Kalniko-bilogorski Srbi

Kalniko-bilogorski Srbi
Kalniko-bilogorski Srbi ili "vretanijski Srbi", nastanjuju prostor severozapadne Hrvatske od reke Ilove na istoku, do gore Kalnika na zapadu, Podravine na severu i Moslavine na jugu. ive u dvadesetak manjih naselja, koja su podeljena u nekoliko hrvatskih upanija: Koprivniko-krievakoj, Bjelovarsko-bilogorskoj, Varadinskoj i Zagrebakoj.

Etnoloke, antropoloke i jezike karakteristike kalniko-bilogorskih Srba

Kalniko-bilogorski Srbi pripadaju, uz umberake i gomirske Srbe, najzapadnijoj grani srpskog naroda. Potomci su Srba iz raznih oblasti Balkanskog Poluostrva - od Makedonije i Stare Srbije, preko Kosova i Rake, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, dananje Vojvodine, Slavonije (meu njima ima i stopoljenog starosedelakog stanovnitva koje se pominje u istoriografiji pod imenom "Slovinaca" ili "Slovenaca") i Dalmacije. Crkva Vavedenja Presvete Bogorodice manastira Veinom pripadaju dinarskom antropolokom tipu. Lepavina Govore istonohercegovakim tokavskim dijalektom s manjim obelejima hrvatskog kajkavskog nareja (glogovniko-bilogorski, podravski).

Karakteristina prezimena kalniko-bilogorskih Srba i njihovo poreklo

Prema istraivanjima uvenog srpskog teologa, filozofa i pravnika, Dr Radoslava M. Grujia kalniko-bilogorski Srbi potiu iz raznih srpskih krajeva. Tako su: - poreklom iz ue Srbije: Bubanovii, Grubai, Grubaevii - od Temnia. Beljaci, Bogavci, Gvozdenovii, Bogojevii - od Ibra. Selakovii/Salakovii, trbci, avii - od Staroga Vlaha. Vitanovii, Klisurii, Keserii, Keserini - od Poljanice. Navedeno potvruju stare rukopisne i tampane knjige iz manastira Svetog Joakima Osogovskog (Sarandapora), sela Petnice nie aka pisanih 1488. godine, te manastira: okeine, Bogovae i Radovakice, koje su se, po navoenju Dr Radoslava M. Grujia, nalazile u manastiru Lepavini i "drugim crkvama ove oblasti" [1]. - poreklom iz Stare Srbije: iljci, Crljenice, Brnjice, Grbe, Grbii, ile, Dlake, arci, Ronevii, Strainii, Dragai, Dragaevii... - poreklom sa Sandaka: Kutrii, Mirii, Kodii... - poreklom s Kosova i Metohije: Kore, Goranovii, Rajnii, Nedii... - poreklom iz Makedonije: Smoljanci i Smoljanovii, Sedramci, Kirovii, Dimii, Zake, Avirovii, Pandovii, ovii, Komlenci, Komlenovii, eii... - poreklom iz Hercegovine: Ljubiii, Komadine, Odii, Radmilovii, Raii, Rae, auge - od Bilekih Rudina. Vrankovii, Ratkovii, Poue, Inii - od ume, Povra, Zubaca, kao i Boovii, Vujiii, Kukii, Mandii, Njeii, Radoevii, Dobrenii, Kovaevii, Vujanovii, Sabolovii, Stojnii, Vukmirii, Domazeti i drugi koji slave Sv. Savu. Dr Radoslav M. Gruji napisao je da je prilikom svog davnanjeg istraivanja u bilogorsko-kalnikom kraju, pronaao tri knjige goradskih i dvanaest mileevskih izdanja. - poreklom iz Crne Gore: Bajete, drale, Obradovii, Banjani, - od Banjana. Balote, Zorii, Raketii, Drobnjaci od Drobnjaka. Bastaii, Devii, Murgai - od Vasojevia. Koruge, Purii i dr.- od Kolaina. Brdari, Proje, Kljajii i dr.- od Bjelopavlia. Heraci, Herakovii i dr. - od Njegua. Martinovii, Radievii, uraevii, Hasanovii - od

