1.

GR Bu stajda, i hayatna atldktan sonra alabileceimiz i sahalarndaki organizasyon dzenini,renimimiz srasnda kazandmz teorik mhendislik bilgilerinin pratikteki uygulamalarn tanmamz ve incelememiz ama edinilmitir.Buna ek olarak kurulutaki mhendislik birimleri dndaki birimlerin ileyiini ve bunlarn mhendislik birimleri ile ilikilerini tanmamz ve incelememiz de amalanmtr. imento sektrnde staj yapma nedenim, ders olarak imento ve beton alm olmam ve derste renmi olduum teorik bilgileri fabrikada uygulamal bir ekilde grmektir.imento sektrndeki devam eden gelime de bu sektr de staj yapmak istememe neden olmutur. Ayrca staj seimini yaptm imento sektr ile okulda renilen ktle denklikleri ve enerji denkliklerini en iyi ekilde uygulayabileceimi dndmden imento sektrnde staj yapmay uygun buldum.

2.KURULU HAKKINDAK BLGLER Denizli imento Fabrikas Denizli - Afyon karayolu zerinde kente 40km uzaklktadr. 1975 ylnda kurulu almalarnda balanan fabrikann ilk temelleri 1978 ylnda atlmtr. Uzunca bir sre temel halinde kalan fabrikann 1984-1985 yllar arasnda inaat tamamlanmtr. 1987 ylnda imento deirmenlerinin devreye alnmasyla ilk deneme retimine balanm, 1988 ylnda ise 600000 ton/yl kapasiteyle retime geilmitir. 19932000 yllar arasnda yaplan yatrmlarla klinker retim kapasitesi 1815000 ton/yla, imento retim kapasitesi 2500000 ton/yl a kmtr. 1988 ylnda Tesis Mdrl, 1989 ylnda Messese Mdrl, 1990 ylnda ise Genel Mdrlk olarak itosana bal bir fabrika iken 1992 ylnda zelletirme Kurulu tarafndan Eren Holdinge satlm, 1993den bu yana da zel sektr olarak retimine devam etmektedir. Denizli imento Eren Grubu tarafndan gerekletirilen yatrmlarla, kapasitesini %300 artrm ve bugnk seviyesine ulamtr.Eren Holding, Denizli imento'da dnyann nde gelen imento ve inaat malzemeleri firmalarndan biri olan CRH group ile de ortak olmutur. Kapasite asndan Trkiyenin en byk 5 imento fabrikas ierisindedir. Denizli imento 2007 ylnn 2.yarsndan itibaren klinker ve imento retiminde kapasite art, enerji verimlilii ve evreye duyarllk projeleri iin yaklak 30 milyon $ tutarndaki yatrm faaliyetlerine balam olup, 2009 ylnda devreye alnan yeni farin ve imento retim niteleri ile lkemizin en modern ve kapasitesi yksek fabrikalar arasndaki yerini daha da st seviyeye karmtr. Denizli imento da 18 mhendis, 19 teknisyen, 4 tekniker, 75 memur ve 156 kapsam ii personel (ii) almaktadr.

ekil1. Kuruluun Organizasyon emas

2.1. Kuruluun Organizasyonu Hakknda Bilgiler 25 i gn staj yapm olduum retim mdrl fabrika mdrlne bal bir birimdir. Bu birimde en yetkili kii retim mdrdr. retim mdr olmak iin gerekli tecrbeye sahip olmak, grev ve sorumluluunun bilincinde olmak gereklidir. retim mdr olmak iin maden mhendislii veya kimya mhendisliinden mezun olmak gerekmektedir. retim mdrl, hammadde, yar maml ve maml olmak zere 3 blmden olumaktadr. Her blmn banda, o blmden sorumlu bir ef bulunmaktadr. Hammadde efi olabilmek iin genelde maden mhendisliinden mezun olmak gerekir. Yar maml ve maml efi olabilmek iin ise kimya mhendisliinden mezun olmak gereklidir. Denizli imento Fabrikasna yeni bir mhendis alnd zaman ncelikle 3 ay oryantasyon grmektedir. Bu sre iersinde fabrikay tanmas ve genel ileyiini grmesi amalanmtr. 3 aylk oryantasyon srecinden sonra genel mdr, yeni alnan mhendisi szl snava tabi tutmaktadr. Bu snav sonunda mhendis yeterli grlrse vardiya tutmaya balar. 3 ay sonunda tekrar snav yaplr ve yeterli grlmesi halinde retim mhendisi olarak grevine devam eder. Denizli imento Fabrikas 3 vardiya halinde retimine devam etmektedir. Her vardiyada tm fabrikadan sorumlu vardiya amiri bulunmaktadr. Vardiya amiri grev srecince btn fabrikay kontrol eder ve aksi bir durum olmas halinde bunu rapor eder. Her blmn banda bir tane teknisyen bulunmaktadr. Teknisyen, altnda alan iilerden sorumludur ve mhendisden gelen direktifleri onlara iletir. Teknisyenler, vardiya sonunda rapor tutarlar ve otomasyona iletirler. Bu raporlar otomasyondan mhendislere ulatrlr. Denizli imento Fabrikasnda otomasyon odas bulunmaktadr. Burada merkezi kumanda operatrleri tm fabrikay bilgisayarlardan ve kameralardan kontrol eder. Mal aknn kontrol ve her trl ama, durdurma ilemi buradan yaplmaktadr. 3.MENTONUN TARHES Klasik tarihin en eski antlarndan olan pramitleri M.. 5 y.y.da yunanl HEREDOT (M..484-420) grm ve kitabnda aklamtr. Eski msrllar snm kire ve al tan birlikte ya da ayr yar kullanarak, eski yunanllar ise snm kireci deniz hayvanlarnn kabuklaryla kartrarak kullanyorlard. Yeryznde ada betona benzer ilk yap malzemesi, kire harcna tula ve kiremit krntlar katmakla elde edilmitir. Bu tr yap malzemesi, Romallar zamannda kaldrm ta ve duvar olarak kullanlmtr. Zaman ile srekli bulunmas zor olan tula ve kiremit krntlar yerine, akl ta ve ya herhangi bir sert ta gemitir.

imentolama olay hakknda ilk dn yrten insan Romal VITRUVIUS olmutur. Btn maddeler gibi talarnda deiik eden yapl olduunu herkes bilir. Bu eler srasyla hava, su ve atetir. Havas ok olan talar hafif, suyu bol olan talar yapkan ve atei ok olan talar da gevrek olur. Herhangi bir ta yakmadan kum ve ya akl ve su ile birada kartrmak sureti ile sertletirmek mmkn deildir. Buna karn, ocaklarda yaklan talarda alev, btn gcyle tan rgsne yerleerek gevrekletirmektedir. Bu nedenle byk bi gzenee sahip olan bu gibi talar dayankszdr. Tan rgtn oluturan bu eden ikisi hava ve su, atein etkisinde yok edilmilerdir ve geride ancak gizli s kalmtr. Ta, yeniden su ile kar karya gelince, gizli ate dar atlr ve ta yeniden eski dayankllna sahip kar. Sonu olarak kire soutulmu ve fazla s aa braklmtr. Romallarn genellikle snm kire ta ve yanarda klleriyle yaptklar har eski alarn en iyi yap gereciydi. Roma imparatorluunun knden sonra Bat Avrupa da uzun sre unutulan imento yapmn 1756 da John Smeaton adnda bir ngiliz mhendis yeniden balatt. Smeaton, Devonun Pimout kenti aklarndaki bir deniz fenerinin yapmnda balayc madde olarak, iinde nemli oranda ki bulunan baz kire talarn tp kavurarak elde ettii imentoyu kullanmtr. Bunu izleyen 70 yl boyunca, deiik oranlardaki kire ta ve kil karmlar yksek scaklkta kavrularak eitli karmlar yaplmtr. En iyi sonucu 1824 de Joseph Astdin ald ve bir l kil ile l kire tan kavurarak stn nitelikli bir imento elde etti. Astdin bu karm ylesine yksek scaklklarda kavurmutu ki, iindeki maddeler neredeyse tmyle erimi ve karm souduu zaman kk topraklar halinde katlamt. Klinker denilen bu topraklar incecik bir toz haline gelinceye kadar tp suyla kartrldnda birka saat iinde son derece sertletiini gren astdin gelitirdii bu imentoya PORTLAND MENTOSU adn verir. nk setreleen imentonun grnm, o zamanlar ngilteredeki yaplarda ok kullanlan ve beyaz bir kire ta olan portland tana ok benziyordu. O gnden bu yana Portland imentosunun retim yntemlerinde nemli gelimeler olduysa da kullanlan maddeler hem hi deimeden kald. 4.MENTO NEDR? imento, balca silisyum, kalsiyum, alminyum ve demir oksitlerini ihtiva eden hammaddelerin teknolojik metotlarla sinterleme scaklna kadar piirilmesiyle elde edilen yar mamul madde klinkerin, tek veya daha fazla cins kat maddesiyle tlmesi sonucu elde edilen hidrolik balaycdr.

Hidrolik balayc ya da birletirici su ile temas ettii zaman sertleen ve etrafndaki madeleri birbirine yaptrma imkanna sahip malzeme demektir. imentoda bu zellik ok yksektir. Bu nedenle, kum eitli byklkteki akl imento ile kartrlp slatld zaman bunlarn hepsi bir sre sonra donarak yekpare bir ktle meydana getirir ki buna beton denir. 5.MENTO NASIL YAPILIR? imento retimini iki ana balk altnda toplamak gerekir. Birincisi yar mamul olan klinker retimi, dieri ise imento retimidir. Silisyum, alminyum ve demir oksitleri ihtiva eden kalker ve kilin kimyasal bileimleri gz nne alnarak belirli oranlarda kartrlp yksek dereceli scaklkta piirilmesi suretiyle elde edilen ve klinker adn alan yar mamul maddeye, % 3,5 orannda al ta katlarak tlmesiyle elde edilir. imento retim prosesleri klinkerin elde edili biimine gre 3 balk altnda toplanr. Bunlar; Ya proses, yar ya proses ve kuru prosesdir. Denizli imento Fabrikas retime getiinden beri kuru prosesle imento retimi yapmaktadr. Bu sistemle alan fabrikada sanayi at kesinlikle olmaz. nk alnan hammaddeler nce krcdan geirilir, ayr ayr krlan hammaddeler tme sistemine gnderilir ve un haline (farin) gelinceye kadar deirmende tlr ve kapal sistem olan haval bantlar vastas ile tanr.Tahliye borularnn kalpeleri alarak altta yer alan stok silolara biriktirilen farin fuller pompalar yardm ile ilk nce dner frn nitesi n stc siklonlar grubuna, buradan da dner frna sevk edilir. Yar mamul olan klinker kapal stok sahasna stoklanr. Klinkere belirli oranlarda katlan al ve katk maddesi olarak da trasn (volkanik tf, doadan aln ekliyle sadece krma ilemine tabii tutulur.) imento deirmeninde tlmesi ile elde edilen imento paketleme nitesindeki silolara kapal sistemle sevk edilir ve sata hazr durumda olur. 6.HAMMADDE imento yapmnda hem tabii mineraller, hem de endstriyel rnler kullanlabilir.Kire, silis, alminyum oksit ve demir oksit ieren mineraller, imento yapmnda hammadde olarak kullanlrlar. imentonun ana hammaddesinin kalker ve kil olduu sylenebilir. Ancak kalker ve kil istenen bileimi vermiyorsa ierisine demir ve kum cevheri gibi hammaddelerin belirli oranda ilave edilmesi gereklidir. Denizli imento Fabrikasnda hammadde olarak kalker, kil ve demir cevheri kullanlmaktadr.

6.1.Kire Komponenti: Kalker (Kire Ta) Kalker, yaygn olarak kullanlan, ok geni alanlara teekkl etmi olan, nemli bir tortul kayatr. Bileim olarak CaCO3dr. Kalkerin en saf ekilleri kalsit ve aragonittir. Kalker ve tebeir, CaCO3n en fazla bulunan ve mermere en ok benzeyen ekilleridir. Kalkerin ince taneli kristallerden oluan bir yaps vardr. Kalkerin yalnzca en saf ekli beyaz olup; zgl arl 2.7g/cm3 dr. Genellikle kalkerin iinde rengini etkileyen killi mineraller veya demir bileiklerinden oluan katk maddeleri bulunur. Portland imentosu yapm iin tm jeolojik biimlerdeki CaCO3 uygundur. Denizli imento Fabrikasna kalker fabrikaya 2km uzaktaki kalker ocandan salanmaktadr. Yaklak %92-98 CaCO3 iermektedir. 6.2.Kil Komponenti imento kimyasnda ikinci nemli hammadde kildir. Killer zellikle feldspat ve mikada bulunan alkali ve toprak alkali maddeleri ieren alminyum silikatlarn deime rnleridir. Ana maddesi alminyum silikahidratlardr. Kilin kimyasal yaps, saf kil mineraline yaklaandan, iinde nemli miktarlarda Fe(OH)3, demir slfit, kum, CaCO3 gibi katk maddeleri bulunanlara kadar deiir. inde yabanc madde bulunmayan kil beyazdr. Fe(OH)3 kilin rengini veren esas maddedir. Organik maddeler de kile renk verebilir. imentodaki alkalilerin ana kayna kil komponentidir. Denizli imento Fabrikasna kil 13 km mesafedeki kil ocandan gelmektedir. 6.3.Dzeltme Maddeleri imentonun hammadde karmnda gerekli bir kimyasal madde yeterli miktarda bulunmuyorsa dzeltme maddeleri ilave edilir. rnein Fe2O3 eksikliinde, slfrik asit fabrikas atklar (yanm pirit, cruf) veya demir cevheri kullanlr. Denizli imento Fabrikasnda dzeltme maddesi olarak demir cevheri kullanlmaktadr. Hematit eklinde ve +3 deerliinde olan demir cevheri, hammadde karmnn frnda daha kolay ve daha az s ile pimesini salar. +2 deerlikteki demir cevheri dzeltme maddesi olarak kullanlmaz. nk yeteri kadar ykseltgenemez ve manyetiklik oluturur, bu da imento iindeki fazlarn bozunmasna neden olur. Ayn zamanda imentonun mukavemetini de drr. Denizli imento Fabrikasna demir cevheri Uaktan, tras Burdurdan, al ta Honaz dan, kmr ise Ktahyadan gelmektedir.

