Potentzia Bihurgailuak

POTENTZI A BI HURGAI LUAK ERANSKI NA
Eibarko I I TUE 21ko URR 1

Potentzia Bihurgailuak

Espezialitatea : Elektronika industriala
Kurtsoa : 2010 - 2011
Egilea : Bilbao Aboitiz, Lander
Zuzendaria : Cortajarena Echeverra, J. Antonio



POTENTZIA BIHURGAILUAK

0. SARRERA. 6. orria.
0.1. POTENTZIA ELEKTRONIKOA. 6. orria.
0.1.1 Potentzia elektronikoaren funtzio nagusiak. 7. orria.
0.1.2. Bihurgailuen sailkapena. 8. orria.
0.1.3. Zirkuituaren karga. 10. orria.
0.1.3.1. Karga R bada. 10. orria.
0.1.3.2. Karga L bada. 12. orria.
0.1.3.3. Karga RL bada. 13. orria.
0.1.4. Kommutazio arazoak. 13. orria.
0.1.5. Potentziako dispositibo erdi-eroaleak. 16. orria.
0.1.5.1. Erdi-eroale bakoitzaren aplikazioak. 17. orria.

1. KA-KA BIHURGAILUAK. ERREGULADOREAK. 20. orria.
1.1. SARRERA. 20. orria.
1.2. FASEEN KONTROLA. 20. orria.
1.2.1. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa. 20. orria.
1.2.1.1. R Kargarekin. 20. orria.
1.2.1.2. RL Kargarekin. 24. orria.
1.2.1.2.1. > denean. 25. orria.
1.2.1.2.2. = denean. 27. orria.
1.2.1.2.3. < denean. 28 . orria.
1.2.2. Erreguladore alterno trifasikoa. 31. orria.
1.2.2.1. 6 tiristorekin neutroko konexiorik gabe. 31. orria.
1.2.2.2. Triangelu konexioan (delta). 34. orria.
1.2.3. Erreguladore alternoen aplikazioak. 34. orria.
1.3. ZIKLO OSOKO KONTROLA. 37. orria.
1.4. ERRELEAK. 38. orria.
1.4.1. Errele motak. 38. orria.
1.4.1.1. Errele mekanikoa. 38. orria.
1.4.1.2. Errele estatikoak (elektronikoa). 39. orria.
1.4.2. Erreleen aktibazioak. 40. orria.
1.4.3. Karga motak. 42. orria.



2. KZ-KA BIHURGAILUAK. INBERTSOREAK. 43 orria.
2.1. SARRERA. 43 orria.
2.1.1. Sailkapena. 43 orria.
2.2. UHIN KARRATUA. 44 orria.
2.2.1. VSI zubidun inbertsore monofasikoa. 44 orria.
2.2.2. VSI inbertsore trifasikoa (six-step). 47 orria.
2.3. FASE DESPLAZAMENDUA. 52 orria.
2.3.1. Inbertsore monofasikoak. 53 orria.
2.4. PULTSU ASKOREN ZABALERA MODULATZEA. 54 orria.
2.4.1. Gain-modulazioa (ma>1). 55 orria.
2.4.2. VSI inbertsore monofasikoa aktibazio bipolarra. 57 orria.
2.4.3. VSI inbertsore monofasikoa polobakarreko aktibazio. 59 orria.
2.4.4. VSI inbertsore trifasikoa. 61 orria.
2.5. KORRONTE BEGIZTAZ KONTROLATUAK. 68 orria.
2.5.1. Histeresidun konparadorea erabiliz. 68 orria.
2.5.2. Erreguladore PIa eta PWM erabiliz. 69 orria.
2.5.3. Inbertsore trifasikoa ( CSI ). 69 orria.
2.6. ARIKETA. 71 orria.

3. KA-KZ BIHURGAILUAK. ARTEZGAILUAK. 73 . orria.
3.1. SARRERA. 73. orria.
3.1.1. Sailkapena. 73. orria.
3.2. ARTEZGAILU EZ-KONTROLATUAK. 74. orria.
3.2.1. Uhin erdiko artezgailu monofasikoa. 74. orria.
3.2.1.1. Diodo bolantedunarekin. 77. orria.
3.2.1.2. Iragazki kapazitiboarekin. 78. orria.
3.2.2. Artezgailu bifasikoa izar konexioan. 79. orria.
3.2.3. Uhin-erdiko artezgailu polifasikoa Izar konexioan. 80. orria.
3.2.4. Uhin-erdiko artezgailu trifasikoa izar konexioan. 83. orria.
3.2.5. Artezgailu trifasikoa izar konexioa. 84. orria.
3.2.6. Uhin erdiko artezgailu 6 fasekoa izar konexioan. 86. orria.
3.2.7. Zubidun artezgailu monofasikoa (gretz-en zubiduna). 88. orria.
3.2.7.1. Indar elektroeragiledun kargarekin. 90. orria.
3.2.7.2. Hasierako korrontearen mugatzea. 92. orria.

3.2.8. Zubidun artezgailu trifasikoa. 93. orria.
3.2.9. Hamabi faseko artezgailua. 96. orria.
3.3. ERDI-KONTROLATUAK. 98. orria.
3.3.1. Sarrera. 98. orria.
3.3.2. Zubidun artezgailu monofasikoa. 98. orria.
3.4. ARTEZGAILU KONTROLATUAK. 105. orria.
3.4.1. Uhin erdiko artezgailu trifasikoa. 105. orria.
3.4.2. Zubidun artezgailu monofasikoa. 108. orria.
3.4.4. Diodo bolantedun artezgailu kontrolatuetan. 116. orria.
3.5. KOMMUTAZIO GARAIKO GAINJARPENA. 118. orria.
3.6. IRTEERAKO TENTSIOAREN IRAGAZKETA. 123. orria.
3.7. ARTEZGAILUEKIN KZ MOTORREN KONTROLA. 125. orria.
3.8. ARIKETAK. 129. orria.

4. KZ-KZ BIHURGAILUAK. 136. orria.
4.1. KZ-KZ BIHURGAILUAREN OINARRIZKO IDEIAK. 136. orria.
4.1.1.1. Elikatze-iturri ezberdinak. 138. orria.
4.1.1.2. Elikatze-iturriaren iragazkia. 139. orria.
4.2. KZ-KZ BIHURGAILU EZ-ISOLATUAK. 140. orria.
4.2.2. A klaseko Chopper-a ( 1. Koadrantea ). 141. orria.
4.2.3. B klaseko Chopper-a ( 2. Koadrantea ). 146. orria.
4.2.4. C klaseko Chopper-a ( 1. eta 2. Koadranteak ). 148. orria.
4.2.5. D klaseko Chopper-a ( 1. eta 4. Koadrantea ). 149. orria.
4.2.6. E klaseko Chopper-a ( 4 koadrantetan edo zubia ). 152. orria.
4.2.6.1. Polobakarreko aktibazioa. 153. orria.
4.2.6.2. Aktibazio bipolarra. 155. orria.
4.2.7. Buck bihurgailua ( step down ). 159. orria.
4.2.7.1. Korronte etengabe bezala. 161. orria.
4.2.7.2. Korronte eten bezala. 162. orria.
4.2.7.3. Tentsio eta intentsitatearen erregulazioa. 165. orria.
4.2.7.4. Potentzia-faktore zuzentzailea ( PFC). 168. orria.


4.2.8. Boost bihurgailua ( step-up ). 170. orria.
4.2.8.2. Korrontea eten bezala. 172. orria.
4.2.9. Buck-Boost bihurgailua ( step-down step-up ). 174. orria.
4.2.9.2. Korronte eten bezala. 179. orria.
4.3. KZ-KZ BIHURGAILU ISOLATUAK. 183 . orria.
4.3.1. Transformadoreak. 183. orria.
4.3.2. Flyback bihurgailua. 185. orria.
4.3.3. Dispertsio induktantziaren eragina. 188. orria.
4.4. ARIKETAK. 189. orria.



0. SARRERA.

0.1. POTENTZIA ELEKTRONIKOA.

Potentzia elektronikoaren elektrizitatea eraldatu, egokitu eta eraginkortasun handienaz
energia prozesatzen arduratzen da; makina elektrikoak kontrolatzeko, ekipo ezberdinak
elikatzeko, elektrizitate garraiorako etab. Horretarako, kondentsadore, bobinak eta On-Off
eran lan egiten duten erdi-eroaleak erabiltzen dira.

Potentzia altuetan lan egitean, elementu elektronikoek arazoak sortzen dituzte eta
batzuetan zirkuitua hobetu beharra egoten da, guk nahi dugun emaitza eskuratzeko edo eta
aparatua hondatu ez dadin. Orregatik, oso garrantzitsua da potentzia altuetan elementu
elektronikoek nolako portaera duten ezagutzea, energia aurrezteko eta sistemaren
emankortasuna handitzeko.

Erdi-eroaleetatik hauek dira erabilienak: Diodoak eta potentziako transistoreak,
tiristore eta bestelako eratorriak, TRIAC, DAIC, aldebakarreko kommutagailua, UJT
transistorea, Transistore programagarria (PUT) eta Shockley diodoa. Ezaugarri bereziekin
potentzia altuetan lan egin dezaketen tiristoreak aurki ditzakegu: Foto-tiristoreak, ate
bikoitzezko tiristoreak eta atetik blokeaturiko tiristoreak (GTO).

Potentzia zirkuituetako oinarrizko osagaiek baldintza hauek bete beharko dituzte:

Bi egoera argi eta garbi zehaztuta edukitzea; inpedantzia handikoa (blokeoan) eta
inpedantzia txikikoa (kondukzioan).

Egoera batetik besterako aldaketaren kontrola erraz eta potentzia baxuarekin egitea.

Blokeo egoeran gai izatea intentsitate handiak eta tentsio altuak jasateko. Eta
kondukzio egoeran elektrodoen arteko tentsioa jaitsiera txikia izatea. Bi baldintza
horiek potentzia handiak kudeatzeko gaitzen dute.

Egoera batetik bestera igarotzeko abiadura handia edukitzea. Zenbat eta
funtzionamendu-frekuentzia handiagoa eduki energia-xahutzea handiago izango da.
Beraz, potentzia maiztasunaren menpe dago.



0.1.1. Erdi-eroaleak.

0.1.1. Potentzia elektronikoaren funtzio nagusiak.

1.- Sarrera eta irteeraren artean energia elektrikoaren fluxua prozesatu eta kontrolatu:

Karga elikatzeko sortzen diren tentsioa eta korronteak ahalik eta egokienak izan
daitezen nahi da. Gehienetan, potentziako bihurgailuaren sarrera sare elektrikotik dator eta
maiztasuna 50 edo 60 Hz izaten da. Sarrerako tentsioaren eta korrontearen artean sortzen den
fase diferentzia bihurgailuaren eta kontrolaren menpe dago. Irteerako tentsioa, korrontea,
maiztasuna eta fase kopurua; karga elektrikoaren araberakoa izango da.

0.1.2. Potentziako sistema elektrikoaren diagrama.

Kontrolatzaileak, erreferentzia-balio zehatz batekin konparatzen du irteerako seinalea,
bien arteko aldea ahalik eta txikiena izan dadin. Batzuetan, energiaren noranzkoa aldatu egin
daiteke, orduan, irteera eta sarrerako funtzioak aldatu egiten dira.

2.- Errendimendu handia lortu etapa elektronikoen artean, ekipoen berotzea gutxitu eta
bateriaren iraupena luzatzeko erabiltzen da:


3.- Daukagun energia elektriko mota, kargak behar duen erara egokitu dezakegu:

a) Tentsioaren edo korrontearen maila eraldatu:

0.1.3. Uhinak.

b) Maiztasunaren eraldaketa:

0.1.4. Uhinak.

c) Uhin-formaren eraldaketa (sinusoidala, karratua, ...):

0.1.5. Uhinak.

d) Fase-kopuruaren eraldaketa, hau da: monofasikoa, trifasikoa eta abar erabiliz:

0.1.2. Bihurgailuen sailkapena.

Bihurgailuek, erdi-eroaleen bitartez, irteerako uhinak kontrolatu eta bihur ditzakete
zirkuitu elektrikoak erabiliz. Bihurgailuekin sortzen diren uhinak idealak ez direnez, kontuan
hartzeko harmonikoak sortzen dira, EMC interferentzi elektromagnetikoak.

Edozein uhin ez dena sinusoidala, uhin askoren gehitze bezala irudika daiteke; hauei
harmonikoak deritzogu. Distortsio harmonikoek tentsioaren uhina distortsionatzen dituzte
motorren bizi-iraupena gutxituz eta elementu elektronikoetan arazoak sortuz. Egoera horretan,
garrantzitsua da elementu elektroniko bakoitzak dituen abantaila eta akatsak zeintzuk diren
jakitea, energia aurrezteko eta sistemaren emankortasuna handitzeko. Orregatik gaur egun
beharrezkoak dira harmonikoak murrizten duten metodoak ezagutzea.



KA-KZ bihurgailuak. Artezgailuak.

Artezgailuen bitartez, energia seinale alterno batetik seinale jarrai batera igarotzen da.
Hori diodoak edo tiristoreak erabilita egin daiteke, eta tiristoreekin eginikoa bada uhin osoko
bihurgailu kontrolatua izango da.

0.1.6. KA-KZ bihurgailuak.

Artezgailuen erabilera nagusiak honako hauek dira: elikatze-iturri moduan, DC
motorrak kontrolatzea, bateriak kargatzea, elektrolisi-upelen kontrola, etenik gabeko
elikadura-sistema gisa, tentsio handiko korronte zuzeneko garraioa.

KZ-KA bihurgailuak. Inbertsoreak.

Inbertsoreek sarrerako korronte zuzena korronte alternora igarotzen dute magnitude
eta frekuentzia jakin batean.

0.1.7. KZ-KA bihurgailuak.

Inbertsoreak kasu hauetan erabiltzen dira gehien bat: korronte alternoko motorren
kontrola, etenik gabeko elikadura sistema gisa, eguzki eta aire energi sistemak egokitzeko.

KZ-KZ bihurgailuak.

Korronte zuzeneko tentsio iturri konstantea erabiliz errendimendu handiko korronte
zuzeneko tentsio aldakorra lortzeko erabiltzen dira. Erdi-eroaleek, seinale bat beste seinale
baten bidez eteten du.



0.1.8. KZ-KZ bihurgailuak.

Chopper gehienbat aparatu hauetan erabiltzen dira: Elikatze-iturri kommutatuak,
korronte zuzeneko motorren kontrola.

KA-KA bihurgailuak.

Korronte alternoko erreguladoretan, seinale alterno batetik beste seinale alterno bat
jasotzen dugu ezaugarri ezberdinekin. Helburua; Vo(rms), tentsio efikaza kontrolatzea da.
Sarrera eta irteerako maiztasuna berbera izango da korronte alternoko erreguladoreetan, eta
maiztasun ezberdina ziklo bihurgailuak erabilita.

0.1.9. KA-KA bihurgailuak.

Aplikazio nagusiak honako hauek dira: berogailuen kontrola, motor unibertsalen
kontrola, korronte alternoko motorrak abiatzeko sistemak.

0.1.3. Zirkuituaren karga.

Kargaren arabera potentzia eta potentzia faktorea aldatu egiten dira. 3 kasu ikusiko
ditugu:

0.1.3.1. Karga erresistentzia bat bada.



0.1.10. R karga.

Erresistentziari tentsio sinusoidal bat konektatzen badiogu, korronte bat sortuko da.
Potentzia erresistentzian xahutu da erresistentzia berotuz. Korrontea I = V / R eta potentzia P
= I V edo P = V / R izango da, denak ere RMS balioan.

0.1.11. irudiko uhin urdina, tentsio sinusoidala da. Tentsioa 1v RMS eta tentsio-gaina
1.414V. Uhin gorria, korrontea sinusoidalak 1A RMS ditu eta 1.414A intentsitate-gaina.
Orduan erresistentzia 1OHM izan beharko du. Uhin berdea berehalako potentzia da,
momentuko tentsio eta intentsitatea biderkatuz.

Berehalako potentzia:

1.414V 1.414A = 2W

Batez bestekoa potentzia: 1W.

0.1.11. Uhinak R kargarekin.

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1 2 2 2 3 3 3
0
1
( ) ( ) cos( ) cos( ) cos( ) ...
T
avg avg rms rms rms rms rms rms P V t I t dt V I V I V I V I
T


0.1.3.2. Karga bobina bat bada.

Karga bezala induktore bat jartzen badugu, korronteak tentsioarekiko 90-ko
atzerapena izango du. Hori ondo ikusten da uhin gorrian, 0.1.13. irudian. Berehalako
potentzia negatiboa bilakatzen da eta induktore puru batek ez duenez berorik xahutzen, bere
potentzia faktorea 0 da.

0.1.12. L karga.

Horrek esan nahi du, ziklo zati honetan, induktorean metatzen den energia energi-
iturrira bueltatzen dela:

E= I L

Induktore perfektua bada, potentzia negatiboa eta positiboa ezeztatu egingo dira
horrela, tentsioa 1v eta intentsitatea 1A geratuz.

0.1.13. Uhinak L kargarekin.

Potentzia eta VAren arteko proportzioari potentzia-faktorea deritzo:



0.1.3.3. Karga erresistentzia eta bobina bada.

0.1.14. RL kargarekin.

Induktore eta erresistentzia elkarren artean paraleloan konektatuta aurkitzen dira.
Erresistentzia sarrerako tentsioarekin fasean dago baina bobinak 90 atzerapena du.

0.1.15. Uhinak RL kargarekin.

0.1.4. Kommutazio arazoak.

Erdieroaleak kommutatzen direnean zirkuituko elementuen portaera ikusiko dugu
jarraian:

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
_
1 1 1 2 2 2 3 3 3
( ) ( )
cos( ) cos( ) cos( ) ... avg avg rms rms rms rms rms rms
batez besteko
p
rms rms
aparentea
P
V I V I V I V I P
k
P S V I

Kondentsadorea: Vc-k ezin du bat-batean aldatu. Araubide egonkorrean
kondentsadorearen batez besteko korrontea zero da.

0.1.16. Vc uhina.

Kondentsadorearen intentsitatea:

Metaturiko energia:

Kondentsadorearen bataz besteko intentsitatea:

Haril-bobina: iL-k ezin du bat-batean aldatu. Araubide egonkorrean, harilaren batez
besteko tentsioa zero da. Zirkuituak induktiboek kapazitiboaren kontrako joera dute. Hasieran
korronteak zailtasunak ditu zirkulatzeko kanpo magnetikoa sortzen den bitartean. Gero,
induktoreak ia eroale bat bezala lan egiten du. Deskonektatzen badugu, korronte auto-induzitu
bat sortuko da bobinaren eremu magnetikoa dela eta.

0.1.17. I L uhina.

Bobinaren tentsioa:

0 ) ( ) (
1 1
) ( t v T t v
T
C
dt
dt
dv
C
T
dt i
T
avg I
c c
T t
t
T t
t
c
c c
dt
dv
C i
c
c
2
2
1
c c
CV E
dt
di
L v
L
L


Metaturiko energia:

Bobinaren batez besteko tentsioa:

Karga induktibo bat deskonektatzen dugunean, bide bat behar dugu, hariletik
korrontea pasa dadin. Bide hori ez badago, harila dela eta korronte jaitsiera handia legoke :

Sortuko litzatekeen gain-tentsioak transistorea suntsituko luke.

0.1.18. Kommutazioa.

Bobinatik intentsitatea igarotzean eremu magnetiko bat sortzen da, orduan esaten da
bobina edo induktoreak energia magnetikoa gordetzen duela. Bobinari ez zaio gustatzen
zeharkatzen duen korrontea kentzea eta gain-tentsioa bat sortzen du, batzuetan oso handia
segidan kentzen bada. Hau da txinparten sortzailea. Zirkuitu induktibo batean transistore bat
badago, kontaktu lanak egiten, zabaltzen denean sortzen duen gain-tentsioak arazoak sor
ditzake.

Arazoa konpontzeko korronteari bide bat eman behar zaio eta horretarako diodo
bolantea deritzona erabiliko dugu (0.1.19. irudia). Diodoak, indukziozko kargaren paraleloan
konektatuta gain tentsio hau saihesten du. Honek transistorea irekitzen denean bobinatik
zihoan korronte guztia diodotik iragatea ahalbidetzen duelarik. Horrela bobinatik doan
korrontea apurka-apurka jaisten hasiko da.
2
2
1
L L
LI E
0 ) ( ) (
1 1
) ( t i T t i
T
L
dt
dt
di
L
T
dt v
T
avg V
L L
T t
t
T t
t
L
L L
CE CC L CC
V V V V
L
di
V L
dt


0.1.19. Diodo bolantea.

Maiztasunak, L eta C osagai erreaktiboetan duen eragina:

F maiztasunean kommutatzen duten zirkuituetako osagai erreaktiboek izaten duten
inpedantzia espresio honen bidez adierazi daiteke:

Inpedantzia edo maiztasun altuetan lan egiteak, L eta C-ren balioak txikiagoak izatea
dakar (txikiagoak eta merkeagoak).

0.1.5. Potentziako dispositibo erdi-eroaleak.

0.1.20. Erdi-eroaleak.

Potentzia altuetan, transistoreek ez dute gune aktiboan lan egiten tentsio eta korronte
handiak direnez potentzia galerak handiak izango baitira (0.1.21.irudia). Orregatik,
transistoreak ON-OFF etengailu gisa jokatzen dute.

1
2
C
Z
f C
2
L
Z f L


0.1.21. Transistoreen ezaugarriak.

Behar dugun potentzia eta frekuentziaren arabera erdi-eroale bat edo bestea erabiltzen
da:

0.1.1. taula.

MOSFETa frekuentzia altuetarako erabiltzen da, baina ezin dute potentzia handiekin
lan egin. Potentzia altuak eta frekuentzi txikiak beztalde, dauden kasurako egokiagoak dira
tiristore, TRIAC eta GTOak; adibidez sare elektrikoen kontrol sistemetarako.

0.1.5.1. Erd-ieroale bakoitzaren aplikazioak.

Egun, kontsumitzen dugun energia elektrikoaren %50, elektronikoki prozesatua dago.
Potentzia elektronikako aplikazio-eremu garrantzitsuenetakoak hauek dira: Motor elektrikoen,
aire egokitu, elikatze- iturri kommutatuen eta argiztapen kontrola egiteko erabil daitezke.

Potentziaren arabera, erdieroaleen hiru bloke nagusiak eta hauen aplikazioak ikusiko
ditugu:

Potentzia altuko erdi-eroaleak:

Trakzio elektrikoan, Chopper-etan, inbertsoreetan, artezgailuetan, bihurgailuetan eta
motor asinkronoen kontrolean erabil daitezke.

Aparatuak

MOSFET
IGBT
Tiristoreak/TRIAC/GTO

Potentzia

10 W - 1 kW
1 kW - 10 kW
5 MWraino;

Maiztasuna

1 MHz-raino.
5 -50 kHz.
50 Hz - 400 Hz.



0.1.2. taula.

Potentziako moduluak:

Arku soldadura, etengabeko elikatze sistema (`EES), motoren kontrola edo trakzio
elektriko giza erabil daitezke.

0.1.3. taula.

Potentzia baxuko erdi-eroaleak:

Mugimenduen kontrola bateria kargatzaileak eta argien kontrola egiteko erabiltzen
dira.

0.1.4. taula.