Kalniko-bilogorski Srbi Rovaca. - poreklom iz Boke Kotorske i Dalmacije: Bani, Kobasice, Oluje, Karari, Jagodii, Danilovii, Dukii, avii, uriii i drugi koji slave Sv. Stefana Deanskog (Mratin-dan), te Bakii i Utjeenovii, koji slave Sv. Sra. Dr Radoslav M. Gruji navodi da je u kalniko-bilogorskom kraju zbog toga naiao "pored rukopisnih knjiga (iz Slatine od Bjelopavlia jedna) i sedam komada skadarskog, a jednu cetinjskog izdanja bogoslubenih knjiga"[2]. - poreklom iz Albanije: Lemii, Lekii, Magoi, Magovci, Pelei, inii, Dobrii... - poreklom iz Bosne: Sirovice od Dervente, Hrgovii od Maglaja, Kokiri od Prnjavora, Godei, Dobrinii, Slavujevii od Sarajeva, kao i amii, Sokolovii, Kozarci, Zmijanci, Usorci, Prusci, Kupreani... - poreklom iz Srema i Smedereva: Sakulji (Sakule, staro pusto selo kod Zemuna i Sakulje selo kod Smedereva), Tandari, Tandarii, i dr. Oni su osnovali selo Srem (optina Sokolovac) blizu manastira Lepavine.[2]

Istorija i kultura kalniko-bilogorskih Srba

Doseljavanje (XV-XVIII vek)
U oblast dananje severozapadne Hrvatske, kalniko-bilogorski Srbi dolazili su tokom seoba iz razliitih pravaca - preko Srema i Slavonije, Ugarske, Dalmacije, Kranjske, tajerske i Erdelja. Vee seobe tih Srba istoriari dele u etiri razdoblja: Prve seobe desile su se u prvoj polovini 15. veka iz srednjovekovne Srbije (Despotovine i Hercegovine), kada se srpski narod smestio uglavnom oko zagrebakih i kalnikih gora. Pojedini istoriari, na osnovu dostupnih podataka iz 12. veka, smatraju da je bilo srpskih porodica u tim krajevima i u vreme kada je u Ugarskoj i Hrvatskoj vladala kraljica Jelena Vukanovi (ma. -{Ilona kirlyn}-), kerka rakog upana Uroa I Vukanovia i supruga maarskog kralja Bele II Slepog. Njen brat Belo Vukanovi bio je tada ugarski palatin i dugo vremena slavonski ban, te je sasvim izvesno Kantakuzina Katarina Brankovi da su u pojedine svoje gradove doveli i srpsku vojniku posadu (to je bilo uobiajeno u to vreme, prevashodno zbog line bezbednosti pridolog plemstva). Pojedini istoriari primetili su u zapisima iz tadanjeg vremena pojavu prezimena karakteristinih u srpskom narodu, poput: Reli, Radenkovi, Radoslavi, Stanii, Stanilovi, Pravdi, Grdak, Jagni/Janji, itd. esto su vojnici, posebno vojvode, na novu dunost odlazili sa svojim porodicama, kao to su to docnije uinili kralj Vladislav i ban Ulrih grof Celjski. Potonji je bio zet srpskog despota ura Brankovia - Smederevca. Prolea 1434. godine, srpski despot ura je svoju kerku Kantakuzinu Katarinu Brankovi udao za pomenutog hrvatsko-slavonskog bana Ulriha grofa Celjskog. Tada je zajedno s njom i neto docnije, dola u gornju Slavoniju i znatna srpska vojnika posada, koja je smetena u Medvedgrad kod Zagreba, Rakovac kod Vrbovca, Veliki i Mali Kalnik kod Krievca i u Koprivnicu. Katarinin kastelan u Medvedgradu i upan Polja Zagrebakoga bio Srbin iz Despotovine, plemi Bogavac Milakovi, a u oba Kalnika Pavle Miki sa svojim vojnicima iz Srbije. Te vojnike posade ostale su i posle Ulrihova ubistva (1456. g.) i odlaska Katarine Brankovi u Staru Srbiju, a najvei broj ih je vremenom primio katoliku veru. Izmeu 1467. i 1470. godine u kalniko-bilogorski kraj pristiu srpske porodice iz Bosne i Hercegovine sa vojvodom Vladislavom Hercegoviem, sinom osnivaa Hercegovine, Stefana Vukia-Kosae. Vladislav Hercegovi je kao utvrde za svoju posadu dobio Veliki i Mali Kalnik kod Krievaca. Prezimena koja se u to vreme javljaju u okolini