6.4.Ocaklardan Hammadde karlmas imento hammaddelerinin karlmas ve nakliyesi her eyden nce ekonomik olmaldr. Denizli imento Fabrikasnn kalker ve kil ocaklarnn fabrikaya yakn olmalar nedeniyle byk avantaj salamaktadr. Hammadde karlmas ve nakliye iinin toplam retim maliyetinin %10u oluturduu gz nnde tutulursa, bu orann dmesi fabrikann karn arttrr. Kalker ocandan hammadde karlmasnda patlayc maddeler kullanlmaktadr. Bu patlayc maddeler yle verilebilir: Platinli patlayclar, Kartu halinde toz patlayclar, Amonyum nitrat ve ya karm. Bir ok patlatma usul vardr: Kk apl deliklerde seri patlatma, Geni apl deliklerde patlatma. Uygulanacak metod kayann cinsine, sertliine, tabakalarn durumuna, ayna yksekliine ve ocaklardaki imkanlara gre deiir. Geni apl deliklerde patlatma yntemi kullanlrken delikler geni apl (95lik tij) ve hafif eimli olarak delinirler. Bunlar 13-15m derinlikte 6-10cm apndadrlar. Bu derinlik ve ap ilenecek hammadde yata ve arazinin artlarna baldr. Delme ilemi vegondrille yaplr.
Sktrma maddesi Teknik amonyum nitrat Elektrikli kapsl Dinamit NH4NO3 NH4NO3

1215m

Gvenli patlatmay salamak iin delikler seri balanr. Denizli imento Fabrikas kalker ocanda 18-26 kg teknik amonyum nitrata karlk 3-5 tane dinamit kullanmak gerekir. Kil ocanda ise hammadde kartlmas dozerlerle yaplmaktadr. Ocaklardan karlan hammaddeler fabrikaya kamyonlarla sevk edilmektedir.

7.PROSESN AKIINA GRE NTELER

ekil 2. Kuru sistemde imento retimi

n stc (Istma) Hammadde (Al ta) Yakt

Konkasr (Krma)

Farin deirmeni (tme)

Dner frn (Kalsinasyon, Sinterleme)

Klinker Soutucu (Soutma)

Paketleme

imento deirmeni (tme) Katk maddeleri

imento retiminde kullanlan hammaddeler; hammadde ocaklarndan genellikle sert olduklar iin patlayc maddeler yardmyla karlr ve ykleyici i makineleri ile nakil aralarna yklenerek krlmak zere konkasrlere (Ta Krc) tanr. Hammaddeler, konkasrlerde krldktan sonra stokholde stoklanr. Syrclar yardmyla stokholden alnan hammaddeler belli oranlarda kartrlarak farin deirmenlerine alnarak tlrler. Farin adn alan karm piirilmek zere hazr olarak farin stoklarnda stoklanr. n stclardan geirilerek dner frna sevk edilen farin yaklak 1400-1450 derece scaklkta piirilir. Dner frndan klinker olarak kan yarmaml rn soutucuda soutularak klinker stokholnde stoklanr. Alta ve retilecek imento cinsine uygun katklarla imento deirmenlerinde tlr. imento cinslerine gre ayr ayr silolarda stoklanan imento, torbal ve dkme imento olarak sata sunulur.

7.1.Konkasr (Krc) Ocaklardan tanan hammaddeler (kalker, kil , demir cevheri) ile tras ve al ta konkasrde 2.5-3.0 cm byklnde krlr.Bundaki ama, farin ve imento deirmenlerinde, hammaddelerin kolay tlebilmesi ve bylece kapasite artrmnn salanmasdr.Krlacak hammaddelerin kendilerine zg krlma zellikleri vardr. Baz hammaddeler kolay krlrken bazlarnn krlmas iin daha ok enerjiye ihtiya vardr.Kalker gibi sert ve byk paralarn kile oranla krlmalar daha zordur.Hammaddelerin bu zelliklerinden dolay konkasrn kapasitesi deimektedir. Konkasrn hammaddelere gre kapasitesi yledir: Kalker Kil Al ta Tras : 250 ton/h : 450 ton/h :450 ton/h : 400 ton/h Bu oranlar sabit olmayp, ocaklarn mesafesi hammaddelerin ocaktan nakliyesinde kullanlan ara says, stoklanan hammaddenin durumu gibi vs. etkenler kapasiteyi etkilemektedir. Denizli imento Fabrikasnda 2 tane konkasr bulunmaktadr.Bunlardan 1. konkasr ift rotorlu diskli ekili krcdr. Her rotorda 28 tane eki bulunmaktadr. ekilerin arlklar 90kgdr. Devir says 550 d/dak dr. Malzemeler 25-40 mm byklnde krlmaktadr. Krlacak malzemenin tlmesini salayacak elik bandn eim as 25o dir. Yaklak 500 ton/h kapasitededir. 2. konkasr ise tek rotorlu olup diskli ekili krcdr. Bulunan tek rotorda 48 eki vardr. ekilerin arlklar 90kgdr. Devir says 375.16 d/dak dr. Malzemelerin krldktan sonraki boyutu 25-30mmdir. Krlacak malzemenin tlmesini salayacak elik bandn eim as 25odir. Yaklak 1000 ton/h kapasitelidir. Krlan malzeme sadece kalker olup 600-700 ton/h tr. (NOT: kinci krcnn ekileri manganl olduu iin sadece kalker krlmaktadr.) Krclarn alma tarz ise aadaki gibidir; Krlacak hammadde konkasr bunkerine boaltlr buradan elik bant vastasyla konkasre gelir. Konkasrn iinde birbirinin tersi ynnde dnen rotorlar vardr. Bu rotorlar zerinde ekiler vardr. Krlacak olan hammadde bu rotorlar arasna girerek ekiler 10

Demir cevheri : 450 ton/h

yardmyla krlr. Yeterli ebatlara gelen hammadde rotorlarn altndaki zgaradan geerek 2000lik banda dklr. Izgaradan geemeyenler yeniden rotorlara dnerek ekiler yardmyla yeniden krlr. Krlan malzeme bantlar yardmyla farin bunkerine yada stok hollere aktarlr(ihtiyaca gre). Konkasre verilen hammadde rutubetli olursa verimi drr.Konkasr verimini rutubetle birlikte tane boyutu ve malzemenin plastik yaps da etkilidir.Rutubeti yksek hammadde verildiinde ekiler tkanp motor amperlerinin ykselerek motorlar devre d kalabilir.Tkanmalar nlemek iin konkasre verilen maddenin rutubetine dikkat etmek gerekir. Stoktan malzeme alnmas; Syrclar Koval bant ile gerekleir. [1]

7.2.Syrclar Denizli imento Fabrikasnda 5 eit syrc bulunmaktadr. Bu syrclar bir kol ve bir dnen kazyc kolu paletlerden ibarettir. Bu syrclarn zellikleri Ekte verilmitir. 7.3.Farin Deirmeni Denizli imento Fabrikasnda 3 adet farin deirmeni bulunmakla beraber bu deirmenlerin zellikleri Ekte verilmitir. Farin, imento hammaddesinin ;(kil, kalker, demir cevheri) kurutulup belli bir incelie kadar tlmesiyle meydana gelir. Hammadde stok holnde konkasr nitesi tarafndan krlm olan kil, kalker ve demir cevheri syrc ve lastik bantlardan geerek arabal bant araclyla ait olduklar bunkerlerde toplanrlar. Bunkerlerin zerinde bulunan arabal bant ift ynl alabilir. Farin nitesinde 3 hammadde bunkeri vardr. Bunlar kil, kalker ve demir cevheri bunkerleridir.Farin deirmeni 1de kalker ve kil bunkeri 350 ton, demir cevheri bunkeri ise 100 ton kapasitelidir. Bunkerler genelde betondan imal edilmitir. Bunkerlerin alar iindeki malzemelerin akn engellemeyecek ekilde olmaldr. Akn rahat olmas iinde bunkerin i yzeyi dz ve przsz olmaldr. Bunkerlerin altnda tartm yapan schenk mevcut olup laboratuarlardan gelen bilgiler dorultusunda malzeme miktar ayarl bir ekilde lastik besleme band araclyla besleme yaplr.Buradan elevatre gelir.Tek banttan geerek kurutucuya gelir.Gelen malzeme 3 ayr ilem grr;

11

1.) Sistem fan vastasyla ok ince (1. Boyutlu) malzemeler seperatrden direk geerek siklonlara birikir.Haval bantlar vastasyla silo elevatrne ve oradan da siloya stok yaplr. 2.) Orta (2. Boyutlu) malzemeler sistem fan vastasyla ekildikten sonra iki yan kollardan bantlar vastasyla deirmende tlr.Siloya verilir. 3.) ri (3. Boyutlu) malzemeler n ezme bunkerine gelir ve sarsak elek vastasyla (iki silindir arasnda krlr) krlr ve tekrar elevatrden kurutucuya sirklasyon yaplr. Bu ilem n ezme ilemidir.n ezme sisteminin kapasitesi 290 ton/hdur.Krc hidrolik basnc 130 bar ve iki silindir aras da 10 mm olmaldr. Malzeme farin deirmenine tanr.Farin deirmenine gelen malzemeler dner frndan alnan scak gaz ile (300oC) kurutulur tlr.Yani kurutarak tme ilemi yaplr. ayet dner frn herhangi bir nedenle duruyorsa ve farin deirmeninin almas gerekliyse kurutarak tme ilemi iin gerekli scak hava sten ocandan alnr. terek kurutmann en nemli zellii iki farkl ilemin ayn anda yaplmasdr.ou kez tme devresinde bulunan sten oca (scak hava oca) gibi yarmc makineler kurutma ilemine yardmc olarak verimin ykselmesini salar.letme kolayl ve enerji tasarrufu bakmndan imento fabrikalarnda ya baca gazlar veya klinker soutucusundan alnan scak hava terek kurutmada rahatlkla kullanlabilir.tlerek kurutma ilemi ksa srede tamamlandndan enerji tasarrufu bakmndan ok ekonomiktir. Bu deirmenlerde tme srasnda scak gaz ile malzeme ok iyi karr.Kullanlan scak gaz miktar bunlarn scaklna ve malzemedeki rutubet miktarna gre tespit edilir. Farin deirmeni 1de tme ilemi deirmenin iindeki eitli aplardaki elik bilyeler ile olur.Deirmenin iinde bilye aplar 90-80-70-60-50-40ve 30mmdir. Deirmende retilen farin emi sayesinde scak hava ile birlikte seperatrden geerek toplama siklonlarna ular.Sistemde 4 adet toplama siklonu mevcuttur.Seperatrden geemeyen iri malzeme geri dn bandyla deirmenin giriine verilir. Siklonlarda toplanan ince malzeme basnl helezonlarda ilerleyerek haval bant araclyla elevatre ular.Elevatrden kompresr ile homojen silolarna baslr. Siklonlardaki scak gaz ise soutma kulesinde belli bir dereceye kadar soutulup elektro filtreye ular.Filtrede ayran ince malzeme helezonlarda toplanarak elevatr araclyla frn bunkerlerine ayet frn duruyorsa farin silosuna gnderilir. imentoda kalitenin hep ayn ekilde kalmas iin kullanlan karmn hep ayn kimyasal durumda bulunarak dner frna verilmesi gereklidir. Bu durum ancak malzemenin dzgn bir ekilde homojene edilmesiyle mmkn olur. 12

Farin deirmeni 2 ve 3, ayn tip deirmenlerdir ama farin deirmeni 3 daha yksek kapasitelidir.Bu deirmenlerde de sistem ayn ekilde ilemekte ancak tlme ekli farkldr.Bu deirmenler pozisyon itibariyle dik durumdadr.Alt ksmnda redktr ve bunun stnde dner tablo vardr.Deirmenin iinde 3 adet vals ve hidrolik bir sistem olduu iin 3 adet de piston mevcuttur.Dner tablo redktrden ald hareket ile dner ve valsler arasnda ezilen malzeme farini oluturmaktadr.[1] 7.3.1.Farin Homojenizasyonu Denizli imento Fabrikasnda farinin homojenizasyonunda Fuller sistemi uygulanmaktadr. Fuller sistemi drtleme sistemi olarak da bilinir. Burada silo zemininin hava datm kutular kadranlarla birletirilmitir. Bunlardan her biri srasna gre kartrma kadran olarak vazife grrler. Bu anda dier kadran havalandrma kadran olarak alr. Toplam hava ihtiyac iki kompresr tarafndan karlanr. Bunlar hava kartrma kompresr ve havalandrma kompresrdr. Kil, kalker ve demir schenklerle farin deirmenine gnderilir. Bu schenklerin kapasiteleri kilin 70x1.5 kalkerin 115x1.5 demirin ise 10 ton/h dir. Yksek hacim arl olan farin havalandrma kadranlar zerinden sabit bir halde malzeme stununa kartrma kadran zerine nfuz eder ve buradan yukarya doru ykselir. Bu sayede srekli dik bir malzeme sirklasyonu meydana gelir. Her 4 kadrandan biri tespit edilen zaman aralklarnda kartrlmaya maruz braklr. Kartrlan kadran bir sonraki kadrann zerine ilave edilerek ilem tekrarlanr. Bu sayede farin hemen hemen tam homojenizasyona ulam olur. lem 100dkda tamamlanr. Buradan alnan numune laboratuarlarda yaplan analizlerle kontrol edilir. Sonuca gre eksik olan hammadde (kil veya kalker) ilavesiyle istenilen nitelikteki farin elde edilir. Daha sonra oluan farin stok silosuna boaltlr. Homojen olan farin, farin stok silosuna gnderilir. farin homojen silosu ve farin stok silosunun bir altta biri sttedir. Silonun ap 11m dir. 7.3.2.Farinin Piirilme Yatknl Farin hazrlamada kullanlan maddelerin bileimi, klinker bileimine ne kadar yatkn ise o kadar kolay piebilir. Bu maddeler ne kadar saf ve birbirinden farkl zellikte olursa, kat fazdaki reaksiyonlarn glnden dolay o kadar ok ince tlmeli ve ok iyi homojenletirilmelidir.Kil yerine kuvarsl malzeme, marnl kalker yerine kire ta kullanlrsa pime gleir. Az komponent ile allmaldr. Kartrlan madde eidi arttka homojenlik tam olarak salanmaz ve pime g olur. 7.4.Siklonlu n Istc-Humbolt 13

