NRC Handelsblad Donderdag 22 november & Vrijdag 23 november 2012

NRC Handelsblad Donderdag 22 november & Vrijdag 23 november 2012

16 Het Grote Verhaal

Mijn taal en ik Verengelsing

17
Afgelopen zaterdag
Freek de Jonge en Wim Helsen over taalgevoeligheden

Maandag
Groepstalen: waarom we anders zijn op een zelfde manier

Dinsdag
Nederlands en Vlaams: zoek te talloze verschillen

Woensdag
Goed of fout, beschaafd en onbeschaafd Nederlands

Vandaag
De verengelsing van de Nederlandse taal: so what?

Vrijdag
Taal & hersenen: over taalverwerking en -verwerving

Sales verkoopt beter

Valse vrienden
Taalkundigen gebruiken de term valse vrienden (of faux amis of false friends) voor woorden in verschillende talen die hetzelfde worden geschreven of sterk op elkaar Engelse vertaling - Nederlands accounts/books - administratie trillion (Am.Eng.) - biljoen boss - chef crisps - chips disappointment - deceptie possibly - eventueel leaflet - folder photographer - fotograaf rough/broad/general - globaal (suit of) armour - harnas slipped disc - hernia hat - hoed grain/wheat - koren criticism - kritiek liqueur - likeur folder/file - map opinion - mening short story - novelle common - ordinair section - paragraaf (paint)brush - penseel paraffin (oil) - petroleum strange - raar relationship - relatie pupil/student - scholier silicone - silicone austere/plain - sober remorse - spijt die - sterven chair - stoel department store - warenhuis lijken, die in min of meer hetzelfde soort tekst gebruikt worden, maar die een wezenlijk verschillende betekenis hebben. Bronnen van misverstanden dus. Engels - Nederlandse vertaling administration - regering billion - miljard chef - chef-kok chips - schilfers deception - misleiding eventually - uiteindelijk folder - map photograph - foto global - mondiaal harness - (paarden)tuig hernia - (lies)breuk hood - muts corn - mais critic - criticus liquor - sterkedrank map - kaart meaning - betekenis novel - roman ordinary - gewoon paragraph - alinea pencil - potlood petrol - benzine rare - zeldzaam relation - betrekking scholar - geleerde silicon - silicium sober - nuchter spite - wrok starve - verhongeren stool - kruk warehouse - pakhuis/magazijn

Engels in soorten
Door Rik Schutz Zoek in de Van Dale-cd-rom naar artikelen waar Eng. in voorkomt, en je vindt er 7.728. Daar zit wat ruis tussen, want het zoekprogramma vindt ook alles met een kleine letter en zonder punt (nauw = smal, eng, krap), maar na correctie blijven vele duizenden Nederlandse woorden over die we uit het Engels hebben overgenomen. Die voelen niet allemaal even Engels aan en dat hangt samen met gewenning. Veel oorspronkelijk Engelse woorden klinken in onze oren niet Engels meer, zelfs niet als we ze nog min op meer op zijn Engels uitspreken (cake, race). Dat zijn de ingeburgerde leenwoorden. Aan de andere kant hebben we de, vaak recentere, leenwoorden waarvoor ook een Nederlands woord bestaat dat je net zo goed kunt gebruiken. Laten we dit type overbodig Engels noemen, al riskeer je dat je door jonge Nederlandstaligen voor purist wordt uitgemaakt als je Nep-Engels: beamer = projector light product = diet product box (voor babys) = (play)pen (geluids)box = (loud)speaker camping = camp site concept(versie) = draft (version) touringcar = coach stretcher = camp bed Ingeburgerd Engels: blunder caravan clown dashboard flair revolver shit! T-shirt een game een spel noemt. De grootste tussencategorie is die van het Engels dat Engels klinkt, dat ook inderdaad is, maar waarvoor je niet zo snel een Nederlands alternatief zou kunnen bedenken. En als je dat wel kent, wil je het niet gebruiken omdat het zo gekunsteld of gek klinkt (van vlakbij voor close-up, afspraakje met een onbekende voor blind date. Dat noemen we hier Engels Nederlands. De leukste categorie is die van het nep-Engels dat alleen in het Nederland de betekenis heeft waar we spontaan aan denken. In het Engels betekenen die woorden iets anders. Een bekend broodje-aapverhaal gaat over een Nederlander die in de VS een lezing zou geven en die erop stond dat er voor hem een beamer zou klaarstaan. Hij werd tot zijn verrassing van de luchthaven afgehaald in een BMW. Die wordt wel informeel wel Beemer genoemd. De bedoelde projector heet in de VS een projector. Engels Nederlands alive and kicking business as usual crowd funding hash tag nerd Nordic walking prime time tweet Overbodig Engels bullshit = gelul, nonsens date = afspraak(je) eighties = jaren tachtig event = evenement issue = kwestie skippen = overslaan tax free = belastingvrij wildcard = joker

