Rodowód i

zabytki języka
Polskiego
MARCEL WLAZŁO
Spis treści
1. Jery
2. Iloczas
3. Przegłos Polski
4. Czym jest zabytek języka polskiego
5. Zabytki języka polskiego
Jery - co to jest?

Jer – jedna z dwóch samogłosek występujących w języku

prasłowiańskim, które różniły się od wszystkich pozostałych
samogłosek krótszym czasem wymawiania. Z tego powodu nazywane
bywają samogłoskami zredukowanymi. Ich nazwa i grafemy pochodzą
od odpowiednich liter alfabetu języka staro-cerkiewno-słowiańskiego.
Wyróżniano jer przedni (ь) i jer tylny (ъ). Pod koniec okresu języka
prasłowiańskiego wytworzył się także podział na jery słabe i jery
mocne, związany z pozycją tych samogłosek w wyrazie. W ciągu
rozwoju poszczególnych języków słowiańskich jery słabe zanikały, a
jery mocne wokalizowały się, tj. przechodziły w pełne samogłoski.
 Iloczas
Iloczas – zjawisko prozodyjne, charakteryzujące się
różnicowaniem długości trwania sylab lub głosek. W
niektórych językach iloczas różnicuje znaczenie wyrazów.
W metryce antycznej iloczas był podstawą organizacji metrum
wierszowego.
W języku polskim iloczas zanikł w początkach XVI wieku
(zob. zanik iloczasu). Zachował się natomiast w języku
czeskim. We współczesnym języku polskim zastosowanie
wydłużenia czasu artykulacji głoski budować może ekspresję
wypowiedzi (coooo?, ratuuunku!), nie jest znaczącym
elementem systemu językowego.
 Przegłos Polski
Przegłos lechicki (przegłos polski) – proces
fonetyczny (przegłos), spowodowany zmniejszeniem
znaczenia opozycji samogłoska przednia – samogłoska
tylna po palatalizacji spółgłosek. Według chronologii
bezwzględnej, opartej na źródłach filologicznych, miał on
miejsce w wieku IX i X, a w pierwszej połowie XII wieku
był już zakończony. Chronologia względna, oparta na
rekonstrukcji i metodzie historycznoporównaczej, sytuuje
go około X wieku. Przegłos miał miejsce
w dialektachlechickich, to jest: polsko-pomorsko-
połabskich
Czym jest zabytek języka
polskiego

Zabytki języka polskiego – zespół kilkudziesięciu

najdawniejszych tekstów w języku polskim, które powstały
w średniowieczu. Dla badań z zakresu historii języka
polskiego istotne są także zapisy polskich słów w łacińskich
tekstach z okresu polszczyzny przedpiśmiennej, aczkolwiek
nie są one zabytkami języka polskiego sensu stricto.
Przykładowe zabytki
języka Polskiego

∙ Bogurodzica.
∙ Dagome Iudex.
∙ Księga Henrykowska.
∙ Bulla Gnieźnieńska.
∙ Kronika Theimara.
∙ Kazania Świętokrzyskie.
∙ Kazania Gnieźnieńskie.
∙ Psałterz Floriański.
 Bogurodzica (pieśń)

Bogurodzica - średniowieczna polska pieśń religijna

i najstarszy zachowany wraz z melodią polski
tekst poetycki. Nie jest znana data powstania utworu,
przyjmuje się, że nastąpiło to w XIII lub XIV wieku,
chociaż pierwszy zapis tekstu pochodzi dopiero z
początku XV wieku (rok 1407). W 1506 roku tekst
pieśni został dołączony do Statutów Jana Łaskiego z
błędną informacją, że jej autorem jest św. Wojciech.
Dagome iudex
Dagome iudex – incipit pochodzącego z
końca X wieku regestu kopii dokumentu
donacyjnego władcy identyfikowanego z
księciem Polski Mieszkiem I,
darowującego państwo, nazwane w
dokumencie „Civitas Schinesghe”, w
opiekę Stolicy Apostolskiej. Dokument,
na którym oparł się kopista, sporządzony
został prawdopodobnie w kancelarii
wystawcy w Gnieźnie około 991 roku,
choć jest również możliwe, że powstał
w Quedlinburgu lub w Rzymie.
Księga
Henrykowska
Księga powstała początkowo jako spis dóbr
klasztornych (w celu wyjaśnienia praw klasztoru
do nich), w związku z niestabilną sytuacją (także
prawną) po najeździe mongolskim w 1241.
Zawiera ona opis dziejów założenia, uposażenia
oraz posiadłości należących do klasztoru
cystersów w Henrykowie. Klasztor ufundował w
roku 1227 Mikołaj notariusz kancelarii księcia
wrocławskiego Henryka Brodatego, a
pierwszych zakonników sprowadzono z
istniejącego wcześniej klasztoru w Lubiążu.
 Bulla Gnieźnieńska
Bulla Ex commisso nobis a Deo, zwana Bullą
gnieźnieńską – bulla papieska wydana 7 lipca 1136 roku w Pizie,
znosząca zwierzchność arcybiskupstwa magdeburskiego nad
polskim Kościołem. Tekst został napisany w języku łacińskim.
Bulla stanowi jeden z najcenniejszych zabytków
polskiej historiografii i jest ważnym źródłem poznania kultury,
stosunków społecznych oraz organizacji Kościoła polskiego w XI
i XII w. Jest także ważnym dokumentem dla językoznawców,
zawiera bowiem ok. 410 polskich nazw miejscowych i
osobowych, spisanych w formie oryginalnej. Bulla gnieźnieńska
kończy epokę polszczyzny przedpiśmiennej i otwiera
epokę piśmiennictwa polskiego. Dokument stanowi także materiał
do badania nad słowotwórstwem i początkami polskiej ortografii.
Filolog Aleksander Brückner nazwał ją "złotą bullą" języka
polskiego.
Dziękuję za uwagę!!