Mga Pangkalusugang Isyu at

Usapin sa Pagdadalaga at
Pagbibinata
HEALTH
2nd QUARTER W5

A. Knowledge Maunawaan ang
mga pangunahing pagbabago
sa katawan tulad ng pagtubo
ng buhok, pagbabago sa
boses, pag-usbong ng dibdib
at ang epekto nito sa
emosyonal na aspeto ng
pagbibinata o pagdadalaga.
LAYUNIN
C. Attitude: Maipakita ang
pag-unawa at pagbibigay
B. Skill: Makapagsulat ng
halaga sa mga
sanaysay o maikling tula
pinagdadaanan ng ibang
ukol sa pangkalusugang
kabataan sa aspeto ng
isyu ng kabataan.
pangkalusugan.
Sabihin kung tama o mali
ang mga sumusunod na
paniniwala tungkol sa
pagbibinata at pagdadalaga.
Isulat ang T kung ito ay tama
at M kung ito ay mali.
1. A n g p a g t u l i a y
na k at u t u lo n g s a
p a p a t a n g k a d n g is a n g
pa g
ba t a n g la la k i.
 2 . K a p a g m a y r e g la a n g
g b a b a e a y m a a a ri p a
isan
n a m a k ila h o k s a m g a
rin
isports o e h e rs is y o .
3 . A n g mg a p r u t a s n a
a n s a b it a m in a C a y
ma y a m
i s a k a t a w a n n g is a n g
ma b u t
n g m a y m e n s t ru a t io n
ba ba e
o regla.
 u w a g m a g b u b u h a t n g
4. H
mabib ig a t k a p a g
k a b uw a n a n d a h il
k a b a b a it o n g m a t re s.
ma k a
 g p a g l ig o a t p a g b a s a
5. A n
u h o k k a p a g m a y re g l a
ng b
ay nagiging d a h ila n n g
pagkabaliw n g b a b a e
 Pangganyak/ Paghahabi
ng Layunin ng Aralin
Ano ang ipinapakita ng
larawan?
-Anong pagbabagong pisikal ang
pinagdadaanan ng lalaki sa larawan?
-Ano ang naging reaksiyon niya dito?
Ano sa palagay mo ang
nararamdaman ng lalaki sa larawan?
-Sino na sa inyo ang nakaranas ng
katulad sa ipinapakita sa larawan?
-Paano mo ito maiiwasan?
Pagmasdan ang ikalawang larawan. -
Ano kaya ang dinaramdam ng babae
sa larawan?
-Ano ang pinagdadaanan ng babae
sa larawan? -Ano ang kanyang
nararamdaman sa pagbabagong
pinagdaraanan niya?
Ang ipinapakita sa
larawan ay ilan lamang sa
karagdagang isyung
pangkalusugan na
maaring maranasan ng
isang nagdadalaga at
nagbibinata.
Ang ilan sa mga isyu at problema na ito
ay hindi lubusang naiintindihan at
napapalooban ng takot, kahihiyan at kaba
ng maraming kabataan. Sa araling ito,
iyong matutuhan at mauunawaan ang
iba’t-ibang isyu at problemang maaari
mong kaharapin at maranasan ngayong
ikaw ay nagbibinata o nagdadalaga
Maliban sa mga maling paniniwala
tungkol sa pagbibinata at pagdadalaga,
maraming isyu at problema ang
kinakaharap at kinakatakutan ng mga
kabataan sa panahong ito katulad na
lamang ng ipinapakita sa larawan.
 Basahin Natin!