Frn terk eden gazlarn ihtiva ettikleri sdan azami derecede faydalanmak iin n stc sistemler kullanlr. Bu sistemler farini, kurutma n stma ve ksmen kalsine etmeyi salamaktadr. Humbolt siklonu, 4 kademeden olumutur. 1 nolu siklon byk ayrma yapacak ekilde dizayn edilmitir. 2, 3, 4 nolu siklonlarn aplar ayndr. Bu siklonlarda byk bir ayrma derecesi istenmez. Siklonlarda bir tane dalg boru vardr.Siklondan kan gaz borusuna ters istikamette siklonun ierisine doru sarkm vaziyette monte edilmitir.Krom nikelli malzemeden yaplm dalg borusunun grevi gaz hzn ayarlamak ve ayrm grevini yapmaktr.Siklonlar ters akm prensibine gre almaktadr.Stok silolarndan alnan farin airlift ile 2. siklondan kan gaz borusuna verilir. Farin aa doru inerken, scak frn gazlar da aadan yukar doru emilir. 5070oCde siklona giren farin, baca gaz vantilatrnn emi tesiriyle frna girinceye kadar 800850oCye kadar snr.Dier taraftan 850-1050oCde frn terk eden scak gazlar baca gaz vantilatrnn emiiyle 300-350oCye kadar soumu bir ekilde siklonlar terk eder. Siklonlarda klape ve sektirme iberleri mevcuttur.Klapelerin grevi, siklonun ierisinde gazlardan ayrlp siklon konisine ve oradan mal ak borusuna gelen farini, alt siklonun gaz borusuna gemesini salamak buna karn mal borusundan siklonun ierisine scak gaz gemesini engellemektir, yani szdrmazl salamaktr. Sektirme iberinin grevi ise, mal ak borusundan alttaki siklonun gaz borusuna dklen farinin dalmasn salayarak, emiin tesiriyle bir stteki siklona srklenmesini salamaktr. Bylece farinin yolu uzatlmakta ve gazlarla daha uzun sre s alverii salanmaktadr. 7.4.1.Siklonlu n Istcnn nemi 1.Enerji Tasarrufu: Dner frn scak gazlar frn 800-1000oC bir scaklkta terk eder. Bu scaklktaki gazlar siklonlu n stclardan ters akm prensibine gre geirilerek frna verilen farin stlr ve yaklak 800oC scaklkta ve %95-98 kalsine olmu halde frna intikal eder. Scak gazlar yaklak 300-350oC civarnda bir scaklkta siklonlardan darya atlr. Farinin 70oC civarnda bir scaklkta siklonlara girip frn scak gazlar ve kalsinatr gazlaryla snp 800oC scaklkta %95-98 kalsine olmu halde frna intikal etmesi byk bir enerji tasarrufudur. 2.Verim Art: Farinin siklonlarda belirli bir oranda hazrlanp frna intikal ettirilmesi frnn ykn azaltr. Frn ap ayn olmasna ramen siklonlu frnlara oranla boylar iki

14

kat daha uzundur. Bu nedenle farinin klinker halinde frndan k sresi uzar ve daha az verim elde edilmesine neden olur. 3.Dner Frnn Boyunun Ksalmas: Farin 1000-1100oC scakla kadar snp %90-95 kalsine olmu vaziyette frna girmektedir. Bu nedenle frn boylar takriben %50 mertebesinde ksalmtr. Siklonlu n stclarn kullanlmasyla byk kapasiteli dner frn imalatlar gerekletirilmitir. 7.4.2.Siklonlu n Istcnn alma Prensibi Siklonlar, ters akm prensibine gre alrlar.Stok silolarndan alnan farin, airlift ile siklonlara verilirken frn scak gazlar ise aadan yukarya doru emilir. Farin, siklon kademelerinden, yerekimine paralel olarak frna inerken, gaz kanallarnda, baca gaznn emiliiyle, frn ve kalsinatr scak gazlar ters ynde ykselir. Bylece farinin kalsinasyon derecesi arttrlm olur. 7.5.Dner Frn Denizli imento Fabrikasnda 2 adet dner frn bulunmaktadr ve bu dner frnlarn zellikleri Ekte verilmitir. Dner frn yavaa dnen silindir eklindeki bir borudan ibarettir.i yksek sya dayankl malzeme ile rtldr.Dner frn devri tonaja gre deimektedir.Belirlenen bir set deerine gre frnn devri ayarlanabilir (set deeri 2.51rpm). Piirilecek farinler, intikal blmnden frnn iine gnderilir.Frnn u ksmna yani boalma ucuna monte edilmi yakma dzeni ile de piirilir. Uzunluuna gre frn mantosu, 3 adet tayc dzen (gale) zerine oturmaktadr. Her gale zerinde 2 tane tayc rulo vardr. Frn mantosuna monte edilmi ringler galelerin zerine binmitir.Galeler genellikle ringlerden 40-80mm daha genitir.Normal almada frn aaya ve yukarya hareket etmekte, bu sayede galelerin btn yzeyine yaylmak suretiyle galelerin zerinde belli blgede anmay nlemek mmkn olmaktadr. Frn tahrik sistemi, frn giri ucuna yakn olmak kouluyla, galelerden birinin yanna monte edilmitir. Bunun nedeni, tahrik sistemini hararetten korumak iin sinter blgesinden uzaa yerletirmektir. Tahrik sistemi frn zerine monte edilmi byk bir dili (fener dili), tahrik dilisi (pinyon dili), tahrik anzman ve tahrik motorundan olumaktadr. Byk dili, frn zerine bir miktar esneklik verilerek monte edilmitir. Bunun nedeni herhangi bir sarsntnn dorudan frn mantosuna iletilmesini ve tulalarn dklmesini nlemektir. Elektrik kesilmelerinde, ani durmalarda frn deformasyondan korumak iin benzinle alan yardmc tahrik motoru vardr. Bu frn yava yava dndrerek deformasyonu engeller.

15

Frn blmden olumaktadr. Kalsinasyon, sinterleme ve soutma frnn blmleridir. Farin frndan geerken 1400-1450 oC derecelerde reaksiyonlar ile klinker oluumu salanr. [1]

7.5.1.Dner Frnda Meydana Gelen Reaksiyonlar Suyun buharlamas 100oCde balar. Kildeki kristal suyun buharlamas 500oCde balar. MgCO3n ayrmas 600oCde ayrmaya balar. MgCO3 MgO + CO2(g)

CaCO3n ayrmas takriben 825-900oC arasnda olur. CaCO3 CaO + CO2(g)

Kire ve kilin birlemesi takriben 800oCde balar ve 1450oCde tamamlanr. 1000oCye kadar Al2O3in tamam CaO ile birleerek monokalsiyum alminat oluur ve dk konsantrasyonda di kalsiyum silikat oluur. Al2O3 + CaO SiO2 + 2CaO
1000oC

CaO. Al2O3 (monokalsiyum alminat) 2CaO.SiO2 (di kalsiyum silikat) (C2S)

1200-1300oC arasnda mono kalsiyum alminattan tri kalsiyum alminat teekkl eder. CaO + Al2O3 + 2CaO meydana gelir. 2CaO.Fe2O3 (di kalsiyum ferrit) 4CaO.Fe2O3 (tetra kalsiyum almina ferrit) 1300oCden daha yksek scaklklarda tri kalsiyum silikat (3CaO.SiO2) oluur. ok kompleks ve hala aydnlatlmam olan pime reaksiyonlar topluca yledir: 12CaO + 2SiO2 + 2Al2O3 + Fe2O3 3CaO.Al2O3 + 4CaO.Al2O3.Fe2O3 3CaO.Al2O3 + 6H2O 7.5.2.Dner Frnn Tipi 3CaO.Al2O3.6H2O + s [3] 3CaO.SiO2 + 2CaO.SiO2 + 3CaO.Al2O3 + 3CaO. Al2O3 (tri kalsiyum alminat) (C3A)

Bu arada di kalsiyum ferrit ve daha kompleks olan tetra kalsiyum almina ferrit de

16

Denizli imento Fabrikasndaki dner frn tek apl dner frn olup en frn tipindedir. Tek apl dner frnlar, farinin, frnda pime sresini ksaltt gibi kapasitenin artmasnda byk rol oynar. Ayn zamanda enerji tasarrufu da salar. Frnn eimli olarak dizayn edilmesinin sebebi; frn dnerken, farinin pierek klinker halinde ka doru kaymasn salamaktr. imento dner frnlarnda yaktlarn tam yanmasn salamak iin yaktn cinsine ve frn tipine gre daima %5 ile %20 aras hava fazlasyla alr. imento dner frnlarnda tip hava kullanlmaktadr: 1.Primer Hava: Primer hava zel bir vantilatr vastasyla alev borusunda yaktla beraber frna verilen havadr.Primer havann grevi; yakt frna pskrtmek ve frn ierisinde yakma havas ile sratle karmasn salamaktr. Sekonder havaya nazaran daha souk olduundan alev borusunu soutmaktadr. Alev borusunun ucunda koklama tehlikesi, alevin boru ierisine geri tepmesi ve trblatrn kzmas gibi hadiseler nlenmi olur. 2.Sekonder Hava: Asl yakma havas olan sekonder hava klinkerin soutulmas neticesiyle soutmadan alnan scak havadr. 3.Tersiyer Hava:Klinker soutucudan alnp kalsinatre beslenen havadr. 7.5.3.Dner Frnn Blgeleri ekil 3.Dner Frn Blgeleri

Kalsinasyon blgesi

Emniyet Gei blgesi blgesi

Sinter Blgesi

Havuzlama blgesi

Kalsinasyon Blgesi: Dner frn giriinden emniyet blgesine kadar olan blge, kalsinasyon blgesidir. Kalsinasyon blgesinde, dner frn mantosu, %42-50 Al2O3 ieren amot tulalarla rldr. Kalsinasyon blgesinde; CaCO3 CaO + CO2(g)

Reaksiyonu gerekleir. CO2 tamamen ayrr ve CaO serbest kalr. Emniyet Blgesi: Kalsinasyon blgesinden sonra frn kna doru takriben frn apnn 2 kat kadar olan blgeye denir. Emniyet blgesinde dner frn mantosu %50-80 Al2O3 ihtiva eden yksek alminal tulalarla rlr. nk bu blgede zaman zaman frn rejiminden dolay scaklk 1250oCnin zerine kabilir. 17

Gei Blgesi: Emniyet blgesiyle sinter arasnda frn manto apnn takriben 2 kat olan blgeye denir. Emniyet blgesinde de dner frn mantosu ap 2 katdr. Bu blge sinterle i ie saylr. Klinkerleme reaksiyonlar ksmen likitlemesi bu blgede balad iin tulalarn zerine anzast balar. Fakat likit gaz miktarnn azlndan dolay anzast zayf olup sk sk dklr. Anzast dklrken beraberinde bir miktar tula kopardndan tulann mr ksalr. Sinter Blgesi: Dner frnda kimyasal reaksiyonlarn meydana geldii klinker bileiklerinin olutuu blgedir. Sinter blgesinde dner frn mantosu magnezit-krom tulalarn zellii gerei zerine bir kabuk balar. Buna anzast denir. Havuzlanma Blgesi: Sinterin bittii noktadan dner frnn kna kadar olan blgeye denir. Havuzlanma blgesinde alevin tesiri biter ve klinker 1400oCden 1300-1250oCye kadar souyarak soutmaya dklr.[2] 7.6.Klinker Klinker, gayet ince tlm byk bir ksmn CaO, SiO2 , az miktarda Al2O3 ve Fe2O3in tekil ettii hammaddelerin homojen bir karmnn en az sinterlemeye kadar piirilmesi neticesinde elde edilen yar mamul maddedir. 7.6.1.Portland imentosunun Klinkerinin Mineral Fazlar Portland imentosu klinkeri u kimyasal maddelerden olumutur. Tablo 1. Portland imentosu Klinkeri Bileimi SiO2 Al2O3 Fe2O3 Mn2O3 TiO3 1) Tri kalsiyum silikat 2) Di kalsiyum silikat 3) Tri kalsiyum alminat 4) Tetra kalsiyum almina ferrit %17-25 %3-8 %2-4 %0-3 %0-0.5 CaO MgO K2O+Na2O SO3 P2O5 3CaO.SiO2 veya C3S-Alit 2CaO.SiO2 veya C2S-Belit 3CaO.Al2O3 veya C3A-Selit 3CaO.Al2O3.Fe2O3veya C4AF-kahverengi millarit %60-67 %1-5 %0.2-1.3 %1-3 %0-1.5

Klinkerin temel yapsn tekil eden bileikler;