Dispositiboa

Artezgailu estandar edo azkarra
Potentzia Transistorea
Tiristore estandarra edo azkarra
GTO

Intentsitatea maximoa

50 - 4800 A
5 - 400 A
40 - 2300 A
300 - 3000 A

Dispositiboa

Transistoreen modulua
SCR / artezgailuen modulua
GTO Moduluak
IGBT

Intentsitate maximoa

5 - 600 A. 1600 V.
20 - 300 A. 2400 V.
100 - 200 A. 1200 V.
50 - 300 A. 1400 V.

Dispositiboa maximoa

SCR
TRIAC
MOSFET

Intentsitatea

0'8 - 40 A. 1200 V.
0'8 - 40 A. 800 V
2 - 40 A. 900 V


Potentzia-aplikazioak hobeto ikus daitezke potentzia eta maiztasunaren baitako
hurrengo grafikoan:

0.1.22. Aplikazioak.



1. KA-KA BIHURGAILUAK. ERREGULADOREAK.

1.1. SARRERA.

Korronte alternoko erreguladoreek, seinale alterno batetik beste ezaugarri
ezberdinetako seinale alterno batera eraldatzen dute (KAKA). Helburua; Vo(rms), tentsio
efikaza kontrolatzea da. Eta karga motaren arabera erreguladore alterno monofasiko edo
trifasikoak erabiliko ditugu.

Erreguladore baten aplikazioak; tenperaturaren kontrola, goritasun-lanparen argi-
intentsitatearen kontrola, KA motorren eragintza, indukziozko motorren arranke suabea eta
transformadoreen kontrola dira.

Tentsioa kontrolatzeko era ezberdinak daude:

Faseko kontrola: Kontrol mota hau artezgailuen bitartez egiten da desarra-pultsua
kontrolatuz. Desarra-pultsua, kliskatze-momentua edo disparo hau tartean izango
da. kontrolatuz balio efikaz konstante edo aldakor bat lortuko da, nahiaren arabera, horrela
potentzia kontrolatuz. Kontrol horren arazoa harmonikoak sortzen direla da, distortsio eta
interferentziak sortuz.

Ziklo osoko kontrola: Sarrerako seinale sinusoidalaren ziklo oso bat hartzen da, eta,
kargara ziklo horiek bidaliko dizkiogu guk nahi dugun tentsio efikaza lortu arte. Kontrol
honekin ez da harmonikorik sortuko, kargari sinusoidal garbiak heltzen baitzaizkio, baina
frekuentzia baxuko oszilazioak egon daitezke kontrol honekin.

1.2. FASE-KONTROLA.

1.2.1. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa.

1.2.1.1. R Karga.

Desarra-pultsuaren arabera, irteerako tentsio efikaza 0 ( = ) -tik sarrerako tentsio
maximora arte ( 0 = ), heldu daiteke karga erresistiboa bada. Tiristoreak korrontea pasatzen
uzten duen momentua da kritikoena, korronteak goranzko malda handia baitu. = /2 -ko
kliskatze-angelurekin, korrontearen bat-bateko aldaketa handiena Vmax gehienezko baliora
iristean gertatzen da.



1.2.1. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa R kargarekin.

1.2.1. irudia erreguladore monofasiko baten, fase-angeluaren kontrola egiteko
zirkuitua agertzen da. Teorikoki sortzen diren uhinak 1.2.2. irudian ikus daitezke. Bertan,
angeluaren arabera, sarrerako uhinak irteerako uhina nola aldatzen duen ikus dezakegu.

1.2.2. Bi direkziozko erreguladore monofasikoak R kargarekin dituen uhinak.

Simulatzerako orduan = 90 aukeratuko dugu. Horretarako, (90-100) eta (270-
280) tarteetan egingo ditugu kliskatzeak, 180-ko tartearekin bata bestearekiko. 1.2.3. irudian
simulatzeko erabili dugun zirkuitua agertzen da, bertan karga bezala erresistentzi bat soilik
jarriz.



1.2.3. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa R kargaz simulatzeko zirkuitua.

Gure zirkuitua simulatzean agertzen diren uhinak 1.2.4. irudian daude: sarrerako eta
irteerako tentsioa, kargatik igarotzen den intentsitatea eta potentzia. Korrontearen eta
tentsioaren uhinak berberak dira, baina eskala ezberdinekin. Batez besteko tentsioa zero da.
Vmed= 0 eta simetrikoa izango da bi ziklo erdietarako. Aipatu behar da, korrontearen uhina
ez dela sinusoidala, = 0 den kasuan izan ezik.

1.2.4. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa R kargarekin simulaturiko uhinak.


Erreguladore monofasiko bat karga erresistiboarekin simulatzeko erabili dugun
zirkuitutik datu hauek atera ditzakegu (1.2.3. iruditik ):

Va = 310 V R = 10 f = 50Hz

Irteerako tentsio efikaza ateratzeko formula hau erabiliko dugu:

= (310/2) (1-0.5) = 154.8 V

Kargara bidalitako potentzia irteerako tentsioarekin kontrola dezakegu:

1.2.5. irudian, lehenengo grafikoan, erreguladore monofasiko alterno baten irteerako
tentsioa eta potentzia; kliskatze-angeluarekin erlazionaturik ikus dezakegu karga erresistiboa
denean. Vo(rms) aldaketa ikus dezakegu angeluaren arabera. Eta bigarren grafikoan, irteerako
tentsioaren osagai harmonikoak agertzen dira.

1.2.5. Grafikoak.

= 47961/10(1-0.5) = 2398 W
2
( )
( )
2
1 2( ) sin 2
sin
4
2 sin 2
1
2
rms
rms
a a
o
a
V V t d t V
V
( ) ( )
2 2
2 sin 2
1
2
rms rms
o a
o
V V
P
R R
2
( )
( )
2
1 2( ) sin 2
sin
4
2 sin 2
1
2
rms
rms
a a
o
a
V V t d t V
V

1.2.1.2. RL Karga.

1.2.6. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa RL kargarekin.

Karga induktiboarekin, korrontea atzeratu egiten da tentsioarekiko. Eta Th1

0-tik
iragaten denean, gordeta duen kargak aktibo mantentzen du eta ez du utziko Th2

aktibatzen.
Horregatik, tiristoreen desarra-pultsuaren kontrola egin beharra dago, nahi ditugunean itzali
eta pizteko. = /2 denean izango da Vmax, karga erresistiboarekin bezala.

Kliskatze-angelua ( ), /2 baino txikiagoa bada, uhin-erdiko artezgailu monofasiko
kontrolatu bat bezala arituko da. Kliskatze-angeluaren aldaketa-tarteak 90 eta 180 bitartean
egon beharko dira.

1.2.7. Bi direkziozko erreguladore monofasikoa RL kargarekin simulatzeko zirkuitua.

Simulatzeko erabilitako zirkuitua 1.2.7. irudian aurki dezakegu eta bertatik datu hauek
atera: Va= 310V, R = 10, , L = 0.01H eta f = 50Hz. Horrela zirkuituaren edo kargaren
angeluaren balioa jakiteko hurrengo formula erabili daiteke:



R
L
1
tan

Kargaren angeluaren balioaren arabera, era batera edo bestera jokatuko du zirkuituak
horrela kasu bakoitzean uhin ezberdinak sortuz. Kontrola posible izango da bada, baina
< den unean asimetriak azalduko dira tentsio zuzeneko balioa agertuz eta gaizki ibiliko
da sistema.

1.2.1.2.1. > denean.

Karga RL bada tentsioa zerotik iragan daiteke, baina korronteak ez dauka pasa
beharrik. Tiristoreak eroaten jarraitzen du bere korrontea positiboa den bitartean. >
denean teorikoki atera behar diren uhinen grafikoak 1.2.8. irudian daudenak dira.

1.2.8. Teoriako uhinak > denean.

Simulatzeko > kasua, = 90 aukeratu da eta tiristoreen kliskatze-angeluak (90-
100) eta (270-280) tarteetan izango dira simulatzeko erabilitako zirkuituan (1.2.9. irudia).

=17.4


1.2.9. = 90 -ko aktibazioa simulatzeko zirkuitua.

1.2.10. irudian, zirkuitua simulaturik agertzen zaizkigun uhinen errepresentazioak
daude. Bertan, harilaren ezaugarriak direla eta irteerako tentsioa negatiboa dela ikusten da.
Kargatik doan korrontea ez da sinusoidala eta zati batzuetan 0 izango da.

1.2.10. = 90-tan simulaturik ateratzen diren uhinak.


1.2.1.2.2. = denean.

Tiristorearen desarra-angelua (), kargaren angeluaren (), berdina bada ( = ); Hio
korrontea sinusoidala izango da eta ez du osagai esponentzialik edukiko. 180 igaro ondoren,
Th1 -ean korrontea zero egiten da eta OFF egoerara igaroko da. Momentu berean, Th2 eroaten
du. Teoriako uhinak 1.2.11. irudian daudenak dira.

1.2.11. = deneko teoriako uhinak.

= simulatzeko, simulaturiko zirkuituan = 17.4 da, hauxe baita datuekin
ateratako kargaren angeluaren balioa. Tiristorearen kliskatze-angeluak (197.4-207.4) eta
(17.4-27.4) tarteetan daude.

1.2.12. = 17.4 deneko zirkuitua.


= 17.4 denean, 1.2.7. irudiko zirkuitua simulatuko dugu eta sortzen zaizkigun uhin-
formak 1.2.13. irudian agertzen dira: sarrerako eta irteerako tentsioari, kargako korronteari eta
potentziari dagozkienak. Bertan, potentzia bikoiztu egin dela ikus dezakegu eta baita
sarrerako tentsioa eta kargaren korrontearen uhinak berdinak direla ere. Karga zeharkatzen
duen korrontea sinusoidala da.

1.2.13. = 17.4-tan simulaturik agertutako uhinak.

1.2.1.2.3. < denean.

Kasu honetan, termino esponentziala agertzen da korrontean, eta atzeratu egiten du.
Th1-ko korrontea zerotik pasatzen den unean oraindik eroaten badago, eta Th2 -a desarratzen
saiatuz gero, Th2-ak alderantzizko tentsio baxu bat edukiko du eta horrek eroan dezan
galarazten du. Beraz, Th2-ri dagokion aldi negatiboa desagertu egingo da.


Teoriako grafikoak < denean 1.2.14. irudian agertzen dira. Tiristoreen kliskatze-
angelua, hauen korrontea, erreguladorearen sarrerako eta irteerako korrontea ikus daitezke.

1.2.14. < denean teoriako uhinak.

< denean, simulatzeko =5 aukeratuko da eta tiristoreen kliskatze-angeluak (185-
195) eta (5-15) tarteetan izango dira (1.2.15. irudia).

1.2.15. =5-tan simulatzeko zirkuitua.

Simulaturik sortzen diren uhinak 1.2.16. irudian ikus ditzakegu. Bertan; potentzia, >
kasua baino gutxiago murriztu dela antzematen da eta kargatik doan korrontea ez dela
jarraitua ez eta tentsioaren berbera. Gainera momentu batzuetan 0 izango da eta ez du parte
negatiborik.



1.2.16. < den kasurako teoriako uhinak.

Erreguladore monofasikoaren kontrol-ezaugarria karga RL izanik eta = 45 1.2.17.
irudian ikus dezakegu.

1.2.17. Kontrol-ezaugarria RL karga.


1.2.2. Erreguladore alterno trifasikoa.

Potentzia handia behar denean edo karga trifasikoa denean erabiltzen dira erreguladore
alterno trifasikoak.

1.2.2.1. Erreguladore alterno trifasikoa 6 tiristorekin eta neutroko konexiorik gabe.

Kargara korrontea heldu dadin, gutxienez bi tiristorek eroan behar dute momentu
berean; aldi berean hasi beharko dute korrontea pasatzen uzten. Ez dagoenez sarearen
neutrora konektatuta, VoI tentsioa ez dago bakarrik S1 eta S4 -ren menpe, beste tiristoreen
menpe ere badago eta faseen arteko akoplamendua egongo da.

1.2.18. Trifasikoa 6 tiristorekin.

Kliskatze-angelua; tentsio sinpleak zerotik pasatzean neurtzen dira. Zerotik igarotzen
diren unea eta moduaren arabera, tiristore bik edo hiruk eroango dute aldi berean. Karga
orekatudun erreguladore trifasikoaren egoera ezberdinak 1.2.19. irudian agertzen dira.

1.2.19. Erreguladore trifasikoaren egoera ezberdinak.

Kargako tentsio sinpleak kliskatze-angeluaren arabera aldatzen dira. Nahiz eta uhin-
forma konplexuak izan metodo honen bitartez beraien balioak jakin daitezke:

Bi tiristorek eroaten badute, kargako tentsio sinplea lortzeko, eroaten duten tiristoreek
bi faseen artean duten tentsio konposatuaren balioa zati bi egin behar da. Hiru tiristore badira,
tarte horretan, sareko eta kargako bat-bateko tentsio sinpleen balioak berdinak izango dira.
1.2.1. taulan ikus daiteke zein adar dagoen eroaten eta irteerako tentsioak nolakoak diren.

1.2.1. taula.

Tiristoreak desarratzeko sekuentzia adar eta polaritatea dela medio, 1.2.2. taulan ikus
dezakegu eta 1.2.20. irudian. Bertan, grafikoki noiz desarratzen den tiristore bakoitza agertzen
da.

1.2.2. taula.

1.2.20. irudia.

Uhin-formak erreguladore trifasikoan 6 tiristoreekin eta karga orekatua eta
erresistiboa, -ren baloreak aldatuz irteerako uhina nolakoa den ikusiko dugu 1.2.21. irudian.


1.2.21. ren baloreak aldatuz irteerako uhinak.

Irteerako tentsioaren harmonikoen errepresentazioa 1.2.22. irudian agertzen da.
Erreguladore trifasikoa, hiru konexio, sei tiristore eta karga erresistiboa duenean.

1.2.22. I rteerako tentsioaren harmonikoen errepresentazioa.


1.2.2.2. Erreguladore trifasikoa triangelu-konexioan (delta).

Konexio mota honekin, 6 tiristore neutroko konexiorik gabeko zirkuituetan gertatzen
zen faseen arteko akoplamendurik ez da gertatzen, adar bakoitzaren tentsioa bere adarreko
tiristoreen menpe bakarrik baitago.

1.2.23. Erreguladore trifasikoa triangelu-konexioarekin.

Kargan potentzia zehatz bat lortzeko, muntai honekin tiristoreek jasan behar duten
korrontea 3 baxuagoa da izar konexioaren muntaiarekin baino. Kargako eta sareko
korrontearen uhin formak 1.2.24. irudian ikus ditzakegu, = 130 eta = 90 denean.

1.2.24. Uhinak -ren arabera.

1.2.3. Erreguladore alternoen aplikazioak.

Fase-kontrolaren aplikaziorik garrantzitsuenak hauek dira: argiketan, motor
unibertsaletan, motor asinkronoetan, beroketan,...

a) Argiaren kontrolaren aplikazioan: TRIAC-aren bidez argi erreguladorearen kontrola
(tiristoreak antiparaleloan) eta bere uhinak 1.2.25. irudian agertzen dira.


1.2.25. Argiaren kontrola.

b) Motorrak kontrolatzeko aplikazioan: motorrak abiatze leuna izango du eta abiadura
pixka bat erregulatzen da.

1.2.26. Motorren kontrola.

Abiadura-momentu ezaugarriak motorrak kontrolatzeko triak edo tiristoreak
antiparaleloan erabiliz (1.2.26. irudia). Momentuaren eta abiaduraren erlazioa 1.2.26. irudian
agertzen zaigu.

1.2.27. Momentuaren eta abiaduraren erlazioa.


Baina fase-kontrola egitean sortzen diren harmonikoengatik iragazkiak behar dira
(irrati interferentziak saihesteko, seinale ez sinusoidalak) horiek murrizteko. Hauek dira
garrantzitsuenak:

Behe paseko iragazkia saihesteko zirkuitua:

1.2.28. I ragazkia.

Haril akoplatuak harmoniko asimetrikoak saihesteko zirkuitua:

1.2.29. I ragazkia.

Harmoniko kopurua handia ez den zirkuituetan:

1.2.30. I ragazkia.



1.3. KONTROL INTEGRALA ZIKLO OSOAK KONTROLATUZ.

Tiristoreak edo TRIAC-ak sareko tentsioa zerotik igarotzean desarratzen dira.
Konstante-denbora Tp baino handiagoa diren sistemetan erabiltzen da kontrol mota hau.
Alegia, inertzia handiko sistemetan, termikoetan adibidez (beroketan). Ez da gomendagarria
argiterian erabiltzea, dardara dela eta. Motorretan ez da erabiltzen, abiaduran aldaketak
nabaritu egingo liratekeelako.

Potentziaren erregulazioa kontuan hartuz, bereizmena 1/N da. N aukeratzea
bereizmena, erantzun-denbora eta tenperaturaren kizkurduran artean dago. Abantaila bat
badute, seinale sinusoidalen multzoak bidaltzen dituztelako ez dute harmonikorik, baina bai
ostera azpi-harmonikoak (subharmonikoak). Adibidez, multzoak 10Hzko maiztasunekin
bidaltzen badira, 50Hzko baino baxuago duten maiztasuneko harmonikoak ikusiko dira.

Erreguladore alternoko ziklo-erdiko kontrol integralaren uhinak 1.3.1. irudian ikus
ditzakegu bat a) %35 rms-ko eta bestea b) %90 rms-ko irteerako tentsioarekin.

1.3.1. Kontrol integrala ziklo osoak kontrolatuz.

Irteerako tentsioa eta potentzia aurkitzeko formula hauen erabiliko ditugu, R
konstantea bada:

n
Vo Va
N
2 2
max
R konstantea bada
o a
o
V V n n
Po P
R RN N
2
) 0.35
16
a Vo Va Va
max max max
2
= =0.125
16
o o o
n
Po P P P
N
13
) 0.90
16
b Vo Va Va
max max max
13
= =0.81
16
o o o
n
Po P P P
N

Harmonikoen adibidea n=2 eta M=10 eta sareko maiztasuna 50Hz bada 1.3.1. taulan
agertzen zaizkigu. * ikurrarekin adierazitako maiztasunak, 50Hz-ko harmonikoak dira.

1.3.1. taula.

1.4. ERRELEAK.

Elementu kommutatzaile bezala erdi-eroaleak erabiltzen dituzten KAko edo KZko
tentsioaren bidez manipulatutako etengailuak dira. Errele estatikoaren bidez karga elektriko
handiak (ehunka ampere) kommutatu daitezke. Errele estatiko horiek ez dute mugitzen den
zatirik. Erabateko isolamendua egoten da karga eta kontroleko zirkuituen artean.

1.4.1. Errele motak.

1.4.1.1. Errele mekanikoa.

Elektroiman baten bidez kontaktu bat zabaldu eta itxi egiten da, bi zirkuituren artean
isolamendua sortuz. Zati mekanikoak dituenez eta desgasteagatik balio-bizitza murriztua
edukiko du, horrek, arazoak ekar ditzake. Arku voltaikoen sorrera ere arazo bat da, 1.4.1.
irudiko kontaktua zabaltzerako garaian korrontea bat-batean 0 izango baita eta di/dt asko
igoko da batez ere etengabe gunean lanean ari garenean.

1.4.1. Errele estatikoak.


1.4.1.2. Errele estatikoak (elektronikoa).

Erreleek, kontrola eta irteeraren artean isolamendu galbanikoa sorrarazten dute, maila
baxuko seinaleen bidez. Errele estatikoak deitzen dira ez dutelako parte mugikorrik, eta beraz,
ez dute desgaste mekanikorik edukiko. Kommutazio funtzio bereziak dituzte: tentsio zerotik
pasatzean, berehalako konexioa eta konexioa gailurreko tentsioan dagoenean. Kommutazio-
maiztasun altua dute, erreboterik eta oszilaziorik gabekoa. Erresistentzia handia dute golpe eta
bibrazioekiko, zaratarik gabekoak eta bizi iraupen luzea dute.

Bobina bat (L) deskonektatzean, korrontea zerora azkar iritsiko da, di/dt handituko da
eta horrek Vkarga = L (di/dt) handia sortuko du. Tentsio altu honek osagaiak apur ditzake;
adibidez tiristoreak piztu daiteke berriro. Hau saihesteko energia xahutzen duten aparatuak
erabiliko ditugu: Diodo bolante, Zener diodo bolantea, zirkuitu SNUBBERra, ...

Errele estatikoak babesteko:

RC filtroak: Kommutazioko terminalen bat-bateko tentsio aldaketak mugatzeko gai
da, baxuago batera aldatuz kommutatzaileak jasan ditzan.

Fusibleak: Garrantzitsua da fusible egokia erabiltzea errele estatikoak babesteko.
Fusible azkarrak erabiltzea gomendatzen da arazorik egon ez dadin.

Baristor-a: TRIAC edo tiristoreak tentsio handietatik babesten ditu. Erreleek ez
daramatenean baristor-ik, kanpoan muntatzen da sareen kasuan, edo gaintentsio handiak
sortzeko arriskua dagoenean.

Errele estatikoak tentsio zuzenekoak edo alternokoak izan daitezke:

Tentsio alternoko errele estatikoa. Kontrola bat ere ez edo osoa.

1.4.2. Tentsio alternoko errele estatikoa.


Tentsio zuzeneko errelea. Ia alternoko errelearen berdina da.

1.4.3. Tentsio zuzeneko errelea.

1.4.2. Erreleen aktibazioak.

Zerotik gurutzatzen den uneko aktibazio-konexioa.

Tentsioa zerotik igarotzen deneko aktibazioa: kliskatze seinalea ematerakoan
kontaktua ez da ixten tentsioa zerotik pasa arte. Zerotik pasatzen den hurrengo aldian hasten
da.

1.4.4. Zerotik gurutzatzen den uneko aktibazioa konexioa.

Karga motak: erresistiboak, kapazitiboak eta errele-bobinak dira: Berokuntza
elementuak, soldatzeko makinak, berokuntza erreguladoreak, aparatu automatikoetako
interfazeak

Aktibazio honen aplikazioak: erradiadore konbektoreen kontrola, argiztapen kontrola,
termosoldura makinen kontrola, isolamendu optoelektrikoa automata programagarri baten
irteerako kargan, eszenatoki eta diskoteken argiztapen-kontrola, frekuentzia altuak eta zarata
eza behar duten aplikazio guztietan, kirurgiako tresneria eta medikuntza-horniduretan.


Bat-bateko arrankeko konexioa.

Berehalako aktibazioan, kliskatze seinalea ematerakoan kontaktua itxi egiten da, baina
honek (dv/dt) eta (di/dt) oso handiak sortzen ditu. Hau ekiditeko tentsioa zerotik pasatzen den
aktibazioa erabiltzen da.

1.4.5. Bat-bateko arrankeko konexioa.

Karga motak: motor induktiboak, elektrobalbulak, balazta magnetikoa, posizio
balbulak, motor trifasikoak, lanpara fluoreszenteak, Neonezko argiak

Aktibazio honen aplikazioak: motor asinkronoen kontrola, haizagailuak,
elektrobalbulak, bonben kontrola, makina-erreminta, kirurgiako tresneria, medikuntza-
hornidura

Punta tentsioko konexioa.

Gailurreko tentsioarekin aktibatzean, kliskatze seinalea ematerako unean kontaktua ez
da ixten tentsioa balio maximora iritsi arte.

1.4.6. Punta tentsioko konexioa.

Karga motak: transformadoreak.

KZ kommutazioa.

Kontroleko tentsioa aktibatzean kontaktua itxi egiten da, kargako intentsitatea berehala
igoz.



