılın Temmuz ayında
British Museum’da sergilenmeye başlandı.
Rosetta Taşı sadece 1. Dünya Savaşı sırasında zarar görmemesi için 1917 yılında gizli bir yere kal-
dırılmış ve 2 yıl sonunda müzeye geri gönderilmişti.

Kaynak: BBC Haber Sitesi (15 Temmuz 2019)

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48994921

Matbaa
Sanayi devrimi ile iletişim alanında yaşanan ilk ve en önemli gelişme matbaanın icadı ve yaygınlaşması
ile başlamıştır. 15. yüzyılın başlarında matbaaya benzer aygıtların Türkler ve Çinliler tarafından kullanıl-
dığı bilinmesine rağmen matbaanın mucidi Johannes Gutenberg olarak bilinmektedir. Matbaa devriminin
başlangıcı ve modern matbaacılığın babası olarak kabul edilen Gutenberg, icat ettiği makinesiyle yazılı
metinleri kopyalayarak ve çoğaltarak birçok insana ulaşmasına katkı sağlamıştır (Beyaz Tarih, 2020).
Matbaanın yazılı metinleri çoğaltma-
sı, toplumsal olarak ciddi değişikliklerin
yaşanmasına sebep olmuştur. Orta Çağ
döneminde, özellikle dini düşünceler gibi
birçok varsayımın yok olmasına sebep olan
bu icat, aynı zamanda ilk kitle iletişim ara-
cı olan gazetenin ortaya çıkmasına neden
olmuştur. Günlük çıkan gazeteler yaşanan
gelişmeleri ve olayları aktararak halkın
bilgilendirilmesini sağlayan bir iletişim
aracına dönüşmüştür. İlk çıktığı dönem-
de insanların o gün ne yapacaklarına bile
karar vermesini sağlayan baskı gazeteler
günümüzde internet teknolojisiyle birlikte
insan üzerindeki etkisi azalmıştır. Ancak
matbaa ile başlayan dergiler toplumun
ihtiyaçları ve ilgi alanlarına göre kategori Resim 1.1 Johannes Gutenberg ve Matbaa Makinesi
leşerek yayın hayatlarını günümüzde de Kaynak: http://www.wikitarih.com/johannes-gutenberg-ve-
sürdürmeye devam etmektedir. matbaanin-gelisimi
8
Dijital Tasarım

Sözlü kültürün getirdiği belirsizlikleri ortadan kaldıran matbaa ile toplumda kitap kültürü ortaya çık-
maya başlamıştır. Ancak tek yönlü bir iletişim türü olan kitaplar, uzak mesafelere gönderilmesi sorunu
sebebiyle bireysel iletişim aracı olarak kalmış ve kitleselleşememiştir. Zamanla entelektüel kültüre dönüşen
kitapların sayısı özellikle Roma ve Helenistik dönemde artış göstermiştir.
Analog iletişim araçları içerisinde matbaa gibi aygıtların sayısı son derece azdır. Tarih öncesi dönemlere
göre elde edilen sözel ve görsel yöntemlerin ardından matbaa ve ortaya çıkardığı analog iletişim araçları ki-
tap, dergi, gazete ve mektuplarla sınırlı kalmıştır. Hepsi birer yazılı döneme geçiş ürünü olarak görülmekte
ve günümüzdeki etkileri oldukça azalmıştır.
O dönemde insanların ihtiyaç duyduğu en önemli nokta aslında iletişimde ulaşım problemidir. Dergi
ve kitap gibi yazılı baskıların ulaştırılması zor ve masraflıdır. Bu nedenle insanlar mekân kavramını ortadan
kaldıran bir arayış içerisine girerler. Bu bağlamda toplumu ve bireyleri etkileyen ikinci iletişim aracı olan telg-
raf ortaya çıkar. İletişim ihtiyacından doğan mekânsal ve zamansal sıkıntı, matbaa ile giderilmemiş ve farklı
mekânlarda bulunan insanların bir araçla iletişim kurma düşüncesi telgrafın icadıyla gerçeğe dönüşmüştür.

Telgraf
Yunanca ‘tele’ ve ‘graphein kelimelerinden türeyen telgraf, insanoğlunun iletişim ve ulaşım arasındaki
sorunu çözdüğü ilk aygıttır. Telgrafın olmadığı dönemlerde duman çıkararak ya da ateş yakarak görünür
bir noktadan bilgi verme işlemini kolaylaştıran bu icat Samuel Morse tarafından 19. yüzyılda icat edil-
miştir. Morse telgrafa benzer aletler ile başka çalışmalar da yapmış ancak telgrafı belirli kodlar üzerinden
tasarlamış ve kendi ismini verdiği alfabe ile aktarım sağlamayı hedeflemiştir. Böylece günümüzdede sıklıkla
acil durumlarda kullanılan Morse alfabesi içerisinde yer alan harf, belirli çizgi ve noktalarla hâlâ varlığını
sürdürmektedir (Karabulut, 2008, 9).

Resim 1.2 Samuel Morse ve Telgraf İcadı

Kaynak: https://www.baristuncer.net/biliyor-musun/samuel-finley-breese-morse-ve-alfabesi.html

Telgraf teknolojisinin aktif olarak kullanılmasıyla birlikte, bilginin iletilebilmesinin ilk şartı olan me-
safelerin aşılması sorunu ortadan kalkmıştır. İletişim ve ulaşım arasındaki bağlantı kopmuştur. Telgraf
tekniği, telgraf kablolarından oluşan ağlardan elektriksel vuruşlarla iletiyi göndermiş ve bunlara mors kod-
ları denmiştir. Mors kodları nokta ve çizgilerden oluşmaktadır. Bu kodlar ise onların ne olduğunu bilen
uzmanlar tarafından standart yazıya dökülmektedir (Yayla, 2017, 13).

9

dikkat
Matbaanın icadıyla ortaya çıkan gazete ve dergi-
ler, telgrafın icadıyla iletişimi mekânsızlaştırarak
kitle iletişimini farklı bir boyuta çıkarmıştır.
Telgraf sistemi Amerika’da devletin kontrolü al-
tında tutulurken Avrupa’da özelleştirilerek bilginin
yaygınlaşmasına öncülük etmiştir. Telgrafın birey-
ler arası iletişim kurmayı kolaştırması ve mekân
kavramını yok etmesi gibi olumlu yanları gazete-
ler tarafından ilgi görmüş ve habercilik anlayışın-
da ciddi değişikliklere neden olmuştur. Gazeteler
uzak yerlerde yaşanan olayları öğrenmeye ve telgraf
sayesinde insanlara aktarmaya başlamışlardır. Bu
nedenle 19. yüzyılın ortalarında telgraf aracılığıyla
daha fazla iletişim kurabilmek adına kurulan haber
ajansları yayınlanmaya başlamıştır. Ancak bunun
en büyük sebebi, insanlar tarafından desteklenerek
telgraf ağlarının hızlı bir şekilde gelişmesi ve büyü-
mesi olmuştur.
Telefon
Telgrafın hatları ile birlikte morse alfabesinin
iletilmesinin ardından sesin de iletilmesi, Graham
Bell tarafından gerçekleşmiştir. Telefon icadını telg-
rafın bir üst aşaması olarak tanımlayan Bell, kulla-
nıcılarını aynı yerde olma mecburiyetinden kurta-
Resim 1.3 Graham Bell ve Telefon İcadı
Kaynak: http://trdergisi.com/graham-bellin-ses-getiren-icadi/
10
Dijital İletişim Teknolojileri
rarak mesafeleri kısaltmıştır. İnsanların birbirleriyle
uzak mesafelerden birebir iletişim kurabildikleri bir
dönemin kapısını aralayan Bell, iletişim dünyasına
yeni bir kapı açmıştır. Yazılı iletişimin ya da telg-
rafta olduğu gibi zorunlu kılınan bekleme süreleri
ortadan yok olmuş ve insanlar anında konuşmak
istedikleri kişiyle konuşabilir hâle gelmiştir. Telefo-
nun diğer iletişim araçlarına göre anlık hızlı iletişim
sağlaması, insanların ticari ve kişisel alışverişlerinin
de hızlanmasına olanak sağlamıştır.
Ortaya çıkan her yeni teknolojik aygıt gibi tele-
fonun da kitleler üzerinde toplumsal ve sosyolojik
etkileri olmuştur. İnsanların bilmedikleri şeylerden
uzak durma, tedirgin olma ya da güvenmeme gibi
alışkanlıklarından oluşan sosyal etkileri ortadan
kaldırmak için Bell, telefon icadı için birçok farklı
alanda reklam ve tanıtım kampanyaları yapmıştır.
Özellikle bu sorunu aşmak için doktorlara ve iş
adamlarına yönelmiş ve onlar için telefonun zo-
runlu bir ihtiyaç olduğunu anlatmıştır. İş adamları
ticari sebeplerle ve doktorların da hasta ilişkileri
sebebiyle telefonu kullanmaya başlamasıyla halkın
telefon icadına olan güveni artmış ve zamanla ya-
yılmaya başlamıştır.
dikkat
İlk telefon kullanıcıları arasında doktorlar öne
çıkmaktadır. Telefon acil durumlarda doktorla-
rın hastaları ile iletişime geçmelerini sağlamıştır.
Dijital Tasarım

Graham Bell’in bu buluşu telgrafa göre yavaş yayılmıştır. Çünkü o dönemde telgraf hâlâ telefona ciddi
bir rakip olarak görülmektedir. Bu durumu ortadan kaldırmak için Bell, 1880 yılına doğru rakibi olan
telgraf şirketleri ile anlaşmış ve karşılıklı kâr elde etmeye başlamışlardır. Anlaşma sonucunda ülke çapında-
ki 60.000 santral Bell’in şirketine bağlanmıştır (Yayla, 2015, 14).
Telefon icadı sonrasında haber ajansları daha fazla aktif hâle gelmiş ve haber değeri taşıyan olayların
hızlı öğrenilmesi sonucu, icat edilen bu aygıttan pek çok kez istifade edilmiştir. İcat edilen telefonun günü-
müzde kullanılan telefonlar gibi hızlı olması hiçbir zaman beklenmemiştir. Çünkü o dönemde insanların
ilk kez bir aygıt aracılığıyla uzakta olduğunu bildikleri birinin sesini duyması ve konuşması o zamanda ya-
şayan insanlar için algılaması ve alışması zor bir durum olmuştur. Ancak uzak mesafelerde meydana gelen
olayların hızlıca teyit edilmesi gibi durumlar telefonu hayati önem taşır hâle getirmiştir.
Telefonun sosyal hayata girmesiyle birlikte teknolojik gelişmelerin hız kazanmasıyla telefon kulübeleri
ilk olarak zamanla evlere girmeyi başarmıştır. Günümüzde ise insanların cebinde taşıdığı bir cihaza dönü-
şen telefonlar, insanların vazgeçilmez bir haberleşme aracı olarak kullanılmaya devam edilmektedir.

Radyo
Radyonun icadı diğer cihazların aksine tek bir kişi tarafından değil birkaç kişi tarafından farklı çalış-
malar sonucu gerçekleşmiştir.. Ancak bilim adamlarının çalışmaları doğrultusunda radyoyu ticari bir kitle
iletişim aracına dönüştüren isim Guglielmo Marconi’dir. Kablosuz iletişimi mümkün kılan Marconi, icadı
piyasaya sürerek yaygınlaşmasını sağlamıştır. Radyonun icat edilmesiyle birlikte kullanıldığı ilk alan deniz-
cilik olmuştur. Ticari ve savaş gemileri arasındaki iletişim ağı radyo üzerinden düzenlenmiş ve aynı durum
zamanla insanlar arasında da gerçekleşmeye başlamıştır (Winston, 2003, s. 71).
Radyonun kitle iletişim aracı olarak belirgin biçimde fark edildiği ilk olay, Titanic gemisinin batması sıra-
sında radyo telsizi ile yardım çağrısı yapılmasıdır. Yardım çağrısının başarısız olması ve birçok kişinin ölümüy-
le sonuçlanan bu kaza, telsiz sistemini kapatan bir operatör yüzünden olduğu söylenmektedir. Ancak uzak bir
bölgede sinyali alan David Sarnoff saatlerce yaşayan ve ölen kişilerin isimlerini alarak ailelerine bildirmesi ile
radyonun bir kitle iletişim aracı olarak kamu spotuna dönüşmesine sebep olmuştur (TCNJ, 2020).
Zamanla radyo istasyonlarının ku-
rulması, Frank Concard adlı bir genç
mühendisin evinin garajında yaptığı
radyo yayınları sayesinde başlamıştır.
Müzik, spor, siyasi ya da ekonomi gibi
konularla ilgili yayın yapan gencin söy-
ledikleri dikkat çekmiş ve onu dinleyen
bir kitle oluşmaya başlamıştır. Bu sa-
yede toplumda bu tarz yayınlar çoğal-
maya başlamış ve ticari bir amaçla rad-
yoyu kullanan ilk firma Westinghouse
olmuştur. Bunu yaparken, Concard’a,
yayınlarını profesyonel hâle dönüştü-
rülebilmesi için gereken imkânlar su-
nulmuştur (Thiessen, 1965, 13).
Radyo programlarının çoğalması ile
bir anda popülerleşen bu araç, evlere
de girmesi ile yoğun olarak kullanılan
bir kitle iletişim aracı hâline gelmiştir. Resim 1.4 Westinghouse Stüdyoları
Radyo vericileri ilk ortaya çıktığında Kaynak: https://pittsburg.cbslocal.com/2012/03/08/kdkas-historic-
büyük ve ev ortamına uygun bir yapısı broadcast/
olmadığı için ilk başlarda evlerin garaj-

11
 Dijital İletişim Teknolojileri

larında ya da bodrumlarında kullanılmıştır. Ancak zaman içerisinde radyoların boyutları küçülmüş ve evin
istenilen köşesine konulabilir bir eşyaya dönüşmüştür. Bu nedenle radyo, insanların sadece eğlence hayatı-
nın yanı sıra siyasi, ekonomik ya da politik olaylarda karar alma sürecini etkiler hâle gelmiştir.
Radyonun insanlar üzerindeki etkisini fark eden siyasi iktidarlar, bu durumu kendi çıkarlarına kullan-
mak istemişlerdir. Bunun en bilinen örneği Adolf Hitler’in 2. Dünya Savaşı sırasında radyoyu Almanya’da
ırkçı tutumlarını insanlara aktarmak için kullanması olmuştur. Hitler’in yanı sıra o dönemde var olan tüm
egemen güçler radyoyu kullanarak birçok savaşı ve halkı kontrol etmek istemişlerdir. Özetle radyonun kit-
leler üzerindeki etkilerinden faydalanan devletler, radyonun geniş kitlelere yayılmasını sağlayarak evrensel
bir kitle iletişim aracı hâline getirmiştir. Devletlerin yanı sıra insanların da kendi kimliklerini, inançlarını
ve düşüncelerini paylaştığı bir ortam hâline gelen radyo, televizyonun icadına kadar en önemli kitle ileti-
şim araçlarından biri olarak kabul görmüştür.