5) Az miktarda serbest kire (CaO), MgO, kkrtl bileikler ve alkaliler bulunur. Kildeki bal suyun uzaklatrlmas ile kalsiyum ve magnezyum karbonatlarn bozulmas ve piirilmesi esnasnda klinker basamakta teekkl eder. 1000oCye kadar olan birinci ksmda tm Al2O3 kire ile birleerek CaO.Al2O3 meydana gelir. Silis de reaksiyona girerek 2CaO.SiO2 haline geer. Klinker bileiklerinin olumaya balad bu ilk safhada 2CaO.SiO2 konsantrasyonu dktr. 18

kinci basamakta karm 1200-1300oC arasnda stlrken ilk safhada teekkl eden CaO.Al2O3 kirele doyurulur ve 3CaO.Al2O3 oluur. Ayn anda CaO nn bir ksm Fe2O3 ile birleip 2CaO.Fe2O3e dnt gibi daha kark bir bileik olan 4CaO.Al2O3. Fe2O3 oluur. Bu reaksiyonlar hammadde karmnn kimyasal terkibine bal olarak 1300oCnin altnda umumiyetle kat fazda cereyan eder. nc basamakta malzeme 1300oCden daha yksek scaklkta ortama girer. Bu scaklkta karmn bir ksm sv haldedir ve bu durum di kalsiyum silikatn bir dereceye kadar serbest kirele birleerek tri kalsiyum silikat meydana getirir. Klinker bileikleri bu safhada sona erer. Alit(C3S): Portland imentosu klinkerinin en nemli kristal yapta olup kristal yapsndaki zellik nedeniyle erken dayanm kazanmasn salamaktadr. C3Sin %55-60 arasnda olmas istenir. Klinkerde C3S %65den fazla ise pime zorluunun yan sra imento dayanm der. Belit(C2S): Belit esasnda C2Sin -grn eklidir. eklini korumas iin hzl ve ani soutma tercih edilir. Alitten daha yava sertleir. Ama uzun zaman sonra ayn mukavemete ular. Belit sinter blgesinde kat fazda meydana gelir. Portland imentosu klinkerinde %25e kadar C2S bulunur. C2S imentonun ge dayanm kazanmasna etkendir. Selit(C3A): Betonun ilk 24 saat ierisinde sertlemesini temsin eden siyahms amlam partikllerdir. Hidratasyon ss yksektir. Su ile derhal sertleir. imentolardaki optimum C3A ierii %8-12dir. %12 zerinde dayanm der. Su ile derhal kalsiyum alminat hidrat oluturur. Kalsiyum almina ferrit (C4AF): Hidrolik sertlemeye fazla bir yardm yoktur. imentonun rengini etkileyen komponanttr. Miktar ne kadar fazla ise imentonun rengi koyu olur. Optimum C4AF miktar %12-13dr. Eer C4AF bu deeri geerse imentonun dayanm azalr. 7.6.2.Klinker Soutucu 7.6.2.1. Klinkerin Soutulma Sebepleri Kzgn haldeki klinkerin stokhole nakli zordur. 1250-1300oC scaklktaki klinkeri direkt koval bantla stokhole nakledersek, kovalar ve dier sistemler ok abuk deforme olur. Scak klinkeri tmek ok zordur. Ayrca deirmen tarann dmesine ve sistemin deforme olasna neden olur. Klinkerin soutulmasnda kullanlan snm havann sekonder hava olarak dner frnda kullanlmas retim masraflarn drr.

19

Uygun bir soutma ilemi imento zelliklerini dzelttii iin klinker soutulur.

Denizli imento Fabrikasnda, Fuller-Izgaral Soutucular kullanlmaktadr. Frndan kan klinker, zgara zerine dklr. Izgara yzeyi plakalardan meydana gelmitir. Bu plakalarn 5-8.5 cm arasnda deien bir aln ykseklii vardr. Aln, zgara zerindeki mal ileriye itmeye yarar. Klinkeri soutmak iin gereken hava vantilatrler vastasyla verilmektedir. Hava, zgaralarn deliklerinden ieri girer ve zgara zerindeki klinkerin arasnda geer bylece klinker ssn havaya brakr. Izgara deliklerden dklen ufak taneler toz bunkerinde birikir. Bunkerlerin altndaki szdrmaz klapeler belirli zaman aralklarnda alarak klinkeri altndaki nakil zincirine dker. Oradan klinker haval banda tanr. Izgara zerindeki klinkerler ise zgarann hareketi ve itmesiyle sonraki klinker krcya dklr. ri paralar krcdan krldktan sonra stokhole tanmak zere haval banda dklr. Klinker soutucuya 1200-1300oCde dklmekte ve 100-150oC de kmaktadr. Istlm havann byk bir ksm sekonder hava olarak kullanlr. Artan da kmr kurutma veya tmede kullanlabilir. 7.6.2.2.Klinkerin Hzl Soutulmasnn Faydalar Klinkerin hzl soutulmas sayesinde di kalsiyum silikatn eklinden hidrolik zellii olmayan ekline dnmesi nlenir. eklini korumas salanr. Eer klinker ok yava soutulacak olursa 2CaO.SiO2 ve eklinden ekline geerek tozlar. eklindeki C2Sn dayanm zellii yoktur. Klinkerin hzl soutulmasnda salanan ok nemli bir fayda, elde edilen imentonun salam ve slfatl sulara kar dayankl olmasdr. Klinker yava soutulursa elde edilen imento slfatl sulara dayankl olmayaca gibi ani donma yaparak alma glkleri yaratr ve mukavemet dmesine neden olur. 7.7.imento Deirmeni imento deirmenin amac klinker, al ve kat olarak iine katlm trasn istenilen incelikte tlmesidir. tlme ileminden sonra elde edilen madde imentodur. Elde edilen imento, imento silolarna sevk edilerek paketleme veya dkme olmak zere sata sunulur.Denizli imento Fabrikasnda 2 adet bilyal imento deirmeni ve 2 adet horomill tipi imento deirmenleri kullanlmaktadr. 7.7.1Bilyal imento Deirmenleri (FLS) Denizli imento Fabrikasnda 2 adet bilyal imento deirmeni bulunmaktadr. Bu deirmenlerin ekli ve zellikleri Ekte verilmitir.

20

Stokholden bantlarla deirmen bunkerlerine gelen katk, al ta,kalker ve klinker, imento eidine gre schenck kantarlarnda tartlarak birinci deirmene girerler. Malzemenin tlmesi, tme malzemesinin (bilyalar) hareketiyle olur. Bu hareket, tme malzemelerinin plakalarla kaplanm deirmen gvdesiyle arasndaki arpma ve srtnmeyle salanr. Birinci kamara bilya kamaras olup malzemenin daha kk paralara ufalanmasn salar. Deirmen hareketi ve elektrofiltre fannn emii ile ikinci kamaraya srklenen malzeme silpepslerle tlr. tlen malzeme imento halinde haval bant ve elevatrle seperatrlere gelir. Kalite kontroln belirledii incelikteki imento siklonlarda toplanarak stok silolarna sevk edilir. ri taneli imentolar ise seperatr geri dn band ile tekrar beslemeye gnderilir. Elektrofiltrelerde deirmen knda ve seperatrde uuan imento tozlar tutularak silolara sevk edilir. kinci deirmen ise kombine bir sistemdir.n ezme sistemi ile birlikte alr.nk bu deirmendeki bilyeler yeterli tmeyi salayamaz.Ayrca n ezme sistemi kapasiteyi arttrmaktadr.Stokholden bantlarla deirmen bunkerine gelen katk , al ta, kalker ve klinker imento eidine gre schenck kantarlarnda tartlarak n ezmenin stndeki toplama bunkerine girerler.Buradan da n ezmeye girerler.n ezmede 2 adet silindir vardr.Bu silindirler arasna giren malzeme tlr.tlen malzeme bantlar vastasyla V seperatrne girer.V seperatrnden kaln malzeme elevatr vastasyla tekrar n ezmeye gelir.nce malzeme ise emi ile dinamik seperatre ekilir.Bu sistem byle bir dng halinde gerekleir.Dinamik seperatrden geen malzeme emi ile torbal filtreye gelir ve filtrede ken malzeme stok silolarna gnderilir.Dinamik seperatrden geemeyen malzeme haval bant vastasyla klepe alp kapatlarak bir ksm n ezmeye bir ksm da ikinci imento deirmenine gnderilir.Deirmene giren malzeme bilyelerle tlr ve tlen malzeme elevatr ve haval bant vastasyla seperatre gelir.stenilen incelikteki malzeme silolara gnderilir ve kaln malzeme de tekrar deirmene girer. Deirmenin dnmesi ve bilyalarn hareketiyle imento, deirmen iinde belirli bir scakla ular. Bu scakln 120oCyi gememesi gerekir. Deirmen scakl 110oCye ulatnda deirmen kndan otomatik plverize su verilerek imento k scakl otomatik olarak drlr. Su verme ilemi al tann kristal suyunu kaybetmemesi ve imento kalitesinin bozulmamas amacyla yaplr.[1] 7.7.2.Horomill 86 ton/h imento kapasiteli, dinamik seperatrl, iki adet yatay valsli imento deirmenleridir. Fransz F.C.B firmas tarafndan, yksek enerji verimlilii, farkl malzemelerin tlmesinde gsterdii esneklik, mekanik gvenilirlik ve bilyal imento 21

deirmenlerinin rnlerinin sahip olduu kalite hedefleri dorultusunda, tme teknolojisi asndan son yllarn en dikkate deer gelimesi olarak tanmlanan HOROMLL ler retilmitir. Horomill, halka ve merdane prensibine dayal bir deirmen olup, tme halkas yatay olarak yerletirilmitir. tc merdane bu halka zerine hidropinomatik yaylarla bastrlmtr.[1] Horomillin tme Prensibi Deirmene beslenen malzeme, halka ve basn ykl merdane arasnda ezilerek tlmektedir. Merdanenin halkayla ayn yndeki dn tlen malzemenin oluturduu srtnme kuvveti nedeniyledir. Deirmen iinde malzeme akn salamak iin halka, kritik hzla dndrlmektedir. Horomillin kritik hzn zerinde dndrlmesiyle, beslenen tanelerin merkezka kuvveti etkisiyle halka i eperine yapmas salanmaktadr. Deirmen dndke, taneler, merdane ve halka eperi arasndan geerek tlmektedir. Halka eperine yapan malzemeyi syrmak iin deirmen iine bir syrc yerletirilmitir. Syrlan malzeme PATENTL TAIMA KUTUSU denilen bir sistem ile deirmen dna alnmaktadr. Deirmen dna alnan malzeme elevatr ile seperatre tanmakta seperatrden ayrlan ince taneli imento torbal filtrede tutularak son rn halinde stok silolarna sevk edilmekte, iri taneli imento ise seperatr geri dnnden besleme olarak tekrar deirmene girmektedir. Horomillin Bilayal Deirmenlere Gre Avantajlar %30-50 arasnda enerji tasarrufu. letme kolayl. Dk kirlilik. Edeer yada iyi imento kalitesi. Ayn kapasite iin, bilyal deirmen boyunun 1/3 kadardr.

7.8.Paketleme nitesi Denizli imento Fabrikasnda biri yeni dieri eski olmak zere iki adet paketleme nitesi vardr: 1. paketleme nitesi, yaklak 400 ton/h kapasiteli torbal, bunun yannda 450 ton/h kapasiteli dkme imento sistemidir. 2 adet Hover Boecker marka, 8 musluk/devir sayl, 100 ton/h kapasiteli kantar ve 2 adet Ali Ceylan marka 12 musluk/devir sayl, 100 ton/h kapasiteli kantarlar mevcuttur. Tartmlar her 4 kantarda da manuel olarak yaplmaktadr.