1.4.7. KZ kommutazioa.

Karga mota : erresistiboa: Lanparak, balbula magnetikoak, DC motorrak

1.4.3. Karga motak.

Erreleak konektatu behar duen karga motaren arabera (DC edo AC) aukeratuko ditugu.
Sinkronizazio era ezberdinak daude:

Karga kapazitiboa: Etengailua sareko tentsioa gailurrean dagoenean ixten bada eta
kondentsadorea deskargatuta badago, korronte balio altuak sortu eta errelearen babesak
aktibatu egingo dira. Kasu horretan, errelea sareko tentsioa zerotik igarotzen denean ixtea da
egokiena, horrela ez dira gain-korronte horiek sortuko.

Karga erresistiboa: Etengailua ixten bada sareko tentsioa gailurrean dagoenean, di/dt
oso handia izango da eta arazoak sor ditzake tiristoreetan. Bonbillek gain-korrontea sor
dezakete hotzak baldin badaude (filamentuek erresistentzia baxua izaten baitute).Kasu
honetan ere egokiena tentsioa zerotik pasatzean ixtea da.

Errele-harila karga: Zirkuitua ixteko momenturik egokiena korronteak osagai
esponentziala ez duenean izango da.

Ondorio bezala hauxe esan daiteke :

Tentsio alternoko zirkuituetan (AC), karga tentsio alternora konektatzeko sarearekin
sinkronizatu daiteke. Zerotik gurutzatzen den uneko aktibazioa ongi dator karga
erresistiboekin. V eta I fasean daudenez, korrontea zero dela espero da eta zerotik hasten dela,
horrela ez dugu bat-bateko aldaketa izango korrontean. Aktibazio hau karga induktibo
gehienetan ere gomendagarria da eta di / dt ez dira hain handiak izango. Kargak jasotako
seinalea sinusoidala ez bada, sinusoidalera iristeko esponentzialak sortuko dira, nahigabeko
harmonikoak agertuz.

Tentsio zuzeneko zirkuituetan (DC), berehalako aktibazioa erabiliko da.



2. KZ-KA BIHURGAILUAK (Inbertsoreak)

2.1. SARRERA.

Inbertsore baten funtzioa, sarrerako korronte zuzena korronte alternora igarotzea da
(KZKA), magnitude eta frekuentzia jakin batean. Tentsio alternoa lortzeko, tentsio
zuzenaren araberako sekuentzia egokietan itxi eta irekitzen diren etengailu estatikoez
osatutako egitura erabiltzen da. Irteerako tentsioaren uhin-forma ideala sinusoidala izango
litzateke, baina praktikan, tentsioaren uhin-formak: karratua, erdi-karratua edo zabalera
aldakorreko pultsuzkoa izan ohi dira.

Inbertsore sinple batean osziladoreak transistore bat kontrolatzen du uhin karratu bat
sortuz. Uhin honek, transformadore batetik iraganda, eskuratu nahi dugun tentsioa sinusoidal
itxura hartuko du. Uhin sinusoidala harmoniko nagusia baino handiagoa lortzeko pultsuaren
zabalera modulatuz (PWM) egiten da.

KZ-KA bihurgailuak erabilera nagusiak hauek dira: tentsio alternoko motorren
abiadura aldatzeko, etengabeko elikatzea behar duen edozein sistemetarako (SAIak edo
UPSak), eguzki panelen konexioaren sarrera egiteko, soldatze ekipoetarako edota maiztasun
handiko argi fluoreszenteetarako, 12V KZtik 220V KAra eta indukzio-beroketa
bihurtzeko.

2.1.1. Sailkapena.

Sailkapena hainbat ezaugarriren arabera egin daiteke. Hauek dira garrantzitsuenak:

Sarreraren arabera:

a) Sarrerako tentsioa. VSI.

2.1.1. (a) Sarrerako tentsioa. VSI .

VSI bihurgailuek, 2.1.1. irudia, inpedantzia baxuko elikatze iturri bat dute. C
iragazkiak tentsioa konstante mantentzen du. Tentsioaren maiztasuna, fase angelua eta balioa
aldatu daitezke.



b) Sarrera korrontea. CSI

CSIan oinarritutako bihurgailuek, 2.1.2. irudia, KZko korronte bat sortzen dute DC
elikatze- iturri batetatik.

2.1.2. Sarrera korrontea. CSI

Tentsioaren harmoniko nagusiaren anplitude-kontrolaren arabera:

a) Kontrolik gabekoak: Uhin karratuko inbertsoreak.
b) Kontrolatuak:
Pultsu bakar bat (fasearen desplazamendua).
PWM sinusoidala.
Aukeratutako harmonikoen desagerpena.

VSI inbertsoreak korronte begiztarekin kontrolatuak:

a) Histeresi bidezko kontrola.
b) PWM kontrola maiztasun finkoan.

2.2. UHIN KARRATUKO INBERTSOREAK.

2.2.1. VSI zubidun inbertsore monofasikoa karga induktiboarekin.

Kasu honetan, karga induktiboa denean aztertuko dugu. Karga erresistibo-induktiboa
denean, korrontea zerotik iragan arte antiparaleloan aurkitzen den diodoak eramango du
(2.2.1. irudia). Diodoetan zehar igaroko ez balitz, korronteak bat-bateko etenak edukiko
lituzke, di/dt infinitu bilakatuz eta harilean gaintentsioa sortuz.



2.2.1. VSI zubidun inbertsore monofasikoa karga induktiboarekin.

TR1 eta TR4 itxita eta TR2 eta TR3 irekita mantenduz gero, kargako tentsioa E izango
da. TR2 eta TR3 itxi eta TR1 eta TR4 irekita badaude, tentsioa -E izango da. Bi konfigurazio
hauek maiztasun egokian txandakatuz, E anplitudeko irteerako tentsio karratua lortuko dugu.
2.2.2. irudian irteerako Vd tentsioaren uhinak ikus ditzakegu uhin karratuz modulaturik.
Modulatze mota honekin ezin da anplitudea kontrolatu, ez eta irteerako balore efikaza.

2.2.2. I rteerako intentsitate eta tentsioak karga induktiboarekin.

2.2.2. irudiko irteerako uhinaren harmoniko nagusiaren anplitudea aldatu nahi badugu,
bi aukera daude:

Vd aldatu: Horretarako Vd sortzen duen zirkuituak (normalean KA-KZ bihurgailuak)
bere irteera kontrolatzeko gai izan behar du. KA-KZ bihurgailuak badira, tiristoreak eraman
beharko ditu kontrolatu ahal izateko, edo bestela KZ-KZ bihurgailu bat erabili, baina
normalean aukera hau ez da erabiltzen.

Uhinaren forma aldatu: 180 pultsuak erabili ordez, pultsu estuagoak erabili daitezke
(fase desplazamendua kontrolatuz) pultsu-zabalera aldakorra duten uhin sortak sortuz. Pultsu
horiek lege sinusoidala jarraitzen dute (PWM sinusoidala). Garrantzitsua da irteerako seinalea
harmoniko maila baxuarekin lortzea.


Furier-en uhin karratu baten espektroa 2.2.3. irudian ikus dezakegu. Bertan ikusten da
harmoniko bakoiti guztiek anplitudea frekuentziarekiko proportzionalki murrizten dute eta ez
dagoela harmoniko bikoitirik.

2.2.3. Furier-en uhin karratu baten espektroa.

Vo-ren uhinak honako forma hau izango du:

2.2.4. I rteerako korrontea.

Vo gailurreko tentsioaren balioa ezagutzeko:

Funtzezko harmonikoaren eta beste harmoniko guztien erlazioa formula honen bitartez
adierazten da. Formulan, h harmonikoaren maila da.

Vo -ren uhinaren Fourier-en garapena egin ostean:

0
n
0
0
4
b 1,3,5...
4 sen sen3 sen5
( ) ......
1 3 5
n
a
a
V
n denean
n
V t t t
v t
d
V o V .
4
h
o V
h o V
1
)
(
)
(

2.2.2. VSI inbertsore trifasikoa (six-step).

Abar bereko transistoreen arteko kontrol-aginduak osagarriak dira, hau da: TR1/TR2,
TR3/TR4,TR5/TR6 eta abarren arteko aginduak 120 desfasatuta daude. Abar bereko
etengailuak inoiz ez dira egongo egoera berberean. Etengailu bakoitza funtsezko
frekuentziaren 180 aurkitzen da aktibo. Uhin karratuko inbertsore VSI trifasikoaren (six-step)
simulatzeko sortu dugun zirkuitua 2.2.6. irudian agertzen da.

2.2.5. I nbertsore trifasikoa.

Inbertsore trifasikoen bidez korronte alternoko motorren abiadura kontrolatzeko
ekipoak eratzen dira.

2.2.6. I nbertsore trifasikoa simulatzeko zirkuitua.

Karga izar-eran konektatuta dagoenean, lineetan zehar pasatzen den korrontea eta
faseetako korronteak berdinak dira. Fasearen eta neutroaren arteko tentsioak jakinda (VAN ,
VBN eta VCN), erraz lortuko dugu fase bakoitzeko korrontea (IA , IB eta IC).



2.2.7. I nbertsore trifasikoa simulaturiko uhinak.

2.2.8. I nbertsore trifasikoaren uhinak.

2.2.7. irudian simulatutako zirkuitutik ateratako uhinak agertzen dira. 2.2.8. irudiak;
teoriako VAN

faseko eta VAB, VBC eta VCA lineako tentsioak daude. Bertan, 2.2.9. irudiko 6
egoerak noiz gertatzen diren ikus dezakegu eta ze tiristore dagoen lanean momentu
bakoitzean.

Zirkuituaren arabera, 6 egoera ezberdinetan egon daiteke inbertsorea:

2.2.9. I nbertsore trifasikoen 6 egoera ezberdinak.

Egoera horietariko bat aztertuz neutrorekiko ekuazioak lor ditzakegu:

2.2.10. Zirkuitua.

Eta 3 ekuazio hauek ateratzen dira:

0 0 0
0
1
(2 )
3
AN A B C
Van Vbn Vcn
Vbn Vcn Vco Vbo
Vcn Van Vco Vao
v v v v
+ +


Eta 3 ekuazioetatik VAN-ren emaitza jakin dezakegu:

0 0 0
0
1
(2 )
3
AN A B C
Van Vbn Vcn
Vbn Vcn Vco Vbo
Vcn Van Vco Vao
v v v v
+ +

2.2.8. irudiko VAN-ren uhin mailakatuaren balio matematikoa ebazteko, dituen bi
maila ezberdinak jakin beharra dago, hau da: 1/3 Vd eta 2/3 Vd egin behar da. Vd 100 V
denez, gure bi puntuak emaitza hau edukiko dute: 1/3 100 = 33v eta 2/3 100 = 66.6v. Van
grafikoan konprobaketa egin eta gero, ikusten da 2.2.7. irudiko grafikoak ondo simulatuta
daudela.

Vab faseen arteko eta VA0 abarretako erdiko puntuetako tentsioaren uhinak honako
itxura du:

2.2.11. Va eta Vao uhinak.

Vab eta VA0-ren uhinen Fourier-en garapena egin ostean:

...... 5 sen
5
2
5
sen
3 sen
3
2
3
sen
sen
1
2
sen
4
) (

2
3
sen
2
n
sen
2
D n
sen
2
b
0
0
n
0
t
D
t
D
t
D
V
t v
n
n
V
a
a
n
0
n
0
0
4
b 1,3,5...
4 sen sen3 sen5
( ) ......
1 3 5
n
a
a
V
n denean
n
V t t t
v t
3
sin sin60
2 2
D


VA0, VB0 eta VC0 tentsioak elkarrekiko 120 desfasatutako hiru uhin karratu izango
dira eta honako itxura edukiko dute:

Bestalde VAB eta VAN -ren ekuazioak:

VLINEA-LINEA efikaza ateratzeko formulak:

Eta hurrengo formularekin nahi den harmonikoaren emaitza jakin daiteke:

h = 6n 1 (n= 1,2,3....) delarik.

Formula hauek kontutan izanik linea-lineako funtsezko harmonikoaren balore
efikazaren balioa gure simulazioan 0.78 100 = 78v izango da eta bere gailurreko balore
efikazarena 78 2 = 110V. Emaitza hauek simulazioen grafikoan (2.2.12. irudia) ateratzen
zaizkigun berberak dira.

AB Line Line LL
V V V
d d
d
RMS LL
V V
V
V 78 . 0
6
2
4
2
3
) ( 1
.... 9 sin
9
1
7 sin
7
1
5 sin
5
1
3 sin
3
1
sin
2
.
4
0
wt wt wt wt wt
V
v
d
A
.... 9 sin
9
1
)
3
2
( 7 sin
7
1
)
3
2
( 5 sin
5
1
3 sin
3
1
)
3
2
sin(
2
.
4
0
wt wt wt wt wt
V
v
d
B
... 13 sin .
13
1
11 sin
11
1
7 sin
7
1
5 sin
5
1
sin .
2
wt wt wt wt wt V v
d AN
... 13 sin .
13
1
11 sin
11
1
7 sin
7
1
5 sin
5
1
sin .
3 2
wt wt wt wt wt V v
d AB


2.2.12. I nbertsore trifasikoen harmonikoak simulaturik.

Maiztasun baxuko VAB-ren harmonikoak agertzen dira eta hiruren harmoniko
anizkoitzak desagertu ( ikusi 2.2.12. eta 2.2.13. irudiak ).

2.2.13. I nbertsore trifasikoen harmonikoak teorikoki.

2.3. FASE DESPLAZAMENDUA.

Fase-desplazamenduko kontrolean ziklo-erdi bakoitzeko pultsu bakarraren zabalera
modulatzen da. Irteerako tentsioa kontrolatzeko teknikarik sinpleena da. Metodo hau
erabiltzeko zubidun egitura hautatu beharra dago, beste egiturekin ez baita posible.


2.3.1. VSI inbertsore monofasikoak.

2.3.1. I nbertsore monofasikoa.

Lehen, TR1 eta TR4 aldi berean kitzikatzen ziren. Orain, bien artean graduko desfasea
egongo da. Irteerako emaitza (Vo) D = 180 - pultsu-zabalera duen tentsio ia karratua izango
da (ikusi 2.3.2. irudia ).

2.3.2. I nbertsore monofasikoaren uhinak.

Harmoniko nagusiaren anplitude baxuak lortu nahi badira, harmoniko altuen erlazioa
asko igotzen da eta seinalearen kalitatea asko okertu. Vo1

aldatu daiteke, baina normalean
teknika hau ez da erabiltzen. 2.3.3. irudian ikus dezakegu bere uhina. Transistoreetako
kitzikatze-seinaleak egoki desfasatuz, irteerako tentsioari dagokion angelua kontrola
daiteke, kargaren tentsio efikaza aldatuz.

2.3.3. I rteerako tentsioaren uhinak.


Vo1-ren

gailurreko tentsioa zein den jakiteko formula hau erabiliko dugu:

1
4. 180
( ) sin( )
2
d
V
Vo

Eta Vo -ren uhinaren Fourier-en garapena egin ostean:

0
n
0
0
2 n D n 3
b sen sen sen
2 2 2
3 5
sen sen sen
4
2 2 2
( ) sen sen3 sen5 ......
1 3 5
n
a
a
V n
n
D D D
V
v t t t t

2.3.4. irudian irteerako tentsioaren distortsio harmonikoa ikus daiteke. Funtsezko
uhina, 3. eta 5. harmonikoen anplitudeen pultsu-zabaleraren arteko ezberdintasunak agertzen
zaizkigu. 120 -tik hurbilen dagoen eremuan aurkitzen da distortsiorik txikiena. 3. harmonikoa
iragazten zailena, minimoa da.

2.3.4. Harmonikoak -ren arabera.

2.4. PULTSU ASKOREN ZABALERA MODULATZEA (PWM).

Metodo honen oinarria periodo bakoitzeko pultsu askoren zabalera lege jakin baten
arabera aldatzea da. Anplitude konstanteko eta zabalera aldakorreko pultsuok egiaztatzeko bi
uhin ditugu: uhin garraiatzailea (beti triangelu-formakoa) eta uhin modulatzailea (karratua,
triangelu-formakoa, sinusoidala, trapezoidala, etab. izan daiteke) 2.4.1. irudian ikus
dezakegun bezala.


2.4.1. Pultsu askoren zabalera modulatzea (PWM).

Modulaziorik gabe, 2.4.1. irudiko lehenengo uhin karratua lortzen da. Arazoa kasu
honetan maiztasun baxuko harmonikoak agertzen direla da, uhin karratuaren harmonikoak.
Harmoniko funtsezkoaren anplitudea ez baita aldatzen zuzenki ma-rekin.

Vo1 = 4/ Vd = 1.27 Vd.

Modulazioa, maiztasuna edo faseak kontrolatuz egitea, bakoitzak modulazio-indizea
definitzen duen moduaren arabera izaten da. Hau da:

Modulazio-indizea (ma) deituko diogu fasearen desbideratzeari deitzen zaio.
Harmonikoen anplitudea, beraz, ma-ren menpe dago.

Maiztasun-erlazioa (mf) frekuentzien erlazioa izan ohi da. Bakoitia, irteerako
harmonikoak bakoitiak direlako, eta 9 baino handiagoa izaten da. fs triangeluarraren edo
eramaileen maiztasuna da. f1 kontroleko seinalearen maiztasuna edo modulatzailearena, eta
baita harmoniko nagusiaren maiztasuna ere.

2.4.1. Gain-modulazioa (ma >1).

Gain-modulazioaren helburua irteerako funtsezko tentsioaren anplitudea handitzea da,
oinarrizko harmonikoaren anplitudea baino handiagoa bihurtuz. Horri esker, erdiko pultsuak
tri
control
a
V
V
m
1
f
f
m
s
f

pultsu bakarrean elkartzen dira (ikusi 2.4.1. irudia ), horrela, seinaleak azalera gehiago
edukiko du eta beraz anplitude handiagoa izango du.

2.4.2. I rudia.

Gain-modulazioari dagozkion harmonikoak, ma = 2.5 eta mf = 15 den kasuetarako
2.4.3. irudian agertzen dira. Ma=1 bada, Vo1 = Vd lortzen dela ikusten da grafikoan.

2.4.3. Gain-modulazioak sortutako harmonikoak.

Oro har, harmonikoak agertzen badira interesgarria da hauek maiztasun altukoak
izatea, errazagoa baita berauek murriztea. Garrantzitsua da tentsio eta korrontearen arteko
harmonikoak aztertzea. Baita mf handia izatea; hau da; seinale triangeluarraren maiztasuna
handia izatea, kHz ingurukoa. Maiztasun horren muga, potentziako osagaien kommutazioan
gertatzen diren galerak ezartzen du.

Karga induktiboetan (motorrak) ematen diren korrontearen harmonikoak Ioh murriztu
egiten dira tentsioaren harmonikoen maiztasuna altua bada. Ikusi hurrengo espresioa:

2
2
2
2
o o o
h h h
o
h
h
V V V
I
Z f h L
R f h L


Horrela, kargan korronteak normalean harmoniko nagusiaren balioa hartzen du eta
kizkurdura baxua edukiko du maiztasun altuko harmonikoak daudelako. Komenigarria da,
baita ere, mf handia izatea eta seinale triangeluarra maiztasun handikoa izatea ere, kHz
ingurukoa. 2.4.4. irudian tentsioa eta korrontearen uhinak karga induktiboarekin agertzen dira.
Seinale baliagarria Vo1 da.

2.4.4. I rteerako tentsioa eta korrontea
Helburua harmonikorik gabeko seinalea lortzea da, harmonikoak ez baitira
desiragarriak eta iragazkien bidez ezabatu daitezke. Iragazkien maiztasun-ebaki balioa ( fc ),
harmoniko nagusiaren maiztasunak baino handiagoa eta ezabatu nahi den lehenengo
harmonikoaren maiztasuna baina baxuagoa izan behar du. Iragazkia egokia izan dadin tarte
hau handia izan behar da. Adibidez:
Harmoniko nagusia f1 bada eta lehenengo harmonikoa 3f1 bada maiztasun-ebakiak
bien artean egon behar du, fc=2f1. Iragazkiak zerbait murriztu egingo du harmoniko nagusia.
Lehenengo harmonikoa agertzen bada 15f1-era eta fc =2f1 aukeratzen bada 15f1-ko
harmonikoa oso murriztuta egongo da (tarte handia dagoelako fc eta 15f1-en artean eta
iragazkiak normalean 20dB/dek edo 40dB/dek murrizten dute).Iragazkien maiztasunaren ebaki
balioak eta iragazkien erabilitako osagaien balioak erlazionatuta daude :
Horrela, f1=50Hz bada, eta lehenengo harmonikoa 21f1=1050Hz bada, fc = 4f1 =
400Hz aukeratu daiteke, eta beraz kondentsadorearen eta harilaren balioak baxuagoak
izango dira.
2 ordenako iragazkia formula honen bidez espresatu daiteke:

2.4.2. Inbertsore VSI monofasikoa PWM sinusoidala eta aktibazio bipolarra.

Irteerako tentsioa sinusoidalki modulatzeko, seinale sinusoidal bakarreko triangelu-
formako erreferentzia-seinalearen arabera egin daiteke (ikusi 2.4.6. irudia). Kontrolak,
seinaleak elkartzen diren bakoitzean transistorea kitzikatzen du eta transistore horren
osagarriari kitzikapena kentzen dio. Emaitza bi mailako irteerako tentsioa izango da: +E eta
E eta ez da egongo 0 tentsio-mailarik.
1
2 ordeneko iragazkia
2
fc
LC


2.4.5. Aktibazio bipolarraren eskema.

Aktibazio bipolarrak, uhin sinusoidal bat uhin triangeluar batekin konparatzen du eta
uhin karratu bat sortuz. VSI inbertsore monofasikoa PWM sinusoidalarekin eta aktibazio
bipolarraren uhinak 2.4.6. irudian ikusi daitezke.

2.4.6. Uhinak.

Uhin karratuan agertzen diren harmonikoak, hau da, 3,5,7,11 , desagertu egingo
dira. Seinale triangeluarraren maiztasun bereko harmonikoak eta hauen aldameneko
harmonikoak azaltzen dira, 2.4.7. irudia.

Ziklo-erdiko pultsu kopurua handitzean, harmonikoen ehunekoa konstante mantentzen
da, baina harmonikoak maiztasun handietarantz urruntzen dira eta horrela errazago iragaziz.
Baina ziklo-erdiko pultsu-kopurua handiagotzeak transistoreetako kommutazioko galerak
eragiten ditu.


2.4.7. Harmonikoak.

Hurrengo formulak ma-ren arabera, lehenengo harminikoaren gailurreko tentsioaren
baloreak aurkitzeko dira. ma 1.0 bada, orduan, ebazpen bat izan dezake baina ma > 1.0 bada,
bere baloreak maximo batetik minimo batera joango dira.

Hurrengo taula honetan, Fourierren koefiziente normalizatuak (Vo)h / Vd), ikus
daitezke aktibazioa bipolarra denean:

2.4.1. Taula

2.4.3. VSI inbertsore monofasikoa PWM sinusoidala eta polobakarreko
aktibazioarekin.

Eskematikoki VSI inbertsore monofasikoa PWM sinusoidalarekin eta polobakarreko
aktibazio nolakoa den ikusten da 2.4.8. irudian.



2.4.8. Polobakarreko aktibazioaren eskema.

VSI inbertsore monofasikoa PWM sinusoidalarekin eta polobakarreko aktibazioaz
sortzen diren uhinak hurrengo irudian ageri dira.

