E DREJTA TRASHEGIMORE

1 OBJEKT STUDIMI i s drejts trashgimore sht studimi i normave juridike t cilat rregullojn trashgimin dhe marrdhniet trashgimore juridike q kan t bjn me kalimin e pasuris nga trashgimlnsi te persona t tjer q quhen trashgimtar. ME PASURI TRASHGIMORE kuptojm nj pasuri t caktuar e cila prbhet nga sende t palujtshme dhe te luajtshme si dhe t drejta reale t lidhura me kt pasuri.

3 PRBRJA E OBJEKTIT t trashgimit jan. a- T drejta reale (pronsia, pengu, servitudet, posedimi) b- T drejtat e detyrimeve (kontrata, shprblimi i dmit, premit e sigurimeve etj.) dhe c- T drejtat e autorit dhe e drejta industriale. 4 PASURIA TRASHGIMORE prbhet nga aktiva dhe pasiva. Caktimi i vlers s pasuris trashgimore bhet ashtuq para se t caktohet madhsia e pjesve q ju takojn trashgimtarve, pra hiqet pasiva prej aktives dhe ajo q mbetet sht pasuria trashgimtare.

5 PARIMET THEMELORE Parimi i barazis (n kushte t njejta t gjith trashgimtart jan t njejt) Parimi i trashgimis tastamentare (pasuria u takon trashgimtarve testamentar ose ligjor, vetm personi q ka interes juridik mund t krkoj anulimin etestamentit) Parimi i kufizimit t bazave juridike t trashgimis (askush nuk mund t trashgoj pa baz jurdike) Parimi i sukcesorit universal (sht personi q trashgon tr pasurin ose nj pjes t saj dhe pos q fiton t drejtat e caktuara ai prgjigjet edhe pr borxhet e trashgimlnsit pra ai e pranon edhe pasivn.) Parimi i sukcesorit singular (i veqant) quhet personi i cili fiton vetm dobi nga trashgimi pra t drejta nga aktiva dhe nuk prgjigjet pr borxhet e trashgimlnsit (pasivn) Parimi ipso jure i trashgimit. Q do t thot se trashgimtart n momentin e vdekjs s personit fizik fitojn t drejtn trashgimtare ( dhe duhet q trashgimtari t mos ket hequr dor nga e drejta e trashgimit) Parimi i zbatimit paralel t bazave pr thirrjn n trashgim.Pra nj person mund t trashgoj n t njjtn koh sipas ligjit dhe sipas testamentit. 6 TRASHGIMTART SINGULAR QUHEN EDHE LEGATAR 7 MOMENTI I VDEKJS s trashgimlnsit q njherit sht edhe momenti i hapjs s trashgimis quhet DELACION.

8 BURIMET E S DREJTS NDAHEN A-burime materiale, q shprehin fuqin e shoqris q i krijon dhe ju jep prmbajtje dhe B- burime formale, forma me t ciln shprehen normat juridike 9 BURIMET E S DREJTS NDAHEN N. a- Burime t drejtprdrejta (kushtetuta dhe ligji) dhe

Faqe 1 nga 13

b- Burime t trthorta (doktrina juridike dhe praktika gjyqsore). E drejta zakonore dhe dhe shkenca juridike nuk jan burime t s drejts trashegimore. 10 METODAT E ZBATIMIT t s drejts trashgimore jan. A- Metoda normative juridike dhe B- Metoda historike 11 METODA NORMATIVE juridike. Me an t ksaj metode konstatohet prmbajtja e s drejts , funksionimi i saj dhe mnyrat si kryhen detyrat para saj ( kjo mundson dhe kritikn shkencore , ide t reja pr menjanimin e t metave) 12 METODA HISTORIKE aplikohet n studimin dhe analizimin e marrdhnieve t trashgimis q nga lindja e tyre e deri ne ditt e sotshme. 13 TRASHGIMI ME LIGJ. sht kalim me ligj i pasuris s personit t vdekur tek nj apo m shum persona sipas rregullave t caktuara me ligj. Kjo zbatohet kur trashgimlnsi nuk ka ln testament ose ka ln testament vetm pr nj pjes t pasuris ose kur testamenti sht plotsisht apo pjesrisht i pavlefshm. Si fakte, m t rndsishme pr formimin e radhve te trashgimis ligjore jan marr. a- gjinia dhe b- martesa 14 GJINIA- trashgimtar ligjor jan. Fmijt e trashgimlenesit, t birsuarit e tij dhe pasrardhsit e tyre, bashkshorti, prindrit, vllzrit e motrat dhe pasardhsit e tyre, gjyshi dhe gjyshja dhe pasrardhsit e tyre,. Trashgimtart e radhs m t afrt I prjashtojn trashgimtart e radhs m t largt. Por nse trashgimlenesi nuk l trashgimtar athere trashgimi i takon komuns ku trashegimlnsi ka pasur vendbanimin e fundit. Nse nuk dihet vendbanimi dhe vndqndrimi, trashgimi i takon shtetit t Kosovs. 15 MARTESA- si fakt pr caktimin e radhs ligjore t trashgimis historikisht ka pasur ndikim t vogl pr shkak t pozits diskriminuese q ka pasur dhe q ka gruaja n shoqri. Tani bashkshortt jan t barabart sa i prket trashgimis prfshi ktu edhe bashkshortt jashtmartesor. Trashgimi n mes t bashkshortve nuk zbatohet kur martesa e tyre anulohet apo shkurorzohen. 16 Sipas ligjit t Kosovs t drejtat e personave ndaj t cilve trashgimlenesi ka pasur = paguar detyrimin pr ushqim pse mbajtje nuk shuhen mortis causa por ato t drejta kalojn t trashgusit t cilt jan prgjegjs pr pagimin e ktij borxhi. 17 QELJA E TRASHGIMIS (DELLATIO) Trashgimia qelet n momentin e vdekjs s trashgimlnsit , pra i gjalli nuk trashgohet. Trashgimtarve u kalojn vetm ato t drejta pasurore dhe detyrime q trashgimlnsi i ka pasur n kohn e qeljs s trashgimis. Pasuria e gjetur, m von nse vrtetohet me fakte se i ka takuar trashgimlnsit n momentin e vdekjs s tij po ashtu u kalohet trashgimtarve te tij. Vdekja faktike vrtetohet me aktvdekje t lshuar nga ofiqari dhe vdekja e personit t shpallur si I vdekur me aktvendim t gjykats. Me kohn e qeljs s trashegimis lidhet momenti I parashkrimit t krkess pr zvoglimin e disponimeve me testament dhe krkesave tjera sipas dispozitave ligjore.

