www.slowopolskie.

org

Strefa Ojczystego Jzyka

wito kultury polskiej w Winnicy

Sowo
Kocham ci, moja Polsko t pieni chr VOX CORDIS wprowadzi widzw w atmosfer patriotyzmu i tsknoty za utracon ojczyzn. Wystp goci z Kamieca poprzedzio teatrali zowane wystpienie z Kociuszk, Konopnick oraz Korczakiem (wykona je zesp Dialog). Krysztaowo czyste gosy piewakw i piewaczek z VOX CORDIS oraz zaangaowanie dyrygentki Natalii Kolanowskiej, sprawiy, e na chwil wszyscy na sali wstrzymali oddechy i wsuchali si w sowa pieni.
Cig dalszy na str. 2.
Karolina Garliska-Ferenc wykonuje Pie o Marszaku

POLSKIE
1 30 listopada 2012 nr 4

czmy si, Radujmy si piewajmy!

W poowie listopada po raz trzynasty odby si w Winnicy Fes tiwal Kultury Polskiej czmy si, Radujmy si, piewajmy. Wbrew pesymistom, wierzcym w numerologi, trzynastka nie bya pechowa. Ogromna ilo uc zestnikw oraz goci, wspaniae kostiumy, dekoracje i dobra orga nizacja, wiadcz o cigym roz woju tej corocznej imprezy, a udzia w niej artystw z Kamieca Podol skiego oraz ytomierza, nadaje fes tiwalowi ju cakiem inny wymiar. Z obwodowego, festiwal powoli zmienia si w regionalny.

Uroczystoci niepodlegociowe na ytomierszczynie

W przeddzie polskiego wita Niepodlegoci 11 Listopada, Henryk Litwin ambasador Rzec zpospolitej Polskiej na Ukrainie zaprosi liderw organizacji pols kich z caego obwodu, kierownikw zespow polonijnych, przedsta wicieli uczelni wyszych, wadze miasta i obwodu, eby wsplnie witowa tak wane dla kadego Polaka wydarzenie. Ambasador spotka si te z wadzami ob wodu i odwiedzi Dom Polski w ytomierzu. Uroczystoci w ytomierzu zaszczyci prawie cay korpus dyp lomatyczny Konsulatu Generalnego RP w Winnicy. Na wito przybyli take biskup Witalij Skomorowski, Wodzimierz Areszonkow zastpca przewodniczcego ytomierskiej Rady Obwodowej, Jurij Gradowski kierownik wydziau kultury ytomierskiej Ad ministracji Obwodowej i Jarosaw Godun dyrektor Instytutu Pol skiego w Kijowie.
Cig dalszy na str. 10.

Orkiestra Reprezentacyjna Polskich Si Powietrznych z pomp zagraa w Winnicy

Odlotowy koncert
Centralne uroczystoci na Podolu z okazji Narodowego wita Niepodlegoci 11 Listopada, winnicki KG RP podzieli na trzy czci: porann Msz wita, koncert w filharmonii winnickiej oraz wieczorne przyjcie w restauracji. Najciekawszym oraz takim, ktry pozostawi najwicej wspomnie wrd widzw bdzie zapewne koncert Orkiestry Reprezentacyjnej Polskich Si Powietrznych, ktry trwa ponad 1,5 godziny. Na pocztku wykonano hymny Polski i Ukrainy, potem publicznoci ukazaa si caa historia walki Pol ski o Niepodlego od Insurek cji Kociuszkowskiej przez walki Legionw Polskich Pisudskiego o odzyskanie granic II RP, obron Rzeczypospolitej przed sowieckim i niemieckim najedc a po okres PRL. Zabrzmiay m.in. Pierwsza Brygada, polonez Kociuszki, Warszawianka. Pie patriotyczna jest bardzo wanym elementem podtrzymy wania pamici narodowej i kiedy trzeba zagrzewaa i pomaga w walce mwi Pawe Joks, kierownik ork iestry. Po pieniach patriotycznych orkiestra przesza do bardziej wspczesnej muzyki, ze znanych polskich seriali (Czarne chmury, Pan Woodyjowski) oraz do popu larnej muzyki wiatowej, przy ktrej oywia si ju ukraiska cz wi downi. Podczas koncertu mona byo posucha take solistki zespou Karoliny GarliskiejFerenc, ktra wykonaa np. Pie o Marszaku czy kilka piosenek o mioci. Pod koniec koncertu z krtkim przemwieniem wystpili onierze z ukraiskich i polskich Po wietrznych Si Zbrojnych. Szcze glnie ujmujco zabrzmiao wystpienie pk. Zbigniewa Sadka, szefa Oddziau Wychowawczego Dowdztwa Si Powietrznych: Trzeba swoj kultur pielgnowa, aby przetrwa, przetrwa jako Polacy. Dua ojczyzna nigdy nie zapomni o swojej maej ojczynie a my, onierze w stalowych mundurach zawsze

Kresowianie w Opolu
Od 11 do 13 listopada w Opolu miaa miejsce konferencja Kresowianie na wiecie, ktra bya powicona yciu oraz osigniciom mieszkacw z Kresw, ktrych los rozrzuci po caym wiecie. Zorganizowaa j Politechnika Opolska oraz Towarzystwo Polonia Kresy. Podczas otwarcia sesji naukowej w Urzdzie Marszakowskim, prof. Maria Kalczyska z Politechniki Opolskiej wyjania ide konfe rencji, czyli odrodzenie pamici o Polakach wywodzcych si z Kresw. Krystyna Rostocka, prezes Towarzystwa Polonia Kresy podkrelia, e konferencja jest wydarzeniem inaugurujcym dziaalno stowarzyszenia. Prelegenci z zagranicy oraz pol skich orodkw naukowych zapre zentowali interesujce referaty. Prof. Barbara Maria Topolska (Zielona Gra Londyn) opowiedziaa o pol skim dziedzictwie kulturowym na Kresach jako istotnym elemencie europejskiej cywilizacji. Prof. Bar bara Kubis (Opole) przedstawia sylwetki przedstawicieli emi gracji londyskiej: Ireny Anders i Ryszarda Kaczorowskiego.
Cig dalszy na str. 2.

jestemy gotowi do was przylecie, nie tylko na skrzydach Herculesa. Pukownik Sadek zapewni, e Polska bdzie wspieraa Ukrain w drodze do NATO oraz Unii Eu ropejskiej, a jego ukraiski kolega podzikowa Polakom za przybycie do lotniczej stolicy Ukrainy (w Win nicy mieci si sztab Ukraiskich Si Powietrznych) oraz wyrazi nadziej na dalsz owocn wspprac.
Jerzy Wjcicki

W numerze:
po 210 latach wrci na Podole s.5 JedyNie praWda
Jest ciekaWa s.3

NiezNaNa WiNNiczyzNa s.8

S o w o Po l s k i e g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Jerzy Wjcicki

Reporta

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

czmy si, Radujmy si, piewajmy!

Cig dalszy ze str. 1.

Ukraiski zesp taneczny Gracja zataczy poloneza, a gocie z Baru wykonali dla publicznoci Pierwsz Brygad oraz Gbok studzienk. Poma gali im w tym wszyscy obecni na sali, bowiem piosenki te s bardzo popularne i atwo wpadaj w ucho. Trudno wymieni wszystkich uczestnikw festiwalu, poniewa w tegorocznej edycji byo ich ponad 20. Od cakiem maych siedmiolat kw z Krasnoludkw i Domi solek do dorosych. Ponad dwie godziny trwao wito polskiej pieni i taca w filharmo nii winnickiej. Festiwal zakoczy si wystpem lubianego na Podolu, zespou Podolski Kwiat z Kozia tynia. Wykona on kompozycj Pynie Wisa, od lska do Gdyni, czc kilka popularnych polskich piosenek ludowych z przedstawie niem. Gwny organizator festiwalu Alicja Ratyska, podzikowaa

Apel Zarzdu ZPU do Polakw Ukrainy

Fot. Jerzy Wjcicki

Drodzy Rodacy!
W 2013 roku na Ukrainie za planowano przeprowadzenie pow szechnego spisu ludnoci. Od tego, jak kady z nas zadeklaruje swoj narodowo, bdzie zaleaa poli tyka narodowociowa pastwa ukraiskiego, dotyczca odrodze nia owiaty i kultury polskiej na Ukrainie. To jeszcze nic nie znaczy, e dzisiaj nie mwisz poprawn polszczyzn. Najwaniejsze, e masz polskie serce. Nie suchaj tych, ktrzy wmawiaj Tobie, e nie jeste Po lakiem. Jeste!!! Ale zadbajmy rwnie o to, aby nasze dzieci i wnuki pamitay skd nasz rd. Pamitajmy take o tym, e odradzajc si oraz rozwijajc wasn kultur narodow, tym sa mym rozwijamy wielonarodow kultur Ukrainy. Dlatego podczas spisu ludnoci powiedz stanowczo i z dum: Jestem Polk! Jestem Polakiem! Jestemy Polakami! Jeli nie my, to kto? Jeeli nie teraz, to kiedy? Tak nam dopom Bg!
Gustaw Jaboski Czonek Zarzdu Gwnego Zwizku Polakw na Ukrainie

Wszyscy uczestnicy festiwalu na scenie filharmonii winnickiej

artystom z trzech obwodw za przybycie do Winnicy i wrczya wszystkim kierownikom zespow pamitkowe dyplomy. Konsul generalny Krzysztof widerek pogratulowa organizato rom za koncert: Ten festiwal staje si coraz lepszy. Wiemy, ile wysiku i czasu

trzeba, by organizowa podobn kilkugodzinn imprez. Konsul wrczy pani Alicji pikny bukiet czerwonych r i te podkreli, e festiwal powoli prze kracza rang i granic obwodowego, zmierzajc w kierunku stania si regionalnym.
Jerzy Wjcicki

Kresowianie w Opolu
Cig dalszy ze str. 1.

Dr Barbara LeonowiczBabiak (Dortmund) na podstawie obserwacji rodowiska polonijnego w Zagbiu Ruhry, wymienia wyraziste cechy Kresowiakw, uwydatniajce si gwnie za granic. Dr Hubert Hudzio i Anna Hej czyk (Krakw) przedstawili ycie Kresowian w polskich osiedlach w Afryce Wschodniej. Do tego re gionu Afryki los rzuci rwnie Eustachego Kajetana i Eustachego Seweryna Sapiehw, o ktrych mwi o. Robert Wawrzeniecki OMI. Dr Julia Dziwoki (Czstochowa) opowiedziaa za o Fundacji Kresy Syberia w Australii. Ks. dr Pawe Melczewski (Pozna) zwrci uwag na bogate zbiory wydawnictw kresowych w Bibliotece Towarzystwa Chrys tusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu. Agata KalinowskaBouvy (Pary) opowiedziaa o miejscu kresowej pamici, jakim jest za mek Montrsor. Dr Aleksandra ZikowskaBoehm (Wilming ton) mwia o losach rodzin kre sowych, przedstawionych m.in. w jej ksice Lepszy dzie nie przyszed ju. Zbigniew Kostecki (Krefeld) przywoa wspomnienia swojej matki z ukochanego Lwowa i przedstawi osobiste kontakty z tym miastem. Janusz Wjcik z Urzdu Marszakowskiego podkreli, e z Kresw pochodz wybitni ludzie kultury i nauki, ktrzy stanowili

