SES

SES DALGASI VE SESN ZELLKLER

SES Ses kaynaklar titreerek ses meydana getirir. Titreim, bir cismin ileri geri gidip gelme hareketidir. Ses veren her ey titreir. Titreen cisimler ses oluturur. Ses veren cisimler esnektir. Esnek olan cisimler ses dalgalar meydana getirebilir ve ses dalgalarn iletebilir. Ses reten varlklara ses kayna denir. Ses madde deil, enerjidir.

SESN OLUMASI VE YAYILMASI

Ses dalgalar titreim kaynandan enerji tarlar. Bu enerji, eitli ortamlar tarafndan iletilir. Bu esnada ortam yer deitirmez, hareket eden madde deil, hareket enerjisidir. Su yzeyindeki dalgalar ile havada yaylan ses dalgalar farkldr. Su dalgalarn grdmz halde, ses dalgalarn gremeyiz. Ses dalgalar havada kresel olarak yaylr. Cisimlerin titremesi ile meydana gelen sesin kulamza kadar gelebilmesi iin ses kayna ile kulamz arasnda kat-sv-gaz gibi esnek bir ortamn bulunmas gerekir.

Ses bolukta yaylmaz. Sesin farkl ortamlarda yaylma hz da farkldr.

Sesin yaylma hz baz etkenlere bal olarak deiir.Bunlar;

Sesin yaylma hz ortamn scaklna baldr.

Sesin 0C de havada yaylma hz 331m/s olduu halde 20C de 344 m/s dir. Scaklk artka sesin o ortamdaki yaylma hz da artar.

Sesin yaylma hz ortamn cinsine baldr.

Ses kat maddelerde en hzl, gaz maddelerde ise en yavatr.

Sesin yaylma hz ortamn younluuna baldr.

Ortamn younluu arttka sesin yaylma hz da artar. Ses olutuu ortamlarda dalgalar halinde yaylr.

FREKANS
Frekans: 1 saniyede oluan ses dalgas saysna frekans denir. Bir kaynaktan bir saniyede retilen dalga says ne kadar fazla ise sesin frekans o kadar byk olur. Dalga says arttka frekans artar, frekans arttka ses incelir. Dalga says azaldka frekans azalr, frekans azaldka ses kalnlar. Bir cisim ne kadar hzl titreirse o kadar yksek frekansl ses retir. Frekansn birimi hertzdir. Hz eklinde gsterilir. Hertz, 1 sn.deki titreim saysn ifade eder.

Titreen bir cismin frekans unlara baldr:

1-Telin boyuna: telin boyu arttka frekans klr 2-Telin gerginliine: telin gerginlii arttka frekans artar. 3-Telin kesitine: tel kalnlatka frekans klr. 4- Telin cinsine

GENLK
Genlik: Ses dalgasnn en yksek (tepe) noktas ve en dk (ukur) noktas arasndaki mesafenin yars genlik olarak isimlendirilir. Bir ses dalgasnn genlii ne kadar bykse sesin de iddeti o kadar byk olur.

SESN ZELLKLER
Bir sesi, baka bir sesten ayran zellikler vardr.

Sesin zellikleri unlardr: 1-Sesin iddeti 2-Sesin ykseklii 3-Sesin tn

1-SESN DDET:
Sesin uzaktan veya yakndan duyulabilme zelliidir.Uzaktaki birine sesimizi duyurabilmemiz sesin iddetine baldr.Ses dalgalarnda genlik ne kadar byk olursa sesin iddeti de o kadar byk olur. Ses iddetine grlk de denir. Ses iddeti birimi desibeldir(dB).Yani sesin bir dalga boyundaki gcdr.

2-SESN YKSEKL :
nce sesi kaln sesten ayran zelliktir.Bir sesin ince veya kaln olmas, o ses kaynann titreim saysna baldr. Bir ses kaynann bir saniyedeki titreim saysna frekans denir.Frekans birimi hertzdir. Hz ile gsterilir. Ses kaynaklar ok hzl titreirlerse ince (tiz), az titreirlerse kaln(pes) ses verir.Yani frekans byk olan ses, frekans kk olan sesten daha incedir.

3-SESN TINI:
Her ses kayna kendine zg ses karr.Keman sesini mandolinden, kaval sesini fltten ayran zelliktir. Ayn ykseklikte ve ayn iddette baka baka mzik aletlerine ait sesleri kulamz ayrt edebilir.te sesin bu zelliine sesin tn ad verilir.

SES YALITIMI: Grlty oluturan ses olduuna gre sesi geirmeyen ve

daha az geiren maddelerin kullanlmas grlty nler. Gnmzde ses yaltm salayan malzemeler retilmektedir. Lastik, pamuk, yn, kee ve hal gibi maddeler sesi az iletir, yanstmaz, sndrr.Tahta, demir, bakr, alminyum, ta ve beton gibi maddeler ise sesi iyi iletir.

YANKI: Ses dalgalarnn bir engele arptktan sonra yansyp geri dnmesi
olayna yank denir. Bir engele ses dalgalarn gnderip engelden yansyan sesin, tekrar geri dnmesi arasnda geen sreden engelin uzakl tespit edilir. Gemilerde deniz derinliinin saptanmas, balk srlerinin izlenmesi,batk gemilerin yerinin saptanmas iin sonar cihazlar kullanlr.

SES SKANDL

Ses iskandili sesi len bir alettir ses yaltmnda ve yank oluumunda kullanlan maddelerden oluur.Ses iskandili sesi lt iin ses uzmanlklarnda da kullanlr. Sesi alglayarak ler.Yanklar alglayabilir.Buda onu daha ok zelletiren bir zelliidir. Gece kulplerinde zabtalar sesin iddetini lmek iin , sinema, tiyatro, konser salonu gibi mekanlarn ses yaltmlar, akustik dzenleri iin kullanlr.Ses yaltmnda ve yank oluumunda kullanlan maddelerden oluur.

Ses yaltmnda ve yank oluumunda kullanlan maddelerden oluur. Sesi alglayarak ler. Yanklar alglayabilir. Buda onu zelletiren bir zelliktir.

Sesin Yaylma Hz
Ses, ortam taneciklerini titretirerek hareket ettii iin ortamdaki taneciklerin birbirlerine yaknlklar sesin hzn etkiler. Sesin yaylma hz baz etkenlere ba olarak deiir. Yani ses her ortamda ayn hzla yaylmaz.

Ses her ortamda ayn hzla yaylmaz. 1) Sesin yaylma hz ortamn cinsine baldr. Sesin kat, sv ve gaz ortamlardaki yaylma hz farkldr. Gaz tanecikleri birbirinden ok uzak, kat tanecikler ise birbirine ok yakndr. Bu nedenle ses katlarda en hzl, gazlarda ise en yava yaylmaktadr. Ortama gre sesin yaylma hznn karlatrlmas VKat> VSv>VGaz 2) Sesin yaylma hz ortamn younluuna baldr. Ortamn younluu arttka sesin yaylma hz da artar. 3) Sesin yaylma hz ortamn scaklna da baldr. Ortamn scakl arttka sesin hz da artar. nk scak ortamn tanecikleri, souk ortamn taneciklerinden daha hzldr. Aadaki tabloda sesin farkl ortam ve scaklklardaki yaylma hz verilmitir.
Scaklk Sesin hz Madde(C) (m/s) Hava 0 332 Hava 20 344 Hava 100 386 Su 20 1463 Su 100 2100 Demir 0 5000 Demir 20 5130 Altn 20 1743 Bakr 20 356