2.4.9. Teoriako uhinak polobakarreko aktibazioarekin.


Oinarriko seinalearen anplitudea ma-rekin kontrolatzen da.

2.4.11. irudian ikusten den bezala, harmonikoak eramaileek duten maiztasunaren
bikoitzetan eta honen anizkoitzetan ematen dira.

2.4.10. Polobakarreko aktibazioarekin teoriako harmonikoak.

Fourier-en koefizienteak (Vo)h / Vd) normalizatuak polobakarreko aktibazioa den
kasurako:

2.4.2. Fourier-en koefizienteak (Vo)h / Vd) normalizatuak.

2.4.4. VSI inbertsore trifasiko sinusoidala.

Inbertsore monofasiko bakoitzaren eroateko aginduak elkarrekiko 120 desfasatuta
daude, sistema trifasikoari dagozkion tentsioak lortzeko.

01
a d
V mV
( 1.0)
a
m
01
4
.
d d
V V V
( 1.0)
a
m


2.4.11. I nbertsore trifasikoa.

Adar bereko transistoreen arteko kontrol-aginduak osagarriak dira: TR1/TR2,
TR3/TR4,TR5/TR6 eta abarren arteko aginduak 120 desfasatuta daude. TR1 itxita dagoenean,
TR2 irekita egon behar da derrigorrez.

Modulazio sinusoidala karga izar erara duelarik eta aktibazio bipolarrarekin
simulatzeko sortu dugun zirkuitua 2.4.12. irudian ageri dena da.

2.4.12. Aktibazio bipolarrarekin simulatzeko zirkuitua.

VAN, VBN eta VCN tentsioen batez besteko balioa berbera denez, hurrengo formulak
betetzen dira , hortaz, sistema trifasiko orekatu bat dela esan dezakegu:

VAB = VAN - VBN = 0
VBC = VBN - VCN = 0
VCA = VCN - VAN = 0
VAB + VBC + VCA = 0



2.4.13. I nbertsore trifasikoaren uhinak aktibazio bipolarrarekin.

2.4.14. I nbertsore trifasikoaren simulazioko uhinak aktibazio bipolarrarekin.


Simulaturik agertzen zaizkigun uhinak ikusirik, V1-V2 grafikoa (2.4.14. irudia) vd
(100) bitartean dabil teoriako grafikoan bezala.

2.4.15. VAN-ren harmonikoak.

Harmonikoak aztertzen baditugu, 2.4.15. irudian, simulaturik edo 2.4.16. irudian
teorikoki; seinale triangeluarraren maiztasuneko (1000Hz) aldameneko harmonikoak azaltzen
dira. Orokorki, harmonikoak agertzen badira interesgarria da hauek maiztasun altukoak izatea,
errazagoa baita berauek murriztea. Normalean, mf hiruren anizkoitza da eta 9 baino
handiagoa. Harmonikoen maila ma-ri bakarrik dagokio. 2.4.16. irudian ikusten den bezala,
harmoniko bakoitiak agertuko zaizkigu mf-en zentratuak.

2.4.16. Teoriako harmonikoak.

Lehenengo harmonikoaren gailurreko tentsio eta linea-lineako balio efikaza formula
hauekin ateratzen da:

2
. )
(
1
d
a AN
V
m V
d a d a AN RMS LL
V m V m V V 612 . 0
2 2
3
)
(
2
3
1 ) ( 1

Eremu linealean, irteerako tentsioaren funtsezko frekuentzia zuzenki aldatzen da ma
anplitudearen modulazio ratioarekin (Ikusi 2.4.17. irudia.) . Ma kontrolatuz anplitudea
kontrolatzen da.

2.4.17. Eremuak ezberdinak ma -ren arabera.

Formulak erabiliko ditugu lehenengo harmonikoaren balorea konprobatzeko. 2.4.12.
irudian datuak kontuan hartuta, F
s
= 1000 Hz eta F
1
= 50 Hz emaitzak lortuko ditugu eta
horrela, m
f
-k

zenbateko balioa duen jakingo dugu:

m
a
kontrolatuz gero, anplitudea kontrolatzen da. Horrela, lehenengo harmonikoaren
gailurreko tentsioa neutroarekiko hauxe izango da:

= 0.80100/2 = 40 v

Harmonikoen grafikoko balio berbera ateratzen zaigu (2.4.15. irudia), eta baita linea-
lineako lehenengo harmonikoaren balio efikaza ere:

= 0.6120.80100 = 49 v

= 1000/50 = 20
= 0.80/1 = 0.80
1
f
f
m
s
f
tri
control
a
V
V
m
2
. )
(
1
d
a AN
V
m V
d a d a AN RMS LL
V m V m V V 612 . 0
2 2
3
)
(
2
3
1 ) ( 1

Gain-modulazioan:

2.4.18. Gain-modulazioa simulatzeko zirkuitua aktibazio bipolarrarekin

Gain-modulazioa simulatzeko aktibazio bipolarrarekin 2.4.18. irudiko zirkuitua eraiki
eta 0.98-tik 2.45-era igo da lineako sinusoidalaren tentsioa, m
a
aldatzeko.

2.4.19. Gain-modulaziozko uhinak.
= 2 /1 = 2
tri
control
a
V
V
m

2.4.19. irudian, gain-modulazioan simulaturik ateratzen diren uhinetan; V1-V2
grafikoa vd (100) bitartean dabil.

2.4.20. Teoriako harmonikoak.

VAN-ren 2.4.20. eta 2.4.21. irudiko harmonikoak kontuan hartuta, maiztasun baxuko
harmonikoak agertzen dira, uhin karratuarekin eginiko modulazioan bezala.

2.4.21. VAN-ren harmonikoak.



2.5. INBERTSOREAK KORRONTE BEGIZTAZ KONTROLATUAK.

KZ edo KAko motorrak kontrol mota ugaritan kargako korrontea inposatu egin behar
izaten da. Kontrol mota hau energia berriztagarrietatik energia sarera itzuli nahi izaten denean
erabiltzen da.

2.5.1. Korronte kontrola histeresi dun konparadorea erabiliz.
2.5.1. irudian ikusten da grafikoki, nola kontrolatzen den korrontea, histeresidun
konparadore baten bidez. Sistema honek kommutazio maiztasuna aldakorra du.

2.5.1. Korrontea kontrolatzeko zirkuitua.

2.5.2. irudian zirkuitu honek sortzen dituen uhinak ikus ditzakegu. Histeresi
margenaren tartean ari da oszilatzen. Oszilatze hau, IA korrontea eta kargaren (R L E) menpe
dago, eta arazoa bat izan ohi da.

2.5.2. I A-ren oszilatzea.

2.5.2. Korronte kontroladorea erreguladorea.

Eskematikoki, PI-a eta PWM erabiliz nola kontrolatzen den korrontea ikusten da
hurrengo irudian. Honek, maiztasun finko batean lan egiten du eta gehien erabiltzen den
erreguladore mota da.

2.5.3. Korronte kontroladorea erreguladorea.

2.5.3. Korrontez elikaturiko sarrera duen inbertsore trifasikoa ( CSI ).

CSIek edo korrontez elikaturiko sarrerek abantailak dituzte: karga babesturik aurkitzen
da eta etengailuaren puntako korronteak mugatzen dituzte. Arazoa hauxe da: duen
induktantzia handia, zirkuituaren erantzuna moteltzen baitu. Gainera, etengailuetan,
korrontearen bat-bateko aldaketatik babesteko SNUBBERrak ipini behar dira
kommutadoreetan. Normalean potentzia handiko aplikazioetan erabiltzen da.

2.5.4. Korrontez elikaturiko sarrera duen inbertsore trifasikoa.


2.5.5. irudian, inbertsore trifasikoan kondentsadoreak jartzen dira tiristoreak 0-tik
iragaten direnean denbora gehiago eraman ez dezaten.

2.5.5. I nbertsore trifasikoa kondentsadoreekin.

Uhin formak CSI inbertsore trifasiko batean 2.5.6. irudian agertzen dira. Bertan,
tiristore bakoitzak noiz lan egiten duen ikus dezakegu eta baita abar bakoitzetik noiz ari den
korrontea igarotzen ere.

2.5.6. Uhin formak CSI inbertsore trifasiko.



2.6. ARIKETA.

Zubidun inbertsorea erabiliz, PWM modulazio sinusoidala bipolarrarekin. 50 Hz-ko
tentsioa sortzen da karga RL-rentzat. Zubiaren sarrera 100 V da, modulazio indizea ma = 0.8
da eta maiztasun modulazio erlazioa mf = 21 (triangeluarraren maiztasuna ftri =mf 50 =
1050. Kargaren balioak R = 10 Ohm eta L=20 mH dira.

Ebatzi 50 Hz-ko harmonikoaren tentsio eta korrontearen anplitudea, kargan
erresistentziak xurgatzen duen potentzia, eta kargako korrontearen THDa.

2.6.1. Taula

TR
1
TR
2
D1
D2
karga
+
V
d
-
0
A B
TR
3
TR
4
D3
D4
+
- V
o
N

2.6.1. Zirkuitua.

Harmoniko nagusiaren anplitudea:
1
. 0.8.100 80
a d
V m V V

Korrontearen harmoniko nagusiaren anplitudea:
( )
1
1
2
2
80
6.77
10 1 2 50 0.02
V
A

+

mf = 21 bada, lehenengo harmonikoak n=19, 21 eta 23 azaltzen dira:
21
19 23
0.82 100 82

0.22 100 22
V V
V V V


( ) ( )
( ) ( )
1 21
1 21
2 2
2 2
19 23
19 23
2 2
2 2

80 82
6.77 0.619
10 1 2 50 0.02 10 21 2 50 0.02

22 22
0.183 0.13
10 19 2 50 0.02 10 23 2 50 0.02
V V
A A
V V
A A

+ +

+ +

Potentzia maiztasun bakoitzean izango da:

( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
1 1, 21 21,
2 2
2 2
19 19, 23 23,
6.77 0.619
10 230.5 10 1.93
2 2
0.183 0.13
10 0.168 10 0.042
2 2
RMS RMS
RMS RMS
P I R W P I R W
P I R W P I R W

Kargak xurgatzen duen potentzia:

1 19 21 23
230.5 0.168 1.93 0.042 232.64 P Pn P P P P W + + + + + +

Kargako korrontearen THD-a kalkulatzeko:

( )
( ) ( ) ( )
2
2 2 2
,
2
1,
0.619/ 2 0.183/ 2 0.13/ 2
0.097 %9.7
6, 77 / 2
n RMS
n
I
RMS
I
THD
I
+ +



3. KA-KZ BIHURGAILUAK. ARTEZGAILUAK

3.1. SARRERA

Artezgailuen bitartez energia, seinale alterno batetik seinale jarrai batera igarotzen da.
Gehienetan; aldatutako seinale jarrai hori ez da bateria bezain perfektua izango eta beti
edukiko du ondulazio gainjarri bat. Orain ikusiko ditugun zirkuitu guztiek gauza bera egiten
dute, KAKZ baina zirkuitu bakoitzak irteerako kizkurdura, bataz besteko tentsioa korronte
jarraian eta errendimendu ezberdina izango du.

3.1.1. irudian agertzen diren zirkuituak ekipo elektronikoetako elikatze iturriak, KZ
motorrak elikatzeko edo bateria kargatzaileak egiteko erabiltzen dira.

3.1.1. Eskema.

Eta beste egitura hau; KA motorrak elikatzeko, balastro elektronikoak.

3.1.2. Eskema.

3.1.1. Sailkapena.

Bihurgailuen sailkapena egiterako orduan, normalean, duen kontrolaren arabera egiten
da. Baina baita bihurgailuen egitura kontutan harturik edo eta dituzten fase kopuruaren
arabera.

Kontrolaren araberako sailkapena: kontrolatu gabekoa (diodoekin), erdi kontrolatuak
(diodo eta tiristoreekin) eta erabat kontrolatuak (tiristoreekin) aurkitzen ditugu.


Duen egituragatik: izar konexioa [uhin erdikoa (single way, star)] edo uhin osokoak
[zubia (bridge)] dira.

Fase kopuruaren arabera : fase bakarrekoak, bi fasekoak, hiru fasekoak, sei fasekoak
. izan daitezke.

3.2. ARTEZGAILU EZ-KONTROLATUAK

3.2.1. Uhin erdiko artezgailu monofasikoa.

Artezgailu batean, irteerako tentsioa alternoa ez zaigu interesatzen. Alternoko osagaiek
kizkurdura bat sortzen baitute bataz besteko tentsioren inguruan eta honek galerak dakartza
zirkuituetan. Korronte zuzeneko bataz besteko irteerako tentsioaren balorea kalkulatzea da
garrantzitsuena, hau da Vo(avg).

3.2.1. Karga erresistibodun artezgailuaren zirkuitua.

Karga erresistiboa soilik bada, hurrengo formularekin eskuratuko dugu bataz besteko
tentsioaren balorea:

s
avg
o
V
V
) (

Karga erresistiboarekin sortutako uhinak 3.2.2. irudian ageri dira. Bertan, irteerako
tentsioak, sarrerako tentsioaren zati positiboak dituela soilik ikusten da. Hau gertatzen da
diodoa norabide batean bakarrik baitago eramaten eta siklo negatiboek ez dute irteeran
eragiten.


3.2.2. karga erresistiboko artezgailuaren uhinak.

Karga induktiboa bada, hau da RL, korrontea atzeratu egingo da tentsioarekiko, ikusi
3.2.3. irudia. Orregatik Vs = 0 denean intentsitatea oraindik ez da 0, eta diodoak martxan
jarraituko du. Aurrerago ikusiko dugun bezala, artezgailu hau hobetu daiteke eta arazoa
konpondu kargarekiko paraleloan diodo bolante bat jarriz.

3.2.3. Artezgailu monofasikoaren uhinak karga RL.



3.2.4. I rteerako tentsioaren aldaketa karga RL delarik.

Bataz besteko tentsioaren balioa karga RL bada ekuazio hauekin atera dezakegu:

Eta intentsitateak beste hauekin:

Formuletan ikus dezakegu; L handitzen bada ere handitu eta Vo(avg) txikitu egingo
dela.

= media/ (1-cos)
t
s
o
e t
L R
V
t I ) sin( ) sin(
) (
2 2
sin sin
t
m m
V V
i t e t
Z Z
R
L
1
tan
R
L
( )
( )
0
1
sin( ) 1 cos
2 2
rms
s
avg
o s
V
V V t d t

3.2.1.1. Artezgailu monofasikoa diodo bolantedunarekin.

3.2.5. Diodo bolantedun artezgailu monofasikoa.

Bi diodoen jokabidearen arabera gertatzen diren egoera ezberdinak:

3.2.6. Diodo bolantedun artezgailu monofasikoaren bi egoerak.

Uhin-erdiko artezgailu monofasikoa hobetzeko diodo bolanteduna jartzen da. Horrela,
VL < 0 denean, diodo bolantea gidatzen hasiko da eta ez da tentsio negatiborik izango, 3.2.7.
irudian ikusten den bezala.

Bataz besteko tentsioaren eta intentsitatearen balioak formula hauekin ateratzen dira.
Tentsioaren beheko ekuazioa, nahiz eta bobina bat eduki kargan, lehenago ikusi dugun karga
erresistiboa soilik deneko zirkuituaren ekuazio bera da.

s
avg
o
V
V
) (

R
V
I
avg
o
avg
o
) (
) (



3.2.7. Diodo bolantedun artezgailu monofasikoaren uhinak.

3.2.1.2. Uhin-erdiko artezgailu monofasikoa iragazkiarekin.

3.2.8. Uhin-erdiko artezgailu monofasikoa iragazkiarekin.

Oso zirkuitu erabilia da elikatze-iturrietan eta normalean zubi egiturarekin erabiltzen
da. Deskarga RCtik egingo da, horrela irteeran sortzen den uhina esponentzial itxurakoa
edukiz. Is-ren uhinak, pultsu estuak eta altuak ditu 3.2.9. irudian ikusten den bezala. Balio
efikaza bataz besteko balioa baino askoz handiagoa izango da.



3.2.9. Uhin-erdiko artezgailu monofasikoa uhinak kargan C duelarik.

Sareko korronteak ez dira sinusoidalak, harmonikoak agertzen dira, eta honegatik
potentzia-faktorea txarra izango da. Forma-faktorea formula honekin bila daiteke:

3.2.2. Artezgailu bifasikoa izar konexioan.

3.2.10. Artezgailu bifasikoaren zirkuitua izar konexioan.

VI eta VII sareek bifasikoa osatzen dute eta 3.2.11. irudian agertzen dira beraien
uhinak:

3.2.11. Sarrerako uhinak VI eta VII.
( )
( )
forma faktorea
rms
F
avg
V
k
V

Artezgailu bifasikoaren korronte eta tentsioaren uhinak 3.2.12. irudian daude. Bertan,
Vo uhinaren kizkurdura oso handia dela ageri da. Kizkurdura hau jaisteko iragazki bat edo
fase gehiago sartu beharko zaizkio.

3.2.12. Artezgailu bifasikoaren korronte eta tentsioaren uhinak.

Korrontearen eta tentsioaren bataz besteko baloreak aurkitzeko, ekuazio hauek
erabiliko ditugu:

3.2.3. Uhin-erdiko artezgailu polifasikoa izar konexioan.

Uhin erdiko artezgailu guztiek bezala, adar positiboenera konektatuta dagoen diodoak
eramango du. Artezgailuaren fase kopuruaren arabera, irteerako uhinean muino gehiago
egongo dira, hau dela eta, batez besteko balioa ( Vo(avg) ) gehiago hurbilduko da gailurreko
baliora ph ).

( ) rms
( ) ( )
sin 2 2 2 2
o
2
2
2
2
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph Vph
Io Io
I I k


3.2.13. Uhin-erdiko artezgailu polifasikoa izar konexioan.

VI, VII eta VIII sareek trifasikoa osatzen dute, eta hauen uhinak 3.2.14. irudian ikus
ditzakegu:

3.2.14. Sarrerako uhinak VI, VII, VIII.

Kizkurdura bifasikoaren erdia izango da, eta orokorrean, lehen esan bezala adar
kopurua igota kizkurdura gutxitu egin daiteke.

3.2.15. Uhin-erdiko artezgailu polifasikoaren teoriako uhinak izar konexioan.

Bataz besteko tentsioaren balioa eskuratzeko hurrengo formulak seinale
sinusoidalentzako bakarrik balio du. Bertan ikusten da m handituz gero, Vo(avg) handitzen
doala ph-ra hurbilduz.

Diodoaren batez besteko intentsitatearen emaitza jakiteko hurrengo formula, edozein
egoeratan erabil daiteke:

Bestalde, formula honek korrontearen forma zuzena bada bakarrik balio du:

Korronteen forma-faktorea hau izango da:

Hurrengo grafikoak potentzia totala eta batez besteko intentsitatea on egoeran
erlazionatzen ditu:

3.2.16. On egoeran gertatzen den disipazio maximoa.

( ) cos
2
sin
m
avg
m
V ph
Vo t d t
m
m
V ph
m
( ) cos
2
sin
m
avg
m
V ph
Vo t d t
m
m
V ph
m
( ) avg
D
Io
I
m
( ) ( ) rms avg
D D
Io
I m I
m
( )
( )
rms
D
fI D
avg
D
I
k m
I

3.2.4. Uhin-erdiko artezgailu trifasikoa izar konexioan.

Diodoek bere katodoa puntu berberean elkarturik dute. Horrela beti bere anodoan
tentsio altuena duen diodoak eroango du eta beste diodoek bitartean, alderantzizko
polarizazioa edukiko dute.

3.2.17. Uhin-erdiko artezgailu trifasikoa izar konexioan.

3.2.18. Tentsio eta korronteen uhina.


Tentsio eta korrontearen uhinak 3.2.18. irudian agertzen dira. Bertan, bifasikoaren
kizkurduraren erdia duela ikusten da eta maiztasuna edo irteerako frekuentzia hiru aldiz
handiagoa izango dela. Diodo bakoitzak eroaten duen periodoa 2/3 (120) da. Faseko
tentsioak gurutzatzen diren unean, diodoen kommutazio-denbora nulua ez denez, faseen
artean zirkuitu laburra sortuko da. Baina zirkuituan ez du eraginik izango denbora oso laburra
baita tentsioaren periodoarekin konparatuz.

kasu honetan trifasikoa denez korronteen forma-faktorea hau izango da:

Kasu honetan gure fase kopurua 3 denez, bataz besteko eta efikazaren baloreak atera
ditzakegu hurrengo formula erabiliz:

Bataz besteko intentsitatearen balioa aurkitzeko ekuazioa, hau izango da:

edo

3.2.5. Artezgailu trifasikoa izar konexioan, transformadorea zig-zag erara.

3.2.19. Artezgailu trifasikoa izar konexioan.
( ) rms
( ) ( )
sin 3
3 3 3 3
o
3 2 2
3
3
3
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph Vph
Io Io
I I k
( ) rms
( ) ( )
sin 3
3 3 3 3
o
3 2 2
3
3
3
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph Vph
Io Io
I I k
( ) rms
( ) ( )
sin 3
3 3 3 3
o
3 2 2
3
3
3
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph Vph
Io Io
I I k
( ) rms
( ) ( )
sin 3
3 3 3 3
o
3 2 2
3
3
3
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph Vph
Io Io
I I k
( ) avg
D
Io
I
m


3.2.20. Transformadoreko fase-tentsio diagrama eta sekundarioko tentsioak fase aldaketa 60 izanik.

Sarrerako edo sareko korrontearen balioa ekuazio hauek erabiliz kalkulatuko daiteke :

iRY = iI iII etab.
iBR = iIII iI
iR = iRY iBR = 2iI iII iIII

3.2.21. Transformadoreko korronteak.

Artezgailura doan tentsioaren balioa ateratzeko hurrengo ekuazioaz eta 3.2.22. irudiaz
baliatuko gara:

3.2.22. Faseko tentsio konposatuak.

Transformadoreko sarrerako korrontearen batez besteko balioa zero da. Hau da,
azalera positibo eta negatiboaren balore absolutuak berdinak dira:

I RY BR
V V V
0 1 2 3 0
I II
NI N Is N I N I

Hau oso hondo ikusten da 3.2.23. irudian, eta baita ere sareko eta sekundarioko tentsio
eta intentsitatearen uhinak. Irteerako tentsioaren uhinaren ziklo bakoitzean ( 0 - 2/3 ) diodo
batek eroango du.

3.2.23. Tentsio eta korrontearen uhinak.

3.2.6. Uhin erdiko artezgailu 6 fasekoa izar konexioan.

Trifasikoan bezala, aldi bakoitzean diodo bakarrak eroaten du. Faseko diodo bakarra
dutenez, transformadoreko fase bakoitzean eta diodoan korronte bera egongo da.
Transformadorearen nukleoan asetasun arazoak sortzen ditu eta artezgailuaren cos txikiagotu
egingo du. Arazo horiek direla eta, artezgailu hauek ez dira asko erabiltzen.


3.2.24. irudian ikus daiteke primarioa triangelu konexioan dagoela eta sekundarioa
izar konexioan.