Fot. Milena Kalczyska

Prof. Barbara Kubis przypomniaa sylwetk Ireny Anders

inteligencj kresow na lsku Opolskim Prof. Jerzy Hickiewicz, Przemys aw Sadowski i Piotr Drwal (Opole) zaprezentowali postacie naukow cw zwizanych ze Stanisawowem: Jana Beffingera i Stefana Kudel skiego. Na zakoczenie obrad Ja nusz Wasylkowski (Warszawa) przedstawi dwadziecia lat dziaalnoci Instytutu Lwowskiego w Warszawie, wydajcego Rocznik Lwowski. Oprcz czci naukowej konfe rencji w Filharmonii Opolskiej odby si spektakl Z kresowego kuferka Lww, oparty na moty wach ksiki Andrzeja Skibniews kiego Rubinowa broszka, w ktrej autor na podstawie znalezionych listw, pamitnikw i dokumentw

opisa losy swej kresowej rodzi ny. W spektaklu wystpili akto rzy opolskich teatrw, uczniowie szkoy muzycznej oraz gocinnie, urodzona w Borysawiu aktorka Marta Lipiska i pianista Marek Drewnowski. Swoj ksik Lepszy dzie nie przyszed ju promowaa rwnie dr Aleksandra ZikowskaBoehm, ktra barwnie opowiedziaa o boha terach swoich licznych ksiek. Uzupenieniem konferencji byy take interesujce wystawy: Ka Profesorw Lwowskich. Wzgrza Wuleckie 1941, Kresowianie w Politechnice Opolskiej. Zarwno konferencja jak i imprezy towarzyszce zgromadziy wiele osb w rnym wieku zain teresowanych tematyk kresow.
Krzysztof Harupa

Nasz sonda
Przy okazji wita Niepodlegoci 11 Listopada, portal polonijny WiZyt.NET oraz nasza redakcja, przeprowadziy badanie opinii publicznej, dotyczce relacji polskoukraiskich oraz wiedzy wrd mieszkacw Winnicy o Polakach mieszkajcych w tym miecie. Respondenci odpowiadali na trzy pytania TAK lub NIE, ewentu alnie przedstawiajc wasny wari ant. Czy Pan/Pani wie, e 11 lis topada Polacy obchodzili wito Niepodlegoci? 35% badanych odpowiedziao TAK, 65% NIE. Czy rozwj polskoukraiskich stosunkw idzie w dobrym kie runku? 33% odpowiedzi byo na TAK, 53% nie zmienia si, 14% NIE Czy s wrd Pana/Pani znajo mych osoby, ktre przyznaj si do polskich korzeni? 15% odpowiedzieli TAK, 85% NIE. Poowa respondentw bya rednim wieku, modzie stanowia 37%, osoby w starszym wieku 13%. Ten sonda nie daje penego ob razu, a jedynie przybliony wynik i nie ma na celu narzucenia Czy telnikom czyjego punktu widzenia czy preferencji politycznych.
Ania Szapak

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Internet

Fot. Internet

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Obwd ytomierski

Rozmowa z Natali Iszczuk, prezesk ytomierskiej modzieowej organizacji Zwizek Szlachty Polskiej

Prawda jest ciekawa

- Prosz opowiedzie o waszej organizacji. Kady czowiek ma wasn drog do zrozumienia prawdy. Nasz kon takt z obiektywn histori rozwin si przez studiowanie wasnych rodowodw. Ten proces pogbi wiedz o wasnej tosamoci i da moliwo kompleksowego zro zumienia wydarze historycznych. Wkrtce, w wyniku dialogu i dys kusji z kolegami, powstaa grupa inicjatywna, ktra podja decyzj o utworzeniu stowarzyszenia pub licznego potomkw szlachty ob wodu ytomierskiego. Nasza or ganizacja nazywa si Zwizek Szlachty Polskiej. Oficjalnie zostaa ona zarejestrowana 2 grudnia 2010 roku. Ale ju duo wczeniej, bo od 2008 roku nasza grupa inicjatywna interesuje si tradycjami szlachec kimi naszej ziemi. Ponadto nasi czonkowie maj zamiowanie do historii Rzeczypospolitej i szczypty romantyzmu w szlachectwie. - Czym wasza organizacja wyrnia si na tle innych stowarzysze polonijnych na ytomierszczynie? Od pocztku dziaalnoci Zwizek Szlachty Polskiej postawi sobie za cel zorganizowanie dyskusji publicznej, w wyniku ktrej naley zneutralizowa znieksztacone his toryczne stereotypy, przez ktre kc si Polacy i Ukraicy. Nie stety, prawdziwa historia bya zakcana przez ideologi. W cigu ostatnich dwustu lat powstay stereo typy mylenia, ktre w duej mierze znieksztacaj pami historyczn. Czasy Wielkiego Ksistwa Li tewskiego i Rzeczypospolitej, w ukraiskich podrcznikach his torii s czsto interpretowane jako ciemne wieki ucisku Ukraicw przez polskich i litewskich feu dalnych panw. Przez wiele lat, szlachta polska bya przedmiotem wojny ideologicznej. W rezultacie ukraiska pami historyczna jest daleka od europejskiej tolerancji. - W zwizku z tym co stawiacie sobie za cel? Chcemy zmieni faszywe ste reotypy i bdziemy dy do upow szechniania prawdy historycznej. Przecie, naszym zdaniem, szlachta polska nie bya gorsza od elit euro pejskich pastw tamtych czasw. Dlatego chcemy przypomnie spoeczestwu o wielkim wkadzie szlachty polskiego pochodzenia w rozwj kultury, gospodarki i edu kacji naszego kraju. Chcemy, aby modzie polska i ukraiska poznaa

Uczestnicy warsztatw z trzech obwodw otrzymali dyplomy

Przydatne warsztaty
Pod koniec padziernika w ytomierzu na Uniwersytetecie im. Jana Franki, odbyy si warsztaty zatytuowane Ksigowo w polonijnych pozarzdowych organizacjach. Wzio w nich udzia ponad 50 osb. Warsztaty rozpoczy si od praktycznych zaj z ksigowoci. Okazuje si, e spotkanie pre zesw polonijnych z ekonomis tami, moe odkry duo tajemnic finansowych. Z pewnoci nowe informacje zostan wykorzystane w dziaalnoci pozarzdowych or ganizacji spoecznych. Niejedna z nich ma problemy z inspekcj podatkow, funduszem emerytal nym. Tatiana Bocian oraz Olga Jankowska nie tylko prowadziy wykady, ale rwnie wiczenia, ktre sprawdzay wiedz kursantw.
Franciszek Miciski
Fot. Tetiana Denisewicz

Zaoyciele Zwizku Szlachty Polskiej - Natalia i Wodzimierz Iszczukowie

prawd o historii swoich przodkw. Wanie prawd a nie subiektywn, jednostronn i emocjonaln propagand. -Prosz opowiedzie o waszej dziaalnoci. W kilka dni po rejestracji stworzylimy stron internetow or ganizacji. Opublikowalimy wywiad i artykuy z opisanymi ideami or ganizacji na amach Gazety Pol skiej. Poinformowalimy widzw kanau telewizyjnego SojuszTV o priorytetach organizacji w rubryce Go w studiu programu Jestem Polakiem. W lutym ubiegego roku organizacja przygotowaa akcj Ksika czy narody. Dziki temu wiele ksiek polskich klasykw zostao przekazanych ytomierskiej Szkole Oglnoksztaccej nr 36 im. Dbrowskiego. Oprcz tego szkoa dostaa w prezencie ilustrowane wydanie ksiki Ukraina i Pol ska. Jedno broni przez wieki. Publikacja koncentruje uwag czytelnikw na bojowym brater stwie Polakw i Ukraicw. Szkoa otrzymaa rwnie zacznik do tej ksiki zbir na CD Pierwsza ilustrowana encyklopedia bitew Europy, Ukraiskopolskie brac two broni. Wsplne zwycistwa w obronie Europy. Wydarzenie zaistniao w telewizji, na amach prasy i w internecie. Oprcz tego, wkrtce ukazao si wydanie spec jalne o naszej organizacji w dwch numerach Gazety Polskiej. - Oczywicie, na tym nie koniec waszych sukcesw? Zgadza si. Organizacja uczestniczya w dyskusji dotyczcej koniecznoci uczczenia pamici wybitnych Polakw ytomierza i zmiany nazw ulic nazwanych na cze dziaaczy komunistycznych,

uczestniczcych w ludobjstwie Ukraicw w latach 193233. W szczeglnoci, w rankingowym wydaniu internetowym Czaso pismo ytomierza opublikowano artyku Rozdzielaj i rzd. Albo dlaczego wadza nie pozwala Pola kom uszanowa Paderewskiego?. W artykule pady argumenty co do celowoci zmiany nazwy ulicy dziaacza bolszewickiego Jony Ja kira, dla uczczenia dziaacza pol skiego Ignacego Jana Paderews kiego. 10 kwietnia 2011 roku, w dniu pierwszej rocznicy trage dii pod Smoleskiem, Zwizek Szlachty Polskiej wystpi do prezydenta miasta i czonkw rady miejskiej ytomierza z propozycj zmiany nazwy ulicy imienia Ko siora, uczestniczcego w organi zowaniu Wielkiego Godu, na ulic imienia Lecha Kaczyskiego. - Prosz opowiedzie o projekcie Historia jednoczy narody. W ramach tego projektu, w Domu Polskim w ytomierzu ot warto wystaw Rwni z rwnymi, powicon Ugodzie Hadziac kiej. Ta ugoda przewidywaa przeksztacenie Rzeczypospolitej Obojga Narodw w uni trzech pastw: Korony Polskiej, Wielkiego Ksistwa Litewskiego i Ksistwa Ruskiego. Podczas imprezy udao nam si nawiza wspprac z nau kowcami Wydziau Historycznego ytomierskiego Pastwowego Uniwersytetu im. Iwana Franki. Dziki temu we wrzeniu doszo do okrgego stou z udziaem naukowcw i studentw. Spotkanie byo powicone wystawie Rwni z rwnymi.
Rozmawiaa Tetiana Denisiewicz

Uczestnicy konkursu recytatorskiego w Emilczynie

Mali recytatorzy
Dom Polski w ytomierzu kontynuuje rozpoczty w padzierniku projekt z okazji 170. rocznicy urodzin Marii Konopnickiej. Tym razem konkurs recytatorski Te sowa istniay zawsze... odby si w Emilczynie. Wsporganizatorem konkursu byo KulturalnoOwiatowe Stowarzyszenie Polakw imienia Jana Pawa II. Jury przewodniczya poetka i tumaczka Jarosawa Pawluk. Komisja wysuchaa recytacji 35 dzieci. Uczniowie szkki sobotnio niedzielnej w Emilczynie i Olewsku przygotoway wiersze znanych pols kich poetw Jana Brzechwy, Marii Konopnickiej, Jana Twardowskiego. W modszej kategorii wiekowej pierwsze miejsce zaja Krystyna Cjomutowska z Olewska, w starszej kategorii zwyciy Mikoaj Omel czenko z Emilczyna. Spoeczno polska w Emil czynie od 2001 roku posiada Dom Polski, w ktrym aktywnie dziaa KulturalnoOwiatowe Stowa rzyszenie Polakw imienia Jana Pawa II. Dziki pomocy konsulatu w Winnicy, Stowarzyszenia Wspl nota Polska oraz dziki wysikom swych czonkw, pomieszczenia Domu Polskiego zostay wyremon towane i adaptowane do prowadze nia szkki sobotnioniedzielnej dla dzieci i dorosych. Wielu absol wentw szkki podjo studia na wyszych uczelniach w Polsce.
Natalia Michajowska

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Natalia Michajowska

Fot. Franciszek Miciski

Obwd Winnicki

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Nuty w klasztornych murach

W Winnicy ju od kilku dobrych lat w kociele Matki Boskiej Aniel skiej odbywa si festiwal muzyki organowej Muzyka w klasztornych murach. Co roku w klasztorze kapucynw przy ulicy Sobornej, najbardziej znani i lubiani organici z Europy oraz Ukrainy graj na za bytkowych organach dla licznie ze branej publicznoci. Co tydzie, przez ptora miesica, utalentowani muzycy prezentowali swoje umiejtnoci. 28 padziernika mia miejsce os tatni kocowy koncert organowy w wykonaniu Ewgenija Wereszcza gina. Zafascynowaem si gr na organach, kiedy miaem 17 lat. Przykadem by dla mnie zasuony organista z Ukrainy Georgij Kurkw. Starannie studiowaem podstawy muzyki nie tylko na Ukrainie, ale te i na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim opowiada o sobie win nicki organista. W programie koncertu Ewgenija Wereszczagina brzmiay hity muzyki klasycznej utwory mu zyczne Bacha, Liszta, Dupr... Ponad 45 minut trwa koncert, wzbudzajc