Araştırmalarla
İlişkilendir
İkinci Dünya Savaşı Döneminde Radyo
…Alman propagandasının amacı, Almanya’yı
kuvvetli bir millet olarak göstermektir. Bu pro-
pagandanın esası Almanya’nın rakiplerinin zayıf
taraflarını açığa vurmak, Almanya’nın dünyadaki
haksızlıkları kaldırmaya memur edildiğini ve bu-
nun için de lazım olan ırksal, teknik ve kültürel
vasıflara her milletten fazla sahip bulunduğunu
ispat etmek şeklinde tespit edilmiştir (Özsoy,
1998, 58). Savaş zamanlarında radyo yayıncılığı
çok önemli bir hâle gelmiş ve Avrupa devletleri
tarafından politik çatışmalar için sıkça kullanıla-
rak II. Dünya Savaşı’nın çıkmasına neden olun-
muştur. Propaganda, savaş sırasında komünizm
ve faşizmin yükselişinde de önemli bir oynamış
ve yeni bir bilimsel seviyeye ulaşmıştır (Jowet ve
O’donnel, 1999, 203). Savaş yıllarında radyo, sa-
dece saldırgan ülkeler tarafından kullanılmamış-
tır. Saldırıya uğrayan ülkeler de, saldırgan ülkeler
kadar güçlü teknik donanımlara sahip olmasalar
da, bağımsızlıklarını kazanabilmek için radyo
yayınlarını kullanmışlardır. Bu ülkeler, bağım-
sızlıklarını kazandıktan sonra da halkın moralini
yüksek tutmak ve onlara ülkenin yeniden inşa
edilmesi sırasında moral destek sağlamak için, bu
önemli kitle iletişim aracından yararlanmışlardır
(Kuruoğlu, 2006, 9).
Hitler; propagandayı her yönüyle ciddi-
ye alan, iç ve dış siyasette bunu usta bir şekilde
kullanan sayılı liderlerden biri olmuştur. Başarılı
bir propaganda yöntemiyle Alman kamuoyunu
arkasına almış, Mein Kampf adlı kitabında ken-
di uyguladığı propagandanın tüm ayrıntılarını
açıklamış, böylece yalnız Alman halkını harekete
geçirmeyi değil, bazı Avrupa uluslarını da etkile-
meyi başarmıştır (Bektaş, 2002, 153). II. Dünya
Savaşı radyo üzerinden kasıtlı olarak yanlış verilen
bir haberle başlamıştır. Bir SS (nazi koruyucu bö-
lüğü) başkanı ve 4 SS askeri 31 Ağustos 1939’da
Gleiwitz radyosuna sivil olarak girer ve radyo
personelini bağlayarak bodrum katına kapatır.
Havaya atılan birkaç el atıştan sonra Almanca
ve Polonyaca olarak radyodan yapılan duyurular
ile savaş resmen başladı (Falkenberg, 2005, 79).
Yapılan haberlere göre radyo Polonyalıların eline
geçmiş; Polonya, Almanya sınırlarını ihlal etmiş-
tir. Hitler, yaptığı bir açıklama ile savaş açma
sebebini şöyle açıklamaktadır: “Bu akıllara zarar
olaya bir son vermek için zor kullanmaya karşı
zor kullanma ile cevap vermekten başka çarem
kalmadı. Alman ordusu Alman halkının gururu
ve hakları için büyük bir kararlılıkla savaşını so-
nuna kadar verecektir. Tüm askerlerden, Alman
askerliğinin geleneklerine göre sorumluluklarını
sonuna kadar yerine getirmelerini bekliyorum...”
(Diller, 1980, 301).
Savaş yıllarında yapılan ‘İstek Konserleri’
özellikle askerlere moral kaynağı olsun diye ya-
yınlanmaktadır. Amaç, ev ile cephe arasında bir
bağlantı kurmaktır. Askerlerin isteklerinin yanı
sıra, mektuplardan paragraflar ve yeni doğan
bebeklerin haberleri askerlere buradan verilmek-
tedir (Neumann 1993: 104-114). Sözel yayın-
larda sürekli askerlere bağlı bulundukları ülkeyi
korumak için savaştıkları, büyük bir fetih için
savaşmadıkları işlenmektedir. Aynı yayında halk

12
Dijital Tasarım

ise, cephedeki inanılmaz kahramanlık öykülerini dinlemektedir (Falkenberg, 2005, 87). Savaş tek ve
büyük bir aileyi oluşturmak için verilmektedir (Heide, 1999, 139). Yayınlar, Propaganda Bakanlığı’nın
ve ordunun kontrolüne bağlıdır (Diller, 1980, 341). Yayınlarda ‘kazanacağız’ ‘kazanıyoruz’ gibi zafer
yeminleri verilmektedir. Şarkılar ise savaşın gerçeğini yansıtmamakta ya da gerçekler süslenerek veril-
mektedir. ‘Güçlü küçük asker karısı’ veya ‘Bundan dünya batmaz ya’ gibi şarkılarla halkın morali yüksek
tutulmaya çalışılmaktadır (Falkenberg, 2005, 88).

Kaynak: Kasım, M. (2011). Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo. Selçuk Üniversitesi
İletişim Dergisi. 6 (4). ss.68-69

Televizyon
Televizyonun ortaya çıkma sürecini elektriğin, telgrafın, radyonun, fotoğrafın ve hatta sinemanın keşfi
etkilemiştir. Telgraf ve radyonun çalışma mantığına benzer olarak ses gibi görüntününde havadan iletile-
bileceğini düşünen Philo T. Farnsworth, bu konuda çalışmalar yaparak bir verici oluşturmuştur ancak bu
konuda çalışmaların sahibi olmasına rağmen televizyonun mucidi literatürde Vladimir K. Zworykin kabul
edilmektedir. 1923 yılında elektronik olarak resim tarama yöntemini bulan Zworykin ikonoskopu bulma-
sının ardından kineskop olarak adlandırdığı resim tüpünün patentlerini almasıyla birlikte ilk televizyon
sistemini oluşturmayı başarmıştır (Durmaz, 1999).
Televizyonun ticari bir aygıt hâline gelmesiyle radyo-
ların yerini alması çok uzun sürmemiştir. Hem görüntü-
nün hem sesin aynı anda aktarılması bu kitle iletişim ara- dikkat
cının kullanım alanın daha çok sinemaya yönelik olduğu Halk tarafından radyonun devamı olarak görül-
düşünülmüştür. Bir açıdan sinema perdeleri ortadan kal- düğü için radyo programlarında tutan içerikler
dırarak evlerin içine girmeyi başaran televizyon hızla ya- televizyona uyarlanarak kitlenin televizyona yö-
yılmış ve zamanla halka yönelik yayınlarında yapıldığı bir nelmesi sağlanmıştır. Bu sayede televizyon po-
iletişim aracı haline dönüşmüştür. Almanya, İngiltere ve püler kültürün üreticisi hâline gelmiştir.
Amerika’da ilk yayınların yapılması sonrasında propagan-
da içerikli yayınlar izleyiciye aktarılmıştır. Sıklıkla pro-
paganda amacıyla kullanılan bu cihaz ancak 20. yüzyılın
ortalarına doğru halkı bilgilendirmek amacıyla habercilik
alanına geçiş yapmıştır. dikkat
Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçla-
Televizyonun halk arasında popülerleşmesi ve özelleş-
rı savaş dönemlerinde propaganda amacıyla
mesi sonrasında spor, dizi ve konserler televizyon içeriği-
devlet tarafından kullanılmasına rağmen halk
nin ana damarları hâline gelmiş ve teknolojinin gelişmesi
arasında ancak savaş sonrasında yayılmış ve ge-
ile her eve girmesiyle dünya üzerinde televizyon büyük
lişim göstermiştir.
bir kitlenin sahibi olmuştur. Bu bağlamda televizyon ve
radyo arasında bir rekabet yarışı başlamıştır. 1. Dünya
Savaşı sebebiyle ancak 1950’li yıllardan sonra yayılmaya başlayan televizyona, görüntü ve ses kalitesinin
düşük olmasına rağmen radyodan sonra insanlar şaşkınlık ve hayranlıkla yönelmişlerdir.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında Asya’da televizyon yayınları başlamış, 1952 yılında ise Japonya’da da
televizyon yayınlarına başlanmıştır. Çin’de ise 1958 yılında televizyon yayınına geçilmiştir. Televizyon ya-
yıncılığı ve teknolojisindeki hızlı gelişimle birlikte, 1954 yılında ilk ‘renkli televizyon’ icat edilmiş, 1960
yılında ise renkli televizyonların seri üretimine geçilmiştir (Aziz, 2013, 54-55).

13

Resim 1.5 Televizyonun Gelişimi
Kaynak: https://tarihnedio.com/televizyonun-icadi-ve-mucidi/
Televizyon, elektronik görsel iletişimin temel-
lerini atmış ve seslerin görüntülerle desteklenmesi
sonucunda daha etkili hâle gelmiştir. Görüntülerin
bir anlatıcı tarafından seslendirilmesi sonucunda
bu yeni kitle iletişim aracı, insanlarda günden güne
artan bağımlılık yaratmıştır.. Öyle ki, gelişen tek-
nolojiyle birlikte ses ve görüntü kalitelerinin art-
ması sonucunda insanlar televizyon başında uzun
saatler geçirmeye başlamıştır. Bunun yanı sıra,
dünyada olup biten her şeyi televizyondan izleyerek
haberdar olan insanlar üzerinde önemli sosyolojik
değişimlerin meydana geldiği görülmüştür. Haber-
lerin daha fazla takip edilmesi ve insanın etrafında
olup biten her şeyden anında haberdar olmasıyla
toplumun alışkanlıklarında ve davranış biçimlerin-
de ciddi değişiklikler meydana getirmiştir.
Günümüzde televizyon hâlâa gücünü koruma-
ya devam etmekte ve her evde en az bir televizyon
bulunmasından dolayı, televizyon kanalları herke-
sin ilgi alanına hitap edebilecek içerikler üretmeye
devam etmektedir.
dikkat
Günümüzde hem İnternetin hem de televizyo-
nun var olması, televizyon kanallarına erişimin
kolay olması gibi etkenler izleyici kitlesini bir-
çok farklı içeriğe maruz bırakılmaktadır.
14
Dijital İletişim Teknolojileri
21. yüzyılda dijitalleşen iletişim ile birlikte tele-
vizyon kanalları İnternet üzerinden de yayın yap-
maya başlayarak yayın teknolojisini geliştirmiştir.
Bu bağlamda ‘Internet Protocol Television (IPTV)’
adı verilen özel bir yayın teknolojisini kullanan te-
levizyon kanalları kendini yeni dijital yüzyıla uyar-
lamayı başarmış ve sosyal paylaşım ağlarında da ön
plana çıkmayı başarmıştır.
dikkat
Internet Protocol Television ilk olarak 1994 yı-
lında American Broadcasting Company tarafın-
dan gerçekleştirilen bir yayınla ortaya çıkmıştır
ve birçok telekomünikasyon şirketi tarafından
kullanılmaktadır. Ülkemizde ise bu sisteme ör-
nek olarak Türk Telekom’un televizyon hizmeti
olan Tivibu IPTV verilebilmektedir (Akpınar,
2020).
İnternet
İnternetin ortaya çıkışı, bilgisayar teknolojisi-
nin gelişmesi ve bilgisayar tabanlı sistemlerin gü-
nümüzdeki hâlini almasıdır. Bilgisayarların ortak
bir ağ üzerinden haberleşme sağlaması günümüzde
İnternetten söz etmemize sebep olmuştur. Kelime
yapısı itibari ile İngilizce kökenli olan İnternet, as-
lında ‘international’ kelimesinin kısaltılmışı olan
‘inter’ ve ‘network’ kelimesinin kısaltılmışı olan
Dijital Tasarım
‘net’ sözcüklerinin birleşmesinden meydana gel-
mektedir. Türkçede ise ‘ağlar arası ağ’ anlamına ge-
len bu buluş şu an dünya üzerinde herkesin erişim
sağlayabildiği bir bilgisayar tabanlı ağ sistemini işa-
ret etmektedir. İki yada daha fazla bilgisayarın bir-
birleriyle bağlanmasıyla oluşan bilgisayar ağlarının
birbirleriyle yeniden bağlantı kurmasıyla oluşan,
büyüyüp gelişen ve dünya çapında yaygın bilgisa-
yar ağlarına dayalı bir iletişim sistemi olarak tanım-
lanan İnternet, farklı türdeki bilgilere, hedef kitle-
lere; kolay ve hızlı bir şekilde erişim sağlamaktadır
(İçel, 1998, 407). Teknik bir ifadeyle ise İnternet;
üretilen bilgiyi saklayan, paylaşan ve bilgiye ulaşma
imkânı sağlayan bilgi teknolojisinden ibarettir.
Çok sayıda tanımlamasının bulunduğu ancak
hemen hemen aynı şeylerin söylendiği bu tanımlar
haricinde dikkat edilmesi gereken nokta, bu ileti-
şim ağının aslında sosyal bir alan olarak nitelendi-
rilmesi dir. Çok sayıda insanın birbiriyle ortak pay-
laşım alanının bulunduğu bu ortam, son yüzyılın
en büyük buluşlarından bir tanesidir.
dikkat
21. yüzyılda İnternet sayesinde geleneksel tek
yönlü bireysel iletişim yerini kullanıcılarına seç-
me şansı sunan etkileşimli birçok yönlü ortam
sunan sosyal bir yapıya bırakmıştır.
İnternetin bugün dünya üzerinde bu kadar hız-
lı yaygınlaşmasının tek nedeni, hızlı erişim ve bir
o kadar da ucuz olmasından kaynaklanmaktadır.
Dünyanın herhangi bir noktasından İnternete bağ-
lanan kişi, zaman ve mekân fark etmeksizin iste-
diği her şeye erişim sağlayabilir ve istediği bilgiyi
edinme şansına sahiptir. Alt yapısı ve bağımsız bir-
çok kullanıcı tarafından sisteme içerik sağlanması
sebebiyle İnternet dünyası oldukça büyük bir ha-
berleşme ağına dönüşmüştür. Bu nedenle İnternet
tabanlı teknolojik aygıtların üretimi oldukça hızlı
bir şekilde devam etmesine rağmen her gün başka
bir cihazın üretilmesi bu cihazların kullanım süresi
bir o kadar kısaltmaktadır.
Kitleleri kendi içinde yeniden var eden İnter-
netin temelleri aslında Amerika Birleşik Devletleri
ile Sovyet Rusya arasındaki rekabet sürecinde atıl-
mıştır. Amerika 1960’lı yıllarda olası bir saldırıya
karşı askeri sistemlerinin çalışmasını sağlayabilecek
bir bilgisayar ağı tasarlamıştır. Sovyetlerin ilk ya-
pay dünya uydusu Sputnik’in fırlatılması üzerine
Amerika’nın Savunma Bakanlığı bilim ve tekno-
lojinin orduya uygulanması için başlattığı ARPA
(Advanced Research Projects Agency) projesi, bu
ağı desteklemiş ve bu ağ sistemi ARPANET adını
almıştır (Arısoy, 2009, 56).
İlk ortaya çıktığında elektronik posta amacıyla
sadece bilim adamları ve bilgisayar mühendisleri
tarafından kullanılabilen bu ağ sistemi, Tim Bar-
nes Lee’nin 1991’de world wide web’i (www) icat
etmesiyle ticarileşmiş ve kullanıcı sayısının bir anda
artmasına sebep olmuştur.
dikkat
Bu ağ sistemi çoklu kullanıcı sayısına ulaşarak
1991’de Tim Barnes Lee tarafından bugünkü
internet adını almıştır.
Lee’nin kurmuş olduğu bu sistem ‘hypertext’
adı verilen daha çok görsel tabanlı bir temel üzerin-
de inşaa edilerek bilgi paylaşımlarını kolaylaştırma
amacı taşımaktadır. World Wide Web sistemi saye-
sinde İnternet ağı içinde resmi kuruluşlar, dernek-
ler ve sivil toplum kurumları gibi oluşumlar kendi
içeriklerini oluşturabilir ve yönetebilir hâle gelerek,
aynı zamanda milyonlarca içeriği de bir ağ içeri-
sinde toplamayı başarmıştır. Bu yüzden üniversite
ve hastane gibi kurumlar kendilerine bağlantı nok-
taları oluşturmuş ve kendi resmi sitelerini açmaya
başlamışlardır.
dikkat
Ülkemizde ilk İnternet bağlantısı 1993’te
Ortadoğu Teknik Üniversitesi tarafından
gerçekleştirilmiştir.
İletişim ağının kullanıcı sayılarının artmasıyla
güçlendiğini farkeden iletişim firmaları İnternete
ciddi yatırım yapmaya başlamış ve zamanla tüm
iletişim ağları İnternet sistemine bağlı hâle gelmiş-
tir. Yemek siparişlerinin bile İnternet üzerinden ve-
15
 Dijital İletişim Teknolojileri

rilmeye başlanmasıyla toplum büyük bir değişim

ile karşı karşıya kalmıştır. Sosyal olarak insanların
günlük yaşama biçimlerinin değişmesi sebebiyle
alışkanlıkları ve algı biçimlerinin de önemli ölçüde
değişmesine neden olmuştur. İnternet ağ sistemi
sayesinde dijitalleşmenin insan hayatına olan et-
kileri günlük sokağa çıkılarak yapılan alışverişle-
rin e-ticaret e dönüşmesinden, televizyon, gazete
ve radyo gibi iletişim araçlarını İnternet üzerinde
hepsini aynı ekran üzerinden takip edilmesinden
ve sabit hatlara bağlı ev telefonlarıyla olan konuş-
maların e-posta, chat ve sohbet yazılımlarına dö-
nüşmesinden anlaşılmaktadır.
İlk başta tüm bu gelişmelere rağmen sadece
aramalar sonucu bilgiye ulaşabilen kullanıcılar sa-
dece bilgiye erişim sağlamış ve kullanıcıların son-
rasında sayfayı kapattığı bu sisteme 1. Nesil sistem
denmiştir. Web 1.0 olarak adlandırılan bu sistemin
ardından kullanıcılara katkı, yorum ve paylaşım
yapmasını sağlayan yeni bir altyapı geliştirilmiştir.
Web 2.0 olarak adlandırılan bu sistem, çift taraf-
lı etkileşimi mümkün kılarak İnterneti bugünkü
hâline taşımıştır.
dikkat
Web 1.0 tek taraflı bir etkileşim sunarken web
2.0 yazılımı kullanıcılarına çift taraflı bir etkile-
şim sunmuştur.
Geleneksel medyanın suskun sarmalına dâhil et-
tiği ve gerek görüşlerinden gerek inançlarından veya
inançsızlıklarından gerekse cinsel tercihlerinden do-
layı toplum dışına ittiği, ötekileştirdiği insan toplu-
lukları sosyal medyada interaktif bir şekilde iletişime
geçerek gruplar oluşturmaktadır. Sosyal medya her
ne kadar çoğunluğun sesini yansıtmaya devam etse
de azınlıkların hiç duyulmayan seslerini de kulakla-
rımıza duyurmayı başarmıştır (Işık, 2019, 54).
Web 2.0 sistemiyle birlikte ortaya çıkan bugünkü
adıyla ‘Sosyal Medya’ kendi içerisinde bir çok sosyal
platformların oluşmasına neden olmuştur. Dijital
iletişim çağının yeni iletişim teknolojileri olan bu
oluşumlar ‘Yeni Medya’, ‘Sosyal Medya’ ve ‘Sanal
İletişim’ gibi birçok farklı isim altında toplanmıştır.

Öğrenme Çıktısı

2 Günümüzde var olan iletişim araçlarının kullanımını ve tarihsel sürecini açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Günümüzde geleneksel ile- En çok kullandığınız ile-

tişim araçları sıklıkla hangi İletişim araçlarının hayatını- tişim aracının sunulandan
durumlarda kullanılmaya zı nasıl etkilediğini tartışınız. başka hangi özellikleri ek-
devam etmektedir? lemek istediğinizi açıklayın.

DİJİTAL İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Günümüz teknolojisinde İnternet kullanımın artması ve kullanıcı sayısının milyonları geçmesiyle sü-
rekli kendini yenileyen dijital iletişim teknolojilerinin farklı biçimleri karşımıza çıkmaktadır. Bunları genel
başlıklar hâlinde toparlamak gerekirse; başta Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal medya platformla-
rı, geleneksel iletişim aracı olan mektubun dijital hâli olan e-posta gibi sohbet yazılımları ve akıllı telefon-
larla birlikte mobil uygulamalar yer almaktadır.

16
Dijital Tasarım
Sosyal Medya Ağları
Web 2.0 teknolojisinin yarattığı sosyal plat-
formlar genel olarak incelendiğinde fark edilen ilk
şey, birbirlerine olan benzerlikleridir. Fotoğraf pay-
laşmak, yazı paylaşmak ve paylaşımların yorumla-
rı üzerine kurulu olan bu platformlarda insanlar
kendi fikirlerini ve düşüncelerini mekân ve zamana
bağlı kalmadan kullanmaktadır. Özellikle dünyaya
bakış açımızı yeniden şekillendiren bu platformlar
her şeyi dijitalleştirmekte ve sayısallaştırmaktadır.
Bu yüzden, günden güne içinde bulunduğumuz
toplum dijital veri alanlarına dönüşmekte olduğu
görülmektedir. Aynı zamanda modern toplumlar-
da görülen bireyselleşme ve içe kapanma durumu
bu teknoloji sayesinde azalmış ve toplum bilincinin
artmasına sebep olmuştur.
İnsanların bilgisayar üzerinden ya da cep tele-
fonundan kitap ya da dergi okumaları, okudukları
yazıları değerlendirmeleri ya da yorum yapmaları
ve ilgi alanlarına göre etrafta gördükleri şeylerin
fotoğraflarını çekip paylaşmaları, yeni medyanın
özellikleri arasında yer alır ve bu paylaşımların sık-
lıkla görüldüğü paylaşım sitelerine sosyal medya
adı verilmektedir.
dikkat
Sosyal ağ sitelerinin önemli bir özelliği, kullanı-
cıların içinde bulundukları sosyal ilişki ve ağla-
rı dile getirmek, görünür kılmak istemeleridir.
Dolayısıyla kullanıcılar, mevcut arkadaşlarıyla
ve tanıdıkları insanlarla sanal uzamda da iletişim
kurmak ve paylaşımda bulunmak istemektedir.
Sosyal medya ajansı olan ‘We are Social’ tarafın-
dan Temmuz ayında açıklanan ‘2019 Sosyal Medya
ve İnternet Kullanım İstatistikleri’ ne göre dünya
çapında toplamda 7. 676 milyar üzerinde kullanı-
cıya sahip olduğunu göstermektedir. Bunun 5.11
milyarı aynı zamanda mobil kullanıcıdan oluşmak-
tadır. Bu mobil cihazları kullanan kullanıcıların
3.26 milyarı sosyal medya kullanmakta ve bu oran
her yıl %10 artmaktadır. Aynı zamanda bu kullanı-
cılar, istatistiklere göre günde ortalama 6 saat sosyal
medyayı aktif bir şekilde kullanılmaktadır (Weare-
Social, 2020).
Bu bağlamda dünya üzerinde İnternet kullan-
mayan kişi sayısının kullananlara oranla her geçen
gün daha da azaldığı görülmektedir. Bununtemel
sebebi, insanın günlük çevresinde ulaşabileceğin
den çok daha fazla insanla daha kolay ve güven-
li bir şekilde iletişim kurabilmesi dir. Bu iletişim
ağlarının en belirgin olanları bloglar, forumlar ve
Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal payla-
şım siteleridir.
Web 2.0 İnternet ağı aktif olarak ilk kullanılma-
ya başlandığında forum siteleri, bloglar ve sohbet
odaları sıklıkla kullanılan alanlar olmuştur. Sohbet
odaları aslında aynı zamanda tanışma siteleri ola-
rak adlandıran bilmektedirler. Kullanıcılar ilk önce
kendilerine kim olduklarına dair bilgilerden oluşan
görüntü oluştururlar ve bu ortam diğer görüntü
oluşturmuş insanlar arasında bir iletişim kurmaya
izin vermektedir. Bu platformlar ilk sosyal ağ orta-
mı olarak kabul edilmiştir. Bu sitelerin yaratılma-
sındaki amaç, kullanıcıların birbirini ile tanışma-
sı ve arkadaş olmasıdır. Kullanıcıları birbirleri ile
başlangıçta boy, kilo ve memleket gibi özellikleriyle
flört etmeye teşvik etmektedir. Ülkemizde en bili-
nen örnekleri mIRC, ICQ, IRC ve Yonja’dır.
dikkat
Modern anlamda bilinen ilk sosyal ağ sitesi six-
degress.com 1997 yılında yayınlanmıştır.
Tanışma sitelerinin yanı sıra forumlar, sosyal
medyanın gelişiminde önemli bir rol oynamış-
tır. 1980’lerde herkese açık hâle getirilen forum-
lar, çevrimiçi kültürün popüler bir parçası hâline
gelmiştir. Günümüzde hepsi görüntü oluşturma
gibi yeni özellikler getirerek varlıklarını devam et-
tirmişlerdir. Birçok kişi forumları tanışma siteleri
olarak görse de aslında tamamen bilgi alışverişinin
yapıldığı ortamlardır. Bir deneyim, bir anı ya da
bir yeteneğin, bir olayın paylaşıldığı ve üstüne yo-
rumlanarak konuşulduğu fikir alışverişinin yazılı
hâlinin karşılığı forum siteleridir. Forum sitelerinin
tanışma sitelerinden farklı yanı, yazıların herkesin
görebileceği şekilde olmamasıdır. Profil oluştur-
ma, arkadaş listeleri ve paylaşımların görülebildi-
ği imkânları sunan sixdegress.com bu yüzden ilk
17

sosyal ağ sitesi olarak kabul edilmiştir. Bağlantı ve
mesaj göndermek için bir yapı sunan bu site mil-
yonlarca kullanıcıya sahip olduğunda kurucuları
devam ettirmeyi başaramadığı için kapamak zo-
runda kalmıştır.
Yoğun kullanıcı sayısını destekleyebilecek geniş-
letilmiş ağ sisteminin o dönemde olmamasından
kaynaklanan bu tarz sorunlar, ortaya çıkan sitele-
rin daha basit ve sınırlı olmasına neden olmuştur.
Ayrıca bu tarz arkadaşlık sitelerinde kullanıcılar
ilk başlarda tanımadıkları insanların arkadaşlık
taleplerine tepkisiz kalmış ve bu konuda çekimser
davranmışlardır. 2004 yılında Facebook’un kuru-
luşuna kadar pek çok farklı site denenmiş ancak
uzun vadede başarılı olamamışlardır. 2006 yılında
kurulan Twitter dışında günümüzde kullanılmaya
devam eden Myspace ve LinkedIn gibi siteler de
mevcuttur (Gangadharbatla, 2011, 262).
Gelişen İnternet teknolojisi ile birlikte medyanın
farklı kullanımları ortaya çıkmış ve insanların ilgisini
çekebilmek için bu sosyal ağlar sürekli kendini gün-
cellenmektedir. Çünkü sosyal medya kendine özgü
içerik paylaşımlarında kullanıcıları serbest bırakmış-
tır. İçeriklerin tümünü ya da bir kısmını kendileri
oluşturabilmek, değiştirebilmek ve paylaşabilmektir.
Yanı sıra tüm sosyal ağ siteleri sosyal iletişime dayalı
bir yapıdadır ve tüm kullanıcılar birbirlerinin içerik-
lerine ulaşım sağlayabilmektedirler.
İnsanların toplum içerisindeki konumu, mev-
kisi ya da sosyolojik ve psikolojik durumu sosyal
paylaşım sitelerine dâhil olma noktasında önemli
bir rol üstlenmiştir. Sosyal bir varlık olan insan et-
rafında gördüğü şeyleri benimser ve olaylara karşı
duyarsız kalamaz. Son durumda bir popüler kültür
hâline gelen sosyal medya karşısında insanlar, ister
istemez kendilerini gündemi takip ederken bile bir
18
Dijital İletişim Teknolojileri
paylaşım sitesinin içerisinde bulur. Bir fotoğrafını
ya da bir anısını paylaşmasa bile bir haberi takip
ederken ya da sevdiği bir yazarın kitabı hakkında-
ki yorumları okurken gördüğü şeylere karşı insan
kayıtsız kalamaz. Hiçbir yorumunu o an sanal ağ
üzerinde paylaşmasa bile gördüğü ve okuduğu şey-
ler onun hafızasında yer eder ve bu olayları birebir
yaşadığında daha paylaşıma açık hâle gelir.
Dünya gündemini bile değiştirme potansiyeli-
ne sahip olan sosyal medya, günümüzde kitlelerin
algısını kontrol eden bir araç hâline gelmiştir. Öyle
ki yeni bir ekonomi alanı yaratan bu ağlar, bilginin
ve eğlencenin desteklenmesi dışında, yeni iş kolları
oluşturarak kendi içinde ticarileşmeye başlamıştır.
Hedef kitlelere göre yönelik oluşturulan reklamlar,
videolar ya da içerikler hemen hemen tüm sosyal
medya ağlarının içerisine girmiş ve bu sayede bir-
çok firma iş imkânı sağlamaya başlamıştır. E-ticaret
siteleri bunların başında gelmektedir.
E-ticaret siteleri çeşitli firmalarının ürünlerini
İnternet ortamı üzerinden satışa sunduğu ağları
içermektedir. Böylece firmalar ürünleri bu siteler
aracılığıyla satabilmekte ve müşterilerinin mağa-
zalara gelmesine gerek kalmamaktadır. Öyle ki
firmalar bu sitelerin dışında kendi siteleri üzerin-
den de satış yapmaktadır. Günümüzde bunun bir
benzeri olan yemek sipariş siteleridir. Oturduğu-
nuz ya da bulunduğunuz bölge konumunda size en
yakın yemek firmalarının menülerini kullanıcıya
sunmakta ve kullanıcı, istediği yemek firmasından
istediği yemeği sipariş edebilmektedir. Bu sitelerin
güvenirliğini arttırmak için kullanıcıların yorum-
ları, değerlendirmeleri herkes tarafından görülebi-
lir durumdadır ve ürün memnuniyeti sağlandığı
takdirde yıldız puanlama sistemi gibi ek özellikler
getirilmiştir. Sosyal paylaşım sitelere genel olarak
bakıldığında birbirinden farklı özellikleri bulundu-
ğu görülmektedir.
LinkedIn
LinkedIn 2003 yılında kurulan yüz milyonlarca
kullanıcıya sahip olan dünyanın en geniş iş ağların-
dan bir tanesidir. Kullanıcıların diğer sitelere göre
mesleki özellikleri ve yeterlilikleri ön plandadır.
Halk dilinde iş arama sitesi olarakta görülebilir an-
cak sadece iş ilanlarının bulunduğu sitelerden farklı
olarak kullanıcılarına görüntü oluşturma, paylaşım
yapma, yorum ve değerlendirme gibi içeriklerde
sunmaktadır.
Dijital Tasarım
LinkedIn Türkiye’nin ise, bugünkü kullanıcı
sayısı ile Avrupa’daki en yoğun popülasyona sahip
ülke konumunda olduğu görülmüştür. LinkedIn
ortamında kişiler görüntü oluşturarak gruplar
hâlinde iş deneyimlerini ve çalışma alanlarını di-
ğer kullanıcılarla paylaşma imkanı bulduğu, bunun
yanında adayların profillerini karşılaştırma imkânı
sunma, eleştiride bulunma, tavsiye etme ve referans
olarak sorma, sonradan eklenen insanları arama,
sosyal ağdaki potansiyel adaylar arasından ayrılarak
iş kaydına yönelik ayrıntılara ulaşmayı sağladığı gö-
rülmüştür (Acar, Gürsoy ve Ünsal, 2014, 31).
internet
LinkedIn’e https://www.linkedin.com/ adre-
sinden ulaşabilirsiniz.
İş bulma fırsatının yanı sıra firmalar için işe
alım süreçlerini de kapsamaktadır. Kullanıcıların
profillerinde özgeçmişlerini yazması ve kendileri
hakkında yazdıkları biyografiye sayesinde işveren-
lerde yeterli gördükleri kullanıcıları görüşmeye
çağırma bilmektedir. Bunun yanı sıra iş arayışında
olan bir kullanıcı çalışmak istediği firma bilgileri
dışında içerisinde çalışan personele, yöneticilere- ki
hatta kurucusuna dahi -ulaşabildiği bir ortam sun-
maktadır. Bu nedenle kendi iş ağını oluşturmak ve
kendi firmanın reklamını yapmak ya da rekabetçi
piyasayı takip etmek için LinkedIn profesyonel an-
lamda kullanılmaya devam edilmektedir.
Özetle bir kişinin mesleki hayatındaki (profes-
yonel) ilişkileri, başarısının anahtarıdır felsefesine
dayanan” LinkedIn; çalışanların, girişimcilerin,
şirketlerin iş bağlantıları kurmalarına imkân tanı-
makta ve popülaritesinin büyük bir çoğunluğunu
siteye üye olan profesyoneller için önemli iş fırsat-
ları sunmasıyla kazanmıştır. Ayrıca özel mesajlaşma
özelliğinin yanı sıra kullanıcılarının başarılarını,
uzmanlıklarını ve iletişim bilgilerini profil üzerin-
den yayınlanmasına da olanak sağlayarak aktif kul-
lanıcı sayısını arttırmıştır (Kuduğ, 2011, 28).
Facebook
İlk sosyal paylaşım sitesi kabul edilen sixdegress.
com’a benzemektedir. 2004 yılında Mark Zucker-
berg ve arkadaşları tarafından ortaya çıkarılan bu
sosyal ağ ilk önce bir üniversitenin öğrencileri ile
sınırlandırılmış ancak zaman içerisinde dünya ça-
pına yayılmıştır. İlk ortaya çıktığında kullanıcıla-
rına kendilerine profil oluşturabilecekleri, yazı ve
fotoğraf gibi paylaşımlara açık bir alan sunmuştur.
Sonrasında ise kullanıcıların ilgi alanlarına göre şe-
killenerek içerik üretmeye başlamıştır. Bu sayede
oyunlar, gruplar ve hayran sayfaları yanı sıra eko-
nomik kazanç elde etmek isteyen firmalarında he-
def noktası hâline gelmiştir.
İnteraktif kullanım özelliğine sahip olan Face-
book çeşitliliğe önem vermesi ve kişisel profil sun-
ması, bağlantı kurulabilmesi, gruplara katılabilme,
bağlantılarla iletişim kurabilme, paylaşım, fikir be-
yan edebilme, bilgi erişimi sayesinde kullanıcılarını
uzun süreli olarak online tutabilmeyi başarmıştır.
(Göker, Demir ve Doğan, 2010, 188).
dikkat
2 milyardan fazla kullanıcıya sahip olan Facebo-
ok birçok teknoloji şirketini ve sosyal ağı barın-
dıran devasa bir yapıya dönüşmüştür.
Facebook diğer sosyal ağ siteleri gibi kullanıcı-
larının öncelikle profil oluşturmasına teşvik ederek
profilinde kişilerin temel özelliklerini görsel re-
simlerle ya da yazıyla yansıtmasını sağlamaktadır.
Ancak bu bilgilerin herkes tarafından erişim sağ-
lanamaması için kullanıcılarına farklı seçenekler
sağlamaktadır. Kullanıcılar bu sayede bulunmasını
ya da görünmesini istemediği paylaşımları gizleme
bilmektedir. Facebook bu anlamda kullanıcılarına
iş, eğitim ve iletişim bilgilerini saklama imkânının
sunmasının yanı sıra kullanıcılarına üye oldukları
grupları, sayfaları, fotoğrafları ve videoları gizleme
imkânı sunmuştur.
Facebook’un asıl amacı zaten arkadaş bulmak
ve kişilerin çevresinde yaşayan insanlara daha kolay
ulaşmasını sağlayabilmektir. Bu nedenle kullanıcı-
lar sitenin kendi sunmuş olduğu bir özellik olan
şehir, iş ve okul gibi belirlenmiş ağları kullanarak
daha kolay iletişim kurulabilmektedir. Bu sayede
Facebook’un kullanıcılarına sunmuş olduğu en iyi
imkân eski okul arkadaşlarına ya da eski komşula-
rına ulaşmak olmuştur. Okul ya da iş gibi etkenler-
den dolayı birbirinden uzaklaşmak zorunda kalan
insanları tekrar bir araya getirmiştir.
19

İnsanları birleştirme ve sosyal kalmalarını sağ-
lamak adına etkili bir yöntem sunan Facebook
sadece kullanıcıları tarafından kullanılan bir site-
den daha fazlası olduğunu sık sık kanıtlamaktadır.
Örneğin yaşanan terör ya da deprem gibi olaylarda
devreye giren Facebook, kullanıcılarının güvende
olduklarını arkadaşlarına bildirmeleri için bir ara-
yüz sunmakta ve tek bir tuşa basarak kullanıcılar
ailelerine iyi olduğunun haberini sağlayabilmekte-
dir. Bu tip toplumsal olaylarda duyarsız kalmayan
Facebook, sosyal medya platformlarının kullanım
yönüne olumlu bir etki bırakmaktadır.
internet
Facebook’a https://www.facebook.com/ adre-
sinden ulaşabilirsiniz.
Sistemde her ay 30 milyardan fazla içerik (web
linki, haber, blog postası, not ve fotoğraf albümü)
paylaşılmakta ve Facebook’ta bir kullanıcının orta-
lama 130 arkadaşı bulunmaktadır. Siteye ise orta-
lama mobil aygıtlarından erişen aktif kullanıcı sa-
yısı 200 milyonunun üzerindedir (Köseoğlu, 2012,
63). Bu durum, çoğunlukla Facebook’un kullanıcı-
larına sunduğu oyun hizmetinden kaynaklanmak-
tadır. Site içerisinde geliştirilen oyunlar aracılığıyla
hem eğlenmek hemde oyun oynayan diğer kişilerle
iletişim kurulabilmektedir. Bu sayede çok yönlü
iletişime ortam hazırlamasıyla gündelik yaşamın
bir parçası haâline gelen Facebook, sosyal hayatın
şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Twitter
Kullanıcılarını 280 karakter ile sınırlandıran
‘tweet’ adı verilen gönderilerin yazıldığı bir sos-
yal platformdur. 2006 yılında kurulmasına rağ-
men Türkçe dil desteğinin 2011’de getirilmesiyle
Türkiye’de daha fazla kullanıcı sayısının artmasına
neden olmuştur. Twitter, Facebook’tan farklı olarak
anlık bilgi, haber ve duyuru sitesi gibi görülmüştür.
Kurumsal kampanyalar, reklamlar ve bilgi payla-
şımları adı altında yürütülen yazıdan oluşan pay-
laşımlar yapılabilirken zamanla alt yapısını fotoğraf
ve video gibi içeriklere de açmıştır.
20
Dijital İletişim Teknolojileri
dikkat
Twitter günümüzde anlık haber iletişim ağı ola-
rak görülmektedir.
Özellikle haber niteliği taşıyan paylaşımların
sıklıkla yapılması sonucu bir haber sitesine dönü-
şen Twitter, dünyanın neresinde bir olay olursa
kullanıcılarının hemen tweet attığı bir mecra hâline
gelmiştir. Bu nedenle yalan haber ve sahteciliği ön-
lemek adına ünlü, popüler ve ön planda olan kişile-
rin gerçek kişi olduklarına dair bir mavi tik sistemi
getirilmiştir. Ünlü ve tanınmış kişilerin hesaplarını
resmileştiren bu mavi tik logosu, diğer sosyal medya
platformlarında da kullanılmaya başlamıştır.
Twitter kullanıcılarının paylaşım yaparken di-
ğer platformlara göre farklı kuralları bulunmak-
tadır. Bunlardan en önemlisi Twitter’ın o saatler
ve dakikalar içerisinde en çok konuşulan konuyu
‘Trend Topic’ listesine çıkarmasıdır. TT olarak bi-
linen bu liste anlık olarak en çok konuşulan ko-
nuların yer aldığı bölümdür. Her ülkenin kendine
ait bir TT listesi bulunmaktadır. Bu alanla yer alan
bir konuyla ilgili paylaşım yapıldığında konuyu
etiketlemek yani hashtag yapılması gerekmektedir.
Bu sayede yapılan paylaşımlar o içeriğin altına yani
herkesin görebileceği kısma düşecektir.
dikkat
Twitter’da gündem kullanıcılar tarafından be-
lirlenmektedir. Trend Topic listesi bir gazetenin
manşeti ile eş değer görülmektedir.
internet
Twitter’a https://www.twitter.com/ adresin-
den ulaşabilirsiniz.
Dijital Tasarım
Kurulduğu dönemde Facebook’tan sonra popü-
ler ikinci program olan Twitter, Türkiye’de sıralama
aynı şekilde gerçekleşmiştir. Facebook ve Instagram
gibi diğer platformlarla bütünleşmiş çalışan Twit-
ter, kullanıcı sayısını arttırmayı başarmış ve ilgi
çekmiştir. Diğer paylaşım sitelerine göre daha kı-
sıtlı bir yapıya sahip olmasına rağmen en hızlı yük-
selen dijital iletişim platformu olmayı başarmıştır.
Twitter’ın amacı, insanların günlük hayatla-
rında yaşadıkları deneyimleri, düşünceleri anın-
da paylaşmak olmuştur. Farklı bir ifadeyle İnter-
net erişimi olan herkesin düşüncelerini paylaşım
mecrası dır. Diğer dijital ağlardan tek farkı mesaj
sayısının kısıtlı olmasıdır. Ancak zaten mesajın kı-
sıtlı olmasından dolayı okuma kolaylığı ve yazma
pratikliği ilgi görmesinin başlıca sebeplerindendir
(Altunay, 2010, 36). İnsanların düşüncelerini anlık
olarak kısa yazılarla paylaşması sürekli çevrimiçi ol-
malarını gerektirmiştir. Kişilerin takip ettiği diğer
insanlarında yazdıklarını okuması, cevap vermesi
ya da paylaşımlarını kendi profilinde yayınlamayı
kısıtlamayan Twitter’ın bazı noktalarda sınırlarının
olması gündelik yaşamın kısa, hızlı ve anlık olması-
na bağdaştırılmaktadır.
Youtube
Video veritabanına sahip olan Youtube 2005
yılında kurulmuştur. Video içeriklerinin yüklen-
mesi üzerine kurulu olan bu site farklı bir html kod
geliştirerek kullanıcılarına kolaylıklar sağlamıştır.
Bunlardan biri, videoların altına yapılan yorumla-
rın silinmesi özelliğidir. Bunun yanı sıra içerik üre-
ticilerine ve kullanıcılarına videoları şikâyet özelliği
getirmiş ve kullanıcıların ilgi alanlarına göre vide-
olara daha kolay ulaşım sağlaması için ‘Kanallar’
özelliği getirmiştir (Branding Türkiye, 2020).
Bireysel kullanıcıların siteye yüklediği vide-
oların ilgi görmesinin ardından, farklı firmaların
reklam ya da sponsorlu videolarınında yüklenme-
ye başlamasıyla, özellikle müzik sektörü aktif birer
kullanıcı olmaya başlamıştır. Günlük 2 milyarın
üstünde görüntüleme sayısına ulaşan Youtube,
içerik üreten kullanıcılarına izlenme karşılığında
ödeme yapmakta ve bunun karşılığında videoları-
na reklam almaktadır. Bu sayede potansiyel müş-
teri ve pazarlama alanına dönüşen Youtube telif
sorunlarıyla karşılaşmama adına ‘Youtube Copy-
right School’ özelliğini ortaya çıkaran Youtube te-
lif ihlallerinde bulunan kullanıcılarına bu konuda
çevrimiçi eğitim hizmeti sunmaktadır.
dikkat
Youtube dünyada ve Türkiye’de en çok kulla-
nılan sosyal ağlar sıralamalarında ilk 5’te yer
almaktadır.
Her yaş grubuna hitap eden siteler arasında
olan Youtube’a genel olarak bakıldığında, kulla-
nıcılarına video yükleme ve diğer kullanıcılarının
yüklediği videoları izleme imkânı sunan geniş bir
video ağını oluşturmaktadır. Bu yüzden yasalara
uygun olmayan ya da telif hakkı ihlali taşıyan vi-
deoların silinmesi ve bazı içerikler için 18 yaşından
büyük olma kuralı zorunlu hâle getirilmiştir.
Videoların içeriğine genel olarak bakıldığında;
video bloglar (vlog), kısa özgün videolar, eğitim
ve müzik videolarından oluştuğu görülmektedir.
Beğenilen videolara ya da kanallara göre abone-
lik sistemi getirilerek kullanıcıların yeni yüklenen
videolara takibi kolaylaştırılmıştır. Bu bağlamda
Youtube hem pazarlama hemde bir dijital iletişim
alanı olarak görülmektedir.
internet
Youtube’a https://www.youtube.com/ adre-
sinden ulaşabilirsiniz
Google’dan sonra en çok ziyaret edilen ikinci
site olan YouTube sayesinde hem amatörler hem
de profesyoneller içerik üretilmekte, kendilerine
ait kanal sahibi olabilmekte ve yorumlar vasıtası
ile birbiriyle iletişime geçebilmektedir. Özgür hare-
ket alanı vaadini gerçek kılması sebebiyle katılımcı
kültür dinamiklerini harekete geçiren bir platform
işlevini gören YouTube, aynı zamanda iletişimi ku-
tuplaştıran tek taraflı yapıyı tamamen ortadan kal-
dırarak mesaj ve içeriğin üretimindeki sabit nokta-
nın kalkmasına da olanak sağlamaktadır (Mutlu ve
Bazarcı, 2017, 31).
Akıllı Telefonlar ve Mobil Uygulamalar
Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerinin
artmasıyla birlikte mobil telefonların ‘akıllı telefon
(smartphone)’ olarak isimlendirdiği yeni bir tür
21

ortaya çıkmıştır. Apple firması tarafından 2007 yı-
lında akıllı telefonlarn üretiminde bir ilke imza ata-
rak ‘iphone’ u üretmiştir. Mobil telefonların yerini
alan bu telefonlar günümüzde görüntülü konuşma,
İnternet, navigasyon, hesap makinesi, müzik çalar,
fotoğraf makinesi, video-kayıt cihazı gibi özellikleri
barındıran adeta bilgisayarların ufak hâline dönüş-
müştür. Iphone ile başlayan bu süreç sonrasında
piyasaya çıkan akıllı telefonlar, insan hayatının her
yönüne erişim sağlamayı başarmış, bugüne kadar
icat edilmiş en kullanışlı iletişim aracıdır.
İnsanın günlük yaşamında kullanabileceği her
şeyi ufak bir kutunun içine sığdırmayı başaran tek-
noloji, bireysel iletişimi kitleleştirerek dünya çapın-
da genişletmeyi başarmıştır. Öyle ki bilgisayar ve
İnternetin ardından bilgisayarın insan cebine gir-
mesiyle bilgisayara olan ilgi azalmıştır. Günümüz-
de sadece iş ortamlarında ya da okul döneminde
belirli gereksinimler dışında bilgisayara gerek kal-
mamıştır. Bu yüzden oyun bilgisayarları günümü-
zün en çok tercih edilen aygıtı hâline gelmiştir.
Akıllı telefonların günlük hayatımıza girme-
siyle spor, müzik, kültür ya da ekonomi gibi her
ilgi alanı akıllı telefonlara çeşitli uygulamalarla yer
edinmiştir. Facebook, Youtube, Twitter gibi sosyal
ağ sitelerinin akıllı telefonlara uygun hâle getiril-
mesiyle gazetecilik, televizyonculuk ya da haberci-
lik gibi çeşitli iş kollarına yeni bir soluk getirmiştir.
İnsanların adeta cep telefonlarıyla yaşar haâle
gelmesiyle günlük hayatımızda karşımıza çıkan tüm
firmalar ve kurumlar benzer yazılımlar geliştirerek
akıllı telefonların içine girmeyi başarmıştır. Alışveriş
ve sosyal paylaşım sitelerinin kurduğu uygulamalar
dışında, taksi uygulamaları, otobüs saatlerini ve du-
raklarını gösteren uygulamaların yanı sıra hastane,
oyun, haber ve banka uygulamaları bir kişinin gün
içerisinde en sık kullandığı uygulamalardır.
dikkat
İki taraflı ya da anlık çoklu etkileşime dayanan
akıllı telefon uygulamaları gazete, kitap ve telg-
raf tek yönlü iletişim sağlayan diğer kitle iletişim
cihazlarından ayrılmıştır.
Akıllı telefon kullanıcılarının yoğun ilgisi eko-
nomi sektöründe aynı zamanda bir değer sahibi
olmasına neden olmuştur. Dünya genelinde birçok
22
Dijital İletişim Teknolojileri
akıllı telefon yazılımları bulunmasına rağmen ül-
kemizde dâhil olmak üzere sıklıkla karşımıza çıkan
iOS, Android, Windows ve Linux işletim sistem-
leridir. Kullanıcıların bu işletim sistemlerini tercih
etme sebepleri telefonların ve arayüzlerin özellik-
lerinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle hafıza ve
ekran çözünürlüğü gibi teknik özelliklerinin yanı
sıra dış tasarımı ve rengi gibi özellikleriyle markalar
birbiriyle rekabet içerisindedir.
Günümüzde akıllı telefonlar sayesinde her tür-
lü kitle iletişim aracı dijital paylaşım ağlarına erişim
mümkün âle gelmiştir. Bu yüzden çevrimiçi toplum
kültürü oluşmakta ve her geçen gün büyüyen sanal
toplumlar ortaya çıkmaktadır. Çevrimiçi toplumun
oluşmasında en büyük etkenlerden biri anlık mesaj-
laşma uygulaması olan ‘WhatsApp tır. WhatsApp’ın
yanı sıra ülkemizde kullanıcıların birbirleriyle ileti-
şim kurabildiği popüler olarak kullanılan İnstagram
ve Snapchat uygulamaları görülmektedir.
WhatsApp
Teknolojinin her geçen gün değişmesiyle birlikte
yazılı ve sözlü iletişim yöntemleri de beraberinde bi-
çim değiştirmiştir. 90’lı yıllarda İnternet üzerinden
anlık mesajlaşmalar ancak chat odalarıyla mümkün
iken bugün durumda akıllı telefonlarda bulunan uy-
gulamalarla daha kolay hâle gelmiştir. Cep telefonları
hayatımıza ilk girdiğinde SMS ve MMS servisleriyle
kullanıcılarına bu imkânı sağlamıştır ancak internet
ve akıllı telefonlarla birlikte bu durum daha pratik
bir hâl almıştır. WhatsApp gibi İnternete bağlı çalı-
şan bu uygulama üzerinden gönderilen hiçbir mesaj,
resim ya da video için operatör servislerine ekstra
bir ücret ödenmemektedir. 2009 yılında Jan Joum
ve Brian Acton tarafından geliştirilen bu uygulama
kullanıcılarına şu anda görüntülü ve sesli konuşma,
dosya, fotoğraf ve video paylaşımı gibi imkânlar ta-
nıyarak dünya çapında kullanılan en geniş ağa sahip
olan iletişim sistemidir.
dikkat
WhatsApp 2014’te 19 milyar dolar karşılığında
Facebook tarafından satın alınmıştır.
Akıllı telefona sahip olan birinin WhatsApp’ı
kullanabilmesi için sadece kablosuz bir ağa ya da
operatörünüzün sağladığı mobil İnternet paketine
Dijital Tasarım
bağlanmış olmanız gerekmektedir. Böylece prog-
ramı işletim sisteminizin sağladığı uygulamaların
bulunduğu arayüzden indirdiğinizde rehberinizde
bulunan tüm WhatsApp kullanıcıları onlarla me-
sajlaşma bilmeniz için karşımıza çıkmaktadır. İlk
başta sadece mesajlaşma için kullanılan WhatsApp
şu anda ücretsiz görüntülü ya da görüntüsüz tele-
fon görüşmesi yapmayı bile mümkün kılmaktadır.
WhatsApp operatörler, servislerini etkisiz bıraka-
rak işletim sistemlerin hepsinde var olmayı başarmış
ve kullanıcı sayısı milyonları geçmiştir. Bulunduğun
konumu bile paylaşabildiğin bir iletişim ağı olan
WhatsApp, diğer anlık mesajlaşma uygulamaların-
dan farklı olarak GSM numarası ile kayıt olunma-
sını istemekte ve sadece rehberinde bulunan kişileri
listesine dâhil etmektedir. WhatsApp’ın diğer uygu-
lamalardan farklı olarak kullanım nedenleri arasın-
da; daha pratik olması, kolay kullanıma sahip olması
ve diğer uygulamalara göre daha fazla kullanıcısının
olmasına bağlanmaktadır. Çünkü akıllı telefon kul-
lanıcı olan ama WhatsApp kullanmayan kişi sayısı
yok denecek kadar az bulunmaktadır.
WhatsApp bire bir ve grup hâlinde anlık
mesajlaşma ortamına imkân sağlayan bir
mobil uygulamadır.
Bu duruma insanları sosyal baskı da sürükle-
mektedir. Örneğin iş yerlerinde ya da okullarda
WhatsApp üzerinden dosya paylaşımları sıklıkla
yapılmaktadır. İş yerlerinde çalışanlar arasında ku-
rulan WhatsApp grupları oluşturulduğunda ister
istemez insanlar dâhil olmak zorunda hissetmekte-
dirler. WhatsApp’tan önce iş yerlerinde daha fazla
kullanılan e-posta sistemi eşzaman gerektirmeyen
ortamlarda kullanılmaya hâlâ devam edilmektedir.
Ancak e-postalar iletileri iletilmeden önce genellik-
le birkaç dakika veya daha fazla gecikmekte, ayrıca
kullanıcıların e-postaları aldıklarında derhal oku-
maları ve cevaplamaları konusunda beklenti düşük
olmaktadır. Bu nedenle iş yerlerinde eşzamanlı
mesajlaşmaya olanak veren, bilginin iletilmesi ya
da soruların çözümünde kullanılabilirliği yüksek
WhatsApp gibi uygulamalar tercih edilmektedir
(Uzun ve Uluçay, 2017, 221). Bu tarz nedenler-
den dolayı iletişim ağını dünya çapında genişleten
WhatsApp ilk olmasının getirdiği durumu lehine
çevirmiş ve yerini kaybetmemiştir.
dikkat
Türkiye’de medya kuruluşları tarafından ‘What-
sApp İhbar Hatları’ oluşturulmuştur. Bunun
amacı izlenme sayısını arttırmak ve ana haber
bültenlerinde sokağı daha fazla yansıtabilmektir.
WhatsApp uygulamasına benzer olarak karşı-
mıza çıkan LINE ve Skype programları da mevcut-
tur. Ancak Skype ve Facebook Messenger gibi me-
sajlaşma uygulamaları Web 2.0 arayüzünden akıllı
telefonlara uyarlanan programlardır. WhatsApp
özel sohbet odalarıyla birebir iletişim kurmayı ve
grup iletişimlerinde başka bir servise kayıt olmayı
gerektirmiyor olmasının yanı sıra emoji kullanma,
ses kaydı gönderme gibi özellikleriyle diğer uygula-
malardan farklı konumdadır.
Instagram
Instagram 2010 yılında ilk başta iOS işletim sis-
temi tarafından ortaya çıkarılan bir fotoğraf düzen-
leme ve paylaşım uygulaması olarak ortaya çıkmış-
tır. İçerisinde sınırlı sayıda yer alan fotoğraf filtresi
sayesinde popüler olan bu uygulama o dönemden
de kullanıcılarına hızlı ve anlık paylaşım sağlamıştır.
Kısa zamanda milyonları bulan kullanıcı sayısıyla
geniş kitlelere ulaşan Instagram ilk önce Twitter’a
benzer olarak etiket sistemini ortaya koymuştur.
2012 yılında birçok ünlü ve tanınmış kişi tara-
fından uygulamanın indirilmesi ve kendi fotoğraf-
larını paylaşmaları ile uygulama daha fazla kişiye
ulaşmış ve android cihazlar tarafından da kullanıla-
bilir hale getirilmiştir.
dikkat
Instagram uygulaması 2012 yılında Facebook
tarafından 1 milyar dolara satın alınmıştır.
2013 yılında küçük işletmelerin dostu haline
gelen İnstagram, butikleri ve kurumsal markaları
‘sponsorlu içerik’ kapsamında reklamları devreye
sokmuş ve böylece kullanıcıların haber akışlarına o
kişiyi takip etmeseler dahi ilgi alanlarına göre farklı
içerikler göstermeye başlamıştır. Sonrasında filtre
kullanım oranlarını serbest bırakarak hazır filtrele-
23

rin dışında kullanıcılarının ayar yapabilecekleri bir
arayüz sistemi geliştirmiştir. Bu sayede 2014’te kul-
lanıcı sayısı 400 milyonu geçmiştir. Bunların yanı
sıra Layout ve Boomerang gibi yan uygulamalarda
sunan Instagram kendini fotoğraf ve video düzen-
lemeleri konusunda geliştirmeye devam etmiştir.
Periscope uygulamasının canlı yayın özelliği,
Youtube’u hatırlatan video yükleme özelliği, Snapc-
hat uygulamasından birebir kopyalanan anlık hikâye
paylaşımlarını ve yüz efektlerini, Facebook’tan ge-
len mesajlaşma servisini ve WhatsApp’tan gelen son
görülme özelliğini Instagram kendine entegre ede-
rek aktif kullanıcı sayısını arttırmayı başarmıştır.
dikkat
Anlık hikâye paylaşımlarının Snapchat uygula-
ması sayesinde ilgi gördüğünü farkeden Facebo-
ok, Instagram’dan sonra bu özelliği kendisinede
getirmiştir.
Instagram uygulamasının ilk başlarda bu kadar
hızlı yayılmasının temel sebebi o dönemde popüler
olan uygulamalarla entegre olarak çalışmaya başla-
ması olmuştur. Örnek olarak, Instagram üzerinde
paylaşılan bir fotoğrafın aynı zamanda kullanıcının
Facebook profilinde de aynı anda paylaşılıyor ol-
ması, kullanıcılar için büyük bir kolaylık sağlamış-
tır. Tumblr, Foursquare ve Twitter gibi uygulamalar
ile de işbirliği içinde çalışmıştır.
Şu anda Facebook uygulamasının daha fazla
kullanıcısı olmasına rağmen aktif kullanıcı sayısı
Instagram’la rekabet etmektedir. Bunun tek sebe-
bi Instagram’ın tamamen görselliğe dayanan bir
alt yapısından kaynaklanmaktadır. Görsel odaklı
dijital bir altyapı sunan Instagram, günden güne
e-ticaret ve reklam uygulamasına dönüşmektedir.
Ufak butiklerin ürünlerini sergilediği ve satışlarını
WhatsApp üzerinden gerçekleştirdiği firmalar, kul-
lanıcılar tarafından yoğun olarak bir ilgi görmekte-
dir (Branding Türkiye, 2020).
dikkat
Instagram uygulaması kendi bünyesinde ticaret
amaçlı bulunan firmalar için sponsorlu reklam-
lar, ürün etiketleme özellikleri, şirket sayfası
oluşturma ve istatistikler gibi özellikler sunarak
markaların işini kolaylaştırmıştır.
24
Dijital İletişim Teknolojileri
Snapchat
Çalışma mantığı olarak kullanıcılarına anlık
fotoğraflar ile mesajlaşma hizmeti veren Snapchat
2011’de kurulmuştur. Özellikle Z kuşağı tarafından
aktif olarak kullanılan Snapchat satış ve pazarlama
alanları ile ilgilenmemiştir. Facebook ve Google ta-
rafından satın alınmak istenmiş ancak teklifler red-
dedilmiştir. Dünyanın önde gelen firmaları tarafın-
dan gelen teklifleri reddetmesi Snapchat’i bir anda
daha popüler hâle getirmiştir. Facebook’un sahibi
olan Mark Zuckerberg’in teklifinin reddedilmesi
sonucunda Snapchat’in en belirgin olan ‘Hikâye’
özelliği kopyalanmış ve Instagram’la WhatsApp’a
entegre edilmiştir.
Snapchat sadece anlık fotoğraf ve video
çekip bu fotoğraflara notlar ve efektler ek-
leyerek kullanıcılarının paylaşarak dijital
iletişim sağlayan bir mobil uygulamadır.
Diğer uygulamalardan farklı olarak kullanıcıla-
rına sunduğu geçicilik ve gizlilik kısa sürede genç
kesim üzerinde popüler olmasına neden olmuştur.
Paylaşılan videoların en fazla 10 saniye görünür
olduğu bu uygulamada ek olarak sadece profilde
paylaşılan fotoğrafların ya da videoların 24 saat kal-
masına müsaade etmektedir. Kullanıcılarına yanı
sıra nick kullanma imkânı vermesinden dolayı da
gizliliği ön plana çıkarmıştır. Bu nedenle Z kuşağı
başta olmak üzere X kuşağına da hitap etmektedir.
İnsanların kim olduklarını açıklamasına gerek
kalmadan ve özgürlüklerini kısıtlamadan paylaşım
yapmalarına olanak sağlayan Snapchat’in Twitter
ve Facebook’a göre kullanıcı yaş ortalaması olduk-
ça düşüktür. Öyle ki dünya üzerindeki aktif kul-
lanıcıların sayısına göre %70’i 35 yaş altı olarak
bilinmektedir. Ancak bu durum genç kitlenin daha
fazla aktif olmasına ve daha özgün içerikler üret-
mesine neden olarak Snapchat’i sürekli üreten bir
sosyal ağ olmasına neden vermiştir.
Yazılımları gereğince kaybolan fotoğrafları ya
da videoları kaydetmek ve kopyalamak isteyen
kötü niyetli kişilerin olmasına karşı Snapchat ekran
görüntüsü alan bir profil olduğunda bu durumu
kullanıcıya bildirmektedir.
Uygulamada bireysel kullanıcıların dışında
doğru reklam yapmayı başaran marka sayısı olduk-
ça az bulunmaktadır. MTV gibi dünya çapında
popüler olan markalar dışında ülkemizde giyim
Dijital Tasarım

markası olan Mavi, Snapchat’e ilk adım atan fir-
ma olmuştur ve bu kapsamda Serenay Sarıkaya ve
Kerem Bursin’i kullanarak röportajı Snapchat’te
yayınlamıştır. Bunun dışında daha çok dünya ça-
pında olan markalar tarafından Snapchat’in kendi
özel filtrelerini kullanarak kampanyalar üretildiği
görülmektedir. Özel filtre yaptırmak isteyen mar-
kalardan biri Warner Bros olmuş ve efektlerde film-
de yer alan karakterlerin maskelerini kullanmıştır.
Ancak ‘Sponsorlu Snapchat Filtresinin maliyetli ol-
masından dolayı her marka bu özellikten yararlana-
masa da uygulama içinde keşfet bölümünde çeşitli
markaların medya sayfaları takip edilebilmektedir.
Snapchat genel olarak ele alındığında anlık me-
sajların dışında farklı şehirlerin, dinlerin, kültür-
lerin ve festivallerin tanıtıldığı dijital bir platform
hâline dönüşmektedir. Ticari amaçlarla dönüşüm
geçiren diğer uygulamalardan farklı bir yol izleye-
rek kullanıcılarına farklı bir bakış açısı kazandır-
maktadır (CNN Türk, 2015).

Öğrenme Çıktısı

3 Dijital iletişim araçlarını tanıma ve kullanım amaçlarını ayırt edebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

En çok kullandığınız diji-

Dijital iletişim araçlarının
Günümüzde en çok kullanı- tal iletişim aracının günlük
genel olarak toplumları na-
lan iletişim araçları nelerdir? hayatınıza sağlamış olduğu
sıl etkilediğini tartışınız.
etkileri açıklayın.

GELENEKSEL VE DİJİTAL İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ ARASINDAKİ

FARKLAR
Teknolojik gelişmelerin hızlı bir şekilde ilerlemesi iletişim alanında köklü değişimlere sebep olmuş ve
geleneksel adı verilen iletişim yöntemleri günümüzde dijital ortamlarla yer değiştirmiştir. Bunun başlıca
sebeplerinden olan İnternet, dünya çapında kamu kurumları ve özel sektör tarafından kullanılmaktadır.
İnternet arayüzünde birçok farklı kullanım alanı bulunmakta ve bunlardan biri de iletişimin çok yönlü
olmasıdır. Kullanıcılarına sağladığı bu çok yönlü iletişim ile İnternet, kitleleri peşinden sürükleyerek top-
lumların davranış biçimlerini değiştirmeyi başarmıştır.
Dijitalin, geleneksel medyadan farklı olarak iletişim sü-
recine çok yönlülük getirmesi ilk göze çarpan özelliklerden Veri iletimleri, kitle iletişimler, telekomüni-
biridir. Bu özellik kullanıcıların iletişim sürecine dâhil ol- kasyon gibi iletişimin farklı boyutlarıyla bir-
ması gibi önemli bir rol ve katılım olarak açıklanmaktadır. likte imge, ses, metin ve sayısal verileri bir ara-
Dijital iletişim teknolojilerinin sunduğu çoklu ortam farklı da bulunmasına çoklu ortam denilmektedir.
veri türlerini ve iletişim yöntemlerini kendi içinde toplama-
sına neden olmuştur.
Geleneksel iletişim araçları topluma kitlesel bir mesaj gönderirken zaman ve mekân sınırlılıkları içerisinde
kalmıştır ve insanlar için etkileşimli bir ortam sağlamamaktadır. Ancak dijital iletişim teknolojileri,toplumun
farklı kesimleri ile ya da bireylerle bire bir iletişim imkânı sağlayarak hedef kitlenin görüşleri öğrenilebil-
mektedir. Bir gazete, dergi ya da televizyonun aksine akıllı telefonlar ve İnternet gibi dijital teknolojinin
sağladığı olanaklar sayesinde insanlar, istedikleri zaman istedikleri yerde bulunan bir insana kolayca ulaşım
sağlayabilmektedir. Bu durum teknolojiyi yönetenler için hedef kitleyi kontrol altına alma, manipüle etme ve
yönlendirme gibi amaçlar ile kullanıldığında son derece önemli etkiler yaratmaktadır.

25

dikkat
Radyo, televizyon ve gazete gibi geleneksel med-
yanın tek tek sahip olduğu metin, grafik, ses ve
fotoğraf gibi birden çok iletişim biçimi internet
ortamında birleştirilerek tek bir kanal hâlinde
kullanıcıya ulaştırılabilmektedir.
Farklı veri türlerini bir araya getirme yeteneğine
sahip olan İnternet ortamında, örneğin bir gazete
okurken, aynı anda radyo dinlenebilmekte ya da
televizyon izlerken gündemi takip etmek için aynı
anda başka bir video da izlenebilmektedir. Gele-
neksel iletişim yöntemlerinde radyo dinlerken tele-
vizyon da izlenebilir ancak kişinin ikisine de sahip
olması gerekmektedir. İkisine sahip olsa bile yapa-
bilecekleri yine de kısıtlıdır. Örneğin Youtube’da
sürekli olarak radyolar tarafından verilen canlı
yayınlar yapılmaktadır. Kullanıcı istediği radyoya
evindeki radyodan da ulaşabileceği gibi yayınlara
ulaşır ancak etkileşim içine giremez. Girebilmesi
için başka bir araçla radyo kanalını araması gerek-
mektedir. Bu bağlamda kişi, İnternet üzerinden
yayınlanan bir radyo yayınında istek şarkı yapmak
isteyen bir kişi ile başka bir iletişim aracına gerek
duymaksızın aynı kanal üzerinden iletişim kura-
rak dinlediği yayın hakkında kendi düşünceleri-
ni aktarabilme ve fikir alışverişinde bulunabilme
imkânına sahiptir (Geray, 2003, 6-7).
Geleneksel iletişim araçlarının ilkelerinden biri
olan mektup ise günümüzde elektronik postanın
atası olarak kabul edilmektedir. Dünyanın hangi
noktasında olursa olsun hızlı ve güvenli bir şekilde
iletilen elektronik postalar, standart mektupların
yerine geçerek insanların günlerce belki haftalarca
beklediği zaman dilimi ortadan kalkmıştır.
dikkat
Günümüzde özellikle işyerleri ya da devlet ku-
rumları gibi birçok marka olası şikâyet, öneri ya
da memnuniyet gibi geri dönüşler almak için
elektronik postaları kullanmaktadır.
26
Dijital İletişim Teknolojileri
Geleneksel medyanın dijitalleşmesi en çok ha-
berleşme sistemini medya sektöründe köklü deği-
şimlere sebep olmuştur. Bunun en büyük etkeni
geleneksel medyada kurumların halkla paylaşacağı
gündemi kendi içerisinde bulunan hiyerarşi siste-
mine göre karar vermesi ve seçmesidir. Özetle ha-
ber değerlerine ve hangisinin yayınlanacağına karar
veren eşik bekçilerinin var olmasıdır. Ancak çevri-
miçi ortamlarda tüm kullanıcılar içerik üreticisi-
dir. Bu nedenle eşik bekçilerinin etkisi geleneksel
medyada azalmış ve toplum bütün içerikte var olan
haberlere internet aracılığıyla ulaşabilmektedir.
Bunun en popüler örneği kendi gündemini kendi
kullanıcılarının paylaşımlarıyla yaratan ‘Twitter’dır.
dikkat
Eşik bekçilerinin günümüzde etkili bir rol ala-
mıyor olmasının sebebi, bugün İnternet orta-
mında medya içeriğini kendi yaratan internet
kullanıcılarının var olmasıdır.
Geleneksel yazılı ve görsel medyayla ilgili de-
ğinilmesi gereken bir farklılık ise güncelliktir.
Geleneksel medya araçları, güncel yayın yapma
olasılığına İnternete kıyasla sahip değildir. Örne-
ğin gazeteler için bir baskı süreci ve televizyonlar
için bir çekim süresi gerekmektedir. Ancak bir kişi
akıllı telefonuyla yanında bir olay gerçekleştiğinde
bunu hemen paylaşıp insanların haberinin olma-
sını sağlayabilmektedir. Bunun en büyük örneği
26.09.2019 tarihinde İstanbul’da gerçekleşmiştir.
Deprem sonrasında telefon hatlarının çalışmama-
sı sonucu WhatsApp gibi uygulamalar ile İnternet
üzerinden insanlar birbirleriyle iletişim kurabil-
miştir (Habertürk, 2020). Bu bağlamda İnternetin
sağladığı eşzamanlılık sosyal toplumlar için olduk-
ça önemli rol oynamaktadır.
Geleneksel medya aynı zamanda kendi içeriğini
doğrusal bir yolla iletmektedir. Bu yüzden medya iz-
leyicisi ya da dinleyicisi kendisine sunulan içeriği belli
bir sırayla görmek ya da dinlemek zorundadır. Çünkü
radyolar ve televizyonlar bir yayın akışına sahiptir ve
kullanıcılarından kendisiyle eşzamanlı olmasını bek-
ler. Ancak günümüzde dijital teknolojiler sayesinde
izlerken yarım kalan bir video günler sonra izlene-
bilir ya da acil bir durumda dinlenemeyen bir radyo
programı aradan birkaç saat geçtikten sonra zaman ve
mekân sınırlaması olmadan dinlenebilmektedir.
Dijital Tasarım
dikkat
İnternet, kullanıcılarına senkron ve asenkron
özelliği sunmaktadır.
Ayrıca dijital teknolojilerin geleneksel medya-
dan farklı olarak sunduğu en önemli unsurlardan
biri, saklama ve depolama özelliğidir. Bu durum
tüm toplumlar için sınırsız arşiv ve veri depolama
anlamına gelmektedir. Kullanıcılar teknik dona-
nımlara sahip olduğu takdirde istedikleri tüm özel
ve kişisel bilgilerini, fotoğraflarını ya da videolarını
dijital bir ortamda saklayabilmektedirler. Örneğin
sizin için anlamlı olan bir fotoğrafınız asla yanmaz
ya da yırtılmaz. Aksine dijital ortamda yedeği oldu-
ğu için tekrar bastırılabilir durumda olacaktır.
Başka bir durum ise İnternet ortamında ulaş-
mak istediğiniz her türlü bilginin depolanması dır.
Bu sayede yüzyıllar önce basılmış bir kitabın kopya-
sını bulmak, İnternet ortamına aktarıldığı takdirde
,ulaşması imkânsız olmaktan çıkar. Kütüphaneleri
gezerek kitap aramak yerine Google ve Yandex gibi
arama motorlarından oluşan siteler sayesinde bu
verilere ulaşmak günümüzde çok daha kolay hâle
getirilmiştir. Verilerin ise İnternet ve bilgisayar or-
tamına aktarılmasının en büyük sebeplerinden biri
kâğıt kullanımını azaltmak ve büyük ölçüde olası
kaybı ve zararı azaltmaktır.
Öğrenme Çıktısı
4 Geleneksel ve dijital iletişim arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri açıklayabilme
Araştır 4 İlişkilendir
Günümüzde kullanılan ile-
tişim araçlarının birbirlerin- Bu farklılıkların etkilerini
den farkları ve benzerlikleri tartışın.
nelerdir?
dikkat
Değişen teknoloji ile birlikte bütün enformas-
yon verileri dijital ortama aktarılmıştır.
Ek olarak ise dijital iletişim teknolojilerini ge-
leneksel iletişim ile kıyaslandığında göze çarpan
farklılıklar arasında geniş bir kitleye hitap etmesi,
kolay ve ucuz olmasıyla erişilebilir olması, kulla-
nıcılarının uzmanlık gerektirmeden kolayca üre-
timde bulunabilmeleri, toplum üzerinde etkisinin
fazla olması, geri bildirim hızının yüksek olması ve
yeniden düzenlemeye imkân vermesi bulunabilir.
Sonuç olarak küreselleşen teknolojiyle birlik-
te medya endüstrisi geleneksel yapısından çıkarak
dijital iletişim teknolojilerinin de etkisiyle sosyal
medya ağlarını daha fazla kullanmaya başlamış-
tır. Bu ağlar içerisinde var olan sanal topluluklar
ise bireylerin toplumsal olaylara olan duyarlılığını
artırmak ve kullanıcılarına özgür bir ortam sun-
maktadır. Özgürlüğün yanı sıra insan yaşamına
olan birçok katkısı ve faydası nedeniyle günümüz-
de dünya üzerinde yaşayan birçok kişi geleneksel
iletişimin sınırlı, bölgesel, kontrollü ve tek yönlü
çizgisinden sıyrılarak çok yönlü, etkileşimli, küresel
ve merkeziyetçi olmayan bir iletişim sistemine gün-
den güne geçiş yapmaya devam etmektedir.
Anlat/Paylaş
Analog iletişim araçlarının
dijitalleşmesi ile ilgili kendi
tecrübeniz varsa açıklayın.
27

İletişim kavramını ve iletişim
1 sürecinin aşamalarını
açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
İletişim Kavramının Tanımı
Günümüzde var olan iletişim
2 araçlarının kullanımını ve tarihsel
sürecini açıklayabilme
İletişim Araçlarının Tarihsel
Gelişimi
28
Dijital İletişim Teknolojileri
İletişim insanoğlunun varoluşundan bugüne kadar süregelen
bir oluşumdur. Her çağda gelişen teknolojiden etkilenerek,
kendi içerisinde yenilenerek farklı kimliklere bürünmüştür.
Kitap okumak ve televizyon izlemek gibi birçok yöntemi ve
biçimi bulunmaktadır. Bu yöntem ve biçimlerin ortaya çıkma-
sında Sanayi Devriminin büyük katkısı olmuştur. Bu sayede
binlerce yıl önce insanların çıkardığı seslerle başlayan iletişim,
günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte bambaşka bir boyuta
geçerek, insanların üzerindeki tek yönlü bireyselliği kaldırarak
kitleleri sosyal bir topluma dönüştürmüştür. İnsanların birey
ve toplum olarak kendisini anlamlandırma ve kimlik yaratma
çabasından doğan iletişim süreciyle ilgili yapılan çalışmalarda
dört farklı aşamadan oluştuğu gözlemlenmiştir. Bunlar; kay-
nak, mesaj, kanal ve alıcıdır. 19. yüzyıl sonrasında yapılan bu
çalışmalarda ek olarak egemen ideolojilerin nasıl bir yol ile ya-
yıldığı ve hangi iletişim kanallarının kullanıldığı dikkate alın-
mıştır. Bu çalışmalara göre; kaynak mesajın çıkış noktası, mesaj
iletilmek istenen düşünce ya da fikrin kendisi, kanal iletişimin
gerçekleşmesi için kullanılan yol ve son olarak alıcı ise mesajın
ulaştığı kişi ya da gruplardır.
Dünya üzerinde insanlar, teknolojinin gelişmesi ile birlikte di-
ğer insanlarla daha rahat ve kolay iletişim kurabilmek için çe-
şitli yöntemler deneyerek kitle iletişim araçlarını üretmişlerdir.
İlk olarak şu an bile bir ihtiyaç olan haberleşme için duman ve
ateşi kullanmışlardır. Sonrasında mağara duvarlarına ve taşların
üzerine resim yapmayı denemişlerdir. Mağara duvarlarına yapı-
lan hiyeroglifler günümüzde görsel iletişimin başlangıcı kabul
edilmektedir. Hiyerogliflerin ardından heykeller yapan toplum,
sonrasında yazının icadı ile daha kolay iletişim kurmayı başar-
mıştır. 15. yy’da kitlesel iletişimin ilk adımlarını atan matbaanın
icadıyla gazeteler ortaya çıkmış ve kitap, roman ya da dergi gibi
kitle iletişim sistemi doğmuştur. 19. yy’a kadar kullanılmaya
devam eden matbaanın mekânsal ve zamansal sıkıntıları telgra-
fın icadıyla son bulmuştur. Çok zaman geçmeden telgraf hatları
ile morse alfabesinin iletilmesinin ardından sesinde iletilmesi
telefonun icadıyla gerçekleşmiştir. Telgraf hatlarını kullanarak
geniş bir ağa ulaşan telefon o dönemde toplum üzerinde köklü
değişimlerin olmasına neden olmuştur. Kablolu iletişimi keş-
feden insanoğlu, sonrasında kablosuzda sesin ve görüntünün
iletilebileceğini düşünerek çeşitli çalışmaların birikimiyle 1898
yılında radyo ve 1923 yılında televizyonu icat etmiştir. Günü-
müzde geleneksel iletişim araçları olarak geçen bu cihazların
ardından bilgisayarlar ortaya çıkmış ve çok geçmeden insanoğ-
lu İnternet ile tanışmıştır. İnternet aracılığı ile geliştirilen bir
yazılım olan Web 2.0 sayesinde çevrimiçi ortamlar geliştirilerek
sanal topluluklar yaratılmıştır.
Dijital Tasarım
Dijital iletişim araçlarını tanıma
3 ve kullanım amaçlarını ayırt
edebilme
Dijital İletişim Teknolojileri
Geleneksel ve dijital iletişim
4 arasındaki farklılıkları ve
benzerlikleri açıklayabilme
Geleneksel ve Dijital İletişim
Teknolojileri Arasındaki
Farklılıklar
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Bilgisayar teknolojisiyle geliştirilen İnternetin ardından web 2.0
yazılımı insanların interaktif bir şekilde birer İnternet kullanıcısı
olmasını sağlamıştır. ‘We are Social’ tarafından açıklanan ‘2019
Sosyal Medya ve İnternet Kullanım İstatistikleri’ ne göre dünya
çapında toplamda 7. 676 milyar üzerinde kullanıcıyı bulmasıyla
İnternet, dijital iletişim teknolojileri içerisinde yer alan farklı sos-
yal biçimler ortaya çıkmıştır. Mektubun bugünkü karşılığı olan
elektronik posta, televizyonun farklı bir boyutu olarak görülen Yo-
utube, gazetenin ve haberciliğin temsilcisi sayılan Twitter ve adeta
fotoğraf makinesı ya da kamera görevi gören Instagram gibi yazı-
lımlar geleneksel iletişim biçimlerini geride bırakarak toplumun
alışkanlıklarını tamamen değiştirmeyi başarmıştır. Dünya gene-
linde insanların birbiriyle daha kolay konuşabilmeleri ve irtibata
geçmelerini sağlayan insanların ihtiyaçlarına yönelik Facebook
gibi birçok farklı site kurulmuştur. İnsanlara genel olarak pay-
laşım ve iletişim ihtiyacını yönelik içerikler üreten internet cep
telefonlarının akıllı telefona dönüşmesiyle farklı bir boyuta geç-
miş ve dijital çağı yeniden şekillendiren bir ilke imza atılmıştır.
İnterneti kullanarak bilgisayarda girilen her şeye erişim sağlayan
bu telefonlar, insanlar tarafından ilgi görmüş ve sosyal platform
sitelerinin hepsi mobil uygulamalar olarak telefon arayüzünde de
var olmuşlardır. Facebook ve Twitter gibi siteler dışında sadece
mobil uygulaması olarak ortaya çıkan uygulamalar da bulun-
maktadır: WhatsApp, İnstagram ve Snapchat. Bu uygulamalar
dünya çapında kullanılmaya ve kullanıcı sayısını günden güne
arttırmaya devam etmektedir.
Geleneksel ve dijital iletişim sistemi arasında birçok farklılık
bulunmaktadır. Bunlar; dijitale göre geleneksel iletişimin tek
yönlü olması, bölgesel bir kesime hitap etmesi, sınırlı ve kont-
rollü olmasıdır. Dijital iletişim teknolojileri ise çok yönlü, küre-
sel, merkeziyetçi olmayan ve etkileşimli bir yapıdadır. Bununla
birlikte geniş bir kitleye hitap edebilmesi, ucuz ve pratik olması,
insanlar için birçok fayda ve çıkar sağlaması, ekonomi ve siyasi
alanda toplumların gelişmesinde katkı sağlaması, insanlarla bi-
rebir etkileşim hızının yüksek ve geri dönüşlerin önemli olması
ve kullanıcılarının bir uzmanlık gerektirmeden birer içerik üre-
ticisi olması onu tercih edilir kılmaktadır. Geleneksel iletişim
araçlarının yarattığı zaman ve mekân sınırlılıklarının ortadan
kalkması ve İnternetin radyo, televizyon ve gazete gibi gelenek-
sel medyanın tek tek sahip olduğu metin, grafik, ses ve fotoğraf
gibi birden çok iletişim biçimini internet ortamında birleşti-
rilerek tek bir kanal halinde kullanıcıya ulaştırılması daha et-
kili olmasına neden olmuştur. Aktif kullanıcı sayısı nedeniyle
sürekli güncel bir yapıda olması, asenkron özelliği sunması ve
kullanıcılarının istediği zaman erişim sağlayabileceği depolama
hafızasının olması bu bağlamda önemli bir rol oynamaktadır.
29
 Dijital İletişim Teknolojileri

1 Dijital iletişimin teknolojilerinin ortaya çık- 6 Aşağıdakilerden hangisi modern anlamda

ması ve günümüzde gelişerek devam etmesinde 1997 yılında kurulan ilk sosyal ağ sitesidir?
hangi düşünce belirleyici olmuştur?
neler öğrendik?

A. sixdegress.com
A. Politika ve siyaset rejimleri B. facebook.com
B. Ekonomi ve üretim C. mynet.com
C. Askeri teknolojiler D. google.com
D. Endüstriyel gelişme ve sanayi E. linkedin.com
E. Sosyo Kültürel ihtiyaçlar
7 Aşağıdakilerden hangisi sosyal ağ sitesi ha-
2 İnternetin sosyal etkileşim olanaklarının kul- bercilik anlayışında köklü değişimlere neden ola-
lanıldığı yazılım sistemi aşağıdakilerden hangisidir? rak eşik bekçilerinin etkilerini azaltmıştır?
A. Bilgisayar A. Google
B. Web 2.0 B. Facebook
C. Facebook C. Twitter
D. Web 1.0 D. Instagram
E. Twitter E. Linkedin

3 Aşağıdaki iletişim araçlarının hangisi iletişim ku-

8 Sosyal paylaşım sitelerinde görülen ‘mavi tik’
sisteminin anlamı nedir?
rabilmek için özel bir alfabeye ihtiyaç duymaktadır?
A. Ünlü ve tanınmış kişiler için onaylanmış ya da
A. Televizyon
doğrulanmış resmi hesap
B. Telgraf B. Sakıncalı ve engellenmiş kişi
C. Telefon C. Ticari amaçlarla bulunan firma ya da marka
D. Bilgisayar D. En çok beğeni almış kişi ya kurum
E. Radyo E. Yönetici

4 Ülkemizde ilk internet bağlantısı ne zaman ve 9 Günümüzdeki kurum ya da kuruluşlar

nerede gerçekleştirilmiştir? şikâyet, öneri ve memnuniyet gibi geri dönüşler
almak için resmi olarak aşağıdaki iletişim araçla-
A. İstanbul Teknik Üniversitesi, 1993 rından hangisini tercih etmektedir?
B. Boğaziçi Üniversitesi, 1998
A. Radyo
C. Boğaziçi Üniversitesi, 1993
B. Mektup
D. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1990
C. Kargo
E. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1993
D. Havale/EFT
E. Elektronik Posta
5 Aşağıdakilerin hangisinde iletişim sürecinin
aşamaları sırasıyla ve doğru olarak verilmiştir? 10 Aşağıdakilerden hangisinde geleneksel med-
A. Kaynak, oluk, alıcı, ileti yanın dijital medyadan farkları tam ve doğru ola-
B. Kaynak, alıcı, ileti, oluk rak verilmiştir?
C. Alıcı, ileti, kaynak, oluk A. Çok yönlü, merkeziyetçi olmayan, küresel
D. Kaynak, ileti, oluk, alıcı B. Çok yönlü, merkeziyetçi, küresel
E. İleti, kaynak, oluk, alıcı C. Merkeziyetçi, küresel, tek yönlü
D. Merkeziyetçi, bölgesel, çok yönlü
E. Merkeziyetçi olmayan, küresel, tek yönlü

30
Dijital Tasarım

Yanıtınız yanlış ise “Dijital İletişim Tekno-

1. E Yanıtınız yanlış ise “İletişim Kavramının Ta- 6. A
lojiler/Sosyal Medya Ağları” konusunu yeni-
nımı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
den gözden geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “İletişim Araçlarının Ta- Yanıtınız yanlış ise “Dijital İletişim Teknolo-
2. B 7. C
rihsel Gelişimi/İnternet” konusunu yeniden jileri Arasındaki Farklar” konusunu yeniden
gözden geçiriniz. gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İletişim Araçlarının Ta- Yanıtınız yanlış ise “Dijital İletişim Tekno-
3. B 8. A
rihsel Gelişimi/Telgraf ” konusunu yeniden lojileri/Twitter” konusunu yeniden gözden
gözden geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İletişim Araçlarının Ta- Yanıtınız yanlış ise “Dijital İletişim Teknolo-
4. E 9. E
rihsel Gelişimi/İnternet” konusunu yeniden jileri Arasındaki Farklar” konusunu yeniden
gözden geçiriniz. gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Dijital İletişim Teknolo-

5. D Yanıtınız yanlış ise “İletişim Kavramının Ta- 10. A
jileri Arasındaki Farklar” konusunu yeniden
nımı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
1 Anahtarı

İletişim insanın özünde var olan bir ihtiyaçtan dolayı oluşan bir olgudur. Tüm
canlı sistemlerinde iletişim kurmak doğal bir süreçtir. İnsan içinde iletişim
kurmak farklı yöntemler dahi içeriyor olsa da aynı amacı içerir. Kimlik ve ai-
diyet duygusu oluşturmamızı sağlamaktadır. İnsanın iletişime geçtiği insan sa-
Araştır 1
yısı arttıkça daha fazla duyarlı ve sorumlu hâle gelmektedir ve bu durum aynı
çevrede yaşayan insanları zamanla birer toplum hâline getirmektedir. Aynı dili
konuştuğun, aynı yemekleri yediğin, aynı kültürü ve değerleri paylaştığın ile-
tişim kurduğun çevreye toplum adı verilmektedir. Bu yüzden iletişim kavramı
doğru iletişim kurma bakımından önemli bir yer teşkil etmektedir.

Günümüzde geleneksel iletişim araçlarından ilki olan telgraf artık aktif ola-
rak kullanılmamaktadır. Ancak acil durumlar için ve bazı mesleklerde morse
alfabesi öğretilmeye devam edilmektedir. Bunun dışında kitap, dergi ve ga-
zete gibi iletişim araçları günümüzde yoğun olmasada kullanılmaya devam
etmektedir. Sadece mektup artık daha çok postanelerde karşımıza çıkmak-
Araştır 2 tadır ancak o da evrak gönderimi gibi süreçler için kullanılmaktadır. Telefon
günümüzde ev telefonları ve cep telefonları olarak ikiye ayrılmaktadır. Akıllı
telefonların ortaya çıkması ve kullanımlarının artmasıyla ev telefonlarına olan
ilgi azalmıştır. Ev telefonları genellikle acil durumlar ya da internet bağlantı-
ları için kullanılmaya devam etmektedir. Bunun dışında geleneksel iletişim
araçları arasında ilk günkü gibi aktif olarak kullanılmaya devam eden tek araç
televizyondur.

31
 Dijital İletişim Teknolojileri

Araştır Yanıt
1 Anahtarı

Günümüzde en çok kullanılan iletişim araçlarının başında akıllı telefonlar ve

televizyonlar gelmektedir. Günümüzde her insanın çevresiyle iletişim kurabil-
Araştır 3 mek için en az bir telefonu ihtiyaç bulunmakta ve akıllı telefonlar günümüzde
bunun çoğunluğunu oluşturmaktadır. ‘We are Social’ın yapmış olduğu ista-
tistik sonuçlarına göre dünya çapında yaklaşık olarak 5.11 milyar insan mobil
kullanıcıdan oluşmaktadır.

Günümüzde kullanılan iletişim araçlarının hepsi aslında birbirine benzemek-

tedir. Çünkü hepsi birbirinin eksikliklerini tamamlayarak günümüze kadar
gelişim sağlamıştır. Örneğin mektup elektronik postanın atası olarak görül-
Araştır 4 mektedir. Çalışma mantığı aynı sadece ulaşım yolu farklıdır. Sesin iletimi söz
konusu olduğunda telefon ve radyo aynı işlevi görmektedir. Görüntüde ise
televizyon ve sinema gibi araçlarda karşılık bulmaktadır. Birbirinden ayrılan
noktaları sadece kullanım amacı ve işlevleridir. Ek olarak erişim, kullanılabilir-
lik ya da çok yönlü olup olmaması konusunda farklı ayrımlarda (?) yapılabilir.

Kaynakça
Acar, S.,Gürsoy, H., Ünsal, N.Ö. (2014). İlişkisel
Toplumda Sosyal İş Ağlarının Kariyer Gelişimi
Açısından Önemi: Lınkedın Örneği. Ejovoc
(Electronic Journal of Vocational Colleges). 4(3). ss.
17-34.
Açıkgöz, M. (1997). İletişim Felsefesine Giriş. Ayyıldız
Matbaacılık, Muğla.
Akpınar, B. (2019). IPTV Gibi Teknolojiler
Neden Yasa Dışı, Kullananlara Hangi Cezalar
Veriliyor?. https://www.webtekno.com/ip-tv-
gibi-teknolojileri-kullanmak-neden-yasa-disi-
kullananlara-hangi-cezalar-veriliyor-h63237.html
(erişim tarihi: 07.01.2020)
Altunay, M. C. (2010). Gündelik Yaşam ve Sosyal
Paylaşım Ağları: Twitter ya da ‘Pıt Pıt Net’.
Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi. 0(12).
ss.31-56.
Arısoy, Ö. (2009). İnternet Bağımlılığı ve Tedavisi.
Psikiyatride Güncel Yaklașımlar. 1(1). ss. 55-67.
Aziz, A. (2013). Televizyon ve Radyo Yayıncılığı.
Hiperlink Yayınları, İstanbul.
BrandingTürkiye. (2020). Youtube Nedir? Youtube
Nasıl Kullanılır? Youtube’un Özellikleri Nelerdir?.
https://www.brandingturkiye.com/youtube-
nedir-youtube-nasil-kullanilir-youtubeun-
ozellikleri-nelerdir/ (erişim tarihi: 07.01.2020)
BrandingTürkiye.(2020). Instagram Tarihi: Instagram
Nedir? Nasıl Kullanılır? Ne İşe Yarar?. https://
www.brandingturkiye.com/instagram-tarihi-
instagram-nedir-nasil-kullanilir-ne-ise-yarar/
(erişim tarihi: 07.01.2020)
Bektaş, A. (2007). Kamuoyu İletişim ve Demokrasi.
Bağlam Yayıncılık, Ankara.
Beyaz Tarih. (2020). Johannes Gutenberg. https://
www.beyaztarih.com/ansiklopedi/johannes-
gutenberg (erişim tarihi: 06.01.2020)
CNNTürk. (2015). Snapchat nedir, nasıl bu kadar
popüler oldu?. https://www.cnnturk.com/
fotogaleri/bilim-teknoloji/snapchat-nedir-nasil-
bu-kadar-populer-oldu?page=1 (erişim tarihi:
08.01.2020).
Durmaz, A. (1999). Profesyonel Televizyon Yapım ve
Yayın Teknolojileri. Anadolu Üniversitesi Yayınları,
Eskişehir.
Erdoğan, İ. (2005). İletişimi Anlamak. ERK Yayınevi,
Ankara.
Gangadharbatla, H. (2011). Motivations for Social
Networking Site Adoption. M.S. Eastin, T,
Daugherty., N. M. Burns. Handbook of Research
on Digital Media and Advertising: User Generated
Content Consumption. ss. 262-274. IGI Global,
USA.

32
Dijital Tasarım
Göker, G., Demir, M. ve Doğan, A. (2010). Ağ
Toplumunda Sosyalleşme ve Paylaşım: Facebook
Üzerine Ampirik Bir Araştırma. E-Journal of New
World Sciences Academy Humanities. 5(2). ss.183-
206.
Gönenç, E. Ö. (2007). İletişimin Tarihsel Süreci.
İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0
(28). Ss 88-89.
Habertürk. (2020). Son Dakika! İstanbul’daki
Depremle Vatandaş Telefonuna Sarıldı Ama
Aramalar Sonuçsuz Kaldı. https://www.haberturk.
com/son-dakika-istanbul-daki-deprem-telefon-
hatlarini-kilitledi-2525644-teknoloji (erişim
tarihi: 09.01.2020)
Işık, T. (2019). Sağlık İletişiminde Dijital İletişim
Kanallarının Kullanımı: Sektör Aktörlerinin
Sosya Medya Hesaplarının İncelenmesi.
İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
İçel, K. (1998). Kitle Haberleşme Hukuku. Beta Basım
Yayım, İstanbul.
Karabulut, N. (2008). Yeni Medya Teknolojileri ve
Halkla İlişkiler. Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi,
İstanbul.
Köseoğlu, Ö. (2012). Sosyal Ağ Sitesi Kullanıcılarının
Motivasyonları: Facebook Üzerine Bir Araştırma.
Selçuk İletişim Dergisi. 7(2). ss. 58-81.
Kuduğ, H. (2011). Sosyal Ağ Analizi Ölçütlerinin
İş Ağlarına Uyarlanması, Ege Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, İzmir.
Mutlu, B., Bazarcı, S. (2017). Marka İşbirlikleri İçin
Yeni Bir Alan: Youtube İçerik Üreticileri ve Kanal
Toplulukları Üzerine Netnografk Bir Araştırma.
Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi.
0(27). ss. 28-45
TCNJ. (2020). The Sarnoff Collection. https://
davidsarnoff.tcnj.edu/2013/08/30/radio-to-the-
rescue-david-sarnoff-and-the-titanic-disaster/
(erişim tarihi: 06.01.2020)
Thiessen, A. E. (1965). A History Of The General Radio
Company 1915-1965. General Radio Company,
Saratoga CA.
Uzun, K., Uluçay, M.D. (2017). İş Ortamında
Whatsapp Kullanımı ve Kesintiye Uğrama. Selçuk
İletişim. 10(1). ss. 216-231.
WeareSocial. (2020). Digital 2019: Global Internet
Use Accelerates. https://wearesocial.com/
blog/2019/01/digital-2019-global-internet-use-
accelerates (erişim tarihi: 07.01.2020).
Winston, B. (2003). Media Technology and Society,
A History: From the Telegraph to the Internet.
Routledge, New York.
Yayla, O. T. (2017). Analogtan Dijitale İletişim
Teknolojilerinin Gelişimi: Sosyal Medya ve Sosyal
Değişim. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul.
33