3.2.24. Uhin erdiko artezgailu 6 fasekoa izar konexioan.

3.2.25. Transformadoreko fase-tentsio diagrama.

Sareko intentsitatea aurkitzeko 3.2.24. irudiko sareko izar konexioan dauden
intentsitateei erreparatu beharko diegu:

iR = iRY iBR

Diodoaren bataz besteko intentsitatearen emaitza aurkitu dezakegu betiko ekuazioa
erabiliz, jakinda 6 faseko artezgailua dela:

Diodotik doan korrontearen bataz besteko eta efikazaren eta korronteen forma-
faktoren baloreak atera ditzakegu ondorengo formulekin:

Bataz besteko irteerako tentsioaren balorea:

( )
( ) ( )
sin 6 3

6
6 2, 45
6
6
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph
Io Io
I I k
( ) avg
D
Io
I
m
( )
( ) ( )
sin 6 3

6
6 2, 45
6
6
avg
avg rms
D D fID
Vo V ph V ph
Io Io
I I k


3.2.26. Tentsio eta korrontearen uhinak.

3.2.7. Zubidun artezgailu monofasikoa (Gretz-en zubidun artezgailua).

Kargako frekuentzia sareko frekuentziaren bikoitza izango da. Hau gertatzen da sareko
uhinaren parte negatiboa aprobetxatu dezakegulako artezgailu mota honekin. Induktantzia
handia bada, irteerako korrontea nahiko konstantea izango da eta honen ondorioz; sareko
korrontea uhin karratu bilakatuko da.



3.2.27. Zubidun artezgailu monofasikoko bi zirkuitu .

Diodoen portaera bi ziklo-erdietan aztertu beharra dago: periodo erdiaren zati
negatiboan, D2 eta D3 diodoek korrontea igarotzen uzten dute eta periodo erdiaren zati
positiboan, D1 eta D4 diodoek korrontea igarotzen uzten dute. Horrela, uhin-erdiko
artezgailuetan zeuden transformadorearen nukleoko asetasun arazoak desagertu egingo dira.

3.2.28. Zubidun artezgailu monofasikoaren uhinak.

Faseko eta lineako bataz besteko tentsioaren emaitza aurkitzeko formula hauek
erabiliko ditugu:

Potentzia-faktorea zubidun artezgailu monofasikoan, hauxe izango da:

3.2.7.1. Indar elektroeragiledun kargarekin.

Indar elektroeragiledun kargarekin bataz besteko tentsioa ez da negatiboa izango.
Tentsio zuzeneko motorrak edo bateri bat, izango dira artezgailu baten karga (E) ohikoena.

3.2.29. I ndar elektroeragiledun kargarekin.

Kargatik doan korrontea, bestalde, RLEren baloreen arabera jarraitua edo ez jarraitua
izan daiteke:
Korrontea jarraitu moduan; korrontearen balioa ez da behin ere zero egiten. Denbora
bat igaro hoztean bere balio egonkorra harrapatzen du. Kasu horretan, irteerako bataz besteko
tentsioren emaitza aurkitzeko formula hau erabil daiteke:

( )
sin 2
2
avg Vo Vas
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
sin 2 sin 2
,
2 2
sin 2
2
2
sin 2
2
4 2 2 2
=
2 2
0.90
avg avg
avg avg avg
rms
avg
rms
rms
Voa V phs Vob V phs
Vo Voa Vob V phs
Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
sin 2 sin 2
,
2 2
sin 2
2
2
sin 2
2
4 2 2 2
=
2 2
0.90
avg avg
avg avg avg
rms
avg
rms
rms
Voa V phs Vob V phs
Vo Voa Vob V phs
Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
sin 2 sin 2
,
2 2
sin 2
2
2
sin 2
2
4 2 2 2
=
2 2
0.90
avg avg
avg avg avg
rms
avg
rms
rms
Voa V phs Vob V phs
Vo Voa Vob V phs
Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
sin 2 sin 2
,
2 2
sin 2
2
2
sin 2
2
4 2 2 2
=
2 2
0.90
avg avg
avg avg avg
rms
avg
rms
rms
Voa V phs Vob V phs
Vo Voa Vob V phs
Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
sin 2 sin 2
,
2 2
sin 2
2
2
sin 2
2
4 2 2 2
=
2 2
0.90
avg avg
avg avg avg
rms
avg
rms
rms
Voa V phs Vob V phs
Vo Voa Vob V phs
Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas

3.2.30. eta 3.2.31. irudietan kargako eta diodo bakoitzetik igarotzen den intentsitatea
eta irteerako tentsioa ikus dezakegu, teorikoki zein praktikoki:

3.2.30. I o,Vo, eta Eren uhinak.

3.2.31. RLE karga eta I jarraitua deneko uhinak.

Korrontea ez jarraitu moduan; kargako korrontea zero egiten da periodo bakoitzean.
Vo-ren batez besteko balioa kalkulatzeko formula ezin daiteke aplikatu. Momentu batean, ez
dago diodorik eroaten eta adibidez 3.2.32. irudian, uhinaren periodo bakoitzaren hoztean Vo
100Vtara mantenduko da konstante Eren balorea hartuz.



3.2.32. RLE karga eta I ez jarraitua deneko uhinak.

3.2.7.2. Hasierako korrontearen mugatzea karga kapazitiboa denean.

Bi zirkuitu ikusiko ditugu hasierako korrontea mugatzeko (3.3.33. irudia). Tentsioa
aplikatzean zirkuitu labur baten moduan jokatzen du kondentsadorea deskargaturik
dagoelako. Hori dela eta korronte-balio handiak sortzen dira. Hau konpontzeko, erresistentzi
berezi bat jartzen NTC (tenperaturaren arabera balioa aldatzen du) deiturikoa. Erresistentzia
hotza dagoenean bere balio erresistiboa handia da, baina korrontea eroaten duenean berotu
egiten da bere erresistentzia baxuagoa eginez.

3.2.33. Hasierako korrontearen mugatzea zirkuituak.


NTC bat erabiltzen denean, eta ekipoa itzaltzen bada, berriz piztu aurretik
gomendagarria da pixka bat itxarotea hoztu dadin. Horrela denbora emango diogu bere balio
erresistiboa igo dadin. Ekipoa berehala piztuko balitz gain korronte bat sortuko litzake.
Arazoa ekiditeko, potentzia handiko zirkuituetan 3.2.33. irudiko b zirkuitua erabiltzen da.
Horrela, TRIACak etengailu lana egingo du eta erresistentziari zirkuitu labur bat egiten dio
kondentsadorea behin kargatu ondoren.

3.2.8. Zubidun artezgailu trifasikoa.

3.2.34. Zubidun artezgailu trifasikoaren zirkuitua.

3.2.35. Zirkuitu baliokideak.



3.2.36. Zubidun artezgailu trifasikoaren teoriako uhinak.

Diodoek periodo osoaren heren bat eroaten dute. DI-k eroaten duenean VoA = VI =
Vphs eta DIV-k eroaten duenean ordea, VoB = VIV= Vphs . Beraz:

Vo(avg) = VoA(avg) + VoB(avg)

3.2.37. VI eta VI V-ren uhinen errepresentazioa.


Irteerako bataz besteko tentsioaren balorea ateratzeko ekuazioa, uhin erdiko bi
artezgailu serie konexioan jarrita bezalakoa izango da:

3.2.38. Zirkuitua simulaturik irtendako uhinak.

3.2.38. irudiko intentsitateen uhinen arabera II eta IR ren ekuazio hauek atera ahal
ditugu:

1 4
I
I ID ID

R I III
I I I

Sareko korronteak ez du harmoniko bikoitirik ez eta hirukoitzik. Korronteen
harmonikoen emaitzak ateratzeko formula hauek erabiliko ditugu:

Erdieroaleko galerak ez dira kontuan hartzen, orregatik Pin = Pkarga izango da. Kargako
korronte zuzena bada, Pcarga = V0(avg) IO(avg) formularekin atera dezakegu bere balioa.

Potentzia-faktorearen balorea jakiteko zubidun m faseko artezgailu batean hurrengo
ekuazioa erabiliko dugu. Tiristoreak daudenez zirkuituan, ekuazioan kliskatze angeluaren
kosinua agertuko da.
( )
sin 3
2
3
3 3 3 2 3 3 2
= ( ) ( )
avg Vo V ph
V phs Vphs rms Vas rms
( )
sin 3
2
3
3 3 3 2 3 3 2
= ( ) ( )
avg Vo V ph
V phs Vphs rms Vas rms
1
2 3 1 1 1
sin sin 5 sin 7 sin 11 ..
5 7 11
6 1 1 1
sin sin 5 sin 7 sin 11 ..
5 7 11
R
I t Io t t t t
I t Io t t t t


Kontrolatu gabeko artezgailu trifasikoaren potentzia faktorea:

3.2.9. Hamabi faseko artezgailua.

Hamabi pultsuko artezgailua, bi zubidun artezgailu paraleloan konektaturik eraikitzen
da, faseen artean haril bat jartzen delarik korrontea mugatzeko. 6 lobulu tartekatuta lortzen da.
Zirkuitu honek, 6 fasetako punturik positiboena aukeratu eta kargara aplikatzen du, horrela
fase bakoitzak periodoaren seiren lan eginez (T/6).

3.2.39. Hamabi faseko artezgailua.

( )
( ) ( )
carga
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
sin
2 cos
S
sin
2 cos
2
sin cos
2
2
avg
ph
avg avg
in
rms rms rms rms
ph ph ph ph
avg
ph
ph
avg
p
m
V Io
m P
Vo Io
mV I mV I
m
V Io
m
m
m
V
m Io
m
P
k
S
3
0.955 kp
I
I
ko balio RMSa



3.2.40. Hamabi pultsuko artezgailua bi zubidun artezgailu seriean konektaturik.

I
a
sinusoidala bada, harmoniko baxuko korronteak agertzen dira eta uhina nahiko
karratua izango da 3.2.41. irudian ikusten den bezala:

3.2.41. I
a
sinusoidala bada.

Bestalde, I
a
zuzena bada, ez du behar iragazkirik, nahiko korronte zuzena baita:

3.2.42. I
a
zuzena denean.



3.3. ERDI KONTROLATUAK

3.3.1. Sarrera.

Kontrolatutako artezgailuen kontrol-zirkuituaren eginkizuna, tiristoreetara pultsu
egokiak bidaltzea da artezgailuko irteeran nahi dugun tentsioa lortzeko. Kontrol hau
angeluaren bitartez egiten da; tentsioa zerotik igarotzen den unearen eta kliskatze-
momentuaren arteko angeluari kliskatze angelua deritzo. Kontrol zirkuituaren bitartez,
angelua aldatu egin daiteke, irteerako tentsioa eta potentzia aldatuz, angeluaren menpeko
funtzioak baitira.

3.3.2. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailu monofasikoa.

Tiristoreak beheko partean ere egon daitezke, eta diodoak goikoan. Egitura honetan
tiristorearen kontrola zailagoa da, erreferentzi ezberdina beharko dutelako kliskatzerako
garaian.

3.3.1. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailu monofasikoa.

Tiristore eta diodoen egoeraren arabera bi zirkuitu edo bi korronte ezberdin egongo
dira:

3.3.2. Bi zirkuituak.

Bigarren zirkuituan, tentsioa inbertitzerakoan alderantziz polarizatuta dagoen diodoa
zuzenki polarizatuta geratzen da. D1 eroaten hasten da eta bestea ireki egiten da (ebaki edo
blokeatu), bi diodok ezin baitute egora berean egon. Th2 bestalde, kontrolatua delako irekita
jarrai dezake. Momentu batean korronteak irudiko bidea egingo du, sareak ez baitu ezer
ematen. Ez daudenez Vo-ko zati negatiborik ezingo du inbertsore moduan lan egin.

3.3.3. irudian diodoen uhinak azpialdean daudela eta hortaz negatiboak izango direla
ikusten da. VoA eta VoB uhinen baturak, irteerako tentsioa emango digu. Uhin hau, adar
bereko tiristoreak eta diodoak batera eroaten dutenean, nulua izango da.

3.3.3. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailu monofasikoaren uhinak.

3.3.3. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailu trifasikoa.

Artezgailu erdi kontrolatuak aplikazio industrialetan erabiltzen dira 120 KWra iritsi
arte. Atzerapen angelua igotzen doan heinean faktore potentzia gutxitu egiten da, nahiz eta

honela ere, uhin erdiko artezgailuak baino hobea izan. angeluaren arabera (0-tik 180-ra)
rms balorea aldatu daiteke, honekin potentzia handituz edo gutxituz nahi den bezala.

3.3.4. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailu trifasikoa.


Bataz besteko tentsioa ateratzeko:

Bi kasu aztertuko ditugu erdi kontrolatutako zubidun artezgailu trifasikoan. Bata
( < /3) eta bestea ( > /3):

( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos
/ 3 / 3
sin( / 3)
(1 cos )
/ 3
avg Vo Vphs Vphs
Vphs


< /3 denean:

3.3.6. Uhinak < /3 denean.

> /3 denean:

eta zatietan fase bereko tiristore eta diodoak eroaten dute, hau dela eta, irteerako
tentsio zero da . zati honetan fase bereko tiristore eta diodoak eroaten dute eta uhina nulua
izango da momentu horretan. diodoak eta tiristoreak eroaten dute kargako korrontea eta
transformadoreko hariletik ez doa korronterik. VoA eta VoB uhinen baturak, irteerako
tentsioa emango digu, Vas.



3.3.7. Uhinak > /3 denean.

Karga induktibo altua dagoenean, korrontea jarraitua izango da. Ez dago zati
negatiborik Vo-an eta hortaz, ezin du inbertsore bezala lan egin, tentsio negatiborik ezin baita
lortu.

Erdi kontrolatutako zubidun artezgailua simulatzeko 3.3.8. zirkuitua erabiliko dugu.
= 30-tara ipiniko dugu eta simulaturik agertzen diren uhinak aztertuko ditugu.



3.3.8. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailua simulatzeko zirkuitua.

Simulaturik agertzen diren uhinak 3.3.9. irudian ikus daitezke:

3.3.9. Erdi kontrolatutako zubidun artezgailuaren simulazioak.

Simulaturik agertzen diren potentziako uhinak 3.3.10. irudian ageri dira: Batez
bestekoa (P), itxurazkoa (S), potentzia faktorea (kp).

3.3.10. Potentziak.

3.3.8. irudiko simulazioko zirkuitutik datu hauek atera ditzakegu:

VRS(rms) = 380v R = 5 L = 0.01 H = 30

Formulak erabiliz, simulaturiko grafikoetan ateratzen diren balore berbera dutela
frogatuko dugu:

Irteerako bataz besteko korrontea:

Io(avg) = Vo/R = 95.76A

Kargako bataz besteko potentzia:

Pkarga = Vo(avg) Io(avg) =478.895.76 = 45774 W

= 3802/30.827(1+cos 30) = 478.8V
( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos
/ 3 / 3
sin( / 3)
(1 cos )
/ 3
avg Vo Vphs Vphs
Vphs


Artezgailuaren sarrerako lineako korronte efikaza:

IR(rms) = Io2/3 = 78.2 A

Faseko artezgailuaren sarrerako tentsioa:

VRN(rms) = 380/3 = 219.4 V

Itxurazko potentzia:

S = mVRN(rms)IR(rms) = 3219.478.2 = 51463 VA

Potentzia faktorea:

45774/51463 = 0.89

Grafikak eta teoriako datuak konparatuz ikusten da ondo daudela biak.

3.4. ARTEZGAILU KONTROLATUAK.

Sarrerako tentsio alternoa sinusoidala bada, tiristorea, zuzenean eta alderantziz
polarizatuta (blokeatuta) egongo daiteke. Alderantziz polarizatuta dagoenean, diodo gisa
jarduten du, hau da, erdieroale guztiek duten asetasuneko korronte txikia besterik pasatzen
utzi gabe. Atean pultsu egokien bitartez, tiristorea korrontea iragaten uzten hasteko unea
erabaki dezakegu, beraz, periodo-erdi osoan edo atal jakin batean eroatea erabaki dezakegu.

3.4.1. Kontrolatutako uhin erdiko artezgailu trifasikoa.

3.4.1. Kontrolatutako uhin erdiko artezgailu trifasikoaren zirkuitua.
( )
( ) ( )
carga
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
sin
2 cos
S
sin
2 cos
2
sin cos
2
2
avg
ph
avg avg
in
rms rms rms rms
ph ph ph ph
avg
ph
ph
avg
p
m
V Io
m P
Vo Io
mV I mV I
m
V Io
m
m
m
V
m Io
m
P
k
S

Artezgailua kontrolatzeko tiristoreak erabiliko ditugu, horretarako kontrol zirkuitu bat
programatu beharra dago, tiristoreak nahi dugun momentuan on egoeran egon dadin.
Kliskatze-angelua 90 denean batez besteko tentsioa 0 da. Helburua Vo(avg) aldatzea izango
litzateke.

3.4.2. . VI eta VI I -ren uhinen errepresentazioa.

Batez besteko irteerako tentsioaren baloreak formula honekin aterako ditugu:

Kontrolatutako uhin erdiko artezgailu trifasikoaren uhinak atzerapena angelua
delarik:

3.4.3. Uhin erdiko artezgailu trifasikoaren uhinak.
( )
sin
cos cos
2
avg
m
m
m
V ph
Vo t d t V ph
m m

Kontrolatutako uhin erdiko artezgailu trifasiko batek bete behar dituen baldintzak
inbertsore ez autonomo bat bezala funtzionatu dezan (sarera konektatuta egon behar duela)
hauek dira:

3.4.4. Uhin erdiko artezgailu trifasikoa karga RLE.

Karga aktiboa eta tentsio zuzeneko sorgailua berbera izan behar du eta pila (E)
moduluaren balioa; irteerako batez besteko tentsioaren moduluaren balioa baino handiagoa
edo berbera izan behar da. Horrez gain, Vo(avg) eta potentzia negatiboak eta 90 izan behar
da. Hau da:

Tentsio zuzeneko motor edo eguzki-paneletan sorgailu bezala lan egiten du, energia
elektrikoa sarera bueltatuz.

Kontrolatutako uhin erdiko artezgailu trifasikoaren uhina 135 delarik:

3.4.5. Uhin erdiko artezgailu trifasikoaren uhinak 135-ko atzerapenarekin.
( )
( ) ( )
avg
avg avg
E Vo
Io E Vo
R
( ) ( )
- - +
avg avg Po Vo Io


VI negatiboa denean, korrontea II positiboa da. Horrek energia sarera bueltatzea dakar.

Artezgailu kontrolatuaren ezaugarri tipikoa RL kargarekin:

Tiristoreek inposaturik karga RL bada, batez besteko intentsitatea eta tentsioa
positiboak izango dira.

3.4.6. Artezgailu kontrolatuaren ezaugarri tipikoa karga RL-rekin.

3.4.2. Erabat kontrolaturiko zubidun artezgailu monofasikoa.

3.4.7. Erabat kontrolaturiko zubidun artezgailu monofasikoa.

( )
( ) ( )
avg
avg avg
Vo
Io Vo
R

Erabat kontrolatutako zubi monofasikoaren irteerako uhinak karga erresistiboa
duenean eta erdi-kontrolatuarenak berdinak dira. Baina karga induktiboarekin desberdin
jarduten dute. Kliskatzeko sinkronismoa ere berbera dute bi zirkuituek, baina kasu honetan,
tiristoreak binaka kliskatu behar dira (Th1Th4 eta Th2Th3).

3.4.8. Artezgailu monofasikoaren uhinak karga RL delarik.

3.4.9. irudian, artezgailu kontrolatu monofasikoarentzat, irteerako tentsioaren
harmoniko normalizatuak desarra angeluaren arabera agertzen zaizkigu.

3.4.9. I rteerako tentsioaren harmoniko normalizatuak desarra angeluaren arabera.

Irteerako batez besteko tentsioa formula hau erabiliz jakin dezakegu:



Eta potentzia faktorea aldiz, formula honekin:

Korronte jarraitua: karga nahiko induktiboa bada, korrontea ez da zerotik igaroko eta
tentsioa zati sinusoidalez osatuta egongo da. Horrela, espresio orokorra aplikatu ahal izango
da.

3.4.10. Korronte jarraitua.

Korronte ez jarraitua: karga ez bada oso induktiboa zati zuzenak azaltzen dira eta
irteerako batez besteko tentsioa kalkulatzeko espresio orokorra ezin da aplikatu, seinale edo
zati sinusoidalak kalkulatzeko bakarrik balio baitu.

3.4.11. Korronte ez jarraitua.
( )
( )
( )
( )
( )
sin 2
cos
2
4 2 2 2
= cos
2 2
cos 0.90cos
avg
rms
avg
rms
rms
Vo Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas
( )
( )
( )
( )
( )
sin 2
cos
2
4 2 2 2
= cos
2 2
cos 0.90cos
avg
rms
avg
rms
rms
Vo Vas
V ph Vas Vas
Vo Io
P
kp
S Is Vas


3.4.3. Erabat kontrolaturiko zubidun artezgailu trifasikoa.

3.4.12. Erabat kontrolaturiko zubidun artezgailu trifasikoa.

Uhin formak eta beraz, harmonikoak -ren balioarekin aldatzen dira. Tiristore bakoitza
desarratuko edo kliskatuko dugu guk nahi dugun unean. Korrontea egoteko gutxienez bi
tiristore aktibo egon beharko lukete.

Hasiera batean dagoen arazoa da, zirkuitua ixten duen beste tiristorea eroan egoeran
dagoela suposatzen dugula, baina hasieran hau ez da horrela. Irtenbidea, eroan egoeran egon
behar zuen tiristorea desarratzea da, eta horrela korrontearentzat bidea egotea ziurtatuz.
3.4.13. irudian Th5 agertzen zaigu arazo honekin. Orregatik, Th5 desarratu egiten da
badaezpada, sistema abiatu dadin beharrezkoa baita. Eta aldi berean, Th1 eroan egingo du.

3.4.13. Tiristoreen kliskatze-momentuak.


Egitura bereko tiristoreen arteko desarra-pultsuak 120 tartea egon behar du eta 60ko
tartearekin, talde edo egitura bateko zein besteko tiristoreak.

3.4.14. Erabat kontrolaturiko zubidun artezgailu trifasikoaren uhinak.

Zati negatiboak edukitzeko irteerako uhinean, karga induktiboa ( RL ) eduki behar du,
zeren eta karga erresistiboarekin soilik ez dago zati negatiborik.

Batez besteko tentsioaren balioa formula honetatik atera dezakegu:

( ) ( ) ( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos cos
/ 3 / 3
sin( / 3)
2 cos
/ 3
avg avg avg Vo VoA VoB
Vphs Vphs
Vphs


Guztiz kontrolatutako zubidun artezgailua simulatzeko 3.3.15. irudiko zirkuitua
erabiliko da, bertan 30-koa izanik.

3.4.15. Guztiz kontrolatutako zubidun artezgailua simulatzeko zirkuitua.

3.4.16. Simulaturik agertzen diren uhinak.


Simulaturik agertzen diren uhinak 3.4.16. irudian ikus daitezke: sarrerako tentsioak,
irteerako tentsioa eta irteerako korrontea.

3.4.17. irudian simulaturik agertzen diren potentziako uhinak aurkitzen dira. Batez
bestekoa (P), itxurazkoa (S), potentzia faktorea (kp):

3.4.17. Simulaturik agertzen diren potentziako uhinak.

3.4.15. irudiko simulaziozko zirkuitutik datu hauek atera ahal ditugu:

VRS(rms) = 380 V R = 5 L = 0.1 H = 30

Formulak erabiliz simulaturiko grafikoetan ateratzen diren balio berbera dutela
frogatuko da.