22

2. paketleme nitesinde, 2 adet Hover Boecker marka otomatik tartm sistemli, 100 ton/h kapasitede, torbal kantarlar ve 150 ton/h kapasiteli 2 dkme imento kantarlar mevcuttur. 1. paketleme silolar 3250 ton imento kapasiteli, yeni silolar ise 2500 ton kapasitelidir. Tm silolar periyodik hava kaynatma sistemlidir. Sistem almaya baladnda kompresrler devreye girerek silolarda kaynatma diye tabir edilen havalandrma balar. Bu kaynatma ilemiyle imentonun homojen olmas ve kolay hareket etmesi salanr. Silodan kan imento, kantarlar zerinde bulunan eleklere gelir, elekler imento ierisine karabilecek yabanc maddelere ve topaklanm imentoyu ayrrlar. Eleklerden geen imento kantar bunkerlerine oradan da kantarlara gelir. Kantarlara ambalajlar insan gc ile taklmaktadr. Musluklarda 50kg imento ile doldurulan ambalajlar torba kesiciden geer. Torbalarda delik veya patlak varsa bu kesicide kesilerek imento tekrar kantarlara gnderilir. Salam torbalar kesiciden getikten sonra nakil bantlaryla kamyonlara yklenir. Dkme imento ise kantarlarda tartm yapldktan sonra torbalanmadan dorudan kamyonlara yklenir. 8.DENZL MENTO FABRKASINDA KULLANILAN YAKITLAR Denizli imento Fabrikasnda, imento klinkerinin piirilmesinde, daha ekonomik olmas nedeniyle yakt olarak kmr kullanlmaktadr. Bunun yan sra dner frn atelenmesinde ve imento deirmenlerinde rutubetin giderilmesi ve kaliteli imento elde etmek amacyla sten ocanda fueloil yaklmaktadr. 8.1. Kmr Kmrn bileiminde balca C, H, O bulunur. Bunlarn dnda N, S ve kl de kmrn iinde yer alr. Kmrn iinde yanc bileenler dnda baz yabanc inert maddelerde bulunur. Bunlar kil, kum, kaya ve baz metal mineralleri gibi eitli inorganik bileikler olarak saylabilir. Bunlar kmrn yanmas sonucu oksit ve silikatlar halinde kl oluturur. Kmr iinde doal halde bulunan bir dier bileen de sudur. Kmr iinde kaba rutubet halinde bulunan su da yanma reaksiyonuna katlmaz ve yanma olayndan nce buharlaarak baca gazna karr. Kmrde yanc ksmlar ne kadar fazla ise yanma slar da o denli yksektir. Kmrn deerlendirilmesinde sadece C ve H miktarlar gz nne alnr. S yanc olmasna ramen yanma da SO2 tekil ettii ve bu da su ile H2SO3 oluturduundan, bu maddenin de yakma tesisinin metalik ksmlarnda korozyon meydana getirmesi ve atmosferde baca gaz olarak evreye olaanst zararl etki yapmas nedeniyle istenilmeyen maddedir. Kmr

23

klnde kalan kkrt yakma ileminde klinkerin bir bileim maddesi haline gelir ve klinkerin kalitesini drr. Ancak kmrde belirli bir miktar S baz durumlarda istenir ve alkali oksitlerin slfatlatrlmasna yol aar. Bu ekilde oluan alkali slfat bozunmaz ve frn klinker ile terk ederek frn sisteminde alkali devir daimini azaltr. Fakat S fazlal imento frnnn istenilmeyen SO2 emisyonuna yol aar.[1] 8.1.1. Uucu Madde Kmrn snflandrlmasnda nemli olan uucu madde miktardr. Kmrn havasz bir ortamda karbonlatrlmas srasnda arlndan kaybettii miktar toplam uucu madde miktarn verir. Bol miktarda uucu madde ihtiva eden kmr uzun bir alev oluturur, bunlar uzun alevli kmrlerdir. Az miktarda uucu maddeli kmrler, ksa alevle yanarlar ve ksa alevli kmrler diye adlandrlrlar. Frna, kmr tozu olarak pskrtlen uzun alevli kmrler byk bir hzla paralanrlar. Gaz halindeki uucu maddeler hemen yanarlar, bu hzl ve tam bir oksijen giriine ve bu sayede kmrn sratle yanmasn salar. Bu durum frnn ksa bir kesimi ile tehdit edilen yanma ilemini uygun hale getirir, bu sayede ksa bir alev meydana gelir. Ksa alevli kmrler daha az uucucu madde ierirler ve frnda kmr tozu alevi olarak yava paralanrlar. Az uucu maddeler uzun frn kesiminde yava yanarlar buda frnda ksa alevli kmr denilen kmr tozu alevinin daha uzun bir alev oluturmasna etki eder. Kmrn uucu maddesinin optimal deeri kmr tozu atelemeleri iin %18-22 civarndadr. 8.1.2. Kmrn Tutuma Noktas Tutuma noktas olarak, kmrn sratli yanarak girdii yanma reaksiyonu byle bir hzla gerekletii kmrn yzeysel scakl tarif edilir.Tutuma scaklna ulamada belirli bir sre gereklidir. Tutuma sresi, kmr yzeyini tutuma scaklna ulatrmak iin gerekli olan zamandr. Tutuma scakl kmrn yzeyine baldr. Kmrn yzeyi ise para byklne yani kmrdeki tme inceliine baldr. Kmrn tme incelii vastasyla tutuma scakln ve tutuma sresini ayarlamak mmkndr. tme incelii, kmrn tutumasnda uucu madde miktarndan daha fazla etkilidir. Kmr tozunun ve yakma havasnn tutuma scaklna kadar stlmas gerekir. Kmr tozunun stlmasnda tutuma iin gerekli s miktarnn %10u, yakma havasnn stlmas %15 fazla havada yaklak %90 gerekir.

24

8.1.3. Kmrn Yanma Zaman Oluturulan yakma gazlar ne denli sratle kmr tozu tanesinden uzaklar ve yerine taze hava girerse bu parack o denli abuk yanar. Yakma havas ve kmr tozu tanesi arasndaki nispi hz byk ise bu varsaym gerekleir. Yakma ilemi uucu maddelerin gaz k ve kat maddelerin yanmalarndan ibarettir. Gmz tarafndan gerekletirilen yanma zaman forml kmr tozu paracnn yanma zaman diyagramnn hesaplanmasnda kullanlr. Bu diyagram 0.02-0.5 mm apnda 9001500oC yanma scaklklarndaki kmr tozu tanecikleri iin yanma zamann saniye olarak verir. 8.1.4. Kmrn Hazrlanmas Kmrn kmr tozu haline getirilmesi, kmr tozu patlamasn nlemek iin zel tedbirler gerektirir. Bu kmr tozu patlamas aadaki 3 art olumusa meydana gelir: Gaz karmndaki kmr tozu konsantrasyonu patlama limitleri iinde ise Gaz karmnda oksijen miktar patlama iin yeterli orandaysa Bu patlamaya yol aacak yeterli s enerjisi mevcutsa Kmr tozu patlamasnn nlenmesi iin bu faktrn teorik olarak olmamas gerekir. Pratikte mmkn olduu kadar bu 3 faktrn bir araya gelmemesine dikkat edilmektedir. Kmr tozu konsantrasyonu ta kmr iin patlama alan 1 Nm3 havada 150 g (alt patlama snr) ile 1500 g kmr tozu (st patlama snr) eklindedir. Bu konsantrasyon snrlar gaz miktar ve kmr inceliine gre deiir. Kmr tozu incelii yaklak 4900 gz/cm2 elekte %10-15 bakiyeye tekabl eder. Alt patlama snr altndaki konsantrasyon alan 0-150 g/Nm3 olup olduka dardr. Bu i iin byk gaz miktarlar gerekli olduundan bu alan kmr hazrlanmasnda kullanlmaz. Kmr tozu konsantrasyonu 150-1500 g/Nm3 olan patlama alannda bulunmas halinde dier faktrler olmasa da saknlmas gerekir: 8.1.5. Gaz Karmnda Oksijen

25

Kurutma tme sisteminde oksijen miktarlar en fazla %14 olmaldr. Bu amala oksijen miktarn indirmek iin k gazlarnn bir miktarnn devir daimi uygulanmaktadr. Oksijen miktarnn dmesiyle alt patlama snr ykselir ve st patlama snr der. Bu sayede patlama alan nemli ekilde daralr. Bu tedbirle gaz karmnn tutuma scakl ykselir. 8.1.6. Yeterli Is Enerjisi Bir patlama olumas iin gerekli s enerjisi u ekilde oluur: Kmrn kendi kendine tutumas Ar scak kurutma gazlar ile kmrn ar stlmas Makine paralarnn snmalar 8.1.7. Kmr Kurutma Kmr kurutma, genellikle kmrdeki nem miktar %15-40 olduunda kullanlr. Genelde k artlarnda nem miktar artan kmr kurutucuda kurutulduktan sonra tlr. Yaz artlarnda ise kurutma ilemine gerek grlmemektedir. Kurutma ileminde dner frn ve klinker soutucusunun artk ss kullanlr. Bu kurutucuya giren scak gaz yaklak 450oCyi amamaldr. Kurutucuyu terk eden gazlarn scakl ise yaklak 120oC olmal ve kurutulan kmr scakl da 70oC olmaldr. Kurutucu da kmrn kurutulmas iin spesifik buharlama kapasitesi saatte 1 m3 kurutma hacmi bana 25-30 kg su buhardr. Kmrn yanmas iin kmrn tamamen kurutulmamas yani bir miktar nemin kmr iinde bulunmas gerekir. Kurutulan kmrn nemi %1.5in altna dmemeli ve %3n zerine kmamaldr. Bu durumlarda alev boyu uzar ve frnn aznda pime gereklemez, frnda deformasyona yol aar. Fabrikaya dardan gelen kmrn nemi yaklak %18-21 iken kurutucudan getikten sonra bu oran %15-16ya der. tme esnasnda da %1-2.5 orannda dmektedir. 8.1.8. Toz Kmr Kullanma Nedenleri Kat yaktlar tam olarak yakmak ok zordur. Bu glk havadaki oksijenle kat yakt arasnda geen reaksiyonun kontrol edilemeyiinden kaynaklanr. Yanma, oksijen molekllerinin kmr taneleri yzeyine temas etmesi sonucu gerekleir. Bu temas salamak amacyla frna gereinden fazla hava verilmesi yoluna 26

gidilir. Ayrca yanma sonucu oluan kl de kmrn oksijenle temasn azaltacandan yanma olayn gletirir. Hatta, yanc, uucu maddeler kl ile birlikte baca gazndan dar atlabilir. Bu kayplar nlemek amacyla kmr, kmr deirmenlerinde toz halinde tlerek yanma verimi arttrlr. Kmr toz haline getirilirken dikkat edilmesi gereken, ne ok ince ne de ok kaln tlmesidir. nce kmrler frnda kalsinasyon ve sinter blgelerinin yerlerini deitirir. Kaln kmrler ise alev boyunu etkileyeceinden dolay pek istenmez. 8.2 Kmrn tlmesi 8.2.1 Kmr Deirmenleri Denizli imento Fabrikasnda kmrn tlmesi ileminde 3 adet kmr deirmeni kullanlmaktadr. Bunlardan biri, 16 ton/h kapasiteli, 3 valsli, statik seperatrl, mitsubishi-IHI Japon kmr deirmeni,12 ton/h kapasiteli dikey bilyal kmr deirmeni, dieri ise 12 ton/h kapasiteli, 3 valsli, dinamik seperatrl PFEIFFER A.G. Bat Alman kmr deirmenidir. Kmr deirmenlerinde tme tablas, dili sistemle dey eksen etrafnda dndrlmektedir. Sabit pozisyonlarda yerletirilmi tme valsleri tabla zerinde elastik bir ekilde bastrlmaktadr. tlecek kmr, dnen tme tablas zerine merkezi olarak deirmenin zerindeki seperatrn ortasndan ieri giren besleyiciden beslenir. Tabla zerine den kmr merkezka kuvveti etkisiyle valsler arasndan geerken valslerin uygulad ezme kuvvetleri nedeniyle tlr.Burada kurutarak tme ilemi yaplr.Bu nedenle frndan scak gaz alnr. tlen kmr, tablay evreleyen hava enjeksiyon halkas blgesine ulatnda yksek hzl hava akmna kaplarak seperatre tanr. Dinamik seperatrn devri istenilen incelie gre ayarlanr.Seperatrn devri arttka, seperatrden geen tlm kmrn incelii artar.Statik seperatrler el ile ayarlanr.Statik seperatrn stnde kapaklar vardr.Bu kapaklar istenilen incelie gre alr.Kapaklar aldka tlm kmrn kalnl da artar.nk kapaklar aldka emi gc artar ve daha kaln malzeme seperatrden geer. Seperatrden ayrlan iri kmr taneleri tekrar tme merkezine dnerken, uygun incelikteki kmr taneleri torbal filtre vantilatrlerinin emiiyle filtreye ekilir.Torbaya yapan malzeme oklama sistemi ile drlr ve bantlar vastasyla toz kmr bunkerine gnderilir.Filtreye gelen malzemedeki scak gaz bacadan dar atlr.Toz kmr bunkerine

27

gelen tlm kmr, shenk sistemi ile tartlarak frnn alev borusuna veya kalsinatre gnderilir. Denizli imento Fabrikasnda kmr olarak petrocock, soma, tunbilek ve ithal linyit kullanlmaktadr.Genellikle maliyetinin ucuz ve yksek kaloride yanmas nedeniyele petrocock kmr tercih edilmektedir.Ancak petrocock kmrnn frnda yanamayan ksm, frnn giri blgesine yaparak tkanklklara neden olup mal akn engellemektedir.zellikle baca gaz fannn devrinin artrlmas bu sorunun bymesine neden olmaktadr.nk emiin fazla olmas nedeniyle kmr yanamadan frnn giri ksmna gelir ve tkanklklara neden olur.Bu tkanklk ileme yaplarak giderilir. 8.3. Fueloil Fueloil, frnn tavlanmas srasnda ilk atelemeyi gerekletirmek, kmrn belirli bir tutuma scaklna kadar (600oC) frn stmak ve imento deirmenlerinde (horomill) kullanlmak zere sten ocanda kullanlr. 9. MENTO TPLER, STANDARTLARI, ZELLKLER VE KULLANIM ALANLARI Dnyada ve lkemizde imento olarak balangta sadece portland imentolar retilmitir. Daha sonra tras, yksek frn crufu, uucu kl ve puzolonik zellikte maddeler klinkere katlarak farkl zellikler tayan daha ekonomik ve deiik kullanm alanlarna sahip imento tipleri de kullanlmaya balanmtr. Trk Standartlar TS EN 197 - 1 Normlarna Gre imento eitleri: 1. Portland imento (CEM I) 2. Portland Cruflu imento (CEM II / A-S) 3. Portland Silis Dumanl imento (CEM II / A-D) 4. Portland Puzolanl imento (CEM II / A-P) 5. Portland Uucu Kll imento (CEM II / A-V) 6. Portland Pimi istli imento (CEM II / A-T) 7. Porland Kalkerli imento (CEM II / A-L) 8. Portland Kompoze imento (CEM II / A-M) 9. Yksek Frn Cruflu imento (CEM III / A) 10. Puzolanik imento (CEM IV / A) 11. Kompoze imento (CEM V / A) 9.1 DENZL MENTODAK MENTO ETLER:

28

1. Portland imentosu CEM I 42,5 R (TS EN 197-1) 2. Slfata Dayankl imento SD 32.5 (TS 10157e gre) 3. Puzolanik imento CEM IV /B (P) 32,5 R(TS EN 197-1) 4. Portland Puzolanl imento CEM II /A-P 42,5 N (TS EN 197-1) retilmektedir. 9.1.1.Portland imentolar Portland imentolar, ktlece %96 Portland imentosu klinkerinin (%70 kalker, %28 kil, %2 demir cevheri), priz dzenleyicisi olarak ktlece %4 alta (CaSO4.2H2O) ile birlikte tlmesi sonucu elde edilir. 28 gnlk dayanmna gre 3 snfa ayrlr: 1.Portland imentosu 32.5 (CEM I 32.5); 28 gnlk basn dayanm en az 32.5 N/mm2 olan portland imentosudur. 2.Portland imentosu 42.5 R (CEM I 42.5 R); 28 gnlk basn dayanm en az 42.5 N/mm2 olan portland imentosudur. R harfi ise imentonun yksek erken dayanm (2 gnlk) tipinde olduunu gsterir. 2 gnlk dayanm en az 20 N/mm2 olmaldr. 3.Portland imentosu 52.5 R (CEM I 52.5 R); 28 gnlk basn dayanm en az 52.5 N/mm2 olan portland imentosudur. R harfi ise imentonun yksek erken dayanm (2 gnlk) tipinde olduunu gsterir. 2 gnlk dayanm en az 30 N/mm2 olmaldr. 9.1.2.Slfatlara Dayankl imento (SD 32.5) Slfatlara dayankl imento C3A miktar en ok %5 olacak ekilde zel olarak retilen ktlece %96 portland imentosu klinkerinin (%58 kalker, %40 kil, %2 demir cevheri), priz dzenleyicisi olarak ktlece %4 alta ile birlikte tlmesi sonucu elde edilir. 28 gnlk basn dayanm en az 32.5 N/mm2dir. Slfatl sular ve zeminlerle kar karya gelecek betonlarn retiminde slfatn imentoyu etkileyip, betonun imesini ve kabarmalarn nlemek iin bu imento tipi kullanlr. En ok kullanm alan barajlardr. 9.1.3. Puzolanik imento (CEM IV/B (P) 32.5 R) Puzolanik imento tip B, ktlece %42 katk %56 portland imentosu klinkeri ve priz dzenleyicisi olarak %2 altayla birlikte tlmesi sonucu elde edilir. 28 gnlk basn dayanm en az 32.5 N/mm2dir. R harfi ise imentonun yksek erken dayanm (2 gnlk) tipinde olduunu gsterir. 2 gnlk dayanm en az 10 N/mm2 olmaldr. Genel olarak yapilarda tamirat islerinde, siva yapimi ve yapi kimyasallari retiminde kullanilir. 9.1.4. Portland Puzolanl imento CEM II /A-P 42,5 N

29

Birim ktlede %6-20 doal puzolan ile buna karlk olarak %94-80 Portland imentosu klinkerinin bir miktar al ta ile birlikte tlmesi sonucunda elde edilen ve 28 gnlk dayanm en az 42,5 N/mm2 olan hidrolik balaycdr. N harfi ise imentonun erken dayanmnn normal olduunu belirtmektedir.Her trl betonarme yap, yksek yaplar, yer betonlar, su depolar, duvar ve sv ilerinde bu imento tipi kullanlr. 10.YARDIMCI NTELER

10.1. Kalite Kontrol nitesi

Denizli imento 2000 ylndan beri ISO 9001: 2000 Kalite Ynetim Sistemi belgesine sahiptir. Ayrca yllk retiminin byk bir oran gerek yar mamul, gerekse de mamul olarak d piyasaya ihra etmesi nedeniyle eitli Avrupa ve Ortadou lkelerinden alnan homogolasyon ve CE belgelerine sahiptir. ISO 14001 evre Ynetim Standard ile OHSAS 18001 i Sal Ve i Gvenlii Standard belgelerine sahiptir. Denizli imento Fabrikasnda kalite kontrol blmnde fizik, kimya ve beton laboratuvar olmak zere tane laboratuvar vardr. 10.1.1.Fizik Laboratuar Dner frna verilen farinin kontrol, imentonun, kmrn fiziki kontrolleri, dier laboratuvarlardaki analiz iin gerekli numunelerin hazrlanmas burada yaplmaktadr. Fizik laboratuvarlar iin numune alm noktalar; Konkasrde krlan kil, kalker krldktan sonra 2000lik banttan gnde 2 defa (her vardiyada) numune alnr. Bu alnan numunelerin X-R analizleri ve rutubet testleri yaplr. Alnan demir cevheri numunesinin sadece rutubetine baklr. Farin deirmeni kndaki numune alclardan, her saat ba numune alnr. Bu alnan numunelerin titrasyonlarna, rutubetlerine ve inceliklerine baklr. Deirmenden kan farin homojene silosuna gnderilir. ki tur kaynatldktan sonra homojene olup olmadn kontrol etmek iin numune, numune alm noktasndan alnarak titrasyonu ve X-R lm yaplr. Yeterli homojenizasyona ulalmamsa yeniden kaynatlr. Yeterli homojenizasyona ulalmsa stok silosuna gnderilir. Farin frna girmeden nce schenklerden 2 saatte bir numune alnr. Bunlarn incelik, titrasyon ve rutubetlerine baklr. Vardiyada bir defa X-R analizi yaplr. Ayda bir kez btn siklonlardan kzdrma kayb tayini iin numune alnr. Haftada bir kez farin siklonlara girmeden nce, kalsinatre girite ve frna girite intikalden kzdrma kayb tayini iin numune alnr. Her saat frna giren farin miktar kontrol edilir.

30

Soutmadan kan klinker kasal bantlardan her saat ba litre arlna ve scaklna baklmak zere alnr. Vardiyada bir defa X-R analizi yaplr., imento deirmenlerine katk verilirken iki saatte bir katknn rutubetine baklr. Vardiyada bir kez de aly 45oClik etvde sabit tartma gelinceye kadar bekletilmek zere rutubetine baklr.

Eski imento deirmenlerinde numuneler, deirmen k numune alclardan alnr. Yeni imento deirmenlerinde (horomillerde) numuneler silolara basld yerde numune alm noktalarndan alnr. P., S.D. bunlarn her saatte bir kez Blaine, incelik ve X-R analizi yaplr. Dierleri, iki saat arayla incelik, bir saatte Blaine ve vardiyada bir kez de X-R analizi yaplr. Paketlemeden 32mlik elekte inceliine baklmak zere iki saatte bir numune alnr. Kmr numuneleri deirmen giri ve klarndan alnr. Kimya laboratuvarnn grevi, hammadde, yar mamul ve yardmc maddelerin

10.1.2. Kimya Laboratuar kimyasal analizlerinin yaplmasdr. Baka bir deyile, kimya laboratuvar fabrikasyonda kullanlan ham ve yardmc maddelerle, imal edilen maddelerin kantitatif analizinin yapld yerdir. Ocaklardan gelen hammaddenin kontrol geldii ocaa bal olarak yaplmaktadr. Kullanlan yaktn kontrol ve kalorisinin baklmas gerekmektedir. nk; dk kalori, rutubetli ve fazla miktarda kl ieren yaktlar frn iin zararl olduundan istenmezler. Bu nedenle kontrollerinin yaplmas gerekir. Bu kontrollerde kimya laboratuvarnda yaplmaktadr. Hammadde, yar mamul, mamul ve yardmc maddelerin, farinin, klinkerin ve imentonun kantitatif analizleri unlardr; Kzdrma kayb Silis znmeyen kalnt Alminyum oksit Demir oksit Kalsiyum oksit Magnezyum oksit Slfat

31

Klinker ve imentonun pimeden sonra kalan blm Serbest kire miktar imentolarda katk tayini

10.1.3. Beton Laboratuar Beton laboratuvarnda, imentonun teknik muayenesi yaplmaktadr. Bu muayene, beton kalplar zerinde yaplan mukavemet denemeleriyle yaplmaktadr. Muayene iin laboratuvara getirilen imento getirildii vaziyette muayene gnne kadar nemsiz, kuru bir yerde muhafaza edilir. imento numunesi, scakl 20oC ve rutubeti %50-60 orannda olan bir odada en az 12 saat bekletilir. Beton laboratuvarnda yaplan analizler ise; Su yzdesi tayini imento mekanik deneyleridir.

10.2.Makine Bakm Freze; her yne evrilebilen universal balkl konik dili amnda dz heliksel dilerin am, miller kama kanal amnda istenilen malzemeye gre yapabilen tezgahlardr. Pranga; dzlem yzeylerin alnmasnda istenilen malzemeye gre ekillendirilen makinelerdir. Radyal Matkap; her trl malzemeye uygun ularla (elmas ve hava elii) delik delinir ve alara gre de delik ama ilemi yaplr. Kompresr (d); d yzeylerin tornada kontrol yaplr. Kompresr (i); hassas lm aletidir. Her trl motor gvdeleri lm yapar. Byk-Kk Torna; eitli malzemelerin ilenmesini salar. 10.3.Elektrik Bakm Denizli imento Fabrikasna TEDA tarafndan 31500 volt enerji beslenmektedir. Bu gelen enerji fabrikadaki 10 MVP gcndeki 31500/6300 volt g trafolar tarafndan drlp fabrika iindeki nitelere datlmaktadr. Ayrca nitelerde tali trafo denilen 6300/400 voltluk eitli glerde trafolarla voltaj drlp 400 volt ile alan motorlar altrlmaktadr. Fabrika trafo merkezinde, TEDA TAN gelen enerji ve nitelere datlan enerji vakum kesici denilen yani g altnda elektrii kesip vermeye yarayan dzeneklerle yaplmaktadr. Ayrca fabrikann kojenerasyon diye tabir edilen ve elektrik reten bir blm vardr. Burada retilen enerjinin bir ksm trafo merkezinde deerlendirilip nitelerin elektrik ihtiyacnda kullanlmaktadr.

32

11.DER SSTEM VE CHAZLAR 11.1 Lastik Bant Krlm ve tlm malzemeyi tamada kullanlr. Ayrca paketlemede ykleme yapmada kullanlr. Bant hz tanacak malzemenin durumuna gre ayarlanr. 11.2 Haval Bant Farin ve imentoyu hava yardmyla tamaya yarar. Daire yada dikdrtgen eklindedir. Kesitin 2/3nde malzeme 1/3nde malzemeyi yrtmeye yarayan hava vardr. Hava gzenekli bezden flenir. Haval bandn eimi % 6-9 arasnda olmaldr (malzemenin kolay ilerleyebilmesi iin). Genelde pamuk bez bant kullanlr. Malzemenin bez banda temasn nlemek iin bez st 1-2 mm kalnlkta sa elekler kullanlabilir. 11.3 Helezon Bir yerdeki malzemeyi baka bir yere aktarmak iin kullanlr. imentoda filtreden ayrlan toz kmrlerini hcre tekerine iletmektedir. 11.4 Hcre Tekeri Madde iletimini ve ayrca szdrmazl salar. 11.5 Koval Bant Klinker ve benzeri byklkteki malzemeyi nakleder. Koval bantlar raylar zerinde hareket eden makaralar araclyla hareket ederler. 11.6 Elevatr Farin, imento, kmr, klinker, vs. gibi maddeleri dik olarak sevk eden bir nakil makinasdr. Elevatrlerde tahrik ve arlk tamburu etrafnda sonsuz zincire taklan kovalar vardr. 11.7 Seperatr Deirmenlerde tlen malzemelerin tm, her zaman ayn incelikte olmaz byle olunca malzeme yeniden deirmene gnderilir. Yani incelik ayarn seperatrler yapar. 11.8 Airlift tlen kuru malzemenin yksek mesafelere sevk etmek iin kullanlan basnl hava kullanarak yaplan bir nakil sistemidir. 11.9 Soutma Kulesi Dner frndan gelen gazn elektro filtrelerle tutulmas iin uygun scakla drlmesi gerekir. Bu soutma ilemini su ile yapar.