Dapat Ba Akong
Mahiya?
May mga pagbabagong nangyayari sa
aking buhay.Ito ay naghahatid ng takot at
pagkabigla.Ang mga pagbabagong ito ay
nagiging malaking parte ng aking
pagkatao.Marami itong hatid na mga bagay
na kakaiba.Nararamdaman ko ang mga
bagay na di-inaasahan,mula sa pisikal na
kaanyuan at emosyonal na aspeto ng aking
buhay.
Bagama’t nagsisilbi itong malaking “roller coaster
ride”,hahayaan kong damhin ang bawat
sensasyon at emosyon na hatid nito dahil
minsan lang ito mangyari sa aking buhay.Ang
yugtong ito ay nagiging malaking parte kung ano
ang magiging ako sa hinaharap.Ang
pinakamabisa kong gawin lamang ay tanggapin
ang mga pagbabagong ito at hayaang sumaya
ang aking sarili.
Sa ating pagtutok sa araw-araw na
buhay at mga pagbabago sa kalusugan
ng kabataan, nais nating isama ang
aspeto ng kultura at pagkakaiba-iba. Ito
ay upang maging mas makulay,
masusing malaman, at mas kapaki-
pakinabang para sa bawat isa sa atin.
Nais nating baguhin ang ating pananaw
tungkol sa kalusugan sa pamamagitan ng
pag-unawa sa iba't ibang kultura at
paniniwala. Ngayon, mayroon tayong
dagdag na bahagi sa ating aralin na
makakatulong sa atin na magkaruon ng
mas malalim na pang-unawa sa mga
pinagdadaanan ng iba't ibang kabataan.
Una, tuklasin natin ang kahalagahan ng
ating sariling kultura at tradisyon. Ano ang
mga kaugalian o paniniwala na mayroon
tayo na maaaring makatulong sa atin na
maunawaan ang pagdadalaga at
pagbibinata? Sino-sino sa ating mga
kaklase ang may mga kakaibang tradisyon
na nais nating malaman?
Isa rin sa mga gawain natin ay ang
pagtingin sa kung paano nakakaapekto
ang aspeto ng kalusugan sa iba't ibang
sektor ng lipunan. Paano ito
naglalarawan ng kultura ng ating mga
kaibigan na maaaring magkaibang-
magkaiba sa ating sarili?
Hinihikayat ko kayong magbahagi ng inyong sariling
mga karanasan at tradisyon sa larangan ng kalusugan.