Fot. Andrzej Lewandowski

Przy organach - Ewgenij Wereszczagin

Delegacja nauczycielska razem z honorowymi gomi - przedstawicielami polskiego Sejmu skadaj kwiaty przy tablicy Pisudskiego

fale emocji u publicznoci, ktra ok laskami dzikowaa muzykowi za wysoki poziom wykonania. Znaczenie organowej muzyki w yciu mieszkacw Winnicy mona ocenia rwnie po tym, w jakim tempie rozeszy si bilety na koncert bardzo szybko. Fragment nagrania z Festiwalu Organowego mona posucha w in ternecie.
Anna Szapak

Dzie Nauczyciela w podolskiej Winnicy

Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej zaprosi 27 padziernika wszystkich nauczycieli z Winnickiego Obwodu Konsularnego, na spotkanie zorganizowane w sali konferencyjnej hotelu Podole. Wszystko z okazji Dnia Komisji Edukacji Narodowej. Spotkanie poprowadzi kon sul Damian Ciarciski, ktry omwi nowe zasady wsppracy z polsk placwk dyplomatyczn, po zmianie prawnej tj. po prze kazaniu dotychczasowych kom petencji spraw polonijnych spod gestii Senatu RP pod Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Prowadzcy przypomnia, e do 9 listopada or ganizacje polskie na Ukrainie mog skada wasne projekty zwizane z dziaalnoci statutow do Kon sulatu RP w Winnicy. Istnieje moliwo dofinansowania projek tw ze rodkw przeznaczonych na te cele: zakupu sprztu, wyko nania napraw i remontw, a take realizacj projektw edukacyjnych czy te kulturalnych. W kwestii podrcznikw do nauki jzyka polskiego naley zwraca si do Orodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granic, a zoone zamwie nie powinno zosta zrealizowane w kolejnym roku szkolnym. W trakcie spotkania poinfor mowano rwnie nauczycieli o olimpiadzie jzyka polskiego, za sadach udziau i kolejnych etapach poprzedzajcych fina. Konsul Da mian Ciarciski nawietli rwnie zasady rekrutacji modziey na studia w polskich uczelniach. Zaznaczy, e wszelkie informacj zostan podane na stronie inter netowej Konsulatu RP w Winnicy. Kolejnym punktem spotkania bya rozmowa z polskimi parlamen tarzystami, obserwatorami wyborw do Rady Najwyszej Ukrainy. Pol skiej delegacji przewodniczya posanka Magorzata Gosiewska, ktra krtko opowiedziaa o misji, z jak polscy przedstawiciele przy byli do Winnicy i wyrazia rado z powodu spotkania si w tak licz nym gronie. Nauczyciele otrzy mali take prezenty ksikowe od polskiej placwki dyplomatycznej i publikacje naukowe.
HP

Takie pikne witokrzyskie

W ramach wsplnego projektu Polonijne multicentrum edukacyjne, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Integracja Europa-Wschd i Winnicki Kulturalno-Owiatowy Zwizek Polakw, gocie z Ukrainy odwiedzili wojewdztwo witokrzyskie. Delegacja przebywaa w Polsce od 15 do 19 padziernika. Pod czas wizyty modzie z Winnicy oraz Chmielnickiego, mieszkaa w zamku rycerskim w Sobkowie. Codziennie byy organizowane zajcia z nauki praktycznej jzyka polskiego oraz zwiedzanie okolicy. W ramach projektu odbyy si rwnie ciekawe spotkania w kieleckim magistracie, urzdach: wojewdzkim i marszakowskim. Byo te kilka spotka na Uni wersytecie Jana Kochanowskiego, w Wojewdzkiej Bibliotece Publicz nej, Muzeum Dziecistwa Stefana eromskiego w Ciekotach, Zes pole Szk Katolickich w Kielcach, Muzeum Dialogu Kultur w Kielcach i na witym Krzyu. W drodze powrotnej poczona delegacja odwiedzia Sandomierz. Najwiksz korzyci, ktr wypynie z pobytu w Polsce, jest nauka jzyka polskiego, poczona z interesujcymi zajciami i wycieczkami. Jestemy bardzo wdziczni organizatorom za gocinno i za wspaniale zorganizowan wizyt komentuje wyjazd do Polski Alicja Ratyska, prezes WKOZP. Mamy nadziej, e w przyszoci nasza wsppraca ze Stowarzyszeniem Integracja EuropaWschd bdzie trwaa nadal, niosc korzy dla polskiej modziey mieszkajcej na Ukrainie.
Oksana Pachotniuk
Winnicki Kulturalno - Owiatowy Zwizek Polakw

Z pieni do Wolnoci
W ramach witowania dwudziestolecia Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie oraz wita Niepodlegoci, Stowarzyszenie wietlica Polska zorganizowao 8 listopada muzyczno literacki wieczr Z pieni do Wolnoci. Impreza odbya si w Winnic kiej Obwodowej Biblioteki im. Tymiriaziewa, z ktr wietlica wsppracuje od lat. W tym roku scenariusz by niezwyky w formie piosenek przedstawiono widzom histori walki Polakw o Niepodlego Ojczyzny, od czasw rozbiorw a do okresu Solidarnoci.
Fot. Walery Istoszyn

Dzieci czonkw wietlicy Polskiej bior aktywny udzia w wieczorze literackim

Na zakoczenie koncertu wszyscy zebrani wsplnie odpie wali patriotyczn pie Ojczyzno

Ma. Czas min szybko, wszyscy rozeszli si dodomu z umiechem.

Walery Istoszyn

Wsplne zdjcie przy ognisku

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Alicja Ratyska

Fot. Ania Szapak

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Obwd Chmielnicki

Zaduszki na Chmielniczynie
3 listopada Maria Kowalczuk, prezes ZPU w Sawucie razem z modzie polskiego pochodzenia, uczniami polskiej szkoy sobotniej, zapalili znicze oraz zoyli kwiaty na polskim cmentarzu w tym miecie. Tym samym pokazali in nym mieszkacom tego miasta, e cmentarz, chocia w duej mierze zniszczony, ale jest pod sta opiek Polakw. Kwiaty i zapalone znicze s tego najlepszym dowodem. Franciszek Miciski, prezes Chmielnickiego ZPU, wysa do nas zdjcie z polskiego cmen tarza na Greczanach. Kwiatw na grobach byo tak duo, i mona byo pomyle, e to zdjcie przedstawia cmentarz w Polsce, a nie za Zbruczem na Ukrainie... Na zdjciu mona zobaczy grb, upamitniajcy ofiary stalinowskich i komunistycznych mordw. Ponad 20 lat temu, gdy tylko zaczo si odrodzenie polskich tradycji oraz wiary katolickiej na
Koncert z okazji Narodowego wita Niepodlegoci Polski w Chmielnickim
Fot. Franczuk Fot. Franciszek Miciski

Ze wszystkich zaktkw Podola zaczy napywa relacje oraz zdjcia z odwiedzonych przez Was polskich cmentarzy.

Muzyka, ktra wzrusza

Na trzy dni przed polskim witem Niepodlegoci w chmielnickiej filharmonii odby si koncert Henryka Baeja oraz Teresy Kaban. Flecista oraz pianistka zaczarowali publiczno swym wykonaniem muzyki polskich kompozytorw z XIX i XX wieku, a take znanych utworw wiatowej muzyki klasycznej. Ponad 400 przedstawicieli pol skiego rodowiska Chmielnic zyzny miao moliwo oceni symbioz romantycznych tendencji z klasycznymi tradycjami XVIII i pocztku XIX wieku. Mona byo zauway, e muzyka tych czasw, przesiknita polskimi a take ni emieckimi akcentami, bardzo atwo wpada w ucho. Przyjemn niespodziank dla goci z Polski stao si przywita nie uczniw Szkoy Podstawowej Nr20, w ktrej uczy si jzyka pol skiego, a take krtkie wystpienie gwnego dyrygenta chmielnickiej filharmonii. Mnie, absolwentowi Konserwa torium Lwowskiego jest niezmier nie mio przebywa i przemawia przed zebranymi tutaj aktywistami rodowiska polonijnego. Nawet tylko z tego powodu, e jeden z moich ulubionych nauczycieli Leszek Mazepa w swoim czasie by prezesem jednej z polskich or ganizacji pod Lwowem i nie jeden raz by dla mnie przykadem jak osiga sukces, nie zwaajc na problemy i trudnoci.
Franciszek Miciski

Pomnik ofiar stalinowskich mordw w Chmielnickim

Chmielniczynie, miejscowy pro boszcz Smolczewski oraz lekarka Walentyna Zembicka, wystpili z inicjatyw postawienia pom nika ofiar stalinowskich mordw z wiosek: Gryczan, Proskurowa, Makowiec, Szarowieczki. Pienidze na pomnik ofiarowali parafianie, a take wczesny bur mistrz Chmielnickiego p. Micha Czekman, ktry wygospodarowa

z budetu miasta cz kwoty na marmur oraz prace. Na otwarciu pomnika by obecny biskup Sieczko z Lublina. Na cokole pomnika wyryto sowa z Ewangelia w. Mateusza Nie bjcie si tych, ktrzy zabijaj ciao oni duszy zabi nie mog. Dzi kwiaty s tu zawsze wiee, a w okolicach Wszystkich witych, w dzie i w nocy pal si znicze i wiece...
Franczuk

Odsonito tablic pamitkow Maurycego Gosawskiego

Wrci na Podole
Uroczysto odsonicia tablicy pamitkowej Maurycego Gosawskiego odbya si 17 listopada w miejscowoci Kosogirka (Frampol). Wydarzenie to koczy na Podolu obchody Miesica pamici Maurycego Gosawskiego - poety, onierza i patrioty. Na placu obok biblioteki wiejskiej w Kosogirce, przy starym szlaku kamienieckim zgromadzili si mieszkacy wsi, gocie oraz przed stawiciele mediw. Zabrzmiay polskie piosenki patriotyczne i ludowe. Po odsuchaniu hymnw Polski i Ukrainy, Henryk Kac zurowski oraz poeta Borys Furman z Jarmoliskiego Zrzeszenia Po lakw Jedno odsonili tablic. Wyryto na niej wizerunek po ety oraz lata, w ktrych y. Do powicenia tablicy zaproszono ks. Piotra Miszczuka, proboszcza parafii rzymskokatolickiej kocioa w. Piotra i Pawa w Jarmolicach oraz w miejscowym kociele w Kosogirce.
Cig dalszy na str. 10.