Het Nederlandse bedrijfsleven is vergeven van de Engelse termen. Overdreven en onnodig, vinden velen. Vaktaal, meer niet.
Door Pieter Stroop Dat het Engels aan de top van het bedrijfsleven bijna de voertaal geworden is, is n zaak. Dat het ook diep is binnengedrongen in het Nederlands van de koffiehoek, is een andere. Termen als sales (verkoop), targets (doelstellingen), actuals (werkelijk gerealiseerde omzet), forecast (verwachte omzet), profit (winst), salesfunnel (de pijplijn van offertes) stromen alle kantoren binnen. Ook in de communicatie tussen Nederlandse collegas worden deze termen gebezigd. En het rare is: verkoop levert net zo goed geld op als sales. Toen ik bij de eeuwwisseling overstapte van de journalistiek naar het bedrijfsleven, ontsnapte ik niet aan die mode. Zie een e-mailtje dat ik toen aan het verkoopteam heb verzonden na een heftige interne discussie: Heren, Hierbij een aantal keiharde afspraken. Pitches die binnenkomen bij sales worden direct doorgestuurd aan de Business Unit. Daarna vindt minimaal binnen twee dagen een meeting plaats van Business Unit en Sales waarbij wordt afgesproken wie wat doet, wat de deliverables zijn. Sales zorgt voor kwalificatie van de pitch. gr., Pieter Merk hier ook de tweede taalveranderingsstap op, namelijk het overnemen van zinsbouw. Sales zorgt voor kwalificatie van de pitch: als daar geen Engelse zinsconstructie op de loer ligt!

Daar waar het IT-gerelateerde zaken betreft, is een argeloze lezer nog sneller het spoor bijster. Zie het onderstaande mailtje, verzonden door een van onze klanten: Op basis van een onderzoekje dat wij zijn gestart nav een aantal "time out errors" vanuit links op de HTML newsletter blijkt dat jullie de load direct na uitsturen niet aankunnen. De .cgi scripts werken op

basis van zgn "single thread" wat betekent dat iedereen via 1 draadje verbinding heeft. Dit brengt met zich mee dat als n gebruiker een verstoring heeft iedereen daar last van heeft. Kunnen jullie hier even op reageren? Eh, nee! Maar hoe frequent wordt Engels gebruikt? Kun je dat tellen? Gemiddeld bevat elk e-mailtje wel een En-

gels woord. Van de 3.639 berichten in mijn in-postbakje, bevatten er 2.172 het woord sales. Een derde bevat het woord target. Daar waar ik proposal makkelijk te vervangen is door voorstel, vond ik dat 90 keer in mijn post. Maar te zien aan de frequenties in mijn uit-postbakje en dat is wel een schok bezondig ik mij er vaker aan dan wie ook.

Onder de andere termen uit het Engels die geregeld voorkomen zijn woorden als account, management, funnel, prospect, loyalty, lead, forecast, outsourcing. Vormt deze stortvloed aan Engelse leenwoorden een bedreiging voor het Nederlands? Ik meen van niet. De leenwoorden waar ik zo royaal gebruik van maak, horen bij mijn vak.

Ik gebruik ze tegen collegas die in dezelfde maalstroom van rapportages zitten. Buiten die kring gedraag ik mij als een normaal mens. Ik ken geen Nederlandse collega, hoe genfecteerd ook met Engels bedrijfsjargon, die met zijn Nederlandse vrouw Engels praat, laat staan iemand die zijn kinderen in het Engels zou willen grootbrengen.

Een sweatshirt lijkt

Acties tegen onnodig Nederengels zijn tot mislukken gedoemd. Mensen hebben gewoon te veel argumenten om ze te blijven gebruiken.
Door Jan Renkema om papierklemmetjes vraag. 2 Onvertaalbaarheid: privacy is iets anders dan beslotenheid. 3 Verschil in betekenis: make-up is geen opmaak; opmaak is lay-out. 4 Verschil in gevoelswaarde: een smile is triomfantelijker dan een lach. 5 Behoefte aan een eufemisme: een sweatshirt lijkt minder te stinken dan een zweethemd. 6 Behoefte aan een kort woord: stalken in plaats van hinderlijk volgen van ex-geliefde of bekend persoon. 7 Extra zeggingskracht: een controlfreak is iets neurotischer dan een regelneef of pietje-precies. Er zijn ook drie discutabele argumenten: gemakzucht, imponeergedrag en gebrek aan taaltrots (eigentaalbashing). Maar waarom zouden we het onszelf af en toe niet gemakkelijk mogen maken? En soms is imponeergedrag heel effectief. Dat wist de fietsenmaker uit ons dorp vroeger ook al toen hij bicycle home op zijn etalage schilderde. En waarom moeten we trots zijn op onze taal? Dat is toch maar een middel om ons uit te drukken. Onze taal kan heel goed andere woorden opnemen; kijk maar naar het verschil tussen tabletten en tablets. Hieronder een paar voorbeelden met een