33

11.10 Torbal Filtre ve Jet Filtre Sistemden emilip atmosfere atlmas gereken tozlu havann tozunu tutup geri kazandran bir sistemdir. Tozlu havann tutunmasyla hem evre kirlilii nlenmi hem de madde geri kazanlm olur. 11.11 Elektrofiltre Farin deirmeninden gelen veya direkt olarak dner frndan gelen gazlarn tozlarn tutmak iin dizayn edilmi bir filtre sistemidir. Elektro filtreye 50000-70000 W arasnda gerilim uygulanr. Levha ve elektrotlara uygulanan bu yksek gerilim sayesinde elektro filtreye gelen gazlarn iindeki farin tozlar (+), (-) elektrikle yklenir. Yklenen farin tozlar elektrotlarn yzeyinde toplanrlar. Toplanan toz farin, ok incedir. Elektro filtre yzeyinde toplanan tozlar belirli zaman aralklarndan ekileme sistemi darbesiyle toplama helezonlarna dklmesi salanr. Farin tozlar helezonlardan tekrar sisteme kazandrlr. Elektro filtre 100-120oC arasnda alr. Scaklk yksek olursa soutma kulesinden su pskrtlerek scak gaz soutulur.[1]

12.KURULUTAK YNETM SSTEMLER

1.TS EN ISO 9001 Kalite Ynetim Sistemi 2.TS ISO 14001 3.TS 18001 evre Ynetim Sistemi Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi

Denizli imento olarak klinker, imento retim ve satnda rn kalitesinin yan sra, bunlara bal tm faaliyetlerdeki i sal ve gvenliine duyarllmzla ve evre bilinciyle ncelikli tercih edilen bir dnya irketi olmaktr.Kalitenin hereyin ncs olduunu ilke edinen Denizli imento dn olduu gibi bu gnde kalitesini mteri memnuniyeti odakl daima en st seviyeye ulaabilmek iin hem teknolojik, hem standartizasyon, hemde personel yatrmlarna gereken nemi vermitir. retimin her aamasnda hammadde ocaklarndan mterinin eline ulaana kadar adm adm titizlikle kontrol edilmektedir. yi bir rnn ancak ve ancak iyi bir hammadde, son teknoloji kullanlan retim tesisi ve kaliteli elemanla gerekletirebileceinin bilincindeki Denizli imento blgedeki en iyi hammadde ocaklar ve stn teknolojisiyle sahip fabrikas ve tecrbeli bilgili elemanlaryla en kaliteli rn tketicilere sunmann hakl gururunu yaatmaktadr. 12.1.Kalite Ynetim Sistemi

34

Denizli imento'nun retim kalitesi retime getii ilk gnden beri TSE tarafndan kontrol edilmektedir. Denizli imento sistem kalitesini ISO 9001 belgesi ile retim kalitesini de CE (AB uygunluk Belgesi) ile kantlamtr. TS-EN-ISO 9001 standard Uluslararas Standard Organizasyonu(ISO) tarafndan ululararas Standard olarak yaynlanan ve halen Avrupa Topluluu lkeleri ile birlikte birok lkede Belgelendirme modeli olarak uygulanmakta olan bir uluslar aras Kalite Ynetim Standarddr ve 8 Kalite Prensibine dayanmaktadr. Mteri Odakllk: Kurulular mterilerine baldrlar, bu nedenle mterinin imdiki ve gelecekteki ihtiyalarn anlamal, mteri artlarn yerine getirmeli ve mteri beklentilerini de amaya istekli olmaldrlar. Liderlik: Liderler, kuruluun ama ve idare birliini salar. Liderler, kiilerin, kuruluun hedeflerinin baarlmasna tam olarak katlm olduu i ortam oluturmal ve srdrmelidir. Kiilerin Katlm:Her seviyedeki kiiler bir kuruluun zdr ve bunlarn tam katlm yeteneklerinin kuruluun yararna kullanlmasn salar. Proses Yaklam:Arzulanan sonu, faaliyetler ve ilgili kaynaklar bir proses olarak ynetildii zaman daha verimli olarak elde edilir. Ynetimde Sistem Yaklam: Birbirleri ile ilgili proseslerin bir sistem olarak tanmlanmas, anlalmas ve ynetilmesi, hedeflerin baarlmasnda kuruluun etkinliine ve verimliliine katk yapar. Srekli yiletirme: Kuruluun toplam performansnn srekli iyiletirilmesi, kuruluun kalc hedefi olmaldr. Karar Vermede Gereki Yaklam: Etkin kararlar, verilerin analizine ve bilgiye dayanr. Karlkl Yarara Dayal Tedariki likileri: Bir kurulu ve tedarikileri birbirlerinden bamszdr ve karlkl yarar ilikisi, her ikisinin art deer yaratmas yeteneini takviye eder. 12.2.evre Ynetim Sistemi Kaliteli imento retimi yannda kaliteli iletmecilik anlaynn da Denizli imento'da alan her personelin bilincinde olmas dolaysyla fabrikann temizliine grnmne ve evreye zarar vermemesine azami zen gsterilmitir. En temiz imento fabrikas olmakla gurur duyuyoruz. evreye saygmzdan dolay devir aldmz 1992 ylndan bu yana fabrika

35

sahasna ve evresine 15.000 aa dikilmitir. Tm toprak zeminler imlendirilmi ve ieklerle donatlmtr.Denizli imento, 2005 yl eyll aynda da ISO EN 14001 (evre Ynetim Sistemi) ile sertifikalandrlarak, bu standarta uygun olarak almaktadr. evre ynetim sistemi 5 basamakta incelenmektedir. Ykmllk Altna Girme ve Politika: Kurulu evre politikasn tayin etmeli ve evre ynetim sistemine ballk haahhdnde bulunmaldr. Planlama: Kurulu faaliyet, rn ve hizmetlerinin evre boyutlarn belirlemeli, bunlarn nemli olanlarn semelidir. Taahhtlerini gerekletirmek iin ama ve hedefler tespit etmeli, bu ama ve hedeflere ulamak iin gerekletirecei faaliyetleri programlamldr. Uygulama ve lem: Kurulu, evre politikasn gerekletirmek, ama ve hedeflerine ulaabilmek maksadyla etkin bir uygulamada bulunabilmek iin gerekli yetenek ve imkanlarla birlikte bir destek mekanizmas gelitirmelidir. Kontrol ve Dzeltici Faaliyet: Kurulu, evre icraatn ve bu icraattaki baar derecesini lmeli, izleyip deerlendirmelidir. Gzden Geirme ve Gelitirme: Kurulu, genel evre icraatn ve bu icraattaki genel baar derecesini gelitirmek amacyla, evre ynetim sistemini gzden geirmeli ve srekli olarak gelitirmelidir. 12.3. Sal Ve Gvenlii Ynetim Sistemi Denizli imento 2005 yl mart aynda OHSAS 18001 ( Sal ve Gvenlii) ile sertifikalandrlmtr. Denizli imentoda fabrika personeline dzenli olarak i sal ve gvenlii hakknda eitimler verilmektedir. Sal ve Gvenlii (SG) Ynetim Sistemi; i sal ve gvenlii faaliyetlerinin kurulularn genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir ekilde ele alnp srekli iyiletirme yaklam erevesinde zmlenmesi iin bir aratr. lkemizde SG faaliyetleri kiisel koruyucularn kullanmn artrmakta ve geleneksel olarak ayrca yaplmas gereken i olarak alglanmaktadr. SG Ynetim Sistemiyle, alanlar, ynetenler ve denetleyenlerin rol ve sorumluluklar ak hale getirilerek alanlarn katlmn salayacaktr. Bu sistemle, alanlar, SG risklerinin belirlendii ve nlemlerle asgari seviyeye indirildii, yasalar uyan, hedeflerin ynetim programlar ile hayata geirildii,uygun SG eitimlerinin uygun kiilere verildii, acil durumlara hazr, performansn izleyen,izleme sonularn iyiletirme faaliyetlerini balatmak iin kullanan, faaliyetlerini denetleyen,

36

yaptklarn gzden geiren ve dokmante eden bir kuruluta SG faaliyetlerine gereken nemi veren bir sistemin paras olacaklardr.

13.HESAPLAMALAR 13.1.Madde Denklii Tablo 2. Farin Yzdesel Deerleri CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO SO3(S) LOI K Cl Na (Na2O) 43.53 14.56 3.86 1.61 1.03 0.07 34.29 0.36 0.007 0.39

Tablo 3. Klinker Yzdesel Deerleri CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO SO3(S) LOI K Cl Na (Na2O) 65.45 22.72 5.88 2.52 1.45 0.41 0.05 0.78 0.007 0.52

Tablo 4. Toz Yzdesel Deerleri CaO SiO2 45.05 10.63

37

Al2O3 Fe2O3 MgO SO3(S) LOI K Cl Na (Na2O)

3.93 2.55 0.63 0.18 35.62 0.49 0.066 0.38

Tablo 5. k Gaz Yzdesel Deerleri CO2+SO2 CO O2 N2 35.60 0.98 1.05 63.10

Tablo 6. Kmr Yzdesel Deerleri Kl C H S N O H2O 16.75 63.96 3.63 0.78 1.54 10.22 3.12

Veriler: Havann nemi: 0.027 Farindeki toplam CO3: 77 % Farin: 200 t/h Toz: 20.3 t/h Kmr: 5.19 t/h

38

Kmrn net kalori deeri: 5860 kcal / kg Farinin scakl: 837 oC Giren kmrn scakl: 51 oC Klinker ve tozun scakl: 1242 oC kan gazn scakl: 936 oC Primer havann scakl: 38 oC

kan gaz 936oC E t/h Kmr 51 oC 5.19 t/h Toz 1242oC 20.3 t/h 1.FIRIN

Farin 837oC 200t/h Primer hava 38oC A t/h ekil 4. Frn Bileenleri Ak Diyagram Reaksiyonlar: MgCO3 MgO + CO2 CaCO3 CaO + CO2 Madde denklii: MgCO3 MgO + CO2 Farindeki MgCO3: [(1.03/100)*200 t/h]/ 40 t/tmol=0.0515 tmol/h CaCO3 CaO + CO2

Klinker1242oC C t/h

H2 + O2 H2O C + O2 CO2 C + O2 CO

Farindeki CaCO3n ktlesi = Toplam CO3 bileenlerinin ktlesi MgCO3n ktlesi CaCO3 : [(77/100)*200 t/h] [(0.0515 tmol/h * 84 t/tmol)] = 149.674 t/h CaCO3 : (149.674 t/h) / (100 t/tmol) = 1.496 tmol/h 39

Toplam CO2 : 0.0515 tmol/h + 1.496 tmol/h = 1.5475 tmol/h Tutuma kayb = Kristal su kayb + CO2 kayb Kristal su kayb = Tutuma kayb CO2 kayb Farindeki kristal su: [(34.29/100)*200 t/h] [(1.5475*44)] = 0.49 t/h Kristal su = (0.49 t/h) / (18 t/tmol) = 0.0272 tmol/h Uucu Olmayan Oksit Denklikleri: CaO + SiO2 + MgO + Al2O3 + Fe2O3 Farindeki U.O.O yzdesi: 43.53+ 14.56+ 1.03+ 3.86 +1.61 = 64.59% Klinkerdeki U.O.O yzdesi: 65.45+ 22.72+ 1.45+ 5.88+ 2.52 = 98.02% Tozdaki U.O.O yzdesi: 45.05+ 10.63+ 0.63+ 3.93+ 2.55 = 62.79% Farindeki U.O.O = Klinkerdeki U.O.O+ Tozdaki U.O.O 0.6459 * 200 t/h = 0.9802* C t/h + 0.6279 * 20.3 t/h C = 118.78 t/h Yaplan madde denkliinden klinkerin ak hz 118.78 t/h olarak bulunmutur. Fabrika otomasyon verilerine gre klinker ak hz 117.1 t/h dr. % Hata= (117.1-118.78)/117.1=-1.43 C + S Denklii: (C+S) farin + (C+S)kmr = (C+S) klinker+ (C+S)toz + (C+S) kan gaz 1.5475 tmol/h + [(0.07/100)*200 t/h]/80 (t/tmol) + [(63.96/100)*5.19t/h]/12(t/tmol) +[(0.78/100)*5.19 t/h]/32 (t/tmol) =[(0.41/100)*118.78t/h]/(80 t/tmol) + [(0.05/100)*118.78 t/h] /44 (t/tmol) +[(0.18/100)*20.3 t/h]/80 (t/tmol) + [(35.62/100)*20.3 t/h] /44 (t/tmol) +[(35.60+0.98)/100]*E tmol/h E = 4.52 tmol/hour

N2 Denklii: [(1.54/100)*5.19 t/h] /28 t/tmol + 0.79 * A tmol/h=[(63.10/100)*4.52 tmol/h] A = 3.574 tmol/h

H2 Denklii:

40

W=farindeki kristal su + kmr + hava W=0.0272 tmol/h+[(3.63/100)*5.19 t/h]/2(t/tmol) + [(3.12/100)*5.19 t/h]/18 (t/tmol) + [0.027*0.29*3.574 t/h] /18 (t/tmol) W=0.13165 tmol/h 13.2.ENERJ DENKL Q = H H = Giren ve kan s arasndaki fark Q = Is kayb Ortalama Molar Is Kapasiteleri: Farin Toz Klinker Kmr (kcal/kg): 0.21 + 0.00007 T (kcal/kg): 0.181 + 0.000071 T (kcal/kg): 0.181 + 0.000071 T (kcal/kg): 0.32

k Gazlar in Ortalama Molar Is Kapasiteleri:

1209

*CO2: Cp (hava) = (22.26 + 5.981*10-2 T 3.501*10-5 T2 + 7.469*10-9 T3) dT

293

Cp (hava)= 85.84 kJ/ mol K

1209

*CO: Cp (hava) = (28.16 + 0.1675*10-2 T +0.5372*10-5 T22.222 *10-9 T3) dT

293

Cp (hava)= 31.25 kJ/ mol K

1209

*O2: Cp = (25.48 + 1.520*10-2 T 0.7155*10-5 T2 + 1.312*10-9 T3) dT

293

Cp = 38.65 kJ/ mol K

1209

*N2: Cp = (28.90 0.157*10-2 T + 0.8081*10-5 T2 2.873*10-9 T3) dT

293

Cp = 33.77kJ/ mol K Primer Hava iin Ortalama Molar Is Kapasitesi:

311

41

*O2: Cp = (25.48 + 1.520*10-2 T 0.7155*10-5 T2 + 1.312*10-9 T3) dT

293

Cp = 0.553 kJ/ mol K

311

*N2: Cp = (28.90 0.157*10-2 T + 0.8081*10-5 T2 2.873*10-9 T3) dT

293

Cp = 0.53 kJ/ mol K Bileenlerin Oluum Entalpileri: (kcal / mol) MgCO3 CaCO3 CaO*SiO2 : 261.7 : 289.5 : 377.9 H2Onun buharlama entalpisi: 13.5195 CO CaO C4AF C3A C2S C3S CO2 : 67.6 : 151.7 : 1211 : 848 : 538.3 :688.4 :94.052

Al2O3* SiO2 : 642 Fe2O3* SiO2 : 413 SiO2 MgO H2O (g) H2O (l) CO2 MgCO3 CaCO3 CaO CaO*SiO2 Al2O3* SiO2 Fe2O3* SiO2 Toplam SiO2 Serbest SiO2 : 203.35 : 143.84 : 57.7979 : 68.3174 : 1.5475 tmol/h : 0.0515 tmol/h : 1.496tmol/h

CaSO4 : 338.73

Farin Bileenleri: (200 t / h)