Tablica pamitkowa Maurycego Gosawskiego w Kosogirce

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Henryk Kaczurowski

Moja maa Ojczyzna

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Reporta z zalanej zami Strzelnicy Krykowskiej

Droga cierpicych
Czasami nawet nie domylamy si, ile historycznych pamitek znajduje si wokoo. To mog by ruiny jakiego budynku, pomnik i droga... Skrawki przeszoci s wszdzie, warto tylko uwaniej przypatrzy si otaczajcemu nas wiatu. Dziki temu przed niektrymi z nas mog otworzy si drzwi do historii. Miasto Bar jest przepenione echem minionych epok. Ma bogat i czsto tragiczna histori, ktra siga korzeniami do czasw krlowej Bony, Bogdana Chmiel nickiego, Konfederacji Barskiej.
Fot. Eugeniusz Miesniakin

Dziadek mojego ma opowiada, e kiedy rdo znajdujce si po prawej stronie od grobu, byo bardzo zadbane. Ludzie bogatsi, ktrzy przychodzili tu by napi si w nim wody, rzucali do wody pienidze, eby dzieci albo potrzebujcy mogli wzi sobie po kilka monet, przy okazji czyszczc rdo. To miejsce jest znane i po pularne wrd podrnych, nawet teraz woda w nim jest zdatna do picia. W tym rdle jest co symbo licznego, Bg nie zapomnia o tym miejscu i my nie moemy o nim zapomina mwi moda kobieta. Miejsce pochwku jest duo wiksze od ogrodzonego odcinka zauwaa Artur Ciuciurski. Byoby dobrze posadzi tutaj wiosn krzaki kaliny, poszerzy ogrodzenie, w ten sposb oddajc hod ludziom tu po chowanym. Na szczcie s tacy, ktrzy znajduj czas, siy i pragnienie, by zaopiekowa si mogiami ro dakw. Franciszek Nowakowski, najstarszy czonek organizacji polonijnej w Barze, od prawie dwudziestu lat sprztajcy polski cmentarz w tym miecie, znajduje czas na porzdkowanie i tego grobu. Niedaleko od tej mogiy widnieje jeszcze jeden krzy z napisem Ofiara pana Guszko. Pan Franciszek opiekuje si te i tym miejscem. Cieszy to, e od jakiego czasu pomaga mu mode pokolenie, czyli Micha Ordyski. Do pomocy wczyli si rwnie pracownicy Barskich Sieci Elek trycznych, ktrzy na polecenie dyrektora Wiaczesawa Mynarza uporzdkowali krzaki rosnce obok pomnika. Pomoc w odnowieniu ogrodzenia obiecali przedsibiorcy Aleksander Stepankiewicz, Wiktor Zatorski i Aleksandr Guca. Im bliej do Strzelnicy tym bardziej odczuwalna jest przeszo tego miejsca. Pan Eugeniusz przy pomina sobie, e sysza o dawnych osadach z czasw kultury czernia howskiej, ktre znajduj si bardzo blisko. Kiedy dotarlimy do doliny nazywanej Strzelnica, pani Teo fila opowiedziaa, e wanie tutaj w drugiej poowie XVII wieku do tarli hajdamacy, ktrym przewodzi Wesana z Szarogrodu. Jeeli przyjrzymy si cieniom drzew w dolinie, przyjdzie nam na myli, e przypominaj one ludz kie postacie... Due i mae, mocne i kruche. Teraz patrz na tych, ktrzy zakcili ich spokj.
Anastasja Zanudanova

Na zatracenie
Jednak wci jest jeszcze duo pyta, ktre wci pozostaj bez odpowiedzi. Dlatego razem z Ar turem Ciuciurskim, prezesem Bar skiego KulturalnoOwiatowego Zwizku Polakw; Teofil Ordysk, mieszkank wsi pooonej niedaleko Baru; krajoznawc Mikoajem Jotuchowskim oraz fotografem Eugeniuszem Mieniankinym zwiedziam tereny lece za wiosk Barskie Czemerysy. Celem naszej podry byy pamitki z przeszoci, ktre si tam zachoway. Nasza wycieczka zacza si od celni oczywicie nie w prostym rozumieniu tego sowa, ale wanie tak, od dawnych czasw ludzie nazywaj to miejsce. Jak si oka zuje, nie bez powodu. Wedug pani Teofili, wanie tutaj za Cze merysami Barskimi, przez Baki, Placyn na Tulczyn i a na Krym, prowadzi jeden z najwaniejszych staroytnych szlakw Kucz maski, ktrym jeszcze w pier wszym tysicleciu woono towary ze Wschodu, o czym wiadcz znaleziska archeologiczne... W polskiej literaturze historycz nej pani Teofila znalaza informacj o tym, e w czasach okresu Haj damaczzyzny (powstania Kozakw) w okolicach Baru zamordowano okoo 5 tysicy Polakw. Podobn informacj mona odnale i u Antoniego Rolle. Metod porw nania z miejscowymi nazwami niewielkich pagrkw oraz grek Opakana, Krykiwska (od sowa krzyk), Strzelnica mona doj do wniosku, e wanie t drog pro wadzono Polakw na mier. Cz drogi, nieoficjalnie naz wanej Opakana, ma pocztek za niewielkim mostkiem i koczy si na niewielkim pagrku. Mj te opowiada, a jemu opowiadali jego krewni, e t drog buntownicy prowadzili Polakw mieszkacw Baru, ludzie czujc

Prezes Artur Ciuciurski (po lewej) oraz czonkowie barskiej organizacji spoecznej, zrzeszajcej osoby polskiego pochodzenia

Fot. Eugeniusz Miesniakin

Mode i starsze pokolenie Polakw opiekuj si starym polskim cmentarzem

Sowa-suplikacje na krzyu z drugiej poowy XX w.

strach krzyczeli i pakali. Std i po chodzi nazwa. Cz tych, ktrzy prbowali uciec, zabijano od razu przy drodze opowiada kobieta. Droga na Krykowskiej prze chodzia wczeniej przez wierzchoek wzgrza, pniej j przecito. Od lewej strony miejscowo nosi nazw Jezioro (co prawda jezioro pojawia si tam tylko podczas opadw deszczu), a po prawej Gboka. Nawet na takie, nic nie znaczce w oglnym kontekcie caej historii nazwy, warto zwraca uwag podczas bada historycznych.

W wikszoci przypadkw ludzie korzystaj z toponimw (miejscow ych nazw), o pochodzeniu ktrych oraz przyczynach ich powstania nic nie wiedz, a przecie wanie z takich fragmentw mozaiki pow staje historia naszego kraju, wanie za pomoc takich klockw bu dowana jest piramida prawdziwych wydarze.

To mnie zainteresowao mwi pani Teofila. Dlaczego napisano takie sowa Od epidemii, godu, ognia i wojny obro nas, Boe. To sowa modlitwy. Sowa suplikacje, jak je nazywaj w Kociele katolic kim. Uywamy ich w czasie wys tawiana Przenajwitszego Sakra mentu. Tablica nieco kontrastuje z in nymi pamitkami z dawnych cza sw, wykonano j bowiem w latach 70. XX wieku dziki wysikom Bronisawa Grabczaka. Krzya za czasw komuny nie byo, tylko pusty postument sta w tym miejscu.

Krzy i rdo
Kiedy podeszlimy do krzya, ogrodzonego starym drewnianym potem, wpada nam w oko tablica, z napisem w jzyku polskim.

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Eugeniusz Miesniakin

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Reporta

Dwie dekady Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie

Relacja z uroczystej Mszy witej w Winnicy

Mamy plany na przyszo

20 padziernika odbyo si wane wydarzenie dla wszystkich polskich organizacji na Ukrainie. W tym roku mino 20 lat od pocztku dziaalnoci jednego z najwikszych spoecznokulturalnych stowarzysze na Ukrainie Federacji Organizacji Polskich. Uroczystoci z tej okazji odbyy si na terenie caego kraju, a podsumowujce jubileuszowe spotkanie miao miejsce w Kijowie. Pocztki powstania Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie s zwizane ze zrzeszeniem si kilku kek nauczania jzyka pol skiego, kultury i historii Polski. Dzi federacja jednoczy setki or ganizacji spoecznych szkolnych i naukowych, artystycznych i histo rycznych, sportowych i wydawni czych. Wszystkie maj wsplny cel, eby ich czonkowie jeszcze wicej wiedzieli o Polsce i praco wali dla dobra dwch pastw: Polski i Ukrainy.
Emilia Chmielowa wita uczestnikw uroczystoci

Polska ma si czym dzieli

Pod tw obron, Ojcze na niebie od sw tej pieni rozpocza si uroczysta Msza wita w winnickim kociele Boego Miosierdzia. Naboestwo zostao odprawione z okazji polskiego wita Niepodlegoci. Na pocztku Mszy ksidz Ka zimierz Dudek, proboszcz parafii przywita licznie zebranych parafian oraz goci z Polski i Ukrainy: 11 listopada przypada dzie, w ktrym Polska wituje swj tri umf . 94 lat temu stao si to, czego pragn nard polski. Koci Boego Miosierdzia nieprzypadkowo zosta wybrany na miejsce wyjtkowej Mszy w. 300 lat temu do osady Tiayw przywie ziono polskich osadnikw. Std jest tam tak duo polskich nazwisk. Do tego miejsca przybya te ikona Boego Miosierdzia, powicona w Krakowie przez bogosawionego papiea Jana Pawa II. Gospodarz przywita hono rowych goci, m.in. przedsta wicieli polskiej ambasady, Urszul liwisk, minister polskiego rzdu, pukownika Zbigniewa Sadka i ca orkiestr Powietrznych Si Zbrojnych Polski, ktra zapewnia opraw muzyczn Mszy w. Podczas kazania ksidz pro boszcz przybliy histori powstania parafii, majcej ju 18 lat. witynia w Tiayowie zostaa zbudowana dziki tym, mieszkajcym po drugiej stronie granicy, ktrzy umieli si dzieli mwi duchowny. Ale Polska jeszcze ma czym si dzieli: wiar, patriotyzmem, dowiadczeniem i umiejtnoci korzystania z wolnoci. I jako najbliszy ssiad chce dzieli si tym, co jest dobre, tym, co jest potrzebne na Ukrainie, za co szczeglnie dzikujemy Panu Bogu, dzikujemy za tyle dbr. Finaow czci uroczystej Mszy w. stao si zoenie kwiatw przy pomniku Wielkiego Polaka Jana Pawa II oraz odpiewanie Barki ulubionej pieni papiea Polaka. Ogromna ilo ludzi, zebranych na placu przed tiayowskim kocioem wiadczy, e dzieo Jana Pawa II yje a sowa, ktrymi przemwi do Polakw: Niech zstpi Duch Twj i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi! materializuj si. Powstaj nowe kocioy nie tylko w Polsce ale te na Ukrainie. Wierni dowiadczaj ask Boych i wychowuj swoje dzieci w duchu pa triotyzmu do ojczyzny i wiary katolickiej.
Redakcja

Uroczystoci rocznicowe rozpoczy si od naboestwa w kociele w. Aleksandra. Amba sador RP Henryk Litwin wygosi przemwienie i yczy dalszego rozwoju federacji oraz wszystkim innym organizacjom, zrzeszajcym osoby polskiego pochodzenia na Ukrainie. Nastpnie obchody zostay prze niesione do Maego Teatru, w ktrym

gocie wysuchali wystpu orkiestry Kijowscy solici. Dwadziecia lat naszej historii to po pierwsze, odpowiedzialno. Po drugie, przecie nie tylko po lepszamy wyniki tego, co ju dokonalimy, ale planujemy rwnie zadania na przyszo mwia Emilia Chmielowa, prezes FOP. Uroczystoci zakoczyy si spotkaniem w polskiej ambasadzie.
Tetiana Denisiewicz

Z Kresw na studia do Polski

Ludzie stamtd
Pod koniec padziernika w Toruniu odbya si II edycja Interdyscyplinarnej Midzynarodowej Konferencji Naukowej Polskie Kresy Wschodnie i ludzie stamtd, na ktrej zostay wygoszone referaty na nastpujce tematy: Dziaalno organizacji polskich na Wschodzie; Dylematy tosamociowe i nauczanie jzyka polskiego na Wschodzie; Wybitne postacie i ich dziaalno. Referaty wygaszali studenci pochodzcy z Kresw i uczcy si w Polsce. Jednym z ciekawszych okaza si referat Wadima Gierka z Lublina , zatytuowany Sytuacja materialna i warunki mieszkaniowe w trakcie studiw opinie studentw pol skiego pochodzenia ze Wschodu. Badania byy przeprowadzone w roku akademickim 2010/2011 w Lublinie. Ponad 70 procent stu dentw uwaa, e studia w Polsce poprawi ich stan materialny. Jedna dacji Polskie Kresy Wschodnie Dziedzictwo i Pami.
Fot. Jerzy Wjcicki Fot. Internet

Te spotkania maj gboki sens. Integracja jest bardzo potrzebna, by wymienia si dowiadczeniami mwi Medart Masowski. Osoby mode zachcano, by jak najwczeniej skaday wnioski i listy do MSZ, a take, eby wiedzieli, i nie s to stracone pienidze. Warto mobilizowa innych do pracy zespoowej z utalentowan modzie. Prezes zaapelowa, by utrzymywa kontakty midzy sob, spotyka si oraz wymienia si in formacjami. Okreli kim tak naprawd jestemy w chwili obecnej jest trudno. Kady musi sam wyznaczy dla siebie kim jest i jakiej narodowoci. Dla wielu wystarczy w sercu miejsca na dwie ojczyzny. Wane, by wszyscy pamitali o przeszoci swoich przodkw i nie uciekali od prawdy, ktr czsto ukrywaj, bo jest niewygodna.
Wadysawa Cyciurska studentka z Baru, studiujca na CJKP w Lublinie
Parafianie kocioa Boego Miosierdzia oraz gocie skadaj kwiaty przy pomniku JPII

Studenci w trakcie suchania referatu Wadima Gierka

trzecia z nich ocenia swoj sytuacj materialn jako dobr. Potwierdzaj to studenci polscy. Dla 70 procent studentw, pol skie stypendium jest sposobem utrzymania si, jedna trzecia stu dentw korzysta z pomocy rodziny, dziki temu mog si utrzymywa oraz kontynuowa nauk. Na konferencji mona byo take posucha referatu o problemach w relacjach pomidzy polskimi prawnikami a obcokrajowcami, poniewa prawnik ma trudnoci, gdy osoba ubiegajca si o jego usugi pochodzi z kraju nie nalecego do Unii Europejskiej. Pod koniec konferencji wystpi Medart Masowski, prezes fun

Fot. Alina Zieliska

Pawe Joks gra solo podczas Mszy w.