Sa ating aralin ukol sa mga pagbabago sa katawan sa

panahon ng pagdadalaga at pagbibinata, mahalaga na
bigyang diin natin ang aspeto ng kultura at
pagkakaiba-iba ng ating mga mag-aaral. Isa itong
mahusay na pagkakataon na maipakita natin ang ating
pagpapahalaga sa kanilang sariling karanasan, wika,
at relihiyon.
paano nakakaapekto ang inyong mga
kultura sa inyong pang-unawa sa
kalusugang pisikal at emosyonal?
Sa ating aralin ngayon, titingnan natin kung
paanong ang mga pagbabago sa katawan ng
mga kabataan ay may kinalaman sa iba't ibang
asignatura. Sa Araling Panlipunan, itutok natin
ang ating pansin sa implikasyon ng puberty sa
iba't ibang kultura. Ano ang masasabi ninyo sa
pagbabagong ito sa perspektiba ng ating
kasaysayan?
Ang yugto ng pagdadalaga o pagbibinata ay isang
bahagi ng buhay na puno ng pagbabago at
kaunlaran.
May mga pagbabagong magaganap sa iyong
pisikal na kaanyuan,may pagbabago sa emosyon,
at mayroon ding pagbabago sa kaisipan.Ang
pagbabagong ito ay normal na pangyayari sa
isang nagdadalaga at nagbibinata. Maaari kang
humingi ng payo sa iyong magulang, guro o
eksperto sa kalusugan.
Mapapansin natin na kapag ang mga
kabataan ay umabot na sa ganitong
kalagayan, nagkakaroon ng isyu o usapin
na labis na nakakaapekto sa kanyang
paglaki bilang indibidwal. Nararapat
lamang na matutunan kung paano
mapapamahalaan ang mga
pangkalusugang isyu at usaping ito.
Karaniwang isyu sa
Pagdadalaga
 a. Pag-u
mbok n
paglapa g dibdib
d n g balakan a t
normal g.Ang
na pagb
na anyo abago s
ng k a pi si k a
nagdad a t aw an l
alaga a sa isang
y magig
kung lub ing mad
mauuna o s n iya itong a l i
waan at
tatangg
apin.
 k n g d ib d ib a t
a. P ag - u m b o
b a l a k a n g . A n g
pag la p a d ng
a g o s a p i s i k a l
n a p a g b a b
normal a n s a i sa n g
y o n g k a t aw
na an ig i n g m a da l i
a l ag a ay m a g
na gd ad g
lu b o s n i ya i t o n
kung a p in .
a a n a t t a t a n g g
mauu n a w
 c. Pagtu
bo ng b
paligid n uhok sa
g ari. An kili-kili a
magula g gabay t
ng ay m ng
maitutlo alaki an
ng upan g
maunaw g higit n
nakakai aan ang a
lang na mga
pagbab
sa ating ago na
katawan ito
.
 w a t . A n g
n g t i g y a
k a k a r oo n a t a y
d. P a g t a g h i y a w
a r o o n n g u l o t
pa g k a k . I t o a y d
o r m o n e s i n g
l o t n g h t i l i s a a t
du i l n a n a n a
a b i s n a o i r i n k u n g
ng l s . M a b u t
s k i n p o r e w a n .
m g a s s a k a t a
g m a l i n i
m a g i n
 e. Pagk
akaroon
Ang kar ng buwa
aniwang nang da
dulot ng nararan loy o re
“dysme asang s gla.
sa pana norrhea akit ng t
hon ng o m e n iy an
maluna pagrere strual cr
san sa p gla ay m amp”
ng “hea amama aa ari ng
ting pad git an ng
maligam ” s a tiyan a p aglalaga
ga t pa y
kumuns m n a tubig. gligo ng
ulta sa e Maaarin
ksperto din
sa kalus
doctor. ugan o
 w a t . A n g
n g t i g y a
k a k a r oo n a t a y
d. P a g t a g h i y a w
a r o o n n g u l o t
pa g k a k . I t o a y d
o r m o n e s i n g
l o t n g h t i l i s a a t
du i l n a n a n a
a b i s n a o i r i n k u n g
ng l s . M a b u t
s k i n p o r e w a n .
m g a s s a k a t a
g m a l i n i
m a g i n
Karaniwang isyu sa
Pagbibinata
 a. Pag
tubo ng
buhok s balbas,
a kili-kil bigote ,
ari.Mah i at palig
alagang id ng
mga pa tanggap
gbabag in na an
normal ong pisi g
lamang kal na it
nagbibin sa isang o ay
atang k
atulad m
o.
 a t . A n g
ta g i ha w
o n n g y d u l ot
k a k ar o a w at a
P a g t ag h i y i s n a
b. o o n n g t n g l a b
a k a r d u l o r es.
pagk n e s . I t o a y
g a s k i n p o
h o rm o t i n g m a
ng t i l i s a a a l i n i s s
a n a n a g i ng m
o i l n u n g m a
u t i r i n k
Ma b
t aw a n .
k a
 c. Pag
litaw ng
(adams gulungg
apple). ulungan
palitaw Mapapa
ng para nsin ang
bandan ng buko
g ng lee l sa may
Bagama g ng mg
’t norma a lalaki.
pagbab l lamang
agong p i t o na
isikal.
 b o s e s . A n g
b a b a go n g ay
d. P a g n a m i ns an
n a g b i b i n a t a
b ose s n g n g
u m i p i y o k . A
b a a t p
maba p i s i k a l na
t an g ga p s a ng
pag a y l u b o s d i
b a g o n g i t o
pag b a
ma h a l ag a .
 e. Ma
l ing t i k a
k at a w an s at t i nd
. . Is ang i g ng
pagyuko halimba
d dahi l s w a ni t o
pagkaka a p ag t a a y a ng
roon sa ngkad.
k at a w an angk o p A ng
kung ika n a t i k as
nakatay w ay na ng
o , at na k aupo,
m a k at u gl a l a k ad
t ul on g u ay
sa sarili pang t u
. m aas a
n g t i wa l
a
 M a l i ban
sa mga
pagbab isy u s a
ago, ma p i s i k al n
maaarin y i ba pa a
g buma n g b aga
k abat aa gabag s y na
ng na s a a m ga
pagdad yugto n
alaga. I g pagbi
pakikisa t o ay a n b i na t a o
lamuha g em os
s a i ba. yonal at
Ang sumusunod ay ilan
lamang sa mga
nararanasang isyu at
suliranin sa sosyal at
emosyonal na
pagbabago .
1. Nagsisimulang bumuo ng grupo ng
kaibigan o kabarkada at posibleng
makaranas ng peer pressure. Napapahilig
sa pakikipagkaibigan ngunit mainam din
mapag-isa upang makapag-isip at
makapagnilay ukol sa sarili at pamilya.
2. Pagiging palaban at mapusok. Ang
ugaling mapaghimagsik lalo na kung
naguguluhan at hindi naiintidihan ang mga
pagbabagong nagaganap sa sarili.
Mahalaga ang sapat na pagtanggap ng
patnubay at pag-unawa ng mga magulang