= 23100.827cos 30 = 444 V

Irteerako bataz besteko korrontea:

Io(avg) = Vo/R = 88.8 A

Kargako batez besteko potentzia:
( ) ( ) ( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos cos
/ 3 / 3
sin( / 3)
2 cos
/ 3
avg avg avg Vo VoA VoB
Vphs Vphs
Vphs


Pkarga = vo(avg) Io(avg) = 44488.8 = 39431 W

Artezgailuaren sarrerako lineako korronte efikaza:

IR(rms ) = Io2/3 = 72.5 A

Faseko artezgailuaren sarrerako tentsioa:

VRN(rms) = 380/3 = 219.4 V

Potentzia itzuraskoa:

S = m VRN(rms) IR(rms ) = 3219.472.5 = 47635 VA

Potentzia-faktorea zubidun m faseko artezgailuetan, erdieroaleen galerak ez dira
kontuan hartzen. Kargako korronte zuzena bada berdinketa edo hurbilketa hau egin daiteke.,
Zirkuitua tiristoreen bidez kontrolaturik dagoenez kosinua sartzen da formuletan:

( )
( ) ( )
carga
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
sin
2 cos
S
sin
2 cos
2
sin cos
2
2
avg
ph
avg avg
in
rms rms rms rms
ph ph ph ph
avg
ph
ph
avg
p
m
V Io
m P
Vo Io
mV I mV I
m
V Io
m
m
m
V
m Io
m
P
k
S

( )
( ) ( )
carga
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
sin
2 cos
S
sin
2 cos
2
sin cos
2
2
avg
ph
avg avg
in
rms rms rms rms
ph ph ph ph
avg
ph
ph
avg
p
m
V Io
m P
Vo Io
mV I mV I
m
V Io
m
m
m
V
m Io
m
P
k
S

Grafikoak eta teoriako datuak konparatuz ikusten da ondo daudela biak.

Irteerako tentsioaren harmonikoak normalizatuak desarra-angeluaren arabera
artezgailu trifasikoarentzat aztertzerako garaian, kasurik okerrena ikusi beharra dago. Hau da:
= 90 denean. Angelu honekin harmonikorik handienak agertzen dira eta gainera ez
dagoenez batez besteko baliorik (Vmed = 0), irteeran geratzen dena osagai alternoa da
(harmonikoak).
=1.100.866cos 30=0.825


3.4.18. I rteerako tentsioaren harmoniko normalizatuak desarra-angeluaren arabera.

3.4.4. Diodo bolantedun artezgailu kontrolatuak.

Ezin dute zati negatiborik sortu, beraz, ezin dute inbertsore moduan lan egin.

3.4.19. Uhin-erdiko eta zubidun artezgailua trifasikoa diodo bolantearekin.

Kontrolatutako diodo bolantedun uhin erdiko artezgailu polifasikoaren uhinak.
angeluaren bi balioarentzat ( 3.4.20. irudia).


3.4.20. Uhin erdiko artezgailu polifasikoaren uhinak.

Espresio matematiko bat edo bestea erabiliko da angeluaren eta fase kopuruen arabera:

Erabat kontrolatutako zubidun artezgailua diodo bolantedunarekin agertzen diren
uhinak ( bi angelu ezberdinekin ) 3.4.21. irudian ikus ditzakegu.

3.4.21. Erabat kontrolatutako zubidun artezgailua.

Eta aurreko kasuan bezala hurrengo espresio matematiko bat edo bestea erabiliko da
angeluaren eta fase kopuruen arabera:

Erabat kontrolatutako diodo bolantedun artezgailuaren ezaugarria 3.4.22. irudian ikus
daitezke. Bertan, ikusten da fase kopuruaren eta artezgailuaren egituran arabera (uhin-erdikoa
edo zubiduna) angelu esparru bat edukiko du kasu bakoitzean irteerako batez besteko tentsio
kalkulatzerako garaian. 3 adibide ikus ditzakegu: (a) Zubidun trifasikoa; (b) Uhin-erdiko
trifasikoa; (c) Bifasikoa

( )
( )
2
sin
0 : cos
2
1 cos
2
: sin
2
2 2 2
avg
avg
m
m
Vo V ph
m m
V ph m
Vo t d t V ph
m m m
m
Zati sinusoidala
delako
Zati sinusoidala eta
zuzena delako
( ) ( ) max
( ) ( ) max
(
3)
3 3
0 : cos cos
3
2 3 3 3 3
: sin 1 cos 1 cos
3 3 3 3
avg avg
avg avg
Vo V ph Vo
Vo V ph t d t V ph Vo


3.4.22. Angelu-esparruak.

3.5. KOMMUTAZIO GARAIKO GAINJARPEN-FENOMENOA.

Kommutazio zirkuitu orokorra induktantziarekin (sarearena edo transformadorearena)
3.5.1. irudian agertzen da. D1 - D2 eta Th1 - Th2 batera eroaten dute kommutazio garaian,
gainjarpen-fenomenoa edo solapamiento deritzona sortuz.

3.5.1. Gainjarpen-fenomenoa.

Uhin formak kommutazio garaian 3.5.2. agertzen dira: a) Kontrolatu gabekoa,
diodoarekin; b) kontrolatua, tiristorearekin.

Induktantziaren korronteak ezin du denbora hutsean aldatu, eta beraz, D1 ez eroateko
egoerara pasatzen ari denean D2 eroatera pasatzen ari da eta bien korrontearen batura kargako
korrontea izango da (denbora laburrean, gainjarpena). Tiristorearekin fenomeno hau denbora
laburragoan gertatzen da.



3.5.2. Gainjarpen-fenomenoa.

T < t1 V
I
> V
II
orduan D1 eroango du.

T > t2
2
I II
V V
Tentsioa zati horretan bien batez besteko balioa da.

Gainjarpen- fenomenoaren analisi matematikoa:
Vo eta Io aterako ditugu:
1 2
2
2 1 2 2 2 2
2 1
2 2 1 1 2
2 2
1 2 2 1 2
2 2
0
2
2 2
2 2
o
o
o
Io
c c o
gai
i i I Kte
d I i
di di di di di di
v v Lc Lc Lc Lc Lc Lc Lc
dt dt dt dt dt dt dt
di v v v v
v v Lc v
dt
v v v v di
Azalera v d t d t Lc d t L di L I
dt
V
2
c o
njarria
L I Azalera
periodoa
m

3.5.2. irudian gainjarpen egoeran agertzen den azalera ateratzeko formula hau
erabiliko dugu, horrela gainjarpenaren tentsio diferentzia jakin ahalko dugularik:

1 2
2
2 1 2 2 2 2
2 1
2 2 1 1 2
2 2
1 2 2 1 2
2 2
0
2
2 2
2 2
o
o
o
Io
c c o
gai
i i I Kte
d I i
di di di di di di
di v v v v
v v Lc v
dt
v v v v di
Azalera v d t d t Lc d t L di L I
dt
V
2
c o
njarria
L I Azalera
periodoa
m


Kasu berezia: hiru pultsuko kontrolatutako bihurgailua m=3

Kalkuluak:

Gainjarpen- fenomenoa amaitzen da i2 = Io eta wt = direnean:

Ekuazio horretatik kalkulatu daiteke.

Tiristorearekin fenomeno hau (ELC) denbora laburragoan ematen da, lehenago esan
dugun bezala:

t2-t1 denborak Lc deskargatu arte iraungo du. Zenbat eta v2-v1 handiagoa, orduan
di2/dt eta di1/dt handiagoak izango dira eta azkarrago deskargatzen da harila.

Uhin erdiko artezgailu trifasikoaren irteerako tentsioaren uhinak gainjarpen-
fenomenoa kontuan hartuz:

3.5.3. Uhin erdiko artezgailu trifasikoa.
2
2 1
2 1
2 int
2 int
2
3 sin 2
3
cos
2 2
3
0 0 cos
2
3
cos cos
2
ph
ph
c c
ph
c
ph
c
di
v v V t Lc
dt
v v V
i dt t C
L L
V
t i C
L
V
i t
L
2
eta
3
cos cos
2
o
ph
o
c
i I t
V
I
L
2
2
2 1 2 2 2 2
2 1
1
1
2
2
LC
o
E LcI
d I i
di di di di di di


3.5.4. Gainjarpen fenomenoa -ren arabera .
(a) kontrolatu gabekoa, diodoekin. (b) kontrolatua, tiristoreekin.

Artezgailu bifasikoaren irteerako tentsioaren uhinak gainjarpen-fenomenoa kontuan
hartuz:

3.5.5. Artezgailu bifasikoaren zirkuitua.

3.5.6. Artezgailu bifasikoaren gainjarpen-fenomenoa.


3.5.7. irudian bi uhin ikus daitezke: Bata, a) kontrolatu gabekoa artezgailua batena
(diodoekin) eta bestea, b) kontrolatutako artezgailua batena (tiristoreekin) .

3.5.7. Gainjarpen-fenomenoa bi kasuetan.

Zubidun artezgailu monofasikoaren irteerako tentsioa gainjarpen-fenomenoa ematen
denean:

3.5.8. Zubidun artezgailu monofasikoaren.

Hiru arrazoi nagusi daude Vo(avg)-en jaitsiera gertatzeko zubidun artezgailu
monofasiko batean: erdieroaletan gertatzen diren tentsio galerak hauek eroaten dutenean;
sarearen, transformadoreen eta eroaleen erresistentziak eraginda; edo sarearen,
transformadoreen eta eroaleen induktantziak gainjarpen- fenomenoa sortzen dutelako.



3.5.9. Zubidun artezgailu monofasikoaren uhinak bi kasuetan.
a)Kontrolatu gabekoa. b)Erabat kontrolatua.

3.6. IRTEERAKO TENTSIOAREN IRAGAZKETA.

Iragazkiak potentzia ertain eta baxuko artezgailuetan erabiltzen dira, potentzia
handietan harilak eta kondentsadoreak oso handiak eta garestiak izango liratekeelako.
Kizkurdurarik gabeko edo baxuko tentsioa lortzeko uhin osoko artezgailu trifasikoak edo fase
kopuru handiagoko artezgailuak erabiltzen dira.

Kizkurdura gutxitzeko karga eta artezgailuen artean zirkuituak jartzen dira. Zirkuitu
bat, inpedantzia seriean jarriz egiten da ( harilak eta erresistentziak), horrela inpedantzi handia
eskaintzen diote osagai alternoari. Beste era bat, kondentsadoreak kargarekin paraleloan jarri
eta osagai alternoentzako zirkuitu-labur bat sortzea da.

3.6.1. Uhin erdiko artezgailu trifasiko iragazkiarekin.

Harila kritikoa denean uhin erdiko artezgailu trifasiko batean, sortzen diren uhinak LC
iragazki bat erabiliz 3.6.2. irudian agertzen dira. VL-ren batez besteko tentsioa OV izango da.

3.6.2. Uhin erdiko artezgailu trifasikoaren uhinak harila kritikoa.

Harila kritikoa baina txikiagoa denean sortzen diren uhinak eta gainjarpen-fenomenoa,
uhin-erdiko artezgailu trifasikoa batean iragazki LCa erabiliz, 3.6.3. irudian ikus daitezke.

3.6.3. Uhin erdiko artezgailu trifasikoa harila kritikoa baino txikiagoa.



3.7. ARTEZGAILUEKIN KZ MOTORREN KONTROLA.

Tentsio zuzeneko motorraren abiadura aldatzeko elikatzen duen tentsioaren batez
besteko balioa aldatu behar da. Horretarako, artezgailu kontrolatua erabiliko da. Tentsio
zuzeneko motorrak lau koadrantetan lan egin dezakete.

3.7.1. Tentsio-korronteen diagrama eta kontrolatutako artezgailuaren lan egoerak.

Kontrolatutako artezgailuarekin lortu daitezken lan egoerak motor batean:
Lehenengo koadrantean, artezgailu moduan bezala hari da eta energia saretik
motorrera doa.

3.7.2. Lehenengo koadrantea.

Hirugarrengo koadrantean, artezgailu bezala hari da eta energia saretik motorrera doa.

3.7.3. Hirugarren koadrantea.

Bigarrengo koadrantean, Inbertsore moduan hari da eta energia motorretik sarera doa.


3.7.4. Bigarren koadrantea.

Laugarrengo koadrantean, inbertsore moduan hari da eta energia motorretik sarera
doa:

3.7.5. Laugarren koadrantea.

Motorra biraka dagoenean gerarazteko, E tentsioaren zeinua aldatu egin behar da
(sorgailu moduan lan egiteko).

3.7.6. Motorra biraka.

Hori, induzituaren ertzak gurutzatuz edo fluxua inbertituz lortzen da.Motorra
geratzen ari da:

3.7.7. Motorra geraraztezko.

Geratu eta gero, bira eta momentua aldatu egiten da inbertsore moduan lana egin behar
badu:

3.7.8. Motorraren bira.

Erabat kontrolatutako zubidun artezgailu trifasikoa tentsio zuzeneko motorra
kontrolatzen bi koadrantetan (1 eta 2):

3.7.9. Zuzeneko motorraren kontrola.

Formula garrantzitsuenak hauek dira:

Zubidun artezgailu bikoitza tentsio zuzeneko motorrak lau koadrantetan kontrolatu
ahal izateko:

Artezgailu bakoitzak bi koadranteetan lan egitea lortzen du.

2
1
2
o o
o
o
o
P T V I
V E
I
R
T K I
E K
Ec J


3.7.10. Artezgailu bikoitza eta parra-bira diagrama.

Parra-bira diagrama ba dator artezgailuaren tentsio-korronte diagramarekin.

Erabat kontrolatutako zubidun artezgailu monofasikoa RLE kargarekin:

3.7.11. Erabat kontrolatutako zubidun artezgailu monofasikoa RLE kargarekin.

Korrontea jarraitua eta ez jarraitua den kasuetarako, 3.7.12. irudian uhin-analisia
egingo dugu.

3.7.12. Erabat kontrolatutako zubidun artezgailu monofasikoaren uhinak RLE kargarekin.


3.8. ARIKETAK.

1. ariketa.

Funtzionamendua erregimen egonkorrean, eskatzen da:

Io kalkulatu. Marraztu vo(t), io(t), iTh1(t),iD1(t), iI(t), VD1(t), VTh1(t). Kalkulatu
vo(avg), io(avg), iTh1(avg),iD1(avg), Terresistentea. Inbertsore moduan egin al dezake lan?
Arrazoitu.Esplikatu erreferentzia igo eta jaistean nola aldatzen den tiristoreak desarratzeko
angelua eta nola egin daiteke kontrola angelu hori lortzeko.

3.8.1. I rudia.

Ditugun datuak:

M
I-II
Dinamoaren konstantea 0.005 /
Motorraren 0.72
Motorraren L 0.005
Motorraren konstantea K =2.387N m/A
=30
V = 220V,50Hz
DT
K V RPM
R
H


3.8.2. Uhina.

1- Lehenengo zatia. Korrontea Io-tik I1-era:

3.8.3. Zirkuitua.

Haserako kondizioak aplikatuz A aterako dugu eta i (t) ordeakatuz lehengo ekuazioa
lortuko dugu:

( ) sin( )
t
m
V E
i t Ae t
Z R
60 90
0 (0) sin( )
sin( )
( ) sin( ) sin( )
/ 6
30 1.6 (1.6 ) 1
2 50
m
m
t
m m
V E
t i Io Io A
Z R
V E
A Io
Z R
V V E E
i t Io e t
Z R Z R
t t ms i ms I


2- Bigarrengo zatia. Korrontea I1-tik Io-ra:

3.8.4. Zirkuitua.

Kasu honetan era haserako kondizioak erabiliz aterako dugu eta i (t)` ordeakatuz
bigarren ekuazioa lortuko dugu:

Horrela bigarren ekuazioa lortuko dugu.

Bi ekuazioekin falta zaizkigun bi baloreak lortuko ditugu:

Uhinak Io, I1 , D1 eta Th1-ren honelakoak izango dira:

'
( ') ' sin( ' ' )
t
m
V E
i t A e t
Z R
' 60
'
' 0 (0) 1 1 ' sin( ' )
' 1 sin( ' )
( ') 1 sin( ' ) sin( ' ' )
/ 2
90 ' 5 (5 )
2 50
m
m
t
m m
V E
t i I I A
Z R
V E
A I
Z R
V V E E
i t I e t
Z R Z R
t t ms i ms Io
25.82
1 34.023
Io A
I A


3.8.5. Uhinak.

3.8.6. irudia.

Kalkulatzeko vo(avg), io(avg), iTh1(avg),iD1(avg) eta Terresistentea:



2. ariketa.

Irudiko erabat kontrolatutako zubidun artezgailu trifasikoak honako datuak ditu :

Suposatzen da L hain dela handia korrontea zuzena dela onartzeko.

3.8.7. I rudia.

( )
( )
( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos
/ 3 / 3
sin( / 3) sin( / 3)
(1 cos ) 179 (1 cos / 6) 277, 2

/ 3 / 3
5 1000
5 1000 2 104.7 /
0.005 60
2.387 104.7 250
277, 2 250
0
avg
avg
avg
Vo Vphs Vphs
Vphs V
V Kdt rpm rad s
E Km V
Vo E
Io
R
( )
( )
( )
( )
37.78
.72
1 12.59
3
1 12.59
3
2.387 37.78 90.195
avg
avg
avg
avg
A
Io
ITh A
Io
ID A
T Km Io Nm
I-II
E=3000V
Motorraren 2
=120
V = 4160V,50Hz
Suposatuz L handia dela korrontea zuzena dela onartzeko,
R


Korrontearen kizkurdura, irteerako tentsioaren harmonikoak sortzen dute. Vn grafiko
honetatik lor daiteke:

3.8.8. irudia.

Eta Zn:

( )
( )
( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos cos
/ 3 / 3
3 sin( / 3) 3 24160
2 cos cos cos120 2809

/ 3
3000 2809
95.5
2
Sarera doan potentzia
95.5 ( 2809) 268.3 ( - Sarera
avg
L L
avg
avg
Vo Vphs Vphs
V
Vphs V
E Vo
Io A
R
Pac IoVo kW
2 2 2
doala dio)
Motorrak ematen duena
95.5 3000 286.5
Erresistentzian barreiatzen den potentzia
95.5 2 18.2
DC
R orms o
Pdc IoV kW
P I R I R kW
Vn
In
Zn
o
Zn R jn L
( )
( )
( )
sin( / 3) sin( / 3)

cos cos
/ 3 / 3
3 sin( / 3) 3 24160
2 cos cos cos120 2809

/ 3
3000 2809
95.5
2
Sarera doan potentzia
95.5 ( 2809) 268.3 ( - Sarera
avg
L L
avg
avg
Vo Vphs Vphs
V
Vphs V
E Vo
Io A
R
Pac IoVo kW
2 2 2
doala dio)
Motorrak ematen duena
95.5 3000 286.5
Erresistentzian barreiatzen den potentzia
95.5 2 18.2
DC
R orms o
Pdc IoV kW
P I R I R kW

Lehenengo harmonikoa bakarrik edukiko da kontuan.

Gailurretik gailurrera batez besteko korrontearen balioak ez badu %10 gainditu behar,
gailurrekoa %5 izango da.

6 0.28 4160 2 1650 V V
6 0.05 95.5 4.8 I A
6 1650
6 343 2 6 343
6 4.8
6 343
0.182
6 6 2 50
o
V
Z R ZL
I
ZL
L H
( )
( )
( )
( )
95.5
1 32
3 3
95.5
1 55.1
3 3
avg
avg
RMS
RMS
Io
ITh A
Io
ITh A


4. KZ-KZ BIHURGAILUAK.

4.1. KZ-KZ BIHURGAILUAREN OINARRIZKO IDEIAK.

4.1.1. Sarrera.

KZ/KZ bihurgailua, etengailu estatiko edo Chopper gisa jarduten du, erdieroaleak
erabiliz (transistore eta tiristoreak) seinale bat beste seinale baten bidez eteten duelarik.
Korronte zuzeneko tentsio iturri konstantea erabiliz, errendimendu handiko korronte zuzeneko
tentsio aldakorra lortzeko erabiltzen dira. Horrela, bataz besteko tentsioa doitu daiteke:
Irteerako tentsioa sarrerako tentsioa baino handiagoa edo txikiagoa, eta zeinu berekoa edo
kontrakokoa izan daiteke. Chopper-ak KZ motorrak kontrolatzeko erabiltzen dira batez ere.

KZ-KZ bihurgailu sinple bat 4.1.1. irudian agertzen da, bertan, etengailu bat eta karga
bat jartzen da. Bihurgailutik ateratzen den uhin forma 4.1.2. irudian ikus dezakegu.

4.1.1. KZ-KZ bihurgailu sinple bat.

4.1.2. KZ-KZ bihurgailu sinple baten irteerako tentsioaren uhinak.

Kommutazio frekuentzia handiak erabiltzen dira kondentsadoreen kapazitatea
murrizteko, horrela, zirkuituaren bolumen, pisu eta presioa gutxituz. Kommutazio frekuentzia
horiek bihurgailuaren sarrerako eta irteerako uhinarenak baino askoz altuagoak dira eta honek
behe paseko iragazkiak erabiltzea ahalbidetzen du, nahi ez ditugun harmonikoak
desagerrarazteko.


Etengailuen kontrol seinalea sortzeko zirkuituaren eskema 4.1.3. irudian azaltzen
zaigu. Konparadore bat erabiliz pultsu zabaleraren modulazioa (PWM) egiten da, 4.1.4.
irudiko grafikoan ikusten den bezala.

4.1.3. Etengailuaren kontrol seinalea sortzeko zirkuitua.

On egoeran: Vkontrola > st (zerra-hortza tentsioa) eta Off egoeran: Vkontrola < st
izango da.

Lan zikloa formula honekin aterako dugu:

on control
p st
T V
D
T V

Kommutazio-maiztasuna, bestalde, honelakoa izango da:

1
s
p
f
T

4.1.3. irudiko zirkuitutik ateratzen diren uhinak, 4.1.4. irudian azaltzen dira. Bertan,
uhin triangeluar bat Vkontrola -rekin konparatzen da, kommutazioa kontrolatzeko seinalea
sortuz.



4.1.4. Etengailuaren kontrol seinalearen uhinak.

4.1.1.1. Elikatze-iturri ezberdinak.

Elikatze-iturri linealak eta kommutatuen arteko desberdintasunak ikusiko ditugu
jarraitua:

Elikatze- iturri linealak:

50 Hz-ko transformadoreak behar dira elikatze iturri linealetarako. Hauek handiak eta
pisutsuak izaten dira maiztasun handiko transformadoreekin alderatuz gero. Aparagailu
hauekin, transistoreak zona aktiboan egiten du lan, beraz potentzia handia barreiatzen da
(beroa). Errendimendua baxua da elikatze mota honetan, normalean %30-%60. Potentzia baxu
eta ertainetan erabiltzen da bakarrik (errendimendu txarra dela medio). Ez ditu EMIak sortzen
eta kontrol-zirkuitua ez da konplexua.

4.1.5. Elikatze- iturri linealak.

Elikatze-iturri kommutatuak:

Maiztasun handietan lan egiten dute (>50kHz), hau dela eta transformadoreak, harilak
eta kondentsadoreak dezente txikiagoak dira eta hortaz, elikatze-iturrien tamaina txikiagoa da.

Transistoreak kommutazio egoeran egiten dute lan. Errendimendu handiagoa edukiko du:
%70-%90. Baina kommutazioek EMIa sortzen dute eta sarreran EMI iragazki bat jarri behar
izaten da. Kontrol-zirkuitua konplexua da. Irteerako tentsioaren aldaketak zuzentzen elikatze-
iturri linealak baino denbora gehiago behar izaten dute.