Faqe 2 nga 13

18 VENDI I QELJS S TRASHGIMIS sht vendqndrimi ose vendbanimi i fundit i trashgimlnsit (sht me rndsi par caktimin e gjykats kompetente.) 19 TRASHGIMLNSI mund t jet qdo person fizik dhe kushti sht q ai t ket vdekur dhe pas vets t ket ln pasuri trashguese ( t ket mbushur moshn madhore 18 vjet ose 16 vjet pr persona t martuar dhe t ket zotsi pr t vepruar.) 20 TRASHGIMTARI- Nj person q n momentin e delacionit ka qen i gjall ose ka lindur Brenda afatit prej 300 ditsh nga dita e vdekjs s trashgimlnsit dhe sht thirrur n trashgimi n baz t ligjit ose testamentit (zbatohet parimi I prjashtimit nga trashgimi t trashgimtarve t radhs m t largt.) 21 ZOTSIA PT T TRASHGUAR- e ka trashgimtari q ka prjetuar qastin e delacionit dhe q ka lindur I gjall Brenda afatit prej 300 ditsh nga vdekja e trashgimlnsit. 22 BAZAT PR THIRRJEN NE TRASHGIM JAN. a- me ligj dhe b- me testament 23 SISTEMET PR CAKTIMIN E RADHVE pr thirrje n trashgimi ligjore jan. Sistemi i gjakut t prbashkt- sht sasia e gjakut t prbashkt t personave n gjini me trashgimlnsin (vllzrit dhe motrat, fmijt e tij, prindrit, vllzrit dhe motrat q rrjellin vetm nga njri prind) N praktik nuk zbatohet ky parim. Sistemi i shkallve t gjinis Bazn e ka nga e drejta romake (fmijt e trashgimlnsit-prindrit, radha e dyt niprit, mbesat dhe gjushrit dhe radha e tret strniprit, strgjyshrit, dajt , tezet , kusherinjt) Sistemi parentelar-Parantele( Brez) quhej grupi i personave n gjini t cilt kan prejardhje prej nj personi si paraardhs i prbashkt. Paranteln e par e prbjn t gjith personat q rrjellin nga trashgimlnsi si plak i tyre i gjinis fmijt e tij dhe dhe paraardhsit e tij. Plaku i parantels sht trashgimlnsi i vdekur. Sistemi parentelar linear. Zbatohet e drejta e prfaqsimit dhe personat n gjini thirren si trashgimtar n baz t vijave. Pra nse njri nga t dy fmijt e trashgimlnsit ka vdekur para trashgimlnsit n trashegim vendin fmijs s vdekur do ta zr fmija i tij-prktsisht nipi i trashgimlnsit dhe kshtu derisa t ket edhe nj trashgimtar t fundit n vijn e drejt zbritse. Parantela e par sht e pasardhsve ndrsa e dyta e prindrit dhe kusherinjt e trashgimlnsit.

24 RADHT E TRASHGIMIS Radhitja npr radh trashguese sht br duk marr parasysh sistemin ligjor parantelar t trashgimit. Trashgimtart e radhs m t afrt i prjashtojn nga trashgimia personat e radhs m t larget (ky sht parimi I prjashtimit). 24 RADHA E PAR E TRASHGIMIS. Rrethin e par e prbjn fmijt dhe bashkshorti I trashgimlnsit . T gjith trashgimtart marrin pjes t barabarta.( me t drejtn e prfaqsmit kuptojm t drejtn e pasardhsve n kuadr t nj vije t drejt zbritse q t paraqiten si zvndsim n vend t paraardhsit t vdekur t tyre, dhe ata trashgojn at pjes t ciln do ta kishte trashguar paraardhsi i vdekur. Kjo e drejt vazhdon edhe deri tek i fundit n kuadr t vijs.