at nakatatanda sa panahong ito.
3. Pagiging mapansinin sa sarili o
self-conscious.Nagiging palaayos
sa sarili, kaakibat nito ang
paghanga sa ibang tao na may
maayos at may magandang tikas
ng katawan.
4. Papalit-palit ng emosyon(mood
swings)Ito ay dulot ng pagbabago sa
hormones na nagtataglay ng mabilis na
pagbabago ng pakiramdam ng isang
tao. Kinakailangan dito ang bukas na
puso at malawak na pang-unawa.
 Dapat mo bang ikabahala o ikatakot kung
sakaling ikaw ay nakakaranas o makararanas
ng ilan sa mga isyung pangkalusugan na
tinalakay? Bakit? -Ano ang iyong saloobin ukol
sa nutrisyon? Dapat ka bang umiwas sa
madalas na pagkain? Bakit?
Ngayon, titingnan natin kung paano natin maaring
isama ang ating natutunan sa mga iba't ibang
asignatura sa lesson na ito. Ano sa tingin ninyo
ang mga koneksyon ng mga pagbabago sa
katawan na ito sa larangan ng agham o
biyolohiya? Sino ang may alam ng kaugnayang
konsepto sa ating lesson ngayon?
 magtulungan tayo na pag-ugnay-
ugnayin ang mga pagbabagong pisikal sa
pagdadalaga o pagbibinata sa iba't ibang
asignatura. Halimbawa, sa asignaturang
biyolohiya, pag-usapan natin ang mga
hormonal na pagbabago na nagtutulak sa
mga pagbabagong pisikal.
Sa edukasyong pangkalusugan, tukuyin
natin ang epekto ng mga pagbabagong ito
sa emosyonal na aspeto ng kabataan. Sa
pamamagitan ng pag-integrate ng mga
paksa na ito sa iba't ibang asignatura,
magkakaroon tayo ng mas malawak na
pang-unawa sa yugtong ito ng pag-unlad.
Mahalaga na ang ating talakayan ay bukas
sa iba't ibang karanasan at kultura.
Mayroon ba sa inyo na nais ibahagi ukol
sa karanasang ito na may kaugnayan sa
inyong wika, kultura, o relihiyon?
 Gusto kong marinig ang inyong mga
opinyon at karanasan hinggil sa puberty
base sa inyong kultura. Paano ito
itinuturing sa inyong pamilya? Ano ang
mga tradisyon o kasanayan na may
kinalaman dito?
 Gusto kong marinig ang inyong mga
opinyon at karanasan hinggil sa puberty
base sa inyong kultura. Paano ito
itinuturing sa inyong pamilya? Ano ang
mga tradisyon o kasanayan na may
kinalaman dito?
Ngayon, para sa mga kabataang may
kultura o pinagmulan na katutubo, ano ang
mga aspeto ng pagbibinata o pagdadalaga
na may kaugnayan sa kanilang kultura?
Ano ang mga tradisyon o kaugalian na
maaring makatulong sa kanila na harapin
ang mga pagbabagong ito?
Sa ating mga klase na may katutubong
kultura, titingnan natin kung paano nila
hinarap ang pagdadaan sa yugto ng
pagbibinata at pagdadalaga. Paano ito
naiiba o kung may mga tradisyon na
kaakibat dito? Malugod nating isasama ang
kanilang mga kaalaman sa ating aralin.
Pangkatang
Gawain
 O UP 1
GR
kayo ay magkaka
roon ng role-play
tungkol sa mga s ing
itwasyon na maa
maranasan ng is aring
ang dalaga o bin
panahon ng pag- ata sa
unlad ng katawan
Gamitin ang inyo .
ng kaalaman sa s
at health upang m cience
aging makatotoh
ang inyong mga anan
ginagampanang
karakter.
 • Gawin ang role
-playing tungkol
sa mga sitwasyon
na maaaring
maranasan ng isa
ng dalaga o
binata sa panaho
n ng pag-unlad ng
katawan.
G RO U P 2
ilarawan ang m
ga isyung
pangkalusugan
tulad ng Pre-
Menstrual Synd
rome (PMS) at
Dysmenorrhea
. Isulat ito sa is
chart para mas ang
maging madali
pag-unawa ng ang
inyong mga kas
am a
Sa numerasyo
n, magpakita n
istatistika o gr g
ap na nagpap
mga pagbaba akita ng
go sa katawan
Hikayatin ang .
inyong grupo n
mag-interpret a
ng mga datos
na ito.
 ilarawan ang mga
isyung
pa ng k alus u ga n t u
lad ng Pre-
Menstrual Syndro
me (PMS) at
Dysmenorrhea. Is
ulat ito sa isang
chart para mas m
aging madali ang
pag-unawa ng iny
ong mga
kasama
Pre-Menstrual Syndrome(PMS)
Dysmenorrhea
 ilarawan ang mga
isyung
pa ng k alus u ga n t u
lad ng Pre-
Menstrual Syndro
me (PMS) at
Dysmenorrhea. Is
ulat ito sa isang
chart para mas m
aging madali ang
pag-unawa ng iny
ong mga
kasama
 UP 3
G R O
isulat ang sariling tula
o sanaysay
tungkol sa kahalagah
an ng
pangangalaga sa kalu
sugan ng
katawan. Ito ay pagpa
pakita ng inyong
kahusayan sa sining
ng pagsusulat at
pagpapakita ng mala
yang pag-iisip at
damdamin.
 O U P 4
G R
Gumawa ng
isang art ex
naglalarawa hibit o collag
n ng mga pa e na
nararanasan gbabagong
ng mga kab
pagdadalag ataan sa pa
a o pagbibin nahon ng
ang iba't iba ata. Siguruh
ng kultura a ing isama
maging mas t pananaw u
makulay ang pang
presentasyo inyong
n.
 O U P 5
G R
Para sa Pangk
at 5, isipin kun
tayo makakatu g paano
long sa mga ka
kamag-aral na ibigan o
nakararanas n
pagbabagong g mga
ito. Isadula ang
sagot. Tiyakin inyong
na ang inyong
ideya ay naaay mga
on sa kanilang
at pananaw. kultura
Isa sa mga isyung pangkalusugan sa
nagdadalaga at nagbibinata ay ang
pagkakaroon ng amoy sa katawan o body
odor, ano ang maaari mong gawin para
masolusyunan o maiwasan ang pagkakaroon
nito?
Panuto: Basahin ang mga ibinigay na pag-
iingat at pangangalaga sa sarili. Tukuyin
kung anong pangkalusugang isyu o suliranin
ang isinasaad nito. Kopyahin ang titik ng
tamang sagot sa iyong sagutang papel.
 A. Pagbabago-bago ng
emosyon
1. Sundin at gawin ang
tamang pagpili ng kakainin B. Pagkakaroon ng
upang magkaroon ng taghiyawat
malusog na
pangangatawan.
C. Mga isyung pang-
nutrisyon.
 A.Pagkakaroon ng
taghiyawat