4.1.6. Elikatze-iturri kommutatuak.

4.1.1.2. Chopper-aren elikatze-iturriaren iragazkia.

Zatikatzailean sortzen diren korronte harmonikoek perturbazioak sor ditzakete,
paraleloan jartzen ditugun beste bihurgailuen funtzionamenduan. Hori gerta ez dadin, LC
iragazteko zelula erantsi beharko da bihurgailuaren eta iturriaren artean, harmonikoak C
kondentsadorearen bitartez deribatzeko. 4.1.7. irudian bihurgailua sarreran LC iragazkiarekin
agertzen da A klaseko etengailuan.

4.1.7. I ragazkiaren efektua.

4.1.8. I ragazkia bihurgailuan.


Elikatze-iturriko eta iragazkiaren ondorengo korronteen arteko erlazioa formula honen
bitartez adierazten da:

Ideala I1 korronte zuzena izatea da, eta horretarako harmoniko guztiak ezeztatu
beharra dago. Bi korronteen arteko erlazioa txikia izan dadin, honako baldintzak bete behar
ditu, non wo = 2 /Tp Chopper-aren maiztasuna den:

Goiko bi formulak elkartuz, baldintza hau irtengo zaigu:

Iragazkiaren erresonantzia-maiztasunaren (Wf) balioa jaitsi nahi bada, induktantzia eta
kondentsadorearen balioak igo egin beharko dira. Balio horiek prezioak eta bolumenak
mugaturik daude. Wf -ren balioa txikia den kasua gertatzen bada, geratzen den espresioa
honako hau da:

4.2. KZ-KZ BIHURGAILU EZ-ISOLATUAK.

4.2.1. Sarrera.

KZ motorrak kontrolatzeko KZ-KZ bihurgailuen sailkapena Vo eta Io positiboak edo
negatiboak izatearen araberakoa da. Horrela, 5 mota ezberdinetako bihurgailuak aterako
zaizkigu:

2
0
2
1
f
w
w
0 l
2 2
0 0 0
1/ 1
1/ 1
c
n Harmonikoaren
s L C
ordena
Z jw nC I
I Z Z jw nL jw nC w n LC
l
2 2
0
1
n Harmonikoaren
s
ordena
I
I w n LC
1
f
w
LC
2 2
0
1 w n LC


4.2.1. Bost bihurgailu motak.

4.2.2. A Klaseko Chopper-a ( 1. koadrantea).

A klaseko Chopper-etan Io eta Vo positiboak izango dira beti. Zirkuitu hauek egiteko
erabiltzen diren etengailuak BJT, MOSFET, IGBT eta tiristorea (blokeoa behartuarekin) izan
ohi dira. Kargan R eta L-rekin batera, E indar elektroeragilea jartzen da seriean.

4.2.2. A klasea.

4.2.3. A klaseko bihurgailua.

Vo > 0
Io > 0


Tiristorea eta diodoaren egoeren arabera, 3 zirkuitu aterako zaizkigu, 4.2.4. irudian
ageri direnak. Bertan ikusten da, Q1-en bidez korrontea guk nahi dugun tokitik igaroko
daitekeela. Ton denboran korrontea Q1-etik zehar igaroko da eta Toff denboran berriz D1-an
zehar. Korronte zuzeneko makinak korrontea xurgatuko du trakzio-natuz.

4.2.4. Hiru egoeren zirkuituak.

Kargatik doan korrontea, etengabea edo etena izan daiteke:

Korronte etengabe bezala:

Io kargako korrontea ez da inoiz ezeztatzen, etengabe eroaten du. Toff tarte osoan
kargako tentsioa zero izango da. 4.2.5. irudiko grafikoen arabera, tentsioaren batez besteko
balioa lortu ahal izango dugu. Horretarako kargako induktantziaren batez besteko balioa zero
dela hartuko dugu kontutan.

Batez besteko irteerako tentsio eta intentsitatea, eta sarrerako intentsitateak ekuazio
hauek izango dituzte:

( )
0
( )
0
avg
avg
V E
I
R

( )
ON
avg
o
p
t
V V
T

( ) ( )
ON
avg avg
s o
p
t
I I
T



4.2.5. Korronte etengabe uhinak.

Korronte eten bezala:

Kasu honetan, Toff denbora tartean Io kargako korrontea ezeztatu egingo denez,
eroapen etena izango da. Horregatik, bihurgailuak eroapen etenean jarduten duela esan ohi da.
Vo tentsioaren eta Io-ren batez besteko balioa, ezin izango da berehala kalkulatu etengabea
zeneko kasuan bezala. Baina kargako batez besteko tentsioa handiagotzen dela egiazta daiteke
bi kasuetan. Kargako korrontea txikiagotzen bada, korrontea eten bihurtzera iritsiko da, eta
berehalako balioan eta Vo batez besteko tentsioa handiagotu egingo da.

D aldatzean, Vo(avg) aldatzen da, eta ondorioz, baita motorraren abiadura-momentua
ere. Irteerako bataz besteko korrontea positiboa denez, irteerako bataz besteko tentsioa E
baino handiagoa izan behar du; hurrengo formuletan ikusten den bezala:

( ) aldatzean aldatzen da eta ondorioz motorraren abiadura-momentu ezaugarria
on
avg
o
p
t
D V
T
( )
0
( ) ( )
0

avg
avg avg
o
V E
I V E
R


4.2.6. Korronte eten moduko uhinak.

Etengailuak dituen potentzia-galerak aurkitzeko, formula hauek erabiliko ditugu
sarrerako eta irteerako potentzien formulen bidez:

Potentzia balantzea beraz, hurrengoa izango da:

Ditugun bi zirkuitu baliokideetatik ( ikusi 4.2.4. irudia ), bi ekuazio aterako ditugu bi
aldagaiekin ( 4.2.7. irudiko Iomin, Iomax ) hasierako baldintzak erabiliz eta irudiko uhinak
irudikatzeko ekuazioekin.

( )
0 0
1 1
. ( ) . ( ) .
p p
T T
avg
s s s
p p
Pbat V I t dt V I t dt V I
T T
( ) ( )
0
1
( ) ( )
p
T
avg avg
o o o o o
p
P V t I t dt V I
T
( ) ( ) ( ) avg avg avg
s o o
VI V I


4.2.7. I rteerako korrontearen uhinak.

Zirkuitu baliokide a):

Irteerako korronteak honelako ekuazioa izango du, non den :

Hasierako baldintzetatik A aterako dugu:

A hasierako formulan ordezkatuz:

Lehenengo ekuazioa horrelakoa izango da:

Zirkuitu baliokidea b)

Irteerako korronteak honelako ekuazioa izango du:

Hasierako baldintzetatik A aterakok dugu:

( )
t
o
E
I t A e
R
max min
( ) ( )
on
t
on o on o o
V E V E
t t I t I I e
R R
L
R
o max
0 I ( 0)
o
CI t t I
o max
0 I ( 0)
o
CI t t I
( ) .
t
o
V E
I t Ae
R
0 CI t
min
( 0)
o o
I t I
0
min
.
o
V E
I Ae
R
min
( )
o
V E
A I
R
min
( ) ( )
t
o o
V E V E
I t I e
R R


A hasierako formulan ordezkatuz:

Eta bigarren ekuazioa:

4.2.3. B Klaseko Chopper-a ( 2. koadrantea).

Kasu honetan, motorra trakzioaren noranzkoa mantenduz biratuko da. Trakzio era hori
makina maldan behera doanean, galgatzen denean edo aparailua gelditu nahi dugunean
erabiltzen da. Vo E baino txikiagoa denean, xurgatutako korrontea alderantzikatu egiten da.
Baita momentua ere, abiaduraren kontrako noranzkoa hartuz eta galga gisa arituz.

4.2.8. B klasea.

4.2.9. B Klaseko Chopper-a.
0
max max
.
o o
E E
I A e A I
R R
'
max
( ) ( )
t
o o
E E
I t I e
R R
min max
( ) ( )
off
t
off p on o off o o
E E
t t t t I t t I I e
R R
Vo > 0
Io < 0


Bi diodoen portaeraren arabera, bi zirkuitu aterako zaizkigu, bi korronte ezberdinekin:

4.2.10. B Klaseko Chopper-aren bi zirkuituak.

Ton denboran, korrontea Q2-an zehar iragango da eta Toff denboran, berriz, D2-ean
zehar. Korronte zuzeneko makinak iturrira korrontea emanez jarduten du. 4.2.11. irudian
bihurgailu baten tentsioaren eta korrontearen uhin-formak ikus daitezke.

4.2.11. B Klaseko Chopper-aren uhinak.

Bateria V kargatzen ari da:

Potentzia balantzea:

Tentsio zuzeneko motorrak kasu honetan sorgailu bezala egiten du lan, energia
mekanikoa energia elektriko bihurtuz eta energia hau baterian metatuz.

4.2.4. C Klaseko Chopper-a ( 1. eta 2. koadranteak).

Kasu honetan, korrontea alderantzikatu daiteke baina tentsioa ezin daiteke negatiboa
izan, eta korrontea beti etengabea izango da. Horrela, intentsitatearen norabidearen arabera,
motor edo sorgailu bezala lan egin dezake:

4.2.12. C klasea.

4.2.13. C Klaseko Chopper-aren zirkuitua.

( )
( ) ( )
avg
o
avg avg
o o
V E
I V E
R
( ) ( ) ( ) avg avg avg
s o o
VI V I
( ) ( )
( ) ( )
Motorra
Sorgailua
avg avg
o o
avg avg
o o
V E I
V E I
Vo > 0

Irteerako bataz besteko tentsio eta intentsitatearen ekuazioak, C klaseko bihurgailu
batean, hauek izango dira:

( )
ON
avg
o
p
t
V V
T

( )
( )
avg
o
avg
o
V E
I
R

Maiztasuna edo L handitzean, korrontearen kizkurdura gutxitu egiten da. Hau dela eta
komenigarria da ahalik eta maiztasun handienarekin lan egitea. Maiztasunaren muga,
potentziako erdieroaleen kommutazioko galerek ezartzen dute. Hau da, zenbat eta maiztasun
handiago orduan eta galera handiagoak edukiko ditu.

4.2.14. C Klaseko Chopper-aren uhinak.

4.2.5. D Klaseko Chopper-a ( 1. eta 4. koadrantea).

Kontrol egokia erabilita, zatikatzaile mota honek, makina motor bezala edo eta
sorgailu bezala funtziona dezake. Zatikatzaileak kargako tentsioaren noranzkoa alda dezake,
baina ez korrontearena.



4.2.15. D klasea.

4.2.16. D Klaseko Chopper-aren zirkuitua.

Irteerako bataz besteko intentsitatea honelakoa izango da:
( )
( )
avg
o
avg
o
V E
I
R

Lehenengo koadrantean lan egiten badu Chopper-ak:

Potentzia balantzea honako hau izango da:

Io > 0
( ) ( ) ( )
+ + + +
avg avg avg
S o o
VI V I


4.2.17. D Klaseko Chopper-aren uhinak.

Laugarren koadrantean lan egiten badu Chopper-ak:

4.2.18. D Klaseko Chopper-aren uhinak.


E < 0 eta |E| < V denean, energia kargatik sarera doa, hau da, E negatiboa izango da
eta E-ren modulua sarrerako tentsioa baino txikiagoa.

Kasu honetan, potentzia balantzea honako hau izango da:

4.2.6. E Klaseko Chopper-a ( 4 koadrantetan edo zubia).

Lau koadranteetako zatikatzailea motor txikiak kontrolatzeko asko erabiltzen da.
Motorraren biraketaren noranzko bietan trakzio-natu eta galga daiteke eragozpenik gabe.

4.2.19. E Klasea.

4.2.20. E Klaseko Chopper-a.

Zirkuitua kontrolatzeko bi aktibatze mota daude: polobakarreko aktibazioa eta
aktibazioa bipolarra:

( ) ( ) ( )
+ - - +
avg avg avg
S o o
VI V I

4.2.6.1. Polobakarreko aktibazioa.

Polobakarreko aktibazioa egiteko, 4.2.21. irudian ikusten den bezala, bi konparadore
erabiliko ditugu kontrol tentsio bat eta tentsio triangeluar bat konparatzeko. Bigarren
konparadorean kontrol bezala erabiliko dugun tentsioa inbertitu egingo dugu, horrela bi
tentsio sortuz: VAN eta VBN.

4.2.21. Polobakarreko aktibazioaz.

Bertan aktibatzeko erabiltzen diren bi uhinak eta irteerako tentsioa eta korronteak (- +)
ikus ditzakegu 4.2.22. irudian. Polobakarreko aktibazioarekin ateratzen diren uhinak hauexek
dira:

Bataz besteko irteerako tentsioaren balioa ateratzeko formula honetaz baliatuko gara:

Lan-zikloaren arabera, irteerako batez besteko tentsioak balio ezberdinak edukiko ditu
eta hurrengo ekuazioekin espresaturik agertzen dira:

Irteerako bataz besteko tentsioaren balioa honela kalkula daiteke:

( ) avg
o Kontrol
V KV
( )
. ( )
. .
2
. .(2 1) .
ON p ON
ON OFF
avg
o
p p
ON p
Kontrol
p tri
T V T T
T V T V
V
T T
T T
V
V V D V
T V
( )
( )
( )
0.5 0
0.5
0.5
avg
o
avg
o
avg
o
D V
D V
D V


4.2.22. E klaseko Chopper-aren uhinak polobakarreko aktibazioaz.

Kargako korrontearen eta tentsioaren noranzkoak polobakarreko kontrolarekin, beheko
irudian agertzen dira:

4.2.23. Korrontearen noranzkoa polobakarreko kontrolarekin.


4.2.6.2. Aktibazio bipolarra.

Kasu honetan, konparadore bat soilik erabiliko dugu aktibazio bipolarra egiteko, baina
konparadoreko irteera inbertituz bi tentsio irtengo zaizkigu: VAN eta VBN.

4.2.24. Aktibazio bipolarra.

4.2.25. E klaseko Chopper-aren uhinak aktibazio bipolarrarekin.


Aktibazio bipolarra erabiltzean ateratzen diren uhinak 4.2.25. irudian agertzen dira.
Han, aktibatzeko erabiltzen diren bi uhinak, irteerako tentsioa eta korronteak (- +) ikus
ditzakegu. Aktibazio hau hobea da irteeran, maiztasun bikoitza eta kizkurdura tentsio
baxuagoa baitu; hau 4.2.26. irudian ikus daiteke.

4.2.26. Kizkurdura polobakar eta bipolarrean.

Kargako korrontearen eta tentsioaren noranzkoak kontrol bipolarrarekin, beheko
irudian ikusten da.



4.2.27. Korrontearen noranzkoa polobakarreko kontrolarekin.

Bataz besteko irteerako tentsioaren balioa ateratzeko formula honetaz baliatuko gara:

1
( )
4
control
avg
o
p tri
V t
V V V
T V

E klaseko Chopper-a aktibazio bipolarrarekin simulatzeko zirkuitua agertzen da
hurrengo irudian:

4.2.28. E klaseko Chopper-a aktibazio bipolarrarekin simulatzeko zirkuitua.


Irteerako bataz besteko tentsioaren balioa formula honen bidez kalkulatuko dugu:

= 120 0,6/1 = 72 V, 4.2.29. irudiko grafikoan (Vmotor) bezala.

Lan-zikloaren arabera, irteerako batez besteko tentsioak balio ezberdinak edukiko ditu:

Gure kasuan, D = Vent/ ref = 0.6/1 = 0.6 denez, 0.5 baino handiagoa, Vo positiboa
izango da.

Simulaturiko zirkuitutik irteten diren uhinak ikusiko ditugu 4.2.29. irudiko grafikoan:
Vref, Vent, Vmotorra eta Imotorra. Bertan Vmotor +Vcc eta Vcc tarteetan dabil (120) teorian
bezala. Zenbat eta denbora gutxiago egon Ton-en (+120), Imotor-eko kizkurdura gutxitu
egingo da. Korronte jarraitua izango da beti.

4.2.29. E klaseko Chopper-a aktibazio bipolarrarekin simulaturiko uhinak.
( )
. ( )
. .
2
. .(2 1) .
ON p ON
ON OFF
avg
o
p p
ON p
Kontrol
p tri
T V T T
T V T V
V
T T
T T
V
V V D V
T V
( )
( )
( )
0.5 0
0.5
0.5
avg
o
avg
o
avg
o
D V
D V
D V
( )
. ( )
. .
2
. .(2 1) .
ON p ON
ON OFF
avg
o
p p
ON p
Kontrol
p tri
T V T T
T V T V
V
T T
T T
V
V V D V
T V


4.2.29. grafikoko Imotor uhina hobeto ikusteko zelan doan 0-raino, denbora gehiago
simulatuko dugu:

4.2.30. Simulaturik ateratako I motor-eko uhina.

4.2.7. Buck bihurgailua (step - down).
Buck bihurgailuak (erreduzitzailea), irteeran sarrerako tentsioa baino txikiagoa
edukitzea lortzen du. Horretarako, bobina bat bi erdieroaleen bitartez kontrolatzen da,
aurrerago ikusiko dugun bezala, sarreratik irteerara energia transferitzeko. Gordeta duen
energia On egoeran handitu (etengailua zabalik) egiten da eta Off egoeran gutxitu (etengailua
itxita).

4.2.31. Buck bihurgailuaren zirkuitua.


Bi egoera ezberdin ditu funtzionatzeko: modu etengabea (energia guztia kargara doa
korrontea ezereztu gabe) eta modu etena (kargak, zirkuituak ziklo batean eman dezakeen
energia baino gutxiago behar du). Bi kasu hauek aztertuko ditugu jarraian:

4.2.7.1. Buck bihurgailua korronte etengabe bezala.

Induktoretik doan korrontea, kommutazio ziklo batean ez bada 0-tik jaisten
bihurgailua modu etengabean dagoela esaten da. Bi zirkuitu aterako zaizkigu Transistore eta
diodoaren egoeren arabera:

4.2.32. Bi egoerak.

Harilaren batez besteko tentsioa (VL) 0 da 4.2.33. irudian ikusten den bezala. D 1
baino txikiagoa denez Vo, Vi baino txikiagoa izango da. Bertatik, formula hau atera dezakegu
eta Vo balioa jakin:
.

Potentzia balantzetik Ii atera dezakegu :

L aukeratzen da hurrengo bi kondizioetatik, korrontea etengabea izan dadin:

VoIo ViIi
Vi
VoIo
Ii
1 Vi Vo DT Vo D T
Vo DVi
Io Ii
T D
L
Vo
DT
L
Vo Vi
IL 1
Iomin
IL
2
Iomin
L
T D Vo
2
1
f Iomin
D Vo
L
2
1

Suposatzen da C-ren kapazitatea handia izango dela, horregatik, Vo ia konstantea dela
esan dezakegu (kizkurdura baxua). Teorian sortzen diren uhinak hurrengo irudian ikus
daitezke:

4.2.33. Buck bihurgailuaren teoriako uhinak etengabean.

Vo-ren uhinean kizkurdura C-ren ondorioz sortu daiteke. Kondentsadoreek bere
zirkuitu baliokidean erresistentzia serie bat dute kizkurdura sortzen duena, ESR deiturikoa.
Kizkurduraren balioa ekuazio honen bitartez jakin dezakegu:

4.2.34. Vo-ren kizkurdura C-ren ondorioz .
ESR C
V I ESR


Kizkurdura hau, kondentsadorearen balio kapazitiboak sortzen duena baina handigoa
izaten da:

4.2.7.2. Buck bihurgailua korronte eten bezala.

Kasu batzuetan, kargak behar duen energia hain da txikia, kommutazio denbora
amaitu baino lehen energia transferitu dezakeela. Kasu honetan, bobinatik doan korrontea 0
bilakatzen da momentu batez eta bobina osorik deskargatuko da. Horrek ekuazioetan eragina
izango du aurrerago ikusiko dugun bezala.

4.2.35. Buck bihurgailuaren zirkuitua.

3 zirkuitu ezberdin aterako zaizkigu korronte eten bezala:

Vo
Q
C
2 2 2
1 L I T
Q
2
8
1
2
1
2 2
1
2 2 2
1
f LC
D
CVo
L
T D Vo T
CVo
I T
CVo
Q
Vo
Vo
L


4.2.36. Buck bihurgailuaren egoera ezberdinak korronte etenean.

4.2.37. Buck bihurgailuaren zirkuituaren uhinak korronte eten bezala.

Harilaren batez besteko tentsioa (VL) 0 da 4.2.37. irudian ikusten den bezala. Bertatik,
formula hau atera dezakegu eta Vo-ren balioa jakin:

1
1

D
Vi Vo DT VoDT Vo Vi
D D

Beraz D+D1 > D denez, orduan V0 < Vi izango da.

Potentzia balantzetik Ii-ren balorea jakin dezakegu:

Kirchoff eginez elkarteetan, korronteen erlazio hau atera dezakegu:

Kondentsadorearen eta harilaren batez besteko korrontea:

Harilaren gailurreko korrontea ekuazio honetatik atera dezakegu:

Vo-ren kalkulua f(Vi, D, R, L,T):

IL zero egiten da, D1 balio hau duenean:

Horrela D1-ren balorea atera dezakegu:

o C L I I I
D i L I I I
T D
L
V
DT
L
V V
I
o o i
Lpk 1
1 1 1
Korrontearen azalera
1 1 1
( ) ( )
2 2
o o
Lpk L o
V V
I I I D D T D D D T
R T L
0
2
1
2
1
RT
L
DD D
2
8
2
1
RT L D D
D
Io Ii
0 C I
R
V
I I
o
o L
VoIo ViIi
Vi
VoIo
Ii

Eta azkenik, Vo-ren formula eskuratu dezakegu, jakinda IL zero egiten dela D1-k
arinago ateratako balorea duenean:

4.2.7.3. Tentsio eta intentsitatearen erregulazioa.

KZ/KZeko bihurgailuak kondizio zehatz batzuetan lan egiteko diseinatzen dira,
irteerako tentsioa (Vo), sarrerako tentsio nominala (Vs) eta kargako balorea. Horrela zein
izan behar den lan sikloa jakin daiteke. Baina, errealitatean kanpo agente batzuen menpe bere
jokabidea alda dezake, elikatze iturrietako perturbazioak eta kargaren aldaketen ondorioz.

Erresistentzia parasitiboak eta elementu erreaktiboetako tentsio beherapenaren
ondorioz, kontrol korapilo (lazo) bat ipini beharra dago irteerako tentsioa erregulatu nahi
badugu.

Tentsiozko kontrola buck bihurgailuan.

Zirkuitu hauekin irteerako tentsioan kanpoko aldaketek eraginik ez edukitzea bilatzen
da. Hau lortzeko retro-elikaturiko integratu proportzional (PI) bat ipintzen da, 4.2.38. irudian
ikusten den bezala.

4.2.38. Tentsiozko kontrolaren eskema.
RT L D D
D
Vi Vo
8
2
2
1
D
Vo Vi
D D


4.2.39. Tentsiozko kontrola Buck bihurgailuan.

Korrontezko kontrola Buck bihurgailuan.
Transistorean korronte jakin bat agertzean kontroleko transistorea kommutatu egingo
da, pasoko transistorearen baseko korrontea mantenduz. Anplifikadore bat erabiliz
konparadore bezala korrontea antzemateko zirkuitua hobetu daiteke; adibidez LM310A
batekin. 4.2.40. irudian ESR ere agertzen da, hau da, kondentsadorearen erresistentzia
parasitiboak. Kontutan eduki beharrekoak kontroladorea diseinatzerako orduan.