minder te stinken
combinatie van gemakzucht, imponeergedrag en gebrek aan besef van eigenheid. Iemand zei tegen mij: ,,Wat hij daarmee bedoelt? Ik heb zelfs geen hunch! Ik vroeg: ,,Waarom hunch? ,,Ja, sorry, ik lees heel veel Engels en wist zo gauw het Nederlandse woord niet. Zo jammer. Wij hebben twee mooie uitdrukkingen daarvoor: Ik heb echt geen idee. Ik heb geen flauw vermoeden. Ik hoorde iemand in een discussie over geweld op schoolpleinen zeggen dat dat wat overdreven is, en dat het gaat om harassment. Ik vroeg: ,,Waarom harassment? Bedoelt u het Engelse juridische begrip? Nee, hij bedoelde eigenlijk gewoon intimidatie, maar wilde aangeven dat er onderzoek naar is gedaan. Er zijn prachtige initiatieven geweest tegen dit onnodige Nederengels: Liever Nederlands, MOE (Meldpunt Onnodig Engels), de rubriek Ander woord voor in het tijdschrift Onze Taal. In het begin van dit jaar berichtte N RC over een actie van twee Nederlandse Tweede Kamerleden, Jack Biskop en Ton Elias, voor het behoud van het Nederlands. Maar deze Kamerleden kregen nauwelijks steun van hun collegas. En toch: waarom dit onnodige Engels? Ik denk dat de neiging tot taalvermenging, na het verhaal van de Toren van Babel over de scheiding der talen, een troostgeschenk (een consolation present) is uit het oude Egypte, een geschenk van de god van de communicatie, Thot. Taal bevat doorgaans nauwelijks informatie over het karakter of de bedoelingen van de spreker of de schrijver. Maar die informatie kan voor mij als luisteraar of lezer bijzonder nuttig zijn. Wil die ander iets van me? Probeert die ander mij te overdonderen. Waarom vindt die ander het nodig zich te onderscheiden? Als je dan doorvraagt op basis van Nederlandse woorden krijg je vaak meer inzicht in het doel van de communicatie. Vergelijk de volgende zin maar eens met de beginzin: In het gebouw waar ik werk (aan de Universiteit van Tilburg) stap ik na een nauwelijks verstaanbaar vierde verdieping uit de lift (nee, geen hijsbak), en ga dan eerst naar het koffiepunt. Daar hoor ik een jongere collega vertellen over een dagje uit met de kinderen, en een promovendus praten over zijn nieuwe tablet (nee, geen schootcomputer).

Classics
Veel van de Engelse uitdrukkingen en frases die we onvertaald gebruiken, gaan terug op literair werk of een uitspraak van een bekende Engelsman, Canadees of Amerikaan: an offer you cant refuse Mario Puzo/Francis Ford Coppola, The godfather Big Brother is watching you George Orwell, 1948 business as usual bekend geworden door Winston Churchill every inch a gentleman William Thackeray follow the money All the presidents men, boek/film over het Watergateschandaal global village Marshall McLuhan, The Gutenberg galaxy: the making of typographic man happy few Shakespeare, The life of Henry the fifth its lonely at the top Randy Newman, songtitel (it) takes two to tango - Al Hoffman & Dick Manning, songtekst less is more toegeschreven aan Ludwig Mies van der Rohe no business like show business Irving Berlin, songtekst struggle for life bekend door Charles Darwin, The origin of species survival of the fittest Herbert Spencer, Principles of biology we are not amused toegeschreven aan koningin Victoria whats in a name Shakespeare, Romeo and Juliet

n de building waar ik werk (aan Tilburg University) stap ik na een nauwelijks verstaanbaar fourth floor uit de lift, en ga dan eerst naar de coffee corner. Daar hoor ik een jongere collega vertellen over een dagje uit met de kids, en een PhD praten over zijn nieuwe tablet (Engelse uitspraak). Waarom gebruiken wij woorden uit andere talen, en nu in het bijzonder uit het Engels? Daarvoor zijn zeven algemeen geaccepteerde argumenten: 1 Algemeen gebruik: de secretaresse zal vragen of ik paperclips bedoel als ik