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Jerzy Wjcicki

Nieznana Ukraina

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

8
si buszaska paskorzeba. To stary wyryty na paskim piaskowcu rysunek z wizerunkiem ludzkiej postaci, drzewa, koguta, jelenia i innych zwierzt. Data jego powsta nia do dzi budzi gorce sprzeczki pomidzy uczonymi. Niektrzy uwaaj, e to pogaski sym bol liczcy ponad tysic lat, inni twierdz, e jest to wizerunek w. Onufrija, ktrego kult by bardzo rozpowszechniony na Podolu i Galicji. Paskorzeba znajduje si w jaskini (dawnej wityni). Jest ona zamknita, a klucze znajduj si u pracownikw rezerwatu. Kontynuujemy podr nad dniestrzask drog T 0202. W Mohylewie Podolskim, skrcamy w prawo na Winnic i po 12 km, skrciwszy jeszcze raz w prawo na pierwszym skrzyowaniu, znaj dziemy si w Ozarycach. Tutaj rwnie stoi zburzona twierdza wiadek krwawej przeszoci. Fortec wybudowano ju po kozac kich wojnach w 1657 roku, zrobili to, prawdopodobnie Czuryowie ktrzy byli wacicielami wsi. Wia domo, e w 1690 roku zostaa ona zdobyta przez Polakw. Wicej danych o twierdzy nie ma. Jeszcze w latach 20. ubiegego wieku stay tutaj cae fragmenty dawnych cian, dzi jest tam tylko rumowisko bramy z pokrgym wjazdem i pozostaoci jednej z baszt. Z niej mona podziwia wspania panoram centrum wsi, widzimy dwie cerkwie, koci i rumowiska bnicy. Z bonic zwizana jest tragiczna historia z czasw II Wojny wiatowej, kiedy zegnano do niej miejscowych ydw, zamknito drzwi i pod palono... Zwglone bale dotych czas stercz w cianach jako nieme wiadectwo okruciestwa. Znw jedziemy na Winnic tras E 385 i po 27 km skrcamy na Muro wane Kyruowce, gdzie dostaniemy si przez Mrozwk i Rozdowk. Po odnalezieniu szkoybursy, tra fiamy do dawnego majtku, ktry nalea do kilku wacicieli. Pierwotnie miastem rzdzi rd Czurylw, od ktrego nosz nazw Czuryowce. Rd ten w XVI wieku wybudowa tutaj twierdzbastion. Po wyganiciu rodu, Czyryowce dostay si krewnym Kossakow skim. Katarzyna z Potockich Kos sakowska odmwia przysigi na wierno carycy Katar zynie II i tym samym jej podol skie majtki mogy by skonfi skowane. Czuryowce zmieniy si z czasem w Kuryowce, ktre pozostay w polskich rkach dziki Stanisawowi Szczsnemu Potoc kiemu, majcemu wpywy w Peters burgu. Potem miasto przej niezbyt bogaty Stanisaw Delfin Komar, ktry w miejscu redniowiecznej twierdzy wybudowa klasycysty czny paac, neogotyck kaplic, arsena przebudowa na stajni, wznis dwa ukowe kamienne mosty. Wskutek tego powstaa os tateczna nazwa miasta Murowane Kuryowce. Troch pniej przyby tu Dionyzy Mikler, ktry zaoy park.
Dmytro Antoniuk Tumaczenie - Tania Denisewicz

Polskie zamki i rezydencje Ukrainy

Nieznana Winniczyzna
Kontynuujemy publikowanie na amach portalu WiZyt. NET oraz gazety Sowo Polskie fragmentw ksiki znanego ukraiskiego podrnika oraz krajoznawcy Dmytra Antoniuka, o polskich zamkach i paacach na Ukrainie. Tym razem odwiedzimy obwd winnicki, by zaprezentowa kilka ciekawostek historycznych (z wiekw XVI-XIX), zwizanych ze znanymi Polakami oraz historycznymi wydarzeniami. Polskie zamki i paace, zbudowane w ostatnim dwudziestopicioleciu XVIII stukecia na Winnicczynie, ktre przetrway do dzi, mona policzy na palcach. Wikszo z nich jest skupiona na zachodzie i poudniu obwodu. Dlatego nasza podr bdzie zaczynaa si prawie na granicy z Modow i robic due pkole, zakoczymy wdrwk w Winnicy. Przekroczywszy granic obwodu czerkaskiego z Winnickim, jadc tras E50 Huma Winnica, mijamy Gajsyn i przed Niemirowem skrcamy w lewo, na Szarogrd. Po 23 km normalnej asfaltowej drogi wjedamy do Szpikowa. Miejscowy zamekpaac zosta zbudowany okoo 1760 roku i najprawdopodobniej jest to je dyna rezydencja na Winniczynie, ktr historycy odnosz do doby rokoko. Uwierzymy im na sowo. Wacicielem Szpikowa by Leo nard Marcin wiejkowski, ktry pod koniec ycia naby duo majtkw wojewdztwach Bracawskim, Ki jowskim i Podolskim. Chocia paac mia wyranie obronny charakter (na jego rogach znajdoway si wiee), nie prbowano go zdoby. wiejkowski by sprytnym poli tykiem i nie popar Konfederacji Barskiej, dlatego wojska rosyjskie ominy jego majtek. Leonard Marcin by nawet konsulem Targo wicy, ktra ostatecznie rozproszya Rzeczpospolit. Poparcie Rosjan dao mu moliwo wzbogaci si jeszcze bardziej. Szpikw pozostawa w rkach rodziny wiejkowskich do dru giej poowy XIX wieku, gdy wnuk Leonarda Marcina, sprzeda majtek kamerjunkierowi rosyjskiego dworu Nikoajowi Baaszowu. Po poarze w 1907 roku, ktry zniszczy cz pomieszcze paacu, Baaszow znowu go wyremontowa. Nieco pniej zaprosi do Szpikowa Wadysawa Grodeckiego, ktry zbudowa dla waciciela majtku nowy dom w stylu eklektycznym. Budynek ten stoi do dzi. Po 1917 roku zamekpaac by sukcesywnie niszczony. Zburzono trzy z czterech baszt, na pod wrku wzniesiono biuro kochozu, a w starych pomieszczeniach zak waterowano ludzi. Mieszkaj tam do dzi.

Resztki fortyfikacji w Ozarycach

Ze Szpikowa przez Tomaszpl dostaniemy si do midzynarodowej trasy P11, ktr dojedziemy do Jampola. Miasto jest usytuowane nad Dniestrem, za ktrym wida Modow. Std ruszymy w prawo, malownicz drog, rwnolegle do Dniestru. Po 15 km bdzie zakrt, na ktrym stoi ogromna brya z wyryt na niej nazw Busza. Wie Busza jest jedn z najbardziej znanych w obwodzie. Po pierwsze, dziki corocznym let nim warsztatom rzebiarzy, ktrzy pozostawiaj w prezencie Buszy swoje rkodziea (std wanie po chodzi wspomniana brya). Po dru gie, przez tak zwane buszaskie za bytkowe paskorzeby skalne, i po trzecie, dziki redniowiecznemu zamkowi. Fortec wybudowa w drugiej poowie XVI wieku zaoyciel Szarogroda kanclerz Jan Zamojski. W 1617 roku tutaj, a by moe w ssiedniej Jarudze, hetman Stanisaw kiewski podpisa pokojow ugod z Iskanderem Basz, ktrej Osmanowie jednak nie dotrzymali. To doprowadzio do bitwy pod Cycor, w ktrej zgin hetman, i do bitwy pod Chocimem, w ktrej wsplne siy Kozakw i Polakw odniosy zwycistwo nad muzumanami. Buszaski zamek by bardzo okazay. Otaczao go sze baszt. Na kilka lat po pilawieckiej bitwie, Bracawszczyzna wraz z Busz przesza pod wadz Kozakw. Wedug legendy tragicznie uoy si los ukraiskiego garnizonu, na czele z sotnikiem Zawysnym, pod koniec 1654 roku. Wtedy pod za mek podeszo wojsko polskie, kilka tysicy onierzy. Dowodzili nimi Stefan Czarniecki i a troje Potock ich: Stanisaw Rewera, Piotr i An drzej. Znacznie mniejsza zaoga ok upowanego zamku bronia si przez kilka dni. Celnym strzaem Kozacy zdoali skaleczy w nog nawet

Ocalaa wiea byego zamku w Buszy

samego Stefana Czarnieckiego. Wkrtce prawie wszyscy obrocy razem z sotnikiem zginli na mu rach zamku, a pani sotnikowa Maria podpalia prochow wie, zabijajc siebie i kilkunastu nieprzyjaci. Te wydarzenia zostay opisane przez Michaa Staryckiego w opowieci Obrona Buszy. Niektre polskie rda nazywaj pani sotnikow Helen i uwaaj, e ta zaoga bya polska i zgina w nie rwnym boju z przewyszajcymi iloci Koza kami...

Zburzonego wwczas zamku nie odbudowano. Jedyn ocala baszt, obok ktrej znajduje si symboliczny grb Marii Zawisnej, odremontowano dopiero niedawno. Niestety, biay tynk, ktrym pokryto ciany nieco psuje wraenie autentycznoci. Dzi baszta naley do miejscowego historycznoarchi tektonicznego rezerwatu, korzysta z niej take duchowiestwo cerkwi zbudowanej obok. W Buszy oprcz zamku koniecz nie naley odwiedzi stary kozacki cmentarz, przy ktrym znajduje

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Dmytro Antoniuk

Fot. Dmytro Antoniuk

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Reporta

Szkolenie dla dziennikarzy polonijnych mediw

Jak nawiza modzieow wspprac?

Tylko we Lwowie...
Lww to arcypolskie miasto. Chodzc tamtejszymi ulicami, co chwila mona natkn si na lady polskoci. Dlatego byem szczliwy jadc do stolicy Kresw Poudniowo-Wschodnich, by wzi udzia w warsztatach dla dziennikarzy mediw polonijnych. Kady Polak rodem z Kresw, traktuje moliwo przyjazdu do Lwowa jak powrt do korzeni. Niech sobie nacjonalici ukraiscy mwi co chc, ale Lww jest, by i bdzie zawsze polski. Wielu z naszych Czytelnikw zwiedzio duo polskich miast, ale mao kto z nich zaprzeczy, e takich kamienic, jak we Lwowie, nie ma nigdzie. Polsko ttni tu z kadego skrawka ziemi, kada witynia, kady pomnik dumnie niesie brzemi historii. Pomnik Adama Mickiewicza w samym centrum miasta, katedra rzymskokatolicka, plac rynkowy... Mona godzinami z zachwytem opowiada o miecie z modzieczych lat naszych dziad kw. Jednak celem tego artykuu jest rwnie relacja z zaj dziennikar skich (organizowanych przez Insty tut Wschodni oraz redakcj Kuriera Galicyjskiego), ktrych pocztek mia miejsce we wrzeniu w Polsce. Na ich zakoczenie zaproszono z Polski redaktora Jacka Kar nowskiego (portal wPolityce.pl, ty godnik Uwaam Rze) oraz Pawa Piszczka (Forum Ekonomiczne w Krynicy). Pierwszy zapewni, e w dobie zmierzchu prasy tradycyjnej warto inwestowa i rozwija portale in ternetowe, nie zapominajc o tym, e w mediach internetowych, jak i w zwykych, najwaniejszy jest reporterdziennikarz. Zawd dzien nikarski w Polsce mocno dzi rni si od tego, co robili reporterzy i redaktorzy gazet kilkanacie lat wczeniej. Ponadto wiele redak cji zwalnia dziennikarzy, a zarobki tych, ktrzy zostaj w zawodzie, czsto ksztatuj si na poziomie nauczycielskich. Stwierdzenie, e zawd dzien nikarski jest duo lepszy ni praca ju dawno straci na aktualnoci, kontynuowa prac w mediach chc ju tylko prawdziwi pasjonaci. Tendencj jest rezygnowanie z sze fw wydziaw w wikszych re dakcjach i realizowanie zasady, e wszyscy robi wszystko. Jak twierdzi Karnowski dzi dzien nikarze staj si miniwiatami, pracujcymi czsto na kilku etatach, 24 godzony na dob.

Klucz do jednoci
Na przeomie wrzenia oraz padziernika w orodku szkoleniowym w Nasutowie koo Lublina by zrealizowany projekt Partnerstwo - klucz do jednoci Polakw, ktrego organizatorem byo Stowarzyszenie Modziey Polskiej w ytomierzu. Projekt by skierowany do liderw, aktywnych czonkw i przewodniczcych polskich orga nizacji modzieowych z obwodu ytomierskiego na Ukrainie, ktrzy aktywnie dziaaj na rzecz roz woju rodowiska polskiego. Wzio w nim udzia 30 przedstawicieli pol skich organizacji. Podstawowym zaoeniem pro jektu byo stworzenie warunkw do zawizania partnerstwa i wsppracy pomidzy aktywn polsk modzie oraz modzieowymi polskimi organizacjami z obwodu ytomierskiego. Cel projektu zosta osignity poprzez odpowiedni dobr metod szkoleniowych przez trenerw, ktrzy pooyli nacisk przede wszystkim na aktywne metody szkoleniowe, takie jak praca w grupach czy indywidualna praca z trenerem. Wrd licznych zaj znalazy si warsztaty powicone m.in. sposobom komunikacji, sposobw nawizywania partnerstwa; sztuki debatowania, moliwoci finan sowania projektw inicjowanych przez polskie organizacje na Ukrainie (m.in. programy Minis terstwa Spraw Zagranicznych RP, RITA, Fundacji Batorego, Programu Modzie w Dziaaniu, Komisji Europejskiej). W trakcie szkolenia odbya si rwnie wizyta w Lublinie oraz w Warszawie. Kursanci byli np. w Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, podczas ktrej uczest nicy projektu mogli porozmawia z kierownictwem fundacji i przed stawicielami Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP o perspekty wach wsppracy, moliwociach, szansach i wsplnych oczekiwa niach. W Lublinie uczestnicy projektu spotkali si m.in. z przedstawicie lami Urzdu Miasta. Rozmawiano o moliwociach wsppracy part nerskiej pomidzy Lublinem a orga nizacjami polonijnymi (w tym take w ramach Centrum Kompetencji Wschodnich), ofercie edukacyjnej i kulturalnej skierowanej do oby wateli Ukrainy i krajw Partnerstwa Wschodniego oraz o moliwociach ksztacenia w tym miecie. Na zakoczenie odbyy si inte gracyjne warsztaty bbniarskie oraz wsplne pieczenie chleba i ciastek przez uczestnikw projektu.
Stowarzyszenie Modziey Polskiej w ytomierzu

Projekt zosta wspfinanso wany ze rodkw otrzymanych z Ministerstwa Spraw Zagrani cznych w ramach konkursu na realizacj zadania Wsppraca z Poloni i Polakami za granic za porednictwem Fundacji Po moc Polakom na Wschodzie. W projekcie wzili udzia przedstawiciele Stowarzy szenia Modziey Polskiej w ytomierzu; Klubu Styp endystw Fundacji SEM PER POLONIA Obwodu ytomierskiego; Spoecznej Organizacji Dzieci i Modziey rdo w Irszasku; Miejskiej Modzieowej Publicznej Or ganizacji Polskie Bractwo Szlacheckie; ytomierskiej Obwodowej Modzieowej Pub licznej Organizacji Zwizek Szlachty Polskiej; Berdy czowskiego Rejonowego Stowa rzyszenia Polakw Rodzina; Obwodowej Organizacji Spo ecznej Studencki Klub Pol ski; Polskiego Towarzystwa Naukowego w ytomierzu; Klubu Sportowego Wilcze gry dziaajcego przy Pols kim Towarzystwie Naukowym w ytomierzu; Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno Owiatowego im. J. Lubliskiego w Nowogradzie Woyskim; ytomierskiej Obwodowej Spoecznej Modzieowej Or ganizacji Asocjacja Polakw ytomierszczyzny.

Jacek Karnowski przeglda polonijn pras

Po wystpieniu gocia z Warszawy, przyszed czas na py tania suchaczy. Jako e wikszo zebranych na lekcji, to ekipa Ku riera Galicyjskiego, wikszo pyta dotyczya funkcjonowania polskich mediw w realiach per manentnego konfliktu na tle his torycznym, pomidzy Polakami a Ukraicami. Pado take pytanie o zmianach w Polsce po katastro fie lotniczej samolotu prezyden ckiego w Smolesku, na co Jacek Karnowski odpowiedzia jednym zdaniem: Polska nigdy nie bdzie Rosj, bo Polacy s umiowani wolnoci. Po lekcji redaktora Jacka Kar nowskiego przyszed czas na krtk przerw przy kawie, na ktrej wszyscy dziennikarze po lonijni mile wspominali wsplny pobyt w Krynicy oraz Krakowie na poprzednich warsztatach. Pawe Piszczek reporter z dwudziestoletnim staem potwierdzi tez kolegi, e we wspczesnych mediach wszyscy robi wszystko. Temat jego lekcji brzmia Marketing PR, promocja w mediach elektronicznych. Reklam w polonijnych me diach warto wprowadza, bowiem koszty z niej uzyskane pomog tej gazecie, portalowi czy telewizji, jak najduej wspiera rozwj pol skiej kultury i tradycji na Ukrainie mwi reporter. Pawe Piszczek obali mit, e Internet zdominuje wszystkie sfery ycia czowieka. Kiedy uwaano, e radio zabije pras, potem, e po wprowadzeniu

telewizji nikt nie bdzie sucha radia. Jeszcze za kilkanacie lat pojawiy si magnetowidy i kady myla, e wszystkie kina zostan po zamykane. Nic takiego si nie stao mwi Piszczek. Warto zawsze pamita, e odbiorca, do ktrego redakcja kieruje ofert reklamow, powinien mie wybr. Jak reklam wybra, w jakim czasie ta reklama ma by wyemitowana i nie zawsze si sprawdza promocja w postaci pakietu reklam za nisz cen w dwch rnych programach czy projektach medialnych. Podsumowujc sw lekcj Pawe Piszczek zachci polonij nych dziennikarzy, by myleli o nawizywaniu dugoterminowych relacji z klientami i informa torami, by przygotowa grunt do wsppracy w nastpnych latach. Emilia Borkowska, koordyna torka projektu szkolenia polonijnych dziennikarzy, wrczya jego uczest nikom certyfikaty o ukoczeniu warsztatw i wyrazia nadziej, e otrzymane dowiadczenie kresowi reporterzy wykorzystaj w swojej codziennej pracy. Jak zawsze warto podzikowa organizatorom, za ch reali zacji takiego potnego projektu. Mirosawowi Rowickiemu reda ktorowi Kuriera Galicyjskiego, In stytutowi Wschodniemu z Warszawy a przede wszystkim Senatowi RP.
Jerzy Wjcicki Wicej zdj, fragmenty nagra oraz inna informacja audiowizualna jest dostpna w internecie na stronie www.slowopolskie.org:

Fot. Jerzy Wjcicki

Uczestnicy warsztatw w Nasutowie

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Fot. Redakcja

Reporta / Powstanie Styczniowe

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

10

Uroczystoci niepodlegociowe na ytomierszczynie

Cig dalszy ze str. 1.

Przewodnik po powstaniu styczniowym

W odpowiedzi na yczliw sugesti redaktora naczelnego Sowa Polskiego, aby przedstawi wydarzenia roku 1863 na Ukrainie w sposb caociowy, nie za epizodyczny i tym sposobem umoliwi ich lepsze poznanie, postanowiem stworzy swoisty przewodnik po powstaniu styczniowym na Rusi. Czy si udao oceni czytelnicy. Serdecznie zachcam do lektury! Powstanie styczniowe na Rusi: Stosunek Rzdu Narodowego do as piracji politycznych Ukrainy: Dymy do odbudowania Polski w dawnych granicach, pozostawiajc narodom w nich zamieszkujcym, tj. Litwinom i Rusinom wolno zupen pozostania w zwizku z Polsk, lub te rozporzdzenia sob wedug wasnej woli. Miejsce akcji: Woy (rozumi any szeroko, z ytomierzem), Kij owszczyzna (jak wtedy mwiono: Ukraina). Okres walk: 8 maja 2 lipca 1863, przy czym w czerwcu nie walczono. Kierownictwo cywilne powstania: Wydzia Prowincjonalny Rusi: Edmund Rycki, Antoni Chamiec, dr Izydor Kopernicki, Aleksander Jabonowski, Antoni Jurjerwicz? Formalny dowdca powstania na Rusi i w wojewdztwie lubelskim: Jzef Wysocki (do lipca 1863), nastpnie Edmund Rycki. Dowdca powstania na Woyniu: pk. Edmund Rycki hr. Rola, tosamy z Edmundem Ryckim, przewodniczcym Wy dziau Prowincjonalnego Rusi. Dowdcy waniejszych oddziaw powstaczych: Edmund ytomierski), Rycki (oddzia

Uroczystoci zaczy si od zoenia kwiatw przy tablicy powiconej Jzefowi Ignacemu Kraszewskiemu. Tablica zostaa odsonita na gmachu Filharmonii Obwodowej w 2007 roku, dziki wsparciu finansowemu Stowa rzyszenia Wsplnota Polska oraz porednictwu Domu Polskiego w ytomierzu.

Na uroczystociach zagraa Orkiestra Reprezentacyjna Si Powietrznych RP. Pierwsza cz koncertu, to bya wycieczka muzyczna szlakami walk Pol ski o niepodlego. Druga cze skadaa si z utworw polskiej i wiatowej muzyki wspczesnej.
Julia Winiewska
Od lewej - Konsul Generalny Krzysztof widerek, Ambasador RP Henryk Litwin

Fot. Redakcja

Jan Chranicki (II oddzia ytomierski), Wadysaw Rudnicki (oddzia kijowski), Paton Krzyanowski (oddzia berdyczowski), Wadysaw Ciechoski (oddzia zasawskomikowiecki). Waniejsze bitwy: Borod zianka (Rudnicki), 9 maja. Prze grana; Buaj (Krzyanowski), 15 maja. Przegrana; Miropol (Rycki, Chranicki), 1617 maja. Remis; Worobijwka (Rycki), 19 maja. Zwycistwo; Mikowce (Ciechoski, Chranicki), 22 maja. Zwycistwo; Salicha (Rycki), 26 maja. Zwycistwo. Ocena powstania: zwaywszy mniejsz ni na innych obszarach Rzeczpospolitej liczebno pol skiej szlachty i z reguy niechtn postaw chopw, powstanie naley oceni pozytywnie.
Dominik Szczsny-Kostanecki

Huczny fina sezonu

18 listopada w sali filharmonii ytomierskiej aktorzy Teatru Polskiego przedstawili komedi autorstwa Jzefa Ignacego Kraszewskiego atwiej popsu ni naprawi 20 listopada w Domu Polskim odbya si premiera monodramatu Dziecicy wiat o problemach aborcji. Komedia Kraszewskiego at wiej popsu ni naprawi to histo ria modego pana Bogusawa, ktry zmarnowa swj majtek i znalaz si w bardzo cikiej sytuacji moral nej i finansowej. On ma przyjaci, ale przyja ich skoczya si w mo mencie, w ktrym Bogusaw zosta bez grosza w kieszeni. Rodzina kochanej Anny nie zaakceptowaa Bogusawa, poniewa ten nie poradzi sobie z bied. Jedyn osob, ktra pomoga modemu bamkrutowi by pan Pieczora, ktry zaproponowa Bogusawowi prac. Po dugich roz mowach z rodzicami Anny pan Piec zora przekonuje ich, e Bogusaw jest dobrym czowiekiem i god nym narzeczonym ich crki. Na szczcie, wszystko skoczyo si dobrze Bogusaw z Ann oenili si. Spektaklowi towarzyszya przyjemna muzyka polskiego kom pozytora Andrzeja Wojaczka, ktry od lat wsppracuje z teatrem. Licznych widzw w Filharmo nii Obwodowej przywita dyrektor artystyczny Teatru Polskiego im. I. J. Kraszewskiego Mikoaj Warfolo miejew. Zaszczyci spektakl swoj obecnoci wicekonsul konsulatu generalnego RP w Winnicy pan Wojciech Mrozowski. Monodramat Dziecicy wiat pokazuje przeycia modej dziew czyny, ktra w skutek pochopnej decyzji pozbawia ycia swoje nie narodzone dziecko. W roli gwnej wystpia Julia Sowiska. 22 listo pada Teatr z Dziecicym wiatem wemie udzia w midzynarodowym polskim festiwalu monospektakli w Wilnie MONOWSCHD.
Tetiana Denisiewicz

Reporta z odsonicia tablicy pamitkowej Maurycego Gosawskiego

Wrci na Podole
Cig dalszy ze str. 5.

Nastpnie gos zabiera poeta Bo rys Furman i recytuje wasny wi ersz, napisany z okazji odsonicia tablicy. Po nim do mikrofonu pod chodzi Maria Bodnar dyrektor wiejskiej biblioteki: Jestem wdziczna, jako miesz kanka tej wsi, za uczynienie przez rejonow organizacj Polsk tak wanego daru, tablicy powiconej Maurycemu Gosawskiemu. Take dzikuj prezesowi organizacji polskiej za zorganizowany dla czytelnikw z naszej wsi, dzia lektur polskich. Nie zdylimy z wyremontowaniem pomieszcze przeznaczonych na Muzeum Mau rycego Gosawskiego przy naszej bibliotece, ale i tak w krtkim czasie

Proboszcz Jarmolinieckiej parafii powica tablic Maurycego Gosawskiego

uczyniono bardzo duo, za co ser decznie dzikuj. Po gociach przemwi prezes Henryk Kaczurowski, ktry podarowa bibliotece egzem plarz jubileuszowego wydania poematu Podole Maurycego Gosawskiego, wydanego jako do datek literacki do pisma Gos Po dola w 200. rocznic urodzin poety. Maurycy Gosawski, poeta, piewca pikna ziemi podolskiej,

onierz i wielki patriota, urodzi si w 1802 roku we Frampolu (w. Kosogirka). Dzisiaj Gosawski jest prawie zapomniany, chocia kiedy jego utwory, szczeglnie w okresie Powstania Listopadowego, cieszyy si du popularnoci. Z pers pektywy prawie dwch wiekw mona zauway, e jego twrczo odzwierciedlaa nie tylko niektre procesy, zachodzce w literaturze pocztku XIX wieku, ale stanowia

Fot. Henryk Kaczurowski

Jestem niezmiernie wdziczn za tak wspaniay pomys i jego realizacj. To bardzo wane, aby ya pami o wybitnych ludziach, takich jak Maurycy Gosawski. Ta pami powinna suy wzorem pa triotyzmu i wielkiego umiowania do ojczystego kraju mwia Ta tiana Podolska z administracji re jonowej w Jarmolicach.

te oryginalny i cenny wkad w ro zwj poezji polskiego romantyzmu. y krtko, ale pozostawi po sobie kilka bardzo ciekawych ut worw. Najbardziej znane to po emat Podole, w ktrym opisuje rne czci tej krainy, nawizuj do jej przeszoci, mwi jak bardzo z t ziemi jest zwizany, podkrela swj emocjonalny stosunek do opisywanych miejsc. Najbardziej liryczne wyznanie poety to czwarta cz Podola. Jest to rozstanie po ety ze swym ukochanym Podolem, przyjacimi i najbliszymi. Jest to jednoczenie poegnanie z ideaami modoci i zamkniciem pewnego etapu ycia: egnaj drogie Podole! wita moja ziemio! / Cho wzbu rzone uczucia gos w piersi niemi. / I zza ez ci nie widzi spojrzenie tuacze / Ja Ci nie zapomn! Pozostaje cieszy si z tego, e po tylu tych latach udao si zaznaczy miejsce urodzenia po ety. Cieszy rwnie to, e na licie wspierajcych ide jej odsonicia s nie tylko Polacy.
Henryk Kaczurowski

List Krzysztofa widereka Konsula Generalnego RP w Winnicy do Henryka Ka czurowskiego: Szanowny Panie Prezesie, Serdecznie dzikujemy za zaproszenie i niezmiernie cieszymy si z tego, e w rodzinnym Frampolu zostanie odsonita tablica pamitkowa Maurycego Gosawskiego - polskiego poety epoki romantyzmu, uczstnika kampanii tureckiej i Powstania Listopadowego, ale przede wszystkim Wielkiego Patrioty Polski. Jest to wane wydarzenie nie tylko dla Polakw Podola, ale take dla wszystkich obywateli, gdy posta ta jest dla nas przykadem prawdziwego patriotyzmu i oddania si Ojczyznie, ktre nie mierzy si sowami, ale czynem. Dzikujemy Polakom z Jarmoliniec za pami o tym patriocie, ktry miowa Polsk ponad wszystko. Dziki tej tablicy coraz wicej Podolan bdzie wiedziao kim by Maurycy Gosawski.

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

11

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

Serfujc po ukraiskim Internecie

Im odmwiono
W Parlamencie Europejskim pojawia si wystawa zdj Wizy? Dlaczego?. Ekspozycja skada si z fotografii znanych ukraiskich sportowcw, naukowcw, dziaaczy kultury, ktrym z rnych powodw odmwiono wydania wizy Schen gen. Deputowany od Parlamentu Europejskiego Pawe Zalewski zaznaczy, e osobicie wystpuje za zniesienie reymu wizowego z Ukrain. Eurodeputowany zwrci uwag na to, e Polska wydaje Ukraicom najwiksz ilo wiz Schengen i Polacy nie maj zastrzee wobec swojego wschod niego ssiada. Kierownik inicjatywy Euro pa bez barier Irina Suszko przeanalizowaa wyniki ostatniego monitoringu dziaa urzdw konsularnych krajw europejs kich w Ukrainie, zaznaczajc, e najwikszy poziom odmw jest w konsulatach Woch i Holandii.

e siy opozycyjne przegray wybory parlamentarne Jestemy ludmi mylcymi trzewo, umiemy liczy. Ilo naszych mandatw, razem z tymi ktrzy mog do nas doczy, nie stety nie wystarcza, by uzyska wikszo w parlamencie. Polityk doda, e dzi wikszo tych, ktrzy wygrali w swoich obwo dach, deklaruje teraz przynaleno do rzdzcej Partii Regionw.

termin, do ktrego oficerowie maj nauczy si angielskiego, to koniec 2014 roku.

zmniejszya si ilo szk podsta wowych z ukraiskim jzykiem nauczania. W telewizji, radio, prasie i w brany usugowej do minuje jzyk rosyjski. Takie s dane analitycznego przegldu Sytuacja jzyka ukraiskiego na Ukrainie w 2012 roku, przeprowadzo nego we wszystkich 29 miastach Ukrainy, z ludnoci ponad 300 tys. mieszkacw. W jzyku rosyjskim na Ukrainie wydaje si 60% wszystkich gazet, 87% ksiek, dua cz z nich to import z Rosji. Po raz pierwszy ilo ksiek wydrukowanych w jzyku ukraiskim na Ukrainie stanowi mniej ni poow wszystkich ksiek, wydrukowanych w tym pastwie. Sytuacja jzyka ukraiskiego w 2012 roku katastrofalnie pogorszya si, gwnie przez przyjcie w ukraiskim parlamencie ustawy O Podstawach Jzykowej Polityki Pastwowej, ktra daa pocztek procesowi zniszczenia caego jzykowokulturalnego ob szaru na Ukrainie.

Ukrainy informuje suba pra sowa polskiego GazSystemu, ktry odpowiada za transportowanie gazu w Polsce. Podpisana umowa przewiduje dostawy gazu na poziomie okoo 4 mln metrw szeciennych na dob.

Polska pomoe?
Prezydent Ukrainy Wiktor Janu kowycz w licie do polskiego prezy denta przypomnia o aktywnym rozwoju ukraiskopolskiego part nerstwa strategicznego, ktre moe by przykadem wsppracy dla wielu europejskich krajw. Polska jest dla nas niezmiennym przyjacielem i i sprzymierzecem w integracji Ukrainy do Unii Euro pejskiej. Wsplnie moemy ruszy proces zblienia Ukrainy do UE podkreli Wiktor Janukowycz. Przypomnimy, e jednym z wa runkw, ktre stawia Unia Europe jska jest uwolnienie winiw poli tycznych i sprawiedliwe wybory parlamentarne. Prezydent Bronisaw Komorowski kilka dni temu w roz mowie telefonicznej z Wiktorem Ja nukowyczem, wyrazi zaniepokoje nie zwizane z rnicymi si wyni kami gosowania, opublikowanymi przez dzielnicowe komisje wybor cze a CKW.

Miasto widmo
ONZ przedstawia referat Stan miast wiata 2012/2013, w ktrym znalaz si ranking naj szybciej znikajcych i najszybciej rozwijajcych si miast na wiecie. Na licie znalazo si pi ukraiskich miast: Odessa, Charkw, Zaporoe, Donieck i Dniepropetrowsk (1 miejsce w rankingu). ONZ uwaa, e za 13 lat Dniepropetrowsk straci prawie 17% ludnoci, a razem z tym i status milionowego miasta.

Rosja podniosa cen gazu

Teraz za bkitne paliwo Ukraina bdzie musiaa paci po 430 dolarw za tysic metrw szeciennych. Rosyjski gaz dla Ukrainy w IV kwartale 2012 r. w porwnaniu z III kwartaem zdroa na 0,9% do 430 USD za metr szecienny. Naftogaz Ukrainy potwierdzi, e przela na konto Gazpromu ponad 1 mld dola rw za gaz importowany z Rosji w padzierniku.

Wedug Ukraicw Spada produkcja

W padzierniku 2012 roku produkcja przemysowa zmniejszya si o 4,2% w porw naniu z padziernikiem ubiegego roku informuje pastwowa suba statystyki Ukrainy. W styczniupadzierniku 2012 roku w porwnaniu ze stycz niem padziernikiem 2011 roku spadek produkcji wynis 1,4%. We wrzeniu 2012 roku produk cja przemysowa spada jeszcze bardziej o 7,0% w porwnaniu z wrzeniem 2011 roku. Eksperci od finansw tu macz 3% wzrost gospodarki w padzierniku w porwna niu z wrzeniem ponad 40%, zwikszeniem zamwie na usugi agencji reklamowych oraz firm poli graficznych, w zwizku z wyborami parlamentarnymi na Ukrainie. 4 listopada, z okazji 94. rocznicy ogoszenia o powstaniu Zachodnio ukrainskiej Republiki Ludowej we Lwowie odbya si rekonstrukcja Bitwy o stolic. Koo Ratusza Miejskiego na placu rynkowym zaprezentowano ukraiski punkt widzenia na wyda rzenia, ktre miay miejsce w listo padzie 1918 roku bitwy o Lww, pomidzy Ukraicami a polskimi obrocami Lwowa. 50 osb czonkw organizacji Pami inscenizowao bitw, atakujc, strzelajc, chowajc si w okopach, co chwila padali ranni i zabici. Mieszkacy Lwowa licz nie zebrali si na centralnym placu miasta, eby zobaczy historyczn rekonstrukcj wydarze z pocztku XX wieku.

Wrd wymierajcych miast znalazy si take stare europejskie metropolie, takie jak np.: Rzym, Mediolan, Turyn, Praga. Na licie najbardziej szybko rosncych miast, przytaczajc wikszo stanowi miasta w Chi nach.

Zmar studwunastoletni Ukrainiec

W niedziel, 11 listopada, w wieku 112 lat zmar najstarszy mieszkaniec Ukrainy. Piotra Li zana pochowano we wiosce Pomo rzany powiatu Zoczewskiego na Lwowszczynie. Pan Piotr przey dwie wojny wiatowe, wedug sw miejscowego burmistrza doszed pieszo a do Chin. Przez ostatnie kilka lat najstarszy Ukrainiec, ktry za ycia mia cztery obywatelstwa austryjackie, polskie, sowieckie oraz ukraiskie mieszka u crki blisko Tarnopola. Przez wikszo ycia Piotr Lizan pracowa w kochozie.

Rekord w kupowaniu walut

W padzierniku mieszkacy Ukrainy kupili od bankw 3,34 mld USD, bijc wszelkie rekordy popytu w tym roku informuje Narodowy Bank Ukrainy. Biorc pod uwag to, e cz zakupionej waluty posza na spat kredytw walutowych (200 mln dolarw) i uzupenienia rachunkw depozytowych (616 mln dolarw), z systemu bankowego wycofano 1,35 miliardw dolarw. Podobna sytuacja wynika we wrzeniu 2011 roku, kiedy mieszkacy Ukrainy kupili od bankw okoo 3,5 mld dolarw. Zwikszone zainteresowanie obc walut wywoa najwikszy spadek rezerw walutowych w NBU o 2,4 miliardy USD.

Lepiej mie przy sobie paszport

Wedug nowego Kodeksu Kar nego, ktry wszed w ycie 20 lis topada, obywatel, zatrzymany na ulicy przez funkcjonariusza milicji, moe by umieszczony do aresztu ledczego na 72 godziny, jeeli nie ma przy sobie dokumentu, potwierdzajcego tosamo. Nowa ustawa wprowadza take inne zmiany do systemu sdowego oraz zasad przedstawiania w sdzie dowodw rzeczowych i trak towania wiadkw zbrodni. Take prawnie zosta wyznaczony status aresztu domowego oraz elektronicz nych rodkw kontroli za osob, przebywajc w takim areszcie.

Obowizkowy angielski Opozycja nie uzyska wikszoci?

Oleksander Turczynow w wywia dzie dla telewizji 5 kana wyzna, Kierownik Sztabu Generalnego uchwali dyrektyw, ktra prze widuje obowizek znajomoci jzyka angielskiego wrd wszyst kich oficerw ukraiskich si zbroj nych od majora wzwy. Kocowy

Niemiecki gaz na Ukrain Dominuje rosyjski

od Na Ukrainie po raz pierwszy odzyskania niepodlegoci, Od 1 listopada Naftogaz Ukrainy importuje gaz, kupiony u niemieckiej firmy RWE i dostarcza ten gaz przez Polsk na terytorium

S o w o Po l s k i e - g a z e t a , p o r t a l , p r o g r a m t e l e w i z y j n y - S t r e f a O j c z y s t e g o J z y k a

Z ycia Kocioa katolickiego

listopad 2012 nr 4 Sowo Polskie

12

Dzie Wszystkich witych na Podolu

Przywrci od zapomnienia
Wszystkich witych to wito sigajce korzeniami a VIII wieku. Ta tradycja, krzewiona i podtrzymywana nawet w czasach zaboru rosyjskiego, zostaa doszcztnie zniszczona w czasach komunizmu. Jeeli do Zbrucza, jeszcze czciowo przetrway polskie cmentarze i nekropolie, to ju dalej na wschd sowiecka wadza zaopiekowaa si zabytkowymi nekropoliami do tego stopnia, e ju po odzyskaniu przez Ukrain niepodlegoci, nie byo do czego wraca. Wanie katolickie cmen tarze s najlepszym przykadem bezdusznoci i bezkarnoci wczes nego komunistycznego reimu na Podolu. W Latyczowie i Brahiowie, Winnicy i Barze, Berdyczowie i Czerniowcach tam, przewrcone kamienie przypominaj o tym, e tam w przeszoci znajdowaa si nekropolia. Szacunek do zmarych za czasw komuny przestrzeg ano tylko wobec nielicznych na przykad Wodzimierza Ulianowa czyli Lenina w moskiewskim mau
Wierni Latyczowa uczestnicz w naboestwie na miejscowym polskim cmentarzu

skich legionistw, ale i zwykych Po lakw, ktrzy znaleli swj ostatni spoczynek na tej nekropolii. Ksidz proboszcz Franciszek odprawi po polsku krtkie naboestwo. Wieczny odpoczynek racz im da Panie kilkakrotnie zabrzmiao podczas uroczystoci w kilku miejs cach brahiowskiego cmentarza... Nastpnie ksidz Franciszek zaprosi goci z Winnicy na kubek gorcej herbaty z ciastem.

witynia i cuda
Bdc w Brahiowie grzechem byoby nie wej do kocioa pw. witej Trjcy, wityni, ktra bya wiadkiem tysica ask Boych dla cierpicych, chorych i potrzebujcych wsparcia Pana Je zusa. Dzi w kociele wisz tylko dwie mae szkatuki z kilkunastoma wotami, znajdujcymi si w rodku. Srebrne oczy, noga, serce, wizerunek MB Czstochowskiej wiadcz o askach, ktrych dowiadczyli w swoim czasie pielgrzymi do brahiowskiego kocioa. Jeszcze w pierwszej dekadzie XX wieku, okoo 1000 wotw dekorowao ciany wityni. Komunistyczna wadza przez dziesitki lat nie pozwalaa wierzcym przychodzi do ulu bionego kocioa. Ju na pocztku lat 90. po oddaniu kocioa para fianom, Boe aski wrciy do potrzebujcych. Ksidz Franciszek z zachwytem opowiada o wydarze niach ostatnich 20 lat. Ludzie przyjedaj do kocioa z innych miast Ukrainy, a nawet z Moskwy, i doznaj cudownych uzdrowie. Studenci z Polski, ktrzy przyjechali na badania historyczne do podolskiego miasteczka, jednogonie opowiadali o tym, e brahiowski koci przyciga do siebie, jeeli do niego si wej dzie, to czowiek od razu odczuwa ch duszego przebywania w tej wityni i niedugo wraca do niej z powrotem. Brahiw ma jeszcze wiele tajemnic, jak na przykad obraz Matki Boskiej w prawosawnym klasztorze, ktry przed kasat w 1832 roku by katolickim klasz torem trynitariuszy. Ten obraz jest zadziwiajco podobny do wizerunku Matki Boskiej Czstochowskiej... Dokadne spisanie wszystkich polskich nagrobkw na polskiej nekropolii tego prowincjalnego miasteczka na pewno odkryje ciekawe nazwiska osb, zwizanych z histori Polski.
Jerzy Wjcicki
Fot. Franciszek Miciski

zoleum i kilku zbiorowych mogi sowieckich onierzy. Skutki tego porzdku s usu wane do dzi, niestety nie da si wszystkiego przywrci do stanu sprzed zniszczenia. Sojusznikiem w tej susznej sprawie, ju od kilku dobrych lat, w wojewdztwach chmielnickim, winnickim i ytomierskim sta si winnicki konsulat RP. Przy wspar

ciu polskiej placwki dyploma tycznej odnowiono szereg zbiorow ych mogi polskich legionistw, organizowano akcje, z udziaem modziey z Polski i Ukrainy, sprztania polskich cmentarzy. Kady uczestnik takich prac wraca do domu z odczuciem tego, e zrobi co bardzo wanego, dotknwszy ywej historii.

Wizyta w Brahiowie
W dniu Wszystkich witych odbyy si uroczystoci we wszyst kich kocioach archidiecezji ka mienieckopodolskiej. Szczeglnie uczczono pami zabitych polskich legionistw z czasw wojny polsko sowieckiej (1920 rok) w miastach: Latyczw, Bar, Brahiw i Lity. W okolicach tych miast trway zaarte walki pomidzy onierzami Wojska Polskiego, bronicymi Kresw Rzeczypospolitej a Armi Czerwon, nie znajc litoci wo bec kobiet i dzieci, nie mwic ju o duchowiestwie czy zwykych Po lakach, zamieszkujcych te tereny od dziada, pradziada... witeczny dzie nastraja do modlitwy na cmentarzu oraz reflek sji nad losami rodakw z terenw byego zaboru rosyjskiego, ktrzy zostali pozostawieni sami sobie po podpisaniu Traktatu Ryskiego w 1921 roku... Kady przyjazd do Brahiowa owocuje w ciekawe odkrycia. Tym razem rwnie odnaleziono kilka ciekawych nagrobkw. Uczest nicy wyjazdu z Winnicy natra fili na kolejne zniszczone tablice. Zainteresowanie wywoao take kilka starych grobw w rosyjskiej prawosawnej czci cmentarza, pochodzcych z pocztku XX wieku. Ciekawym jest to, e krzye na tych grobach nie rni si od krzyy na polskich grobach, to znaczy, e nie maj dodatkowej poprzeczki na dole, jak to ma z reguy miejsce na prawosawnych pochwkach dzi. Czonkowie SP Kresowiacy razem z konsulem RP Wojciechem Mrozowskim, zapalili na cmentarzu w Brahiowie znicze oraz zoyli kwiaty, nie tylko na mogiach pol

Konkurs Zgadnij, gdzie to jest?

Centrum obwodowego miasta ytomierza, przedstawione na poprzednim zdjciu, zostao roz poznane przez liczn rzesz czytelnikw Sowa Polskiego. Do IV edycji konkursu poszperalimy w archiwach i odszukalimy stare zdjcie, wlaciwie pocztwk z do nietypow nazw. W zwizku z tym, e zadanie jest trudne, nagroda te bdzie odpowiadaa skali zadania. Dla uatwienia podpowiemy, e zdjcie przedstawia zakad opieki zdrowotnej z pierwszej dekady XX wieku w jednym z wikszych miast Podola. W czasie II Wojny wiatowej tutaj mieci si sztab wojsk nie mieckich a podziemia, podobno s tak rozlege, e wagonetk przewoono adunek z jednej czci podziemi do drugiej. Choroby, leczone w tym zakadzie, zaliczano do bardzo spe cyficznych a przez to, e wiele wysokiej rangi urzdnikw stawali si jego pacjntami, tworzyy si
Fot. Internet

rne legendy i kaway o tych, ktrzy tutaj trafiali. Jak zawsze prosimy nadsya opis zdjcia do 25 grudnia na adres mailowy: spolskie@gmail.com lub na skrzynk pocztow w Winnicy 21021, \ 1847, . Nagroda w postaci ksiki, sprezentowanej przez Polski Kon sulat w Winnicy, trafi w drodze losowania do osoby, ktra udzieli prawidowej odpowiedzi. Pros

imy o zwrotny adres a take numer telefonu, do skontaktowania si ze zwycizc. Odpowied zostanie zali czona, jeeli oprcz nazwy miasta, w ktrym mieci si obiekt, w licie znajdzie si opis oraz dzisiejsze usytuowanie tego obiektu na mapie miasta. Czekamy na wasze odpowiedzi.
Redakcja

Sowo

POLSKIE

REDAKCJA:

/c 1847, . , 21021 Adres gazety: Winnica, ul. Druby, 30

tel. redakcji +38067 3665050 email: spolskie@gmail.com www.slowopolskie.org

Skad redakcji:

Kolporta odbywa si w obwodach winnickim, ytomierskim i chmielnickim

Jerzy Wjcicki: redaktor naczelny email: euroconnect@ukr.net Tetiana Denisiewicz

Ewelina Nawrocka Julia Winiewska Stale wsppracuj: Sebastian Reca, Aliaksej Salej, Dominik SzczsnyKostaniecki

Pismo wydawane jest przy wsppracy i ze rodkw Fundacji Wolno i Demokracja