Kalniko-bilogorski Srbi Kalnika, Krievaca i Koprivnice ukazuju na srpsko poreklo: Brankovii, Borii, Vuii, Dobrenii, Ivkovii, Jugovii, Nedeljkovii, Novkovii, Maretii, Milievii, Obradovii, Petkovii, Petrovii, Poznanovii, Radinovii, Stanii, urevii, Gvozdanovii, Ljubii, Jelaii, Metrovii, Radakovii, Serbljinovii, Simii, itd. U jednom pismu maarskog kralja Matije Korvina od 12. januara 1483. pominje se da je kralj uspeo u protekle etiri godine da u junu Ugarsku i Slavoniju "preseli oko 200,000 Srba iz Turske"[3]. Ta velika seoba svakako se odrazila i na porast broja Srba u bilogorsko-kalnikom kraju. Druge seobe, kao posledica dubljih turskih prodora na Balkan, bile su tokom 16. veka iz severnih krajeva dananje Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Stare Srbije, veinom preko Kranjske i tajerske, Ugarske i Slavonije. Nova naselja niknula su na gotovo opustelom zemljitu, odakle su domicilni "Slovinci" pobegli, zbog turskih pljaki i zlostavljanja, pre vie desetina godina. 1543. godine dolaze u ove krajeve iz Donje Slavonije i Ugarske jo neke vojvode sa svojim oruanicima i narodom, kao to su: Marko Tomaevi, Petar Besedi-Pribeg, Ivan Margeti-Rascianus i stric mu Plava Margeti, koji je osnovao dananje selo Plavinci kod Koprivnice. 1555. godine pristiglo je 200 uskoka iz umberka, dok su iz Donje Slavonije doli trojica brae sa 40 dua - vojvode Aleksa, Dojin i Vukmir. Idue godine doao je i vojvoda Ratko Pribeg za 43 peaka i nastanio se kod sela Topolovca kraj Krievaca. Negde u isto vreme, u ovaj kraj su "uskoili" i Srbi Morlaci, koji su naselili selo Glogovnicu pod Kalnikom. Jaanju tih seoba doprinela je "Bruka libela" iz 1578. g. kojom je odreeno da se plaenika vojska znatno povea u Slavonskoj krajini. Izmeu 1583. i 1586. godine iz srednje Dalmacije stiglo je u ovaj kraj 800 porodica pod vostvom vojvode Petra Hasanovia, koji se svojim junatvom istakao u borbama protiv Turaka kod Ivani-Klotra 1586. godine. Iste godine izvedene su i prve znatnije seobe pod komandom Mihajla barona Sekelja i kapetana Hansa Vilhelma Globicera, koji su sa svojim etama prodrli u Malu Vlaku (Donja Slavonija) i doveli srpskog kneza Ivana Pejainovia sa mnotvom naroda. Idue godine, uz nagodbu sa austrijskim vojnim vlastima, knez Ivan Pejainovi je uspeo da se probije do Sira i povede sa sobom 13 zadrunih porodica sa jednim svetenikom, te ih smestio u okolinu Koprivnice i Krievaca. Uz njega se pominju u istoj seobi i vojvode Milak Graholjan, Milosav Kataleni i harambaa Vojin. Potomci ovih doseljenika veinom su ouvali pravoslavlje, tokom velikih borbi koje su vodili sa Zagrebakom nadbiskupijom protiv nametanja unijatske vere. Meutim, veliki deo naroda je tokom tih previranja ipak preao u katolianstvo i stopio se sa domicilnim "Slovincima", koji su nakon pomeranja hrvatske granice ka Gornjoj Slavoniji i vaspostavljanja zajednikog hrvatsko-slavonskog sabora (1558. g.), te unifikacije Hrvatske i Slavonije pod zajedniku kraljevinu - postepeno prihvatili hrvatsko narodno ime. Posebno znaajan dogaaj za pridole Srbe zbio se oko 1550. godine, kada je podignut pravoslavni manastir Lepavina, koji je i danas duhovni centar pravoslavnih kalniko-bilogorskih Srba. Tree seobe izvrene su uglavnom od kraja 16. do pred kraj 17. veka (15971683) preko Slavonije i Hrvatske. Tokom tih seoba naseljena je i centralna oblast na kojoj ive dananji kalniko-bilogorski Srbi (od Rovita do Severina). U to vreme, prvi puta se kod srpskog stanovnitva (prevashodno svetenstva) kao naziv za ovaj kraj upotrebljava ime "Vretanija". Nju e ruski vladari u svojim spisima toga vremena nazivati "srpskom zemljom".[4] U to vreme zapoele su jo obimnije seobe Srba u kalniko-bilogorske predele, koje su izveli pukovnik (i baron) Hans Sigismund Herbertajn i njegovi kapetani Grgur Lajbaher, Alban Grasvajn i Gapar Glajspah, kako bi poveali broj Srba na Slavonskoj krajini. Juna 1597. g, po elji harambae Milije, krievaki kapetan Grgur Lajbaher upao je u Malu Vlaku i popalio sela Cepidlake, Drenik i Kusonje, te izveo Miliju sa 117 Srba i 1,000 grla stoke, te ih naselio po selima: Crkvena, Sv. Ivan abno, Glogovnica, Topolovac, Gradec, Dubrava i Sv. Petar vrstec. Iste godine prebegao je iz turskog dela Slavonije (manastir Orahovica) i poznati "serbo-slavonski" episkop Vasilije, te nastavio sa slubom u manastiru

Kalniko-bilogorski Srbi Mara Septembra 1599. baron Herbertajn je uspeo da prodre sa 500 vojnika do Podravske Slatine, kao i do Poege, koju je zapalio i vratio se sa 1,100 Srba i 4,000 grla stoke. Taj narod je prethodno iveo oko Pakraca u 17 sela: Bogievci, Medari, Dragalii, Kukavice, Smrti, Borovac, Cage, Benkovac, Bijela Stijena, Rogolje, Brljanica, Drenovci, Pustoselo, Rakovani, Rasoka i Daferaginci. Srbi su pri odlasku zapalili ova sela. Koprivniki kapetan Alban Grasvajn upao je 27. januara 1600. u turski deo Podravine, gde je opustoio okolinu Virovitice i Brezovice. Maja 1600. g. provalio je ivaniki kapetan Gapar Glajspah u 8 sela istono od Pakraca (Kriike, Cikote, Prgomelje, umetlica, Grahovljani, Bobare, Kusonje i Dereza), odakle je u Ivani doveo 828 Srba, od kojih se 238 naselilo oko Rovia, gde su podigli novo selo - Prgomelje. Sledeih godina i decenija, seobe Srba su neprestano trajale u manjim obimima, sve do 1642. godine kada je u kalniko-bilogorski kraj prelo mnogo naroda iz Donjeg Pounja i Unca, s velikim brojem kaluera iz manastira Rmnja i Motanice, te mitropolitom bosansko-likim Gavrilom Predojeviem. etvrte seobe dogaale su se krajem 17. i poetkom 18. veka (16831718), takoe iz raznih srpskih krajeva, preko Slavonije i Hrvatske. Najvea pomeranja u tom razdoblju dogodila su se 1688. godine, nakon ponovnog osvajanja Uica od strane Turaka, kada je iz uikog kraja i Pomoravlja u Slavoniju prebeglo 6,000 Srba. Idue godine, dolo ih je iz krajeva oko Sarajeva i Tuzle jo 1,500. Neki od njih doselili naselili su uglavnom istoni kraj Vretanije, od Severina do reke Ilove i Moslavine. Tada je konano zakljueno naseljavanje ove oblasti Srbima.

Borbe kalniko-bilogorskih Srba krajinika pod zastavom Habzburgovaca

15. i 16. vek Kada su 1463. godine Turci zauzeli Bosnu, Hrvatska i slovenake zemlje postale su lak plen njihovih smelih prodora. Hrvatska je trebala da postane "predzie hrianstva" u odnosu na Zapadnu Evropu, ali se ubrzo pokazalo da je ona preslaba da samostalno odgovori tom zadatku. Ve 1469. godine Osmanlije su provalile preko Une duboko u Hrvatsku i preko Save u Slavoniju, dok je jedan deo Turaka zauzeo i delove Dalmacije. 1471. g. Turci su u svojim pljakakim pohodima stigli do Ljubljane. Laka i brza turska konjica pustoila je zemlje kroz koje je prolazila, stanovnitvo proterivala ili odvodila u roblje, spaljivala sela i gradove, razarala feude i tvrave. Najtei poraz protiv Turaka Hrvati su pretrpeli 1493. godine na Krbavskom polju u dananjoj Lici (Krbavska bitka), gde je hrvatsko-maarska vojska do nogu potuena, izgubivi 15,000 ljudi. Teritorije Hrvatske i Slavonije toliko su se smanjile da su posle Mohake i Gorjanske bitke Turci doprli nadomak Koprivnice, Krievaca i Zagreba, a na jugu do Splita, Krajinik Varadinsko-urevake krajike peadijske pukovnije br. 6, 1762. godine. Zadra i Senja. Plemstvo se povlailo u utvrene gradove, dok je narod beao ka gornjoj Slavoniji, Maarskoj, Slovakoj, ekoj i Burgenlandu. U takvoj situaciji, kada su Hrvatska i Slavonija bile na izdisaju, spas je ipak stigao - habzburki vladari i prebegli Srbi. 1527. godine Habzburgovci su preuzeli vlast nad "ostacima ostataka" i obavezali se da e braniti te zemlje. No, Hrvatska je na ime ratnog poreza mogla da skupi jedva 1,500 forinti, od potrebnih 200,000 za odravanje vojske. Tvrave su lako padale, jer vojne posade nisu imale podrku stanovnitva, koje se razbealo. Oko njih je nastala pusto, a izmeu carske i preostale hrvatske plemike vojske s jedne strane, te Turaka s druge, irio se

Kalniko-bilogorski Srbi pojas opustele "niije zemlje". Srbi koji su jo uvek pruali otpor gde su mogli, u zbegovima su krenuli ka Hrvatskoj i Slavoniji, tako da su pojedini srpski plemii prelazili na austrijsku stranu, posebno nakon pogibije poslednjeg srpskog despota Pavla Bakia, koji se sa svojom konjicom proslavio pri odbrani Bea 1529. godine. Prebegli srpski narod predvode od tada njegove narodne stareine (knezovi, vojvode, serdari, barjaktari, pravoslavno svetenstvo), i sve ee se stavljaju pod zatitu i slubu austrijskih carskih komandanata. Zainje se na taj nain budua Vojna krajina iz dva carska generalata - Varadinskog i Karlovakog. Hrvatsko plemstvo zadralo je samo odbranu na reci Kupi sa svojom malom banderijalnom i banskom vojskom. Srbi-krajinici postaju najznaajniji faktor odbrane u smislu ive sile, dok su finansijsku snagu predstavljali donjoaustrijski stalei. Hans Ungand, kojemu je 1540. godine bila poverena organizacija na uspostavljanju odbrane, kao vrhovni zapovednik kraljevskih eta na Ugarskoj i Hrvatsko-slavonskoj krajini, napisao je tajerskoj vlasteli da nije mogue sprovesti odbranu sa domaih hrvatskim i slovinskim kmetovima, te da ti ljudi nisu dorasli za borbu s Turcima "...pa bi trebalo da neko i njih brani (...) Oni su navikli samo da slue oko stolova svojih gospodara i pune podrume i koeve njihove."[1] Potom je predloio da se hitno nabave plaenike ete Nemaca i posebno Srba, koji vrlo uspeno suzbijaju provale Turaka u Senjskom primorju, umberku i Kranjskoj. U oima Evrope, "predzie (antemurale) hrianstva" pod uticajem pape i dalje je ostalo hrvatsko-katoliko, iako su glavnu i presudnu komponentu odbrane inili pravoslavni Srbi. Tako je ostalo vekovima, jer je Hrvatska kao zemlja poistoveivana sa hrvatskim narodom, tako da su Srbi i njihova istorijska uloga u odbrani Evrope od Turaka, esto potpuno ignorisani. 17. i 18. vek Tokom narednih decenija, kalniko-bilogorski Srbi uestvovali su i kao krajika vojska i kao vojni plaenici u svim ratovima koje je vodila Austrija na tlu Evrope, od kojih je najvei i najkrvaviji bio Tridesetogodinji rat (1618-1648). 1683. godine, 12. septembra, potuena je turska vojska pod Beom. Bio je to poslednji pokuaj Osmanlija da prodru u dubinu Centralne i Zapadne Evrope. Presudnu ulogu odigrao je poljski kralj Jan Sobjeski, i to kada je Be bio pred padom, naputen od cara Leopolda I i 60,000 graana. Od tada je turska sila poela naglo da opada i njena premo u Evropi nepovratno je izgubljena. U Slavoniji je buknuo ustanak Srba obe vere (okci su u to vreme smatrani i popisivani kao Raani-katolici, tako da je jo u 16. veku na nekoliko evropskih mapa Donja Slavonija (slavonske oblasti istono od reke Ilove) beleena kao "Rascija". Varadinski general Jakov Lesli, po nareenju cara, otpoeo je osloboenje ostatka Slavonije. Osloboeni su gradovi Virovitica i Slatina sa oko 200 sela, ali se privremeno stalo jer je morao da bude osloboen Budim. Nakon turske propasti u Budimu 1686. g. poela je da pada itava Slavonija. Srbi iz Donje Slavonije, koji su do tada bili turska raja, oduevljeno su se pod posebnom komandom pridruili carskoj vojsci i rat se produio. Turci su gonjeni sve do Kosova, to je dalo podstrek i Srbima u Srbiji da se pridrue carskoj vojsci. U tome je svesrdnu ulogu odigrao patrijarh Arsenije III arnojevi, koji je napustio pomirljivu politiku, pozvavi tamonje Srbe na ustanak. Austrijska vojska dospela je ak do Skoplja, ali je smrt uvenog generala Pikolominija, kao i bahato ponaanje austrijskih vojnika (vrili su pljake i nad hrianima), dovela do ogorenja kod domaih ustanika. Nasilno razoruavanje Srba i Arbanasa i paljenje njihovih sela pojaalo je netrpeljivost jo vie i vojska je poela da se osipa. Turci su iskoristili takvo stanje, pregrupisali se i krenuli da izgone austrijsku vojsku iz Makedonije i Srbije. Sa vojskom morao je da se povlai zbog turske osvete i silan narod na elu sa patrijarhom arnojeviem. Srbija je potpuno spaljena u turskoj osveti, posebno srpske svetinje - crkve i manastiri, a preostali ljudi su ubijani i mueni. Zavladala je velika glad i beda. Patrijarh Arsenije arnojevi je pred Beogradom odrao veliki narodni zbor, na kojem je zatraio i dobio od Austrije doputenje za prelazak i naseljavanje izbeglih Srba u Sremu i Junoj Ugarskoj, kao i privilegije, koje su postale osnov narodnih prava u novoj dravi. U istoriografiji je taj dogaaj poznat kao "velika seoba Srba", kada je 1690. godine iz donjih srpskih krajeva izbeglo 60-70,000 dua sa svojim patrijarhom. Borbe su nastavljene, a mir s Turcima sklopljen je 26. januara 1699. u Sremskim Karlovcima. Nakon to je granica prema Turcima pomerena, nestala je vanost Varadinskog generalata u daljim okrajima s Turcima, razmiljalo se u Beu o njegovom ukidanju. No, zbog Rakocijevog ustanka u Maarskoj i neprestanih buna kalniko-bilogorskih Srba protiv ukidanja njihovih privilegija, ta odluka je odgoena. Car Leopold se 1704. godine obratio Varadinskom generalatu sa

Kalniko-bilogorski Srbi zahtevom da na bojite protiv Rakocija uputi 2,500 do 3,000 peaka i konjanika. Tako su u od svih krajinika, kalniko-bilogorski bili najvie angaovani u borbama protiv Rakocijevih "kuruca", poev od ienja Meimurja, do bitke kod Trenina. Prvih godina su donjoaustrijski stalei uredno plaali krajinike (isplaujui njihovo "leno" u novcu i platnu), ali je kasnije leno sve vie kasnilo, to je opet izazivalo bune meu Srbima, kako u Varadinskom, tako i u Karlovakom generalatu. Kalniko-bilogorski Srbi e u vreme vladavine cara Karla VI ponovo ratovati protiv Turske (1737-1739). U toko tog ratovanja borili su se protiv bosanskih muslimana oko Vakufa, Ostroca, Bihaa i Banja Luke, istovremeno se i branei od njihovih prodora. Nakon to je i taj rat okonan, dolaskom carice Marije Terezije na austrijski presto, Srbi Varadinskog generalata uestvovae u ratu Austrije protiv Pruske (tzv. "Rat za austrijsko naslee") i njenih saveznika (1740-1748). Svakog prolea, na hiljade Srba iz oba generalata odlazilo je na ratita u eku, Bavarsku, leziju, na Rajnu i Italiju. Zavretkom austrijsko-pruskog rata, beki dvor je poeo da sprovodi reformu vojske, od ega nije bio poteen ni Varadinski generalat. Srpski oficiri su tada mahom bili rainjeni ili degradirani u znatno nia zvanja, narodne ("vlake") samouprave su okrnjene ili sasvim pogaene. Vojna obaveza je postala jo tea, jer su sve porodice umesto jednog, morale daju dva ili tri vojnika, da ih izdravaju i nabavljaju skupe uniforme, tzv. "mundure". Od tada (1754. g.) se na gotovo sva komandna mesta postavljaju uglavnom Nemci, umesto starih krajina dole su nove regimente, umesto seoskih optina - vojne kompanije, a umesto slobodnih krajikih batina - carsko vojno leno. Sve je to uticalo na este bune krajinika, koje su silom guene. Mir izmeu Austrije i Pruske nije dugo potrajao, tako da je uskoro izbio i Sedmogodinji rat (1756-1763) u kojem su u velikom broju opet uestvovali kalniko-bilogorski Srbi, kao i svi ostali graniari Srbi i Hrvati iz itave Vojne krajine. Poto su u tom ratu krajinici ponovo igrali kljunu ulogu, odgoeno je njihovo razvojaenje za itav jedan vek. tavie, dolo je i do proirenja Vojne krajine, ime je i poloaj Srba u Habzburkom carstvu ponovo popravljen. Prvi srpski general austrijske vojske postao je Mihajlo Mikainovi, koji se svestrano zalagao za Srpstvo u Hrvatskoj. Od 1778-1779. godine bilogorsko-kalniki Srbi su se borili i u Ratu za bavarsko naslee u Bavarskoj i ekoj. Poeci savremenog kolstva Poeci savremenog kolstva kod kalniko-bilogorskih Srba seu u 18. vek. Iznureni ratovima, osiromaeni, krajinici nisu imali mogunosti da pre 18. veka otvaraju klasine kole i izdravaju uitelje. Do tada se irilika pismenost ograniavala na nekoliko manastira u oba generalata - Maru, Lepavinu, Gomirje i Komogovinu. Prvu kolu Srbi su otvorili 1729. godine u Kostajnici, dok je u Varadinskom generalatu kolstvo zapoelo s nekoliko manjih kola 1740-tih i 1750-tih, koje se nisu dugo odrale, jer su srpske kole bile dozvoljene samo u isto srpskim mestima, a u meanima - samo katolike. Stoga su srpska deca Kalnika i Bilogore u 18. veku, milom ili silom, pohaala katolike kole. Zabeleeno je da je godine 1774. nemake kole Varadinskog generalata pohaalo 62 srpske dece.[5] Srpska kola u Bjelovaru osnovana je poetkom 1778. godine, zalaganjima vretanijskih trgovaca i pakrakog episkopa.

Poznate linosti
Simeon Vretanja Petar Preradovi Nikola Severovi Bogdan Dikli

Navodi
[1] Dr Radoslav M. Gruji, Najstarija srpska naselja po Severnoj Hrvatskoj (do 1597. godine), Glasnik Srpskog geografskog drutva, Godina 1, Sveska 2, 1912. [2] Isto [3] Dr Duan Kai, Srbi i pravoslavlje u Slavoniji i Sjevernoj Hrvatskoj, Savez udruenja pravoslavnog svetenstva SR Hrvatske, Zagreb, 1967, str. 9.

Kalniko-bilogorski Srbi
[4] . , . , . , . -, , : , . 1: - XVI-XVIII ., / / / , , 2009., str. 266, 312, 316, 384, 387. [5] Slavko Gavrilovi, Iz Istorije Srba u Hrvatskoj, Slavoniji i Ugarskoj (XV-XIX vek), Filip Vinji, Beograd, 1993, str. 131.

Literatura
Slavko Gavrilovi, Iz Istorije Srba u Hrvatskoj, Slavoniji i Ugarskoj (XV-XIX vek), Filip Vinji, Beograd, 1993. Dr Aleksa Ivi, Seoba Srba u Hrvatsku i Slavoniju, Srpska manastirska tamparija, Sremski Karlovci, 1909. Dr Duan Kai, Srbi i pravoslavlje u Slavoniji i Sjevernoj Hrvatskoj, Savez udruenja pravoslavnog svetenstva SR Hrvatske, Zagreb, 1967. Dr Nada Klai, Drutvena previranja i bune u Hrvatskoj u XVI i XVII stoljeu, Nolit, Beograd, 1976. Dr Duan J. Popovi, Srbi u Vojvodini I, Matica srpska, Novi Sad, 1990. Jovan N. Tomi, Srbi u velikoj seobi, Prosveta, Beograd, 1990. Manojlo Grbi, Karlovako vladianstvo, Sava Mrkalj, Topusko, 1990. Dr Radoslav M. Gruji, Spomenica o srpskom pravoslavnom vladianstvu pakrakom, Muzej Srpske Pravoslavne Crkve, Beograd, 1996. Dr Srdja Trifkovic, The Krajina Chronicle: A History of Serbs in Croatia, Slavonia and Dalmatia, The Lord Byron Foundation for Balkan Studies, Chicago-Otawa-London, 2010. . , . , . , . -, , : , . 1: - XVI-XVIII ., / / / , , 2009. Branko P. Suevi, Razvitak "vlakih prava" u Varadinskom generalatu, Historijski zbornik, br. 1-4, Povijesno drutvo Hrvatske, Zagreb, 1953. Zlatko Kudeli, Katoliko-pravoslavni prijepori o crkvenoj uniji i grkokatolikoj Maranskoj biskupiji tijekom 1737. i 1738. godine, Izvorni znanstveni rad, UDK 262.3 (497.5 Mara), Hrvatski institut za povijest, 2004.

Vidi jo
Vretanija Srbi u Hrvatskoj Vojna Krajina Varadinski generalat

Spoljanje veze
Srbi i Vojna Krajina (http://www.rastko.rs/rastko-hu/istorija/istorija/index.html) Zvanina stranica manastira Lepavine (http://manastir-lepavina.org) Istorija manastira Mare (http://www.mitropolija-zagrebacka.org/index.php?option=com_content& view=article&id=39:2009-12-23-09-25-24&catid=2&Itemid=5&lang=sr) p (http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/43.gif) p (http://www.srpska-mreza.com/library/facts/krajina-map.jpg) Mapa (http://vrlika.free.fr/karta.jpg)

Article Sources and Contributors

Article Sources and Contributors

Kalniko-bilogorski Srbi Source: http://sr.wikipedia.org/w/index.php?oldid=7199651 Contributors: Dcirovic, FriedrickMILBarbarossa, Zmaj Vretanijski, ,

Image Sources, Licenses and Contributors

:Manastir Lepavina28aug2004.jpg Source: http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=:Manastir_Lepavina28aug2004.jpg License: Public Domain Contributors: MirkoS18, Veliki Kategorizator, Zumbulka :Katarina Esfigmen.jpg Source: http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=:Katarina_Esfigmen.jpg License: Public Domain Contributors: Unknown painter :Krajinik Varazdinskog generalata 1762..jpg Source: http://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=:Krajinik_Varazdinskog_generalata_1762..jpg License: unknown Contributors: Zmaj Vretanijski

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/