Faqe 3 nga 13

Kur nuk mund t zbatohet kjo e drejt zbatohet e drejta e shtimit q do t thot se kur e drejta e prfaqsimit nuk mund t zbatohet n kuadr t nj vije t radhs trashgimore athere pjesa trashgimore do tu shtohet trashgimtarvet tjer q jan n radh. E drejta e shtimit zbatohet edhe te trashgimia ligjore e edhe te trashgimia tastamentare ( pr dallim e drejta e prfaqsimit zbatohet vetm te trashgimia ligjor). 21 RADHA E DYT E TRASHGIMIS -Jan prindrit dhe bashkshorti i trashgimlnsit kur trashgimlnsi nuk ka trashgimtar n radhn e par t trashgimit ( pra nuk ka ln pasardhs). Ndrsa vllzrit dhe motrat e trashgimlnsit do t trashgojn n rastet kur njri ose t dy prindrit e trashgimtarit kan vdekur para trashgimlnnsit( pjesn q do tu kishte takuar prindrve te trashgimlnsit). 22 RADHA E TRET Radha e tret e trashgimis jan gjyshrit dhe gjyshet e trashgimlnsit ( kur trashgimlnsi nuk ka ln pasardhs dhe as bashkshort dhe prindrit e tij nuk kan ln pasardhs t tjer)Me kt rast nj pjes I takon trungut t atsiss dhe nj pjes trungut te amsis. Karakteristik re radhs s tret sht se trashgimtart ligjor thirren sipas faktit t gjinis s gjakut pr dallim prej radhs 1 dhe 2 ku konkurronin trashgimtart edhe sipas gjinis civile ( birsimit) dhe faktit t lidhjs martesore. 23 KOMUNA SI TRASHGIMTAR LIGJOR Kur trashgimlnsi nuk l as trashgimtar dhe as testament athere trashgimi I takon komuns ku trashgimlnsi ka pasur vendbanimin ose vendqndrimin e tij t fundit. Nse ky trashgimlns vnedbanimin e fundit e ka jasht Kosovs athere pasurin e tij e trashgon komuna ku ai kisht pr her t fundit vendqndrimin. Nse ai nuk ka pasur kurr vendbanim ose vendqndrim n kosov athere trashgimtar I pasuris s tij sht shteti i Kosovs. 24 TRASHGIMIA E DOMOSDOSHME-Personave t cilve ju sht garantuar e drejta e trashgimis quhen trashgimtar t domosdoshm ndrsa pasuria quhet pjes e domosdoshme. Ose m sakt pjesa e pasuris trashgimore n t ciln personat e caktuar kan t drejt n trashgim dhe t ciln nuk mund t ndryshoj trashgimlnsi me deklarimin e vullnetit t fundit quhet pjes e domosdoshme. 25 TRASHGIMTAR T DOMOSDOSHM jan . pasardhsit e trashgimlnsit, t birsuarit e tij dhe pasardhsit e tyre , prindrit dhe bashkshorti i tij.. Nse gjyshrit e trashgimlnsit, motrat dhe vllzrit e tij jan plotsisht t paaft pr pun dhe nuk kan mjete pr jetes bhen trashgimtar t domosdoshm. Pra trashgimtart e domosdoshm trashgojn sipas radhve t caktuara m ligj ( rregullat e sistemit parentelar-linear) 26 LLOGARITJA E PJESS S DOMOSDOSHME- Kjo sht rregulluar me dispozita ligjore( n kt pasuri hyjn edhe dhuratat q trashgimtari ka prfituar nga trashgimlnsi.) 27 PRJASHTIMI NGA TRASHGIMI i trashgimtarit t domosdoshm-kuptojm heqjen e cilsis s trashgimtarit ligjor nga ana e trashgimlnsit me deklarimin e vullnnetit t fundit ashtu q ai nuk fiton asgj nga pasuria trashgimore (kjo bhet pr shkaqe t ndryshme si psh . kur trashgimtari sht sjellur n mnyr t vrazhd ndaj trashgimlnsit , fmijve t tij, t birsuarit, prindrve ose ka kryer vepr t rnd penale ndaj tyre dhe nse sht plangprishs (nuk do t punoj dhe sht dhn pas jets s pandershme). Trashgimtart t cilit i sht cenuar pjesa e domosdoshme mund t krkoj m padi, zvoglimin e disponimit me testament dhe kthimin e dhuratave pr shkak t cenimit t pjess s domosdoshme