2. Gumamit ng deodorant o
tawas pgkaatapos maligo B.Di kanais-nais na amoy
bilang tulong sa
pangangalaga sa katawan.
C.Pagkakaroon ng
buwanang daloy o regla
 A. Pag-umbok ng dibdib at
paglapad ng balakang

3.Lubusang tanggapin ang

normal na pagbabagong B. Mga isyung
pisikal sa sarili sa panahon ng pangnutrisyon
pagdadalaga.
C. Pagkakaroon ng adam’s
apple
 A. Pag-umbok ng dibdib at
paglapad ng balakang

4. Subukan palagi ang

pagpapakita ng angkop na B. Paglitaw ng adams
tindig ng katawan sa lahat ng apple
pagkakataon.
C. Maling tikas at tindig ng
katawan
 A. Pag-umbok ng dibdib at
paglapad ng balakang

4. Subukan palagi ang

pagpapakita ng angkop na B. Paglitaw ng adams
tindig ng katawan sa lahat ng apple
pagkakataon.
C. Maling tikas at tindig ng
katawan
 A. Mood Swing

5.Maging maingat at magkaroon

ng malawak na pag-iisip sa mga B. Peer Pressure
bagay sa paligid.

C. Pagiging palaban at
mapuso
 o g ra p h i c n a
i s a n g i n f
m a w a n g n g p i s i k a l
Gu g a p a g b a b a g o
l ar a w a n n g m n a h o n
nag l a a n a s a n s a p a
o n a l n a n a ra r r i
at e m o s y a l a g a . M a a a
a a t p a g d a d
g p a g b i bi n a t g a n g a l a g a
n g a t i ps s a p a n
g i s a m a a n g m
nilan g a k a b a t aa n .
g a n p a ra s a m
ng k al u s u