: (0.4353*200 t/h)/ 56 t/mol) = 1.554 tmol/h : 1.554 tmol/h 1.496tmol/h = 0.058tmol/h : (0.0386*200 t/h) / 102 t/mol = 0.075 tmol/h : (0.0161*200 t/h) / 160 t/mol = 0.02 tmol/h : (0.1456*200 t/h) / 60 t/h = 0.485 tmol/h : 0.485 0.058 0.075 0.02 = 0.332 tmol/h

Farin Oluum Entalpisi: MgCO3 CaCO3 CaO*SiO2 Al2O3* SiO2 Fe2O3* SiO2 : 0.0515(tmol/h)* 261.7 (kcal/ mol) = 13.47*106 kcal/h : 1.496 (tmol/h)* 289.5 (kcal/ mol) = 433.092*106 kcal/h : 0.058 (tmol/h)*377.9 (kcal/ mol) = 21.91*106 kcal/h : 0.075(tmol/h)*642 (kcal/ mol) = 48.15 *106 kcal/h : 0.02 (tmol/h)*413 (kcal/ mol) = 8.26*106 kcal/h

42

SiO2 Toplam

: 0.332 (tmol/h)*203.35 (kcal/ mol) = 67.51*106 kcal/h : 592.392*106 kcal/h

Tozun Bileimi:(20.3 t/h) MgO : (0.0063*20.3 t/h) / 40 (t/tmol) = 0.0032 tmol/h CO2 SiO2 : (0.3562*20.3 t/h) / 44 (t/tmol) = 0.164 tmol/h Al2O3 Fe2O3 CaO MgO Tozdaki Uucu Olmayan Oksitler (U.O.O.) : 20.3 t/h *[(10.63/60) + (3.93/102) + (2.55/160) + (45.05/56) + (0.63/40)]/100 =0.213 tmol/h Farindeki U.O.O: SiO2 Al2O3 Fe2O3 CaO MgO 200 t/h *[(14.56/60) + (3.86/102) + (1.61/160) + (43.53/56) + (1.03/40)]/100 =2.187 tmol/h CaO*SiO2 (farin) U.O.O (farin) CaO*SiO2 (toz) =[(0.058 / 2.187)]*0.213 =0.00564 tmol/h Toplam CaO = [(45.05/100)*20.3t/h] /56 (t/tmol) = 0.1633 tmol/h Al2O3* SiO2 =[(3.93/100)*20.3 t/h] / 102 (t/tmol) = 0.00782 tmol/h Fe2O3* SiO2 = [(2.55/100)*20.3 t/h] /160 (t/tmol) = 0.00323 tmol/h SiO2 = Toplam SiO2 - Al2O3* SiO2 - Fe2O3* SiO2 - CaO*SiO2 Toplam SiO2 =[(10.63/100)*20.3t/h] / 60 (t/tmol) = 0.036 tmol/h SiO2 = 0.036 - 0.00782 - 0.00323 - 0.00563 = 0.01932 tmol/h Tozun Oluum Entalpisi: MgO CaCO3 CaO*SiO2 Al2O3* SiO2 Fe2O3* SiO2 SiO2 Toplam : 0.0032 tmol/h*143.84 kcal/ mol = 0.46 *106 kcal/h : 0.164tmol/h* 289.5 kcal/ mol= 47.478*106 kcal/h : 0.00563 tmol/h*377.9 kcal/ mol = 2.127 *106 kcal/h : 0.00782 tmol/h*642 kcal/ mol= 5.02 *106 kcal/h : 0.00323 tmol/h*413 kcal/ mol = 1.33 *106 kcal/h : 0.01932 tmol/h*203.35 kcal/ mol = 3.93 *106 kcal/h : 60.345*106 kcal/h = CaO*SiO2 (toz) U.O.O. (toz)

43

Klinkerin Bileimi: Reaksiyonlar: CaO * Al2O3 + 2 CaO 3 CaO * Al2O3 CaO * Al2O3 + 3 CaO + Fe2O3 4 CaO * Al2O3 * Fe2O3 CaO * SiO2 + CaO 2 CaO * SiO2 2 CaO * SiO2 + CaO 3 CaO * SiO2 MgO :[(1.45/100)*118.78 t/h] / 40 t/tmol = 0.043 tmol/h CaSO4 : [(0.41/100)*118.78 t/h] / 80 t/tmol = 0.00608 tmol/h C4AF : [(2.52/100)*118.78 t/h] / 160 t/tmol = 0.018 tmol/h Toplam Al2O3 : [(5.88/100)*118.78 t/h] / 102 t/tmol = 0.068 tmol/h C3A: 0.068 tmol/h - 0.018 tmol/h = 0.05 tmol/h SiO2: [(22.72/100)*118.78 t/h] / 60 t/tmol = 0.449tmol/h Toplam CaO : [(65.45/100)*118.78 t/h] / 56 t/tmol = 1.388 tmol/h Klinkerin Oluum Entalpisi : MgO C4AF C3A : 0.043 tmol/h * 143.84 kcal/mol = 6.185 *106 kcal/h : 0.018 tmol/h * 1211 kcal/mol = 21.798 *106 kcal/h : 0.05 tmol/h * 848 kcal/mol = 42.4 *106 kcal/h = 275.62*106 kcal/h Toplam: 348.062 *106 kcal/h CO2 ve Su Buharnn Oluumu: CO2 = CO2 (farin) - CO2 (toz) =(1.5475 tmol/h) (0.164 tmol/h) = 1.3835 tmol/h Su buhar = Farindeki kristal su =0.0272 tmol/h CaSO4 : 0.00608 tmol/h * 338.73 kcal/mol = 2.059 *106 kcal/h C3A C4AF C2S C3S

C2S & C3S : 0.449 tmol/h * [(688.4 kcal/mol + 538.3 kcal/mol ) / 2 ]

Primer Havann Is Kapasitesi: O2 = [0.21*0.553 kJ/(mol*K) *3.574 (tmol/h)] / 4.18(kJ/kcal) *(311-293) K = 1.78 * 106 kcal/h N2 = [0.79*0.53 kJ/(mol*K) *3.574 (tmol/h)] / 4.18(kJ/kcal) *(311-293) K = 6.44* 106 kcal/h Toplam= 8.22 * 106 kcal/h 44

k Gazlarnn Oluum Entalpisi: CO2 : [0.3560 * 4.52 tmol/h * 94.052 kcal/mol] = 151.34 * 106 kcal/h CO : [0.98*10-2 * 4.52 tmol/h * 67.6 kcal/mol] = 2.994 * 106 kcal/h Toplam = 154.334 * 106 kcal/h k Gazlarnn Is Kapasitesi: CO2 :[0.3560*4.52 tmol/h* 85.84 kJ/mol K * (1209-293 )] / 4.18 (kJ/kcal) =30268.9* 106 kcal/h CO :[0.0098*4.52 tmol/h* 31.25 kJ/mol K * (1209-293 )] / 4.18 (kJ/kcal) =303.34 * 106 kcal/h N2 : [0.6310*4.52 tmol/h* 33.77kJ/mol K * (1209-293 )] / 4.18 (kJ/kcal) =21106.58* 106 kcal/h O2 : [1.05*10 2 *4.52 tmol/h* 38.65 kJ/mol K * (1209-293 )] / 4.18 (kJ/kcal) = 401.97 * 106 kcal/h Toplam = 52080.79 * 106 kcal/h Giren Is: Kmrn net kalori deeri: 5860 kcal / kg Reaksiyon ss: 5.19 t/h *5860 kcal / kg = 30.413 kcal/h Maddelerin s kapasiteleri: Farin = 200 t/h * [0.21 + 0.00007* (1110-293) kcal/kg K]* (1110-293) K = 43.658*106 kcal/h Toz = 20.3 t/h * [0.181 + 0.000071* (1515-293) kcal/kg K]* (1515-293) K = 6.642*106 kcal/h Klinker =118.78t/h * [0.181 + 0.000071* (1515-293) kcal/kg K]* (1515-293) K = 38.86 *106 kcal/h Kmr = 5.19 t/h*0.32 kcal/kg K* (324-293) K= 0.05148*106 kcal/h H klinker = 38.86 *106 kcal/h + 348.062 *106 kcal/h = 386.928*106 kcal/h H farin = 43.658*106 kcal/h + 592.392*106 kcal/h =636.05*106 kcal/h H toz = 6.642*106 kcal/h + 60.345*106 kcal/h = 66.987*106 kcal/h H kmr = 0.05148*106 kcal/h H primer hava = 8.22 * 106 kcal/h H k gaz = 154.334 * 106 kcal/h + 52080.79 * 106 kcal/h = 52235.124 * 106 kcal/h H yanma = 30.413*106 kcal/h (H giri H k) = Q 45

H farin + H kmr + H primer hava + H yanma H k gaz H toz H klinker Q = 0 Q =(636.05 + 0.05148 +8.22 +30.41352235.124 66.987 386.928)* 106 kcal/h Q = -52014.3 * 106 kcal/h Q = Is Kayb = -52014.3 * 106 kcal/h

14.SONU
Bir imento fabrikasnn nerede ve nasl yaplandrlmas, imento hammadde kaynaklar, imento oluum aamalar, imento oluumuna kadar hammaddelerin hangi proseslerden getiini, bu proseslerin her birinin grevlerini ve alma prensiplerini, her proseste alan mhendis ve iilerin grevlerini, fabrikann alma politikasn, iletmede kan sorunlarn en ksa zaman zarfnda nasl giderileceini ve maliyetin yaplan almalar sonucunda nasl drlecei hakknda bilgileri yaz staj dnemi boyunca elde etmi bulunmaktaym. Ayrca yaplan lmler ile frn sistemi iin madde ve enerji denklikleri kurulmutur. Bu alma ile eitim dnemi boyunca alnan bilgilerin uygulanmas salanmtr.. Bunlarn yan sra imento fabrikasnda btn alanlarn kordinasyonu ve alma ortanlar hakknda bilgi edinilmitir. Denizli imento fabrikasnda retim 24 saat aralksz ve ciddi aksaklklar olmadan srdrlmektedir. Denizli imento Fabrikasnn en nemli avantaj ise hammadde kaynaklarnn yakn olmasdr. Bu yaknlk hammaddenin tanm cretini drmekte ve zamandan da byk tasarruf salamaktadr ancak fabrikann yerinin limanlara uzak olmasndan dolay retilen imentonun nakliyesinde zorluklar yaanmaktadr. Sonu olarak retim blm fabrika iinde olduka stratejik bir yere sahip olup, kimya mhendislii ise retim blm iin vazgeilmezdir.

15.KAYNAKLAR 1.Denizli imento Fabrikas Dkmanlar 2.imento ve Beton Dnyas, Vol: 8, Say: 46 3.Gr M., Yaln H., 2006, imento ve Beton, 1. Bask, Palme Yaynclk, 2006 4. http://www.tcma.org.tr/ web sitesi 5.Trkiye imento Mstahsilleri Birlii Cruflar ve Cruflu imentolar, 46

Prof.Dr. Mustafa TOKTAY,Ocak 2002,4.Bask,Ankara 6. Trkiye imento Mstahsilleri Birlii Traslar ve Trasl imentolar, Prof.Dr. Mustafa TOKYAY,Ocak 2002,4.Bask,Ankara

47

EKLER

Tablo 7. Syrc eitleri Ve zellikleri Markas Kapasitesi Palet Says 1.Syrc Buhler-miag 110 ton/h 100 2. Syrc Buhler-miag 40 ton/h 102 3. Syrc Buhler-miag 40 ton/h 100 48 4. Syrc Buhler-miag 110 ton/h 105 5. Syrc FLS 200 ton/h 93

Gc

30 Kw

15 kW

15 kW

30 kW

55kW(2 adet)

Tablo 8. Farin Deirmenleri Ve zellikleri Farin Deirmeni 1 Markas Kapasitesi Tipi Humbolt 190 ton/h Statik seperatrl bir kameral Deirmen ap Deirmen boyu Kamara says 4.40 m 13.50 m 1 adet Farin deirmeni 2 Pfeiffer 110 ton/h Dinamik seperatrl (MPS3200) Farin deirmeni 3 Pfeiffer 450 ton/h Dinamik seperatrl (MPS3200)

Tablo 9. Dner Frn Ve zellikleri Kapasite ap Uzunluk Eim Baca Gaz Debisi Ayak Says Ring aplar Gale aplar Frn Tahrik Motoru 1.Dner Frn 225 ton/h 4m 64m %3.5 420000 m3/h 3 adet 5670mm 2000mm 380V-500A-270kW1500rpm 49 2.Dner Frn 120 ton/h 4m 64m %3.5 420000 m3/h 3 adet 5670mm 2000mm 400V-525A-420kW-1500rpm

Baca Gaz Motoru Primer Vantilatr Gc Primer Vantilatr Debisi

600V-144A-1260kW988rpm 55kW 2.31 m3/h

690V-1010A-1000kW996rpm 11Kw 1.5 m3/h

ekil 5.Bilyal imento Deirmeni Birinci Kamara kinci Kamara

3.8m

4m

4m

3.9m

Tablo 10. Birinci imento Deirmeninin zellikleri 1. Kamara Kamara ap Kamara Boyu Kamara Hacmi Dolgu Derecesi Bilya Dalm 3.8m 4m 45.34m3 %31.5 100 : 17 ton 80 : 16 ton 70 : 17 ton 60 : 16 ton 66 ton 2. Kamara 3.9m 7.16m 85.48m3 %30.22 Silpeps : 124 ton

50

Tablo 11.kinci imento Deirmeninin zellikleri Kamara ap Kamara Boyu Kamara Hacmi Dolgu Derecesi Bilya Dalm 1. Kamara 3.8m 4m 45.34m3 %26 17 : 16.5 ton 20 : 16 ton 25 : 24.5 ton 57 ton 105 ton 2. Kamara 3.9m 7.16m 85.48m3 %26 15 : 65 ton 17 : 40 ton

51