Faqe 4 nga 13

28 PRIVIMI NGA PJESA E DOMOSDOSHME n dobi t trashgimtarve. N qoft se trashgimtari I domosdoshm ka shum borxh ose sht plangprishs , trashgimlnsi mund ta privoj pjesrisht ose trsisht nga pjesa e domosdoshme n dobi t pasardhsve t tij. T drejtat e trashgimit me kt rast do t zbatohen te trashgimtart e tjer. 29 PADENJSIA PR T TRASHGUAR. Personi i padenj nuk mund t trashgoj as n baz t trashgimit me ligj dhe as me testament. Por kjo nuk i pengon pasardhsit e tij t trashgojn. I padenj t trashgoj sht personi q a-Me dashje ka vrar ose ka tentuar t vras trashgimlnsin, bashkeshortin ose fmijt dhe prindrit e tij, b-Nse personi ka br dshmi t rreme pr kryerjn e nj vepre pernale nga trashgimlnsi pr t ciln sht parapar denimi me heqje lirie c-Nse personi me mashtrim, kanosje ose dhun ka shtyr trashgimlnsin t bj , ndryshoj testamentin ose ka prpiluar vet nja testament t rrem. d-Personi q sht sjell ndaj trashgimlnsit n mnyr poshtruese dhe e ka keqtrajtuar at dhe e-Personi q nuk e ka prmbushur detyrimin pr t mbajtur ose pr t ndihmuar trashgimlnsin. 30 PENGIMI I VULLNETIT T TRASHGIMLNSIT bhet n dy mnyra . a- Me asgjsimin ose fshehjen e testamentit dhe b- Me falsifikimin e tastamentit (ky trashgimtar sht i padenj pr t trashguar) Vlersimi i padenjsis pr trashgim pr disa shkaqe( shkeljen e detyrimit pr mbajtje dhe mosdhnie t ndihms trashgimlnsit) kujdeset zyrtarisht gjykata, Ndrsa pr disa raste t tjera vetm kur pala e ngre kundrshtimin 31 DHURIMET-Konsiderohen qdo heqje dor nga nj e drejt , falja e borxhit, qdo transferim I pasuris ose interesit t nj trashgimtari n emr t pjess trashgimore ose pr t themeluart a pr t zgjeruar familjen, si dhe qdo disponim tjetr pa shprblim. 32 KTHIMI I DHURATAVE-Nse pjesa e domosdoshme nuk plotsohet me zvoglimin e disponimit me testament atehere kthehen dhuratat. Kthimi I dhuratave bhet Brenda afatit prej tre vjetash nga vdekja e trashgimlnsit. 33 LLOGARITJA E DHURIMEVE- Qdo trashgimtar ligjor i llogaritet n pjesn trashgimore qdo gj q ka marr dhuurim nga trashgimlnsi n qfardo mnyre. Ktu nuk llogariten prfitimet e tjera q ka pasur trashgimtari nga sendi i dhuruar deri n vdekjn e trashgimlnsit. Mirpo dhurimi nuk llogaritet nse trashgimlnsi ka deklaruar n kohn e dhurimit ose m von me testament se se kjo dhurat nuk hyn n pjesn trashgimore ose pr shkak t rrethanave mund t konkludohet se ky ka qen vullneti itrashgimlnsit. Dhurimet e rndomta nuk llogariten. 34 HEQJA DOR NGA TRASHGIMIA- Trashgimtari mund t heq dor nga trashgimia me deklarat t dhn para gjykats derisa t prfundoj sanca mbi trashgimin. Heqja dor nga trashgimi mund t bhet vetm para vdekjs se trashgimlnsit dhe kjo vlen edhe pr pasardhsit ( heqja dor nga trashgimia). Vetm n rast se trashgimtari shprehet se heq dor vetm n emr t vetin athere pasardhsit e tij do t trashgojn n zvndsim. 35 ANULIMI I DEKLARATS PR HEQJEN DOR NGA TRASHGIMIA- mund t bhet nse deklarimi sht br nn kanosje, mashtrim, ose lajthitje. Ndrsa heqja dor nga trashgimia

Faqe 5 nga 13

nuk mund t revokohet sepse do t shkaktohet pasiguri juridike dhe sepse ka fuqi obliguese ndaj deklarat dhnsit. 36 PASOJA E HEQJS DOR NGA TRASHGIMI me ligj dallohen nga pasojat e heqjs dor nga trashgimi me testament. Nse ka hequr dor trashgimtari me testament ather pjesa e tij trashgimore do tu ndahet trashgimtarve ligjor. (Dhe Jo vetm n raste kur n testament sht emri i personit zvendsues nse trashgimtari i caktuar me testament ka hequr dor nga trashgimia.) Ndrsa trashgimtari me ligj, q ka hequr dor nga trashgimi konsiderohet se nuk ka qen kurr trashgimtar. Andaj pasurine tij do ta trashegojn trashgimtart e tjer ligjor. Jan dy afate sa i prket parashkrimit t s drejts pr krkimin e pasuris trashgimore. --- Afati i parashkrimit pr posedimin e sendit me mirbesimsht nj vit nga dita kur trashgimtari sht vn n dijni dhe - Afati objektiv i parashkrimit pr poseduesin e sendit nga pasuria trashgimnore sht 10 vjet. Ndrsa pr poseduesin n keqbesim Brenda afatit 20 vjet nga dita e shpalljs s testamentit ose vdekjs s trashgimlnsit. Nse Brenda 20 vitesh nuk ka trashgimtar athere pasuria trashgimore do ti takoj komuns. N rast se pasuris nuk i dihet trashgimtart ose vendbanimi i tyre gjykata cakton kujdestarin e prkohshm. 37 PRANIMI I TRASHGIMISJan dy raste kur pranimi i trashgimis nuk varet nga vullneti i trashgimtarit. A- Kur komuna sht trashgimtar li radhs s fundit dhe B- Kur shtetasve te huaj u kushtzohet e drejta e trashgimit n vendin e tyre me kusht q vendi nga vijn tu njoh t drejtn e trashginis shtetasve Kosovar. Ndarja e trashgimis nuk parashkruhet dhe trashgimtart nuk mund t heqin dor nga e drejta e ndarjs s pasuris s trashguar.

38 TRANSAKSIONET N MES T GJALLVE. Paraardhsi pr s gjalli mund t ua cedoj dhe t ua pjestoj pasurin e vet pasardhsve t tij. Kjo bhet me marrveshje e cila duhet t prpilohet me shkrim dhe t vrtetohet nga gjyqtari. Pra kjo sht nj kontrat e dyanshme dhe formale n mes t paraardhsve dhe pasardhsve. Kushtet pr cedim jan. a- Pajtimi i t gjith pasardhsve b- Kontrata me shkrim dhe c- E vrtetuar nga gjykata. N kontratn e cedimit dhe pjestimit prfshihet vetm pasuria q n qastin e vdekjs s cedusit ka ekzistuar dhe t ciln pr s gjalli e ka ceduar , e nuk prfshihet pasuria e cila sht fituar m von dhe e cila nuk sht prfshir me cedim te plotfuqishm 39 SHUARJA E KONTRATS MBI CEDIMIN dhe pjestimin e pasuris bhet me marrveshje por mund t behet edhe prmes gjykats. Pra cedusi ka t drejt t krkoj kthimin e pasuris nse pasardhsi ka treguar shenja mosmirnjohse. 40 TRASHGIMI ME TESTAMENT-Testamenti sht nj veprim juridkiI njeanshm i kryer nga vet trashgimlnsi me ann e t cilit ky disponon pasurin pr kohn pas vdekjs( ose testamenti sht deklarat e fundit e vullnetit e njanshme personale e personit me zotsi testamentare dhe e rregulluar me ligj). 41 PRMBAJTJA E TESTAMENTIT- Caktimi i trashgimtarve, Prcaktimi i pasuris q do ti kaloj trashgimtarit. Detyrimet q u ngarkohen trashgimtarve ligjor ose testamentar dhe Caktimi i zbatuesit t testamentit. 42 INSTITUTI I SUBSTITUTIT- Kuptojm caktimin e prfaqsuesit ose zvendsuesit t trashgimtarit n rastet kur ai nuk nuk mund ose nuk do t trashgoj trashgimlnsin.

Faqe 6 nga 13

43 44 45

TESTAMENTI SHT AKT RIGOROZ PERSONAL-Testatori personalisht shfaq vullnetin e fundit ( andaj personat e paafte nuk munden t ln testament) TESTAMENTI SHT PUN JURIDIKE MORTIS CAUSA, pra prodhon efekte juridike vetm n qastin e vdekjs s trashgimlnsit TESTAMENTI SHT PUN JURIDIKE bamirse pa kundrshprblim sepse edhe kur trashgimtaret ngarkohen me borxhe vlera e borxheve s paku duhet t jet n proporcion me vlern e trashguar

46 TESTAMENTI SHT PUNE JURIDIKE E NJANSHME ngase lind dhe prodhon efekte vetm me deklarimin e vullnetit t fundit . Dhe sht I pavlefshm nse sht br me kanosje , shtrngim, mashtrim. Testamenti sht akt formal juridik, Pr t qen I vlefshm testamenti krkohet forma e parapar me ligj. 47 REVOKIMI I TESTAMENTIT-Testamenti mund t revokohet vetm ne formn e parapar me ligj dhe n qdo koh nga trashgimlnsi. Trashgimlnsi mund t revokoj testamentin me shkrim dhe me asgjsimin e dokumentit dhe me an t nj deklarate t trashgimlnsit prpara notarit 48 ME TESTAMENT ndahet pasuria trashgimore. 49 ZOTSIA PR T BR TESTAMENT -Testamentin mund t bj qdo person q ka zotsi juridike pr t vepruar dhe q ka mbushur 18 vjet. Testamentin mund ta bj edhe personi q ka mbushur 16 vjet dhe sht i martuar. 50 PAVLEFSHMRIA E TESTAMENTIT- jan tri shkaqe: A- Kanosja, shtrngimi dhe lajthitja. B- Mungesa e forms s krkuar me ligj dhe C- Brja e testamentit pa vullnetin e testatorit. Nj testament mund t jet plotsisht ose pjesrishtiI pavlefshem 51 TESTAMENTI ABSOLUTE NUL- sht nse dispozitat e tij jan n kundrshtim me dispozitat ligjore me rendin juridik dhe me rregullat e moralit 52 TESTAMENTI RELATIVE NUL- sht kur shkaqet e nulitetit cenojn vetm interesat e individve t caktuar. Pr shkaqet e nulitetit relative nuk kujdeset gjykata sipas detyrs zyrtare por personat interesat e t cilve jan cenuar mund t krkojn nulitetin e testamentit. 53 RUAJTJA E TESTAMENTIT- Me Norma juridike sht rregulluar vetm, mnyra e dorzimit dhe e ruajtjs s testamentit gjyqsor. Testatori testamentin e vet t shkruar nga dora e tij, ose n prani t dshmitarve dhe testamentin gjyqsor mund t ja dorzoj n ruajtje gjykats kompetente me zarf t hapur ose t mbyllur. Pr kt gjykata do t bj procesverbal dhe testamentin do ta vendos n zarf t veqant q do ta vulos dhe ruaj n gjykat. Po ashtu edhe kur dshmitart e testamentit gojor kan ardhur n gjykat pr t dshmuar pr deklarimin e vullnetit t fundit t testatorit, gjykata do t marr deklaratat e tyre dhe vrtetoj pr saktsin e vullnetit t fundit t trashgimlnsit. Testamentin mund ta ruaj vet testatori apo tek qdo person fizik apo juridik( miku , avokati,ekzekutori I testamentit apo edhe ne gjykat).

Faqe 7 nga 13

54 INTERPRETIMI I TESTAMENTIT -Nnkupton gjetjn e qllimit t vrtet t testatorit te shprehur n deklaratn e fundit. 55 LEGU- sht urdhr n testament I trashgimlnsit me t cilin legatarit I l nj apo m shum sende apo t drejta dhe e urdhron trashgimtarin ose personin tjetr q nga pasuria e trashguar ti jep ndonj send nj personi t caktuar,ti paguaj nj shum t hollash, ta liroj nga ndonj borxh. Pra si legatari ashtu edhe e drejta apo sendi duhen t caktohen me testament. Legatari si rregulle nuk sht trashgimtar I trashgimlnsit por person q fiton nga legu dhe ai vihet ne marrdhnie juridike me trashgimtar. 56 PR T QEN I VLEFSHM LEGU- duhet t prfshij tre persona> TESTATORIN i cili duhet t ket zotsin pr brjen e testamentit, ONERATIN-personin e ngarkuar pr ta prmbushur legun dhe LEGATORIN-prfituesin e legut ( trashgimtar ligjor ose i domosdoshm) 57 PRMBAJTJA E LEGUT-Prfshin caktimin e nj ose m shum legatorve si sukcesor singular t cilt kan t drejtn e krkimit t dhnjs ose veprimit mosveprimit t caktuar 58 LEGU I LN INSTITUCIONEVE PUBLIKE-Kur testatori ua l me testament pasurin organeve publike ose te tjera ka t drejt t krkoj dhe caktoj qllimin pr t cilin duhet t prdort pasuria. 59 HEQJA DOR NGA LEGU- Legatori e fiton t drejtn e legut n baz t testamentit por jo n kundrshtim me vullnetin e tij. Sipas rregullave legatori me kontrat mund t krijoj obligimin q objekti I legut ti jepet nj trashgimtari apo personi t tret 60 EKZEKUTIMI I LEGUT-Legatori ka t drejt t krkoj ekzekutimin e legut nga trashgimtari i cili sht i detyruar q nga trashgimia e tij ti jap sendin e leguar. Me vdekjn e trashgimtarit t ngarkuar me leg ose q sht br i padenj, ose q ka hequr dor nga trashgimia, me detyrimin e ekzekutimit t legut ngarkohen bashk trashgimtart ose trashgimtart e tjer ligjor. Ndrsa nse legatori vdes para testatorit athere sendi i leguar i mbetet ekzekutorit n qoft se nuk sht parapa ndryshe me testament. Trashgimtari nuk sht i detyruar t ekzekutoj legun nse vlera e legut sht m e madhe se pjesa e e trashguar nga ai. 61 EKZEKUTORI I LEGUT mund t caktohet vetm personi q ka zotsi pr t vepruar. Gjykata mund t shkarkoj ekzekutorin si me propozim ashtu edhe ex officio. 62 DETYRAT E EKZEKUTORIT TE TESTAMENTIT JAN. Ruajtja e pasuris trashgimore, Administrimi i pasuris trashgimore dhe Pagimin e borxheve dhe legeve sipas vullnetit t fundit t trashgimlnsit. Ekzekutori ka t drejt pr shprblimin e shpenzimeve t cilat bien n barr t pasuris s disponuar. Testatori mundet te ia lr legun kreditorit t tij i cili edhe m tej ka t drejt t krkoj borxhin e mparshm dhe n t njejtn koh edhe legun nse nuk prcaktohet ndryshe me testament. 63 SHUARJA E LEGUT Legu shuhet kur legatori vdes prpara trashgimlnsit, heq dor nga legu ose sht I padenj. Po ashtu legu mund t shuhet nse objekti I legut ka pushuar se ekzistuari derisa testatori ka qen gjall. 64 PARASHKRIMI I LEGUT- Afati i parashkrimit sht 1 vit dhe jan dy momente kur fillon t rrjell parashkrimi. A- Dita kur legatori ka marr n dijeni t drejtn e vet dhe B- dita kur ka qen i autorizuar pr t krkuar ekzekutimin e legut.

Faqe 8 nga 13

65 LLOJET E TESTAMENTIT Testamenti me shkrim, privat , i rndomt, me goj, publik, i jashtzakoshm, i veqant. 66 TESTAMENTI ME SHKRIM krkon formn e shkruar dhe vetm kur testatori nuk sht n gjendje ta bj me shkrim mund ta bj m goj. 67 TESTAMENTI PUBLIK-sht e domosdoshme pjesmarrja e gjyqtarit ose prfaqsuesit konzullar ose kapitenit t anijs pra organit zyrtar. 68 TESTAMENTI PRIVAT nuk marrin pjes persona zyrtar si barts t funksioneve publike. 69 TESTAMENTII RNDOMT- mund t bhet n qfardo rrethane dhe qdo koh dhe krkesat pr formn nuk jan rigoroze. 70 TESTAMENTI I JASHTZAKONSHM-mund t bhet n rrethana t jashtzakoshme. Por ky testament vlen vetm derisa t pushojn rrethanat e jashtzakoshme 71 TESTAMENTI I VEQANT-mund t bhet vetm n rrethana te veqanta. 72 E DREJTA JON I NJEH KTO LLOJE TE TESTAMENTIT1 1-testamenti i shkruar nga vet testatori 2- testamenti me shkrim n pranin e dshmitarve 3- testamentin gjyqsor dhe 4- testamentin n rrethana t jashtzakoshme. 73 TESTAMENTI I SHKRUAR NGA VET TESTATORI quhet edhe HOLOGRAF. sht testament ii shkruar nga vet testatori dhe i nnshkruar me dorn e tij. Nse jan shum faqe mjafton t nnshkruhet vetm e fundit edhe pse krkohet q t nnshkruhet secila faqe veq e veq. Ky testament sht i pavlefshm kur testatori nuk e ka shkruar me dorn e vet por me mjet mekanik t shkrimit (mjetet e shkrimit jan me ngyr, laps, shkums dhe , letr, plhur , n dru apo metarial tjetr). 74 TESTAMENTI ME SHKRIM N PRANIN E DSHMITARVE (ALOGRAFIK) bn pjes n testamentin privat. Testatori q di t shkruaj dhe t lexoj mund ta bj testamentin duke e nnshkruar me dor domumentin pa marr parasysh se kush e ka prpiluar dhe n pranin dy dshmitarve q e kuptojn gjuhn duke deklaruar para tyre se testamenti sht i tij. 75 TESTAMENTI GJYQSORquhet testamenti t ciln e prpilon gjyqtari sipas tregimit te vullnetit t fundit t trashgimlnsit n mnyrn dhe kushtet e parapara sipas ligjit. Testamentin gjyqsor q testatori sht n gjendje ta lexoj dhe pastaj e nnshkruan dhe testamenti gjyqsor q testatori nuk sht n gjendje ta lexoj vet, e lexon gjyqtari n pranin e dy dshmitarve dhe me kt rast nuk krkohet nnshkrimi i testatorit. 76 PROCEDURA E BRJS S TESTAMENTIT -Kompetente shjt gjykata komunale. Gjyqtari e prpilon testamentin sipas vullnetit t fundit t testatorit . Mirpo para qdo veprimi duhet te vrtetohet identiteti I trashgimlnsit ( gjyqtari mund ta njh testatorin personalisht apo sipas pamjes s jashtme dhe sipas emrit e mbiemrit familjar). Mund t bhet n baz t dokumeteve te lshuara nga organet kompetetnte me fotografi dhe nnshkrim. 77 DEKLARATA MBI PRMBAJTJEN E FUNDIT-Prmbajtja e vullnetit t fundit t testatori e deklaron pra gjyqtarit me goj ndrsa gjyqtari e qet ne procesverbal ose testatori e dorzon me shkrim tprpiluar me par dhe gjyqtari e prshkruan n procesverbal. Me kt rast gjyqtari e luan rolin e kshilltarit juridik p t sqaruar kuptimin e fjalve dhe shprehjeve t prdoruar nga testatori.

Faqe 9 nga 13

Gjat shnimit t vullnetit t testatorit gjyqtari duhet prpiqet ta shnoj me fjalt e trashgimlnsit por mumnd ta bj edhe duke prdorur terme prkatse juridike si psh. N vend t fjales SI LE ASGJE mundet t shkruaj E PERJASHTOJ .

78 TESTAMENTI GJYQSOR q testatori nuk sht n gjendje ta lexoj Me kt rast gjyqtari ja lexon n pranin e dy dshmitarve dhe pas ksaj testatori n pranin e po ktyre dshmitarve e nnshkruan ose e v shenjn e gishtit t vet pasi deklaron se testamenti sht i tij. Nse testatori nuk mund t vr as gisht , athere gjyqtari duhet t shkruaj arsyet. Nse testatori sht shurdh-memec athere bhet prmes interpretit gjyqsor. 79 TESTAMENTI ME GOJ- mund t bhet para dy dshmitarve vetm kur pr shkak t rrethanve t jashtzakonsshme nuk mundet ta bj me shkrim. 80 DSHMITART E TESTAMENTIT ME GOJ-Keta nuk sht e domosdoshme t ftohen p t marr pjes n brjen e testamentit.por ata mund t jen persona t cilt rastsisht do t ken ndodhur n vendngjarjen e rrethans s jashtzakonshme. Pra testatori nuk mund t zgjedh as vendin as kohn dhe as dshmitart. Kta dshmitar krkohet t paktn t mund t shohin dhe t dgjojn. 81 DETYRAT E DSHMITARIT T TESTAMENTIT ME GOJ-sht t prpilojn me shkrim deklaratn e fundit t testatorit dhe sa m par ta dorzojn n gjykat, ose te prsrisin deklaratn m goj prpara gjykats dhe duke treguar kur, ku dhe qfar rrethanash testatori ka deklaruar vullnetin e tij t fundit. Afati I ktij deklarimi sht 30 dit. 82 TESTAMENTI NE ANIJE Mund ta bj testatori qoft gjat udhtimit zytar apo privat. |Ky testament sht i shkruar , publiK dhe i jashtzakonshm. Nse ai di shkrim dhe lexim n anije mund ta prpiloj testamentin HOLOGRAF ose ALOGRAF . Me kt rast komandanti I anijs e kryen funksionin e gjyqtarit. Ky testament vlen n afatin prej 30 ditsh nga dita e kthimit t testamentit n atdhe. 83 TESTAMENTI KONSULLAR DIPLOMATIK- sht testament t cilin e prpilon prfaqsuesi I konsullats diplomatike sipas tregimit t trashgimlnsit dhe n mnyrn e parapar me ligj. Kt testament e bn shtetasi i cili ndodhet me pun n botn e jashtme apo n udhtim zytar a privat n shtetet e huaja. 84 TESTAMENTI NDRKOMBTAR- sht i shkruar i rndomt dhe publik dhe sht i rregulluar me dispozita ligjore, Testamenti i till bhet ne pranin e gjyqtarit t gjykats komunale sipas rregullave r parapara dhe me kt rast mund t paraqitet edhe prfaqsuesi I konsullats i shtetit shtetas I t cilit sht testatori. Ky testament nuk kufizohet me koh dhe zgjat deri ne revokiminm e tij eventual. Dhe ky testament dorzohet ne ruajtje organit punblik t autorizuar. 85 TESTAMENTI USHTARK-Bhet me shkrim, sht publik dhe bn pjes n grupin e testamentit t jashtzakonshm dhe mund t bhet vetm gjat lufts ose mobilizimit. Qdo person ushtarak mund ta bj testamentin ushtarak. N rolin e organit public paraqitet eprori ushtarak. Me kt rast zbatohen rregullat ligjore q vlejn pr testamentin gjyqsor. Vlefshmria kohore e ktij testamenti sht i kufizuar. Po ashtu me rastin e prpilimit t ktij testamenti si organ publik paraqitet edhe ndonj avokat apo student drejtsije I cili rastsisht qllon aty. Mirpo prezenca e eprorit ushtarak sht e domosdoshme.

Faqe 10 nga 13

86 PROCEDURA E SHQYRTIMIT TE PASURIS TRASHGIMORE- Paraqet nj trsi veprimesh nga gjykata pr vrtetimin e pasojave juridike t trashgimis pas vdekjs s trashgimlnsit dhe caktimin e masave pr mbrojtjn e ksaj pasurie dhe t drejtave q burojn nga ajo. Pra menjher gjykata posa informohet pr vdekjen e trashgimlnsit fillon procedurn zyrtarisht pr t konstatuar se kush jan trashgimtaret, pasurin trashguese dhe cilat jan t drejtat e trashgimtarve, legatarve dhe personave tjer.

87 PARIMET E PROCEDURS S SHQYRTIMIT T TRASHGIMISa-parimi i urgjentitetit (shqyrtimi i trashgimis t bhet sa m pare), b-parimi i socialitetit ( t kihet parasysh realizimi dhe mbrojtja e personave t smur mental , t mitur et)j. c-parimi i zyrtaritetit ( ex officio) procedurn e shqyrtimit t pasuris trashgimore , gjykata e fillon sipas detyrs zyrtare posa t informohet se nj person ka vdekur ose sht shpallur si i vdekur. d-prjashtimi i parimit te drejtprdrejtshmris. Gjykata e ka pr detyr t vrtetoj edhe faktet t cilat palt nuk i kan propozuar prveq qshtjeve tjera t parashtruara lidhur me pasurin trashguese. N fund pas vendimit gjykata ju jep t drejtn palve t deklarohen lidhur me provat. KOMPETENCA E GJYKATAVE N PROCEDURN TRASHGIMORE 88 KOMPETENCA VENDORE- Gjykata e cila ka kompetencn vendore pr shqyrtimin e psuris trashgimore quhet ndryshe gjykat trashgimore. Kjo kompetenc caktohet n baz t tri kritereve kryesore.. a-N baz t vendit ku trashgimlnsi e kishte vendbanimin e prhershm n kohn e vdekjs. b-N baz t vendit ku trashgimlnesi e kishte vendbanimin e prkohshm n kohn e vdekjs. c-N baz t vendit ku ndodhet pjesa m e madhe e pasuris s trashgimlnsit n kohn e vdekjs s tij. 89 KOMPETENCA NDