Module 4

GIỚI THIỆU VỀ TỰ ĐỘNG HÓA

Bài 1
Tự động hóa Thư viện là gì?
 Lý do căn bản
CNTT-TT đã thay đổi phương thức mà
thông tin được tạo ra và phân phối. Chúng
cũng đã thay đổi cách mà các thư viện
chọn lọc, bổ sung, tổ chức và phân phối
thông tin. Các cán bộ thư viện phải thích
ứng với sự thay đổi này và bổ sung kỹ
năng trong việc sử dụng các hệ thống thư
viện tự động hóa. Bài này sẽ giới thiệu
nghiệp vụ thông tin đối với tự động hóa
thư viện.
 Phạm vi
• Tự động hóa thư viện
• Hệ thống thư viện tự động/ tích hợp
• Các chuẩn
+ MARC
+ Z39.50
• Mục lục truy cập trực tuyến (OPAC)/WebPAC
• Hệ thống Thư viện Tự được động hóa/ Tích
hợp sẳn có (ALS/ILS)
• Các lợi ích của tự động hóa thư viện
• Các khó khăn tiềm tàng trong việc thực hiện tự
động hóa thư viện
 Kết quả học tập
Kết thúc bài học này học viên sẽ có thể:
• Định nghĩa tự động hóa thư viện
• Xác định rõ một hệ thống thư viện tích hợp/ tự động hóa
và nhận biết những đặc trưng tổng quát của nó
• Có kiến thức về các chuẩn
+ MARC
+ Z39.50
• Định nghĩa một mục lục truy cập công cộng trực tuyến/
mục lục Web
• Có kiến thức về ALS/ILS sẳn có.
• Nhận biết các lợi ích của tự động hóa
• Nhận dạng các khó khăn tiềm tàng khi thực hiện tự động
hóa thư viện
 Tự động hóa thư viện là gì?
Tự động hóa thư viện là việc ứng dụng
CNTT-TT vào các hoạt động và dịch vụ
của thư viện. Các chức năng có thể được
tự động hóa là bất kỳ hay tất cả các chức
năng sau: bổ sung, biên mục, truy cập
công cộng (OPAC và WebPAC), đánh chỉ
mục và tóm tắt, lưu thông, quản lý các ấn
phẩm liên tục, và dịch vụ tham khảo.
Hệ thống thư viện tích hợp là gì? (ILS)
Một hệ thống thư viện tích hợp là một hệ
thống thư viện đã tự động hóa mà trong
đó tất cả các phân hệ chức năng chia sẻ
một CSDL thư mục dùng chung. Trong
một hệ thống tích hợp, chỉ 1 biểu ghi thư
mục cho 1 cuốn sách. Tất cả các giao dịch
liên quan đến cuốn sách này đều được kết
nối (linked) tới biểu ghi biên mục này. Để
thảo luận về ILS hãy vào:
www.odl.state.ok.us/servlibs/l-files/glossi.htm
en.wikipedia.org/wiki/Integrated library sytsem
 Những ưu điểm của 1 hệ thống
thư viện tự động hóa (ILS)?
• Không có sự trùng lắp các biểu ghi vì cơ sở dữ
liệu thư mục có thể được hiển thị trước khi các
biểu ghi mới được nhập vào.
• Các sai sót được giảm thiểu vì biểu ghi được
nhập vào chỉ một lần
• Nhân viên thư viện và bạn đọc có thể xem tình
trạng của tài liệu từ OPAC hoặc WebPAC.
• Nhân viên thư viện sử dụng cùng tập tin chủ
cho biên mục, lưu thông, truy cập mục lục trực
tuyến và các dịch vụ khác khi cần.
 Các đặc điểm chung của một
Hệ thống thư viện tích hợp? (1)
• Các phân hệ chức năng – hầu hết các hệ thống cung
cấp: biên mục, tra cứu và lưu thông. Một số hệ thống
có thêm các phân hệ như bổ sung, quản lý báo tạp chí
và WebPAC
• Hệ điều hành – Một số hệ thống sử dụng HĐH độc
quyền. Hầu hết các hệ thống sử dụng HĐH Windows.
Một vài hệ thống sử dụng LINUX, một HĐH mã nguồn
mở.
• Các Hệ Cơ sở dữ liệu – các hệ thống chính thường
dùng Hệ thống quản trị CSDL được cung cấp bởi các
công ty như Oracle và Informix. Các hệ thống mã
nguồn mở cũng săn sàng và có thể tải xuống từ
Internet
Các đặc điểm chung của ILS?(2)
• Các chuẩn tự động hóa
+ Cấu trúc CSDL – MARC21
+ Giao thức – Z39.50
+ Các điểm đặc trưng tìm kiếm
• Kiến trúc mạng – các hệ thống chính chạy
trên kiến trúc khách – chủ và dùng giao thức
TCP/IP để kết nối qua mạng (LANs và
WANs)
•
 Phân hệ Biên mục
• Được dùng để tạo, lưu trữ, truy hồi và quản lý các
biểu ghi thư mục và/ hoặc đánh chỉ mục.
• Thường có hai giao diện khác nhau cho việc tra cứu
và truy hồi thư mục điện tử: một được dùng bởi
những người biên mục mà cách này cho phép họ
duy trì CSDL thư viện (phân hệ biên mục chính), và
một giao diện được cung cấp cho người dùng mà
cách này cho phép họ tìm kiếm và hiển thị các kết
quả - Mục lục trực tuyến công cộng (OPAC)
• Giao diện thứ ba để tìm kiếm và truy hồi mục lục mà
mục lục này có thể hoặc không thể được trình bày
trong các hệ thống là WebPAC
 MARC là gì?
• Các định dạng Mục lục đọc bằng máy
(MARC) là các chuẩn được dùng trình bày
biểu ghi thư mục và các thông tin liên
quan của sách và các tài liệu khác của thư
viện ở dạng có thể đọc được bằng máy và
sự liên lạc của chúng với và từ các máy
tính khác.
• MARC21 là chuẩn mới của MARC. Thông
tin thêm về chuẩn MARC21 tại website:
http://lcweb.loc.gov/marc/marc.html
 Tầm quan trọng của MARC?
Chuẩn MARC cho phép thư viện:
• Mô tả các nguồn lực ở dạng thức cho phép thư
viện in, trình bầy, biên mục các biểu ghi đúng.
• Tìm kiếm và truy hồi các loại thông tin cụ thể
trong phạm vi các trường cụ thể
• Có 1 định dạng chung làm cho các nguồn lực
thư mục có thể chia sẻ được với các thư viện
khác
• Dễ dàng chuyển vào một hệ thống thư viện
khác mà không cần mã hóa lại các biểu ghi
 Z39.50 là gì?
• Z39.50 được định nghĩa chung chung như là chuẩn
giao thức truy hồi và tìm kiếm thông tin được sử dụng
chủ yếu bởi thư viện và các hệ thống có liên quan đến
thông tin.
• Chuẩn này định rõ một giao thức dựa trên mô hình
khách/ chủ cho việc tìm kiếm và truy hồi thông tin cùng
một lúc từ các CSDL từ xa sử dụng giao diện đơn.
• Đọc thêm về Z39.50 với tài liệu: “Z39.50. Phần 1 –
Khái quát,” từ Biblio Tech Review tại:
http://www.bibliotech.com/html/z39.50.html
http://www.loc.gov/z3950/agency/
 Tại sao chuẩn lại cần thiết?
• Các chuẩn cần thiết cho việc kết nối mạng
và trao đổi thông tin. Ví dụ:
• MARC21 và Z39.50 cho phép tìm kiếm,
truy hồi và trao đổi các biểu ghi từ các
công nghệ nền tảng khác nhau.
• Unicode cho phép việc mã hóa, tìm kiếm,
truy hồi thông tin in different scripts
 Mục lục truy cập công cộng
trực tuyến (OPAC)

• OPAC là một mục lục điện tử. Nó tương

đương như mục lục thẻ nhưng nó có thể
tìm dựa trên nền Web gọi là WebPAC.
WebPAC được dùng bởi các Thư viện để
chia sẻ thông tin thư mục.
 Phân hệ Lưu thông
• Những thành phần căn bản của một ILS là
phân hệ biên mục, OPAC và phân hệ lưu
thông.
• Hệ thống lưu thông là phân hệ giao dịch
cho phép hệ thống cho mượn và nhận trả
tài liệu. Các giao dịch được liên kết một
cách tự động với phân hệ biên mục cho
phép bạn đọc biết được các tài liệu sẵn
sàng cho mượn hay đã được mượn rồi.
 Các phân hệ nào khác
của một ILS?
• Các phân hệ căn bản là biên mục, lưu thông và
OPAC
• Các phân hệ khác có thể có hiện nay là:
+ Quản lý ấn phẩm liên tục
+ Bổ sung
+ Mượn liên thư viện
• +statistics and reports
• + Để thảo luận về các phận hệ của ILS hãy truy
cập vào “Integrated Library System Reports:
Vendors info.” URL:
http://www.ilsr.com/search2.cfm
 Thiết kế sẵn hay đặt hàng?
• Có nhiều hệ thống thương mại có sẵn.
Những hệ thống này tuân theo các chuẩn
cho ILS. Tuy nhiên,những nhu cầu của các
thư viện không phải luôn luôn được đáp ứng
bởi các hệ thống này.
• Cũng có các hệ thống nguồn mở có thể tải
xuống từ Internet
• Một vài hệ thống tuy không phải nguồn mở
nhưng miễn phí.
• Nhiều thư viện phát triển ILS riêng cho mình.
Các Hệ thống thư viện thương mại
Hãy truy cập các địa chỉ sau để hiểu thêm về các
hệ thống thư viện tích hợp sẵn có trên thị trường:
• Hướng dẫn của AcqWeb về các Hệ thống Thư
viện Tự động , Phần mềm thư viện, Phần cứng
và các công ty tư vấn.
http://acqweb.library.vanderbilt.edu/pubr/opac.html
Các báo cáo Hệ thống Thư viện Tích hợp: thông
tin về các công ty
http://www.ilsr.com/search2.cfm
Các hệ thống Thư viện Nguồn mở
Loại hình mã nguồn mở
Avanti
là một nền tảng chương
PYTHEAS (OSDLS)
trình cộng tác mà luật bản
Learning Access ILS
quyền của các chương trình PhpMyLybrary
hợp tác này được phân phối GNUTeca
miễn phí mã nguồn cho OpenBiblio
cộng đồng với bất cứ mục Firefly
đích sử dụng nào, điều Greenstone
chỉnh, và phân phối lại mà Koha
không giới hạn bản quyền
… (Open Source Initiative
2003)
Lợi ích của Tự động hóa Thư viện
• Sản phẩm/ hiệu quả được nâng cao
• Sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực thông tin thông
qua khả năng truy cập được tăng cường
• Sự chia sẻ nguồn lực được nâng cao thông qua mục
mục ảo hoặc mạng
+ Thuận tiện qua việc mượn liên thư viện
+ Giảm thiểu việc trùng lắp
+ Tránh trùng trong công tác biên mục
• Tối ưu hóa việc sử dụng nhân lực và các nguồn lực
khác
• Tăng cường cơ sở hạ tầng thông tin quốc gia và vùng
Lợi ích đối với nhân viên Thư viện
• Phát triển các mô hình mới về sự giao tiếp
giữa nhân viên, đặc biệt giữa các dịch vụ
máy tính và nhân viên thư viện
• Trao quyền cho nhân viên trong việc đưa
ra các quyết định
• Bổ sung các kỹ năng và kiến thức mới
 Các khó khăn lớn
• Lo ngại về tác động ngược đối với nhân viên
• Sự lo lắng công nghệ có thể quá tốn kém
• Nhân viên TV phải trải qua các khóa tập huấn
mở rộng. Đòi hỏi kiến thức và kỹ năng mới.
• Thiếu sự hỗ trợ từ phía quản lý, cả các hạn
chế về kinh phí.
• Nhu cầu chuyển đổi dữ liệu thành dạng máy
có thể đọc được
Kết luận
• Lợi ích nhiều hơn so với bất lợi.
• CNTT-TT là phải tại đây và xã hội trở
thành một xã hội thông tin đang đòi hỏi
việc sử dụng CNTT-TT nhằm cải thiện
việc truy cập thông tin.