4.2.40. Tentsiozko kontrolaren eskema.



4.2.41. Korrontezko kontrola Buck bihurgailuan.

Histeresizko kontrola Buck bihurgailuan.

Histeresizko kontrola oso famatua egin da elikatze iturrietan, oso soluzio sinplea baita.
Irteerako tentsioaren kizkurdura kontrolatzeko eta histeresi eremuan, erreferentzia tentsio
baten zentratua egoteko erabiltzen da (4.2.42. irudia).

4.2.42. Histeresi eremua.

4.2.43. Histeresizko kontrola Buck bihurgailuan.


4.2.7.4. Potentzia-faktore zuzentzailea ( PFC ).

Aparatu honekin korrontearen kalitatea hobetu daiteke, gainera interferentzi
elektromagnetikoen emisioa gutxitu, potentzia faktorea handitu eta harmonikoak gutxitzen
ditu. Artezgailuak kondentsadorea badu iragazki bezala, sarrerako korrontea ez da sinusoidala
izango eta tentsioaren gailurren inguruetan korronte pultsu estuak eta altuak azalduko dira.
Horrek, potentzia-faktore txarra suposatzen du eta maiztasun baxuko harmonikoak sortzen
dira. Arau batzuk daude harmoniko hauek mugatzen dituztenak: IEC 1000-3-2 adibidez.

4.2.44. Eskema.

4.2.45. Uhinak.

4.2.46. irudian sarrerako uhinak ageri dira, VLINEA eta ILINEA, eta argi ikusten da
intentsitatearen distortsioa.



4.2.46. Vac eta I ac-ren uhinak.

Potentzia faktoreak honako ekuazio izango du:

Hurrengo irudian PFC bat ikus dezakegu:

4.2.47. PFC.
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
_
1 1 1 2 2 2 3 3 3
( ) ( )
cos( ) cos( ) cos( ) ...
1
avg avg rms rms rms rms rms rms
batez besteko
p
rms rms
aparentea
P
V I V I V I V I P
k
P S V I


4.2.8. Boost bihurgailua (step-up).

Boost bihurgailuak (erreduzitzailea), irteeran sarrerako tentsio zuzena baino handiagoa
edukitzea lortzen du. Horretarako, bobina bat bi erdieroaleen bitartez kontrolatzen da, nahi
dugun tokira konektatuz. Sarritan, kondentsadore eta induktoreen bitartez eginiko filtroak
gehitzen dira errendimendua hobetzeko.

4.2.8.1. Boost bihurgailua korronte etengabe bezala.

Bihurgailua modu etengabean dagoela esaten da; induktoretik doan korrontea,
kommutazio ziklo batean, ez bada 0-tik jaisten. Bi zirkuitu baliokide aterako zaizkigu
transistorearen egoeraren arabera:

4.2.48. Boost bihurgailua korronte etengabe bezala.

4.2.49. Bi zirkuituak.

Etengailua itxita dagoenean (On egoera), bobinak energia gordetzen du iturritik, eta
kondentsadoreak karga elikatzen du. Etengailua zabalik dagoenean (Off egoera) korronteak
duen bide bakarra diodotik da. Horrela, kondentsadoretik eta kargatik joango da korrontea.



4.2.50. Boost bihurgailuaren uhinak.

4.2.50. irudian ikusten den bezala harilaren batez besteko tentsioa (VL) 0 da. Bertatik,
formula hau atera dezakegu eta Vo-ren balioa jakin:

Espresio horretan ikus daiteke, irteerako tentsioa sarrerakoa baino handiagoa izango
dela, D, 0-tik 1-era baitoa.


L aukeratzen da honen korrontea, iL, etengabea izan dadin. Horretarako, kasurik
okerrena, Ii = Iimin denean aztertzen da:

min
min
2
L
I Vo Io
Ii
Vi
1
L
Vi Vo Vi
I DT D T
L L
min
2
Vi DT Vo Io
L Vi
2
2 min
Vi D
L
Vo Io f
1
1
1
ViDT Vo Vi D T Vo Vi
D

VoIo
ViIi VoIo Ii Ii Io
Vi

C dela medio Vo-k duen kizkurdura:

Kondentsadoreak bere zirkuitu baliokidean erresistentzia-serie bat dute ESR, honek
tentsio kizkurdura sortzen du eta bere balioa hauxe izango da:

Kizkurdura hau kondentsadorearen balio kapazitiboak sortzen duena baino handiagoa
izaten da.

4.2.8.2. Boost bihurgailua korrontea eten bezala.

Kasu batzuetan, kargak behar duen energia hain da txikia ze, kommutazio denbora
amaitu baino lehen energia transferitu dezakeela. Kasu honetan, bobinatik doan korrontea 0
bilakatzen da momentu batez bobina osorik deskargatuz. Horrek ekuazioetan eragina izango
du.

4.2.51. Boost bihurgailua.

4.2.52. 3 zirkuituak.
ESR C
V I ESR

Q
C Q IoDT
Vo
Vo Q IoDT IoD
Vo CVo CVo C f Vo


4.2.53. Boost bihurgailua korronte etenean.

Potentzia balantzea eginda ekuazio hau aterako zaigu:

Kirchoff elkarteetan eginik:

4.2.53. irudiko VL-ren uhinetik ekuazio hau aterako zaigu. Bertatik harilaren batez
besteko tentsioa atereaz :

Kondentsadoreko eta diodoko batez besteko korronteak:

Gailurreko korrontea hariletik:

Io Vo Ii Vi
D Q L I I I o C D I I I
T D V V DT V i i o 1 ) (
1
1
D
D D
V V i o
0 C I
R
V
I I
o
o D
T D
L
V V
DT
L
V
I
i o i
Lpk 1


Orain arte ikusi ditugun formulak ID-ren ekuazioan ordezkatuz, D1-en ekuazioa
edukiko dugu D-ren menpe:

Horrela Vo-ren ekuazioa D-ren menpe soilik ipini dezakegu:

Vo-ren kizkurdura hurrengo ekuazioarekin irudikatzen da:

4.2.9. Buck-Boost bihurgailua (step-down step-up).

BuckBoost bihurgailua, irteeran sarrerako tentsio zuzena baino handiagoa edo
txikiagoa edukitzea lortzen duen potentziako bihurgailua da, transistorearen lan zikloa
aldatuz, horretarako, bobina bat kontrolatzen da bi erdieroaleen bitartez.

4.2.9.1. korrontea etengabe bezala.

4.2.54. Buck-Boost bihurgailua.

T D D
L
V
T D I
T R
V
I I
i
Lpk
o
o D 1 1
2
1
2
1 1
RDT
L
Vi
Vo
D
2
1
L
RT D
Vi Vo
2
2
1 1
2
1
L
Vo
Q D T C Vo
R Cf R
D
Vo
Vo
L

Bihurgailua modu etengabean dagoela esaten da induktoretik doan korrontea,
kommutazio ziklo batean, ez bada 0-tik jaisten. Bi zirkuitu baliokide aterako zaizkigu
transistorearen egoeraren arabera:

4.2.55. Buck-Boost bihurgailua etengabe bezala.


4.2.56. Buck-Boost bihurgailuaren uhinak etengabean.
T D Vo ViDT ) 1 ( Vi
D
D
Vo
1



Korrontea hariletik, iL, etengabea izan dadin L aukeratzen da. Kasurik okerrena
ILmin = ILmin + Iomin denean izaten da, hau da:

Potentzia balantzea eginik Ii-ren ekuazioa atera dezakegu:

Vo-ren kizkurdura C dela medio horrelako formula edukiko du:

Kondentsadoreak bere zirkuitu baliokidean erresistentzia-serie bat du tentsio
kizkurdura sortzen duena, ESR. Kizkurdura hau kondentsadorearen balio kapazitiboak sortzen
duena baina handigoa izaten da:

Modu etengabean simulatuko dugu eta 0.5-eko dutizikle-arekin:

VoIo ViIi
Vi
VoIo
Ii

Vo
Q
C
IoDT Q
Vo Q IoDT IoD
Vo CVo CVo C f Vo
ESR C
V I ESR


4.2.57. Buck-Boost modu etengabean simulatzeko zirkuitua.

Simulaturik, Vtri eta Vkliskatze uhinak:

4.2.58. Simulaturiko zirkuituko kontrol-uhinak .


Simulaturik IL, Io eta Vo -ren uhinak:

4.2.59. Simulaturiko zirkuituko uhinak.

Zoom bat eginez harileko korronteari (IL) ikusten da etengabea dela:

4.2.60. I L -ren uhinak.

4.2.57. iruditik datu hauek jakin ditzakegu:

Vi=24V, L=0.001H, R=5, eta F=5000Hz.

Modu etengabeko formulak erabiliz irteerako tentsioa honako balorea izango du:

Vo = -Vin D / (1-D) = -24 0.5 / 1-0.5 = -24 v

4.2.59. irudiko Vo grafikoen balore bera ematen dute teorian ere.


Irteerako korrontea:

Io= Vo / R = 24 / 5 = 4.8A

Korrontea hariletik, iL, etengabea izan dadin L aukeratzen da. Kasurik okerrena
ILmin = ILmin + Iomin denean izaten da, hau da:

L-ren ekuazioan gure baloreak sartuz:

L 24 (1- 0.5) / 2 4.8 5000 = 6/480 = 0.000125 H.

Gure L= 0.001 denez orduan, grafikoan ikusten den bezala, IL etengabea izango da.
Etena izan dadin, 0.000125 baino txikiagoa ipiniko dugu: L=0.0001.

4.2.9.2. Modu etenean.

Kasu batzuetan, kargak behar duen energia hain da txikia kommutazio denbora amaitu
baino lehen energia transferitu dezakeela. Kasu honetan, bobinatik doan korrontea 0
bilakatzen da momentu batez eta bobina osorik deskargatuko da. Horrek ekuazioetan eragina
izango du.

4.2.61. Buck-Boost bihurgailua.


3 egoera ezberdineko zirkuituak aterako zaizkigu:

4.2.62. Buck-Boost modu eteneko 3 egoeren zirkuituak.

4.2.63. Buck-Boost modu eteneko uhinak.



Kirchoff elkarteetan eginez:


Kondentsadoreko batez besteko korrontea:

Harileko gailurreko korrontea:

Vo-ren kalkulua f(Vi, D, R, L,T):

Hemendik D1 aterako dugu:

Eta Vo -ren ekuazioan sartuta, tentsioa D-ren menpe bakarrik utziko dugu:

RT
L
D TD D T ILpkD
T L
Vo
R
Vo
Io ID
2
1 1 1
2
1
1
2
1 1
RDT
L
Vi
Vo
D
2
1
L
RT
ViD Vo
2
L
RT
ViD
D
D
Vi Vo
2
1
T D
L
V
DT
L
V
I
o i
Lpk 1
D i I I IL o C D I I I
Io Vo Ii Vi
T D V DT V o i 1
1 D
D
V V i o
0 C I
R
V
I I
o
o D

Modu etenean simulatzeko, datu hauek aldatuko dizkiogu gure simulatzeko
zirkuituari:

4.2.64. Korronte etena edukitzeko simulazio zirkuitua.

IL, Io eta Vo -ren uhinak:

4.2.65. Buck-Boost modu etenean simulaturiko uhinak.

IL grafikoan zoom bat eginez argi ikusten da etena dela:



4.2.66. I L-ren uhina.

4.3.64. iruditik datu batzuk eskuratu ditzakegu:

Vi=24V, L=0.0001H, R=5 eta F=5000Hz. Vo = -24V guk aukeratuko dugu.

Modu eteneko formulak erabiliz:

=( 2 0.0001 / 5 (1/5000) = 0.447

Horrela D-ren emaitza:
D = Vo D1 / Vi = 24 0.00044 / 24 = 0.447

D jakinda Vdc jakin dezakegu:

D = Vdc / tri
Vdc = 0.447 2 = 0.89

Diodotik iragaten den korrontea:

= 24/5 = 4.8 A

Harileko gailurreko korrontea:

= (24/0.0001) 0.447 (1/5000) = 21.4 A

4.3. KZ-KZ BIHURGAILU ISOLATUAK.

4.3.1. Transformadoreak.

RT
L
D TD D T ILpkD
T L
Vo
R
Vo
Io ID
2
1 1 1
2
1
1
2
1 1
R
V
I I
o
o D
T D
L
V
DT
L
V
I
o i
Lpk 1

Transformadoreak, bi zirkuituen artean isolamendu galbanikoa lortzeko erabiltzen
dira. Karga eramaileak ez ditu uzten igarotzen. Hau egokia da, bi zirkuituren masak
banandurik eduki nahi ditugunean segurtasuna dela eta.


Korronteak garai berean sartu edo irteten badira puntu berberetik, sortzen diren
fluxuak noranzko bera dute. Zirkuitu baliokidean, fluxua Lm-ri lotuta dago, hau da, korronte
magnetizatzaileak Im, ezin du denbora hutsean aldatu.

Transformadore ideal batean ekuazio hauek agertzen dira:

Primario eta sekundarioko tentsioa eta debanatuen espira kopuruak erlazionaturik
hurrengo formulan ageri da:

Fluxua konstante mantenduko da:

Inpedantzia bestalde ekuazio honekin aterako dugu:

Dispertsioko harilak ahalik eta baxuenak izan behar du, hau da; primario eta
sekundarioen artean akoplamendu magnetiko handia egon behar da. Dispertsioko harilak
metatzen duten energia potentziako etengailuak jasan behar izaten dute.

Magnetizazio harilak ahalik eta handiena izan behar du (Flyback bihurgailuan izan
ezik), korronte magnetizatzailea debanatuetatik doan korrontearekin batzen baita, eta orduan
potentziako etengailutik doan korronteak galerak handitu egiten dituelako.
2
2
1
1
N
V
N
V
2 2 1 1 0 ) 2 2 ( 1 1 0 I N I N I N I N NI
2
2
2
1
2
1
2
2
2
1
1
1
1 Z
N
N
I
N
N
V
N
N
I
V
Z


4.3.2. Flyback bihurgailua. Modu etenean.
Flyback bihurgailua, isolamendu galbanikoko KZ-KZ bihurgailu bat da. Buck-Boost
zirkuitu bat da baina kasu honetan bobina bat eduki beharrean bi izango ditu. Isolamendua ez
du transformadoreak ematen, bigarren bobinak baizik. Potentzia eta sarrerako tentsio
baxuekin erabiltzea komeni da.

Flyback bihurgailuaren eskema kontrola erakutsiz:

4.3.2. Flyback bihurgailua.

4.3.3. 3 zirkuitu baliokideak.


Flyback bihurgailuaren uhinak 4.3.4. irudian daude. Adibide honetan zirkuitua
egonkortu dadin korrontea modu etenean hari da (DCM).

4.3.4. Flyback-aren uhinak.

4.3.4. Flyback bihurgailua.


Potentzia balantzea erabiliz Vo-ren balorea ateratzeko ekuazioa lortuko dugu:

Horrela Vo:

Korrontea eten bezala lan egiteko kondizioetatik D-ren balorearen hurbilketa egin
dezakegu:

C dela medio Vo-ren kizkurdura:

Vo
Q
C
Q IoDT
R f C
D
CVo
T D Io
CVo
Q
Vo
Vo
Po Pin
Lm
T D Vin
T
Lm
VinDT
DT
Vin
T
Impk DT
Vin VinIin Pin
2
2
1
2
1
2 2
R
Vo
VoIo Po
2
Lm
R T D Vin
Vo
2
2 2
f Lm
R
VinD Vo
2
DT
Lm
Vin
dm t
Lm
Vo
N
N
Impk
2
1
Vo N
N T D Vin
tdm
1
2
T D tdm 1
T D
Vo N
N T D Vin
1
1
2
Vo
Vin
N
N
D
1
2
1
1


4.3.3. Dispertsio-induktantziaren eragina.

Primarioaren eta sekundarioaren arteko akoplamendua dela eta dispertsioko fluxu
batzuk agertzen dira induktantzia parasitiboak sortuak. Transistorea OFF egoerara iragatean
induktantziako korronteak ez du nondik joan, transistorean gaintentsio bat eraginez.

Soluzioa Clamp zirkuitu bat ipintzea da gaintentsioa mantentzeko. Zirkuitu honek
diodo, kondentsadore eta erresistentzi bat ditu lan horretarako. Transistoreak clamp zirkuituak
ezarritako tentsioa gainditu nahi duenean diodoa gidatzen hasten da, eta tentsioa ez da igoko.

Clamp zirkuituak, motorretan ignizioa egiteko, telefono mugikorren baterientzako
potentzia baxuko elikadura iturri kommutatuetan, ordenagailuen elikadura iturrietarako
erabiltzen dira batez ere.

Flyback muntaia Clamp zirkuitua agertzen da 4.3.6. irudian. Bertan dispertsioko
induktantzia (Lleakage) ikus dezakegu. Honek gordetako energia erresistentziak xurgatzen du.
RC-ren ordez diodo Zener bat ipini dezakegu.

4.3.6. Flyback muntaia Clamp zirkuituarekin.


4.4. ARIKETAK.

Ariketa 1:

Buck bihurgailu bat diseinatu nahi da irteeran 18V lortu ahal izateko 10 ko karga
batentzat. Irteerako kizkurdurak %0.5 baino baxuago izan behar du. Sarrerako tentsioa 48V
da. Diseinatu bihurgailua etengabe moduan lan egin dezan kommutazio maiztasuna 40kHz
bada. Ebatzi lan-zikloa, harila eta kondentsadorea, erdieroaleen gailurreko tentsioak eta
bobinatik eta kondentsadoretik doan korrontearen balio efikaza.

4.4.1. Buck bihurgailua.

Modu etengabean lan egiten badu lan-zikloa izango da:

Aukeratu behar da harila etengabe moduan lan egiteko. L-ren balio minimoa da:

Harila minimoa baino %25 handiago aukeratzen da, etengabe modua ziurtatzeko.

Harilaren batez besteko korrontea eta korronte gehikuntza dira:

375 . 0
48
18
Vin
Vo
D D Vin Vo
R
Io
Vo
H
f Io
D Vo
L
min
78
40000 2
375 . 0 1 10
2 min
1
min
H H L L 5 . 97 78 25 . 1 min 25 . 1
A
R
Vo
I
L
8 . 1
10
18
A DT
L
Vo Vin
ton
L
Vo Vin
L
i 88 . 2
40000
1
375 . 0
10 5 . 97
18 48
6


Korrontearen balio maximoa eta minimoa dira:

Korronte triangeluarraren balio efikaza da:

4.4.2. Uhin triangeluarra.

Beraz:

Eskatzen den kizkurdurarako (0.09V) kondentsadorearen balioa izango da:

Kondentsadorearen korronte gailurra L/2 = 1.44A da eta honen balio efikaza,
(kontuan hartu kondentsadorearen korronteak ez duela balio zuzenik, hau da, triangeluarra
alternoa offsetik gabekoa da).

A
L
i
R
Vo
L
i A
L
i
R
Vo
L
i 36 . 0 44 . 1 8 . 1
2 (min)
24 . 3 44 . 1 8 . 1
2 (max)
A I
i
I
L
L
rms L
98 . 1 8 . 1
3
44 . 1
3
2 /
2
2
2
2
,
F
f
Vo
Vo
L
D
C 100
40000
18
09 . 0
10 5 . 97 8
375 . 0 1
8
1
2 6 2
A I
rms C
83 . 0
3
44 . 1
,

Aukeratzerakoan 200 F-ko kondentsadore bat aukeratuko dugu ordea, horrela
kondentsadorearen balio kapazitiboa dela eta kizkurdura 0.045V-koa izango da.
Kizkurduraren beste zatia kondentsadorearen ESRak sortzen du, beraz, kondentsadorearen
ESR maximoa izango da,

4.4.3. Zirkuitua.

Diodoak eta transistoreak jasan behar duten gailurreko tentsioa Vin da, hau da, 48V.
Harilaren tentsioa transistoreak eroaten duenean da Vin-Vo = 48 18 = 30V eta eroaten ez
duenean 18V eta hortza kondentsadoreak 18V jasan behar du.

Ariketa 2:

Irudiko Buck-Boost bihurgailuak honako parametroak ditu :

Vin =24V; D = 0.4; RL = 5 ; L = 100 H; C = 400 F; f =20KHz.

Ebatzi irteerako tentsioa, harileko korrontea eta irteerako tentsioaren kizkurdura

m ESR ESR ic Vo
ESR
15
88 . 2
045 . 0


4.4.4. Zirkuitua eta uhinak.

Irteerako tentsioa:

Harileko korrontea:

Harileko korronte maximoa:

Harileko korronte minimoa:

Ikusten den bezala modu etengabean egiten du lan, beraz:

V
D
D
Vin Vo 16
4 . 0 1
4 . 0
24
1
A
V
R
Vo
I I
D o
2 , 3
5
16
VoIo ViIi
A
Vi
VoIo
Ii 13 , 2
A I I I
D i L
33 , 5
A
H L
T D Vin
I i
L L
73 . 7
100 2
20000
1
4 . 0 24
33 . 5
2 (max)
A
H L
T D Vin
I i
L L
93 . 2
100 2
20000
1
4 . 0 24
33 . 5
2 (min)
% 1 01 . 0
20000 400 5
4 . 0
F Cf R
D
Vo
Vo
L

Transistoreak jasan behar duen tentsioa 24+16 = 40V da.

Ariketa 3:

Irudiko Boost bihurgailuak honako parametroak ditu:

Vin =20V; D = 0.6; RL = 50 ; L = 100 H; C = 100 F; f =15KHz.

Frogatu harileko korrontea etena dela. Ebatzi irteerako tentsioa, harileko korronte
maximoa eta irteerako tentsioaren kizkurdura.

4.4.5. Zirkuitua eta uhinak.

Suposatzen bada bihurgailua era etengabean ari dela lanean eta korronte minimoa
kalkulatzen bada:
1
1
1
ViDT Vo Vi D T Vo Vi
D
/
L I
Io Vo R
VoIo
I I
Vi


Korronte negatiborik ez da posible harilean, honek frogatzen du harila era etenean ari
dela.

Irteerako tentsioa,

Harileko korronte maximoa era etenean

Kargako korrontea Io, Vo/RL =1.2A da,

Irudia ikusita kizkurdura tentsioa irteeran izango da,

4.4.6. Uhinak.

A
H
i
I i
L
L L
5 . 1
100 2
15000
1
6 . 0 20
6 . 0 1 50
20
2 2 (min)
V
H L
T R D
Vin
Vo
L
60
100
15000
1
50 6 . 0 2
1 1
2
20
2
1 1
2
2 2
A
H L
T D Vin
i
L
8
100
15000
1
6 . 0 20
(max)
2
D
Vo
L
D
RDT
Vi
s
D R
L
Vin
Vo
T D t
L
D D
20
2

Eta T denbora triangeluaren erlazioa kontuan edukiz 17 s da.

Eta beraz karga gehikuntza:

Eta tentsio kizkurdura ESR kontuan eduki gabe,

C s Q 57 8 . 6 17
2
1
V
C
Q
Vo 578 . 0

Potentzia Bihurgailuak

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Potentzia Bihurgailuak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

POTENTZI A BI HURGAI LUAK ERANSKI NA

Eibarko I I TUE 21ko URR 1

POTENTZI A BI HURGAI LUAK ERANSKI NA

(1 cos ) 179 (1 cos / 6) 277, 2

2 cos cos cos120 2809

2 cos cos cos120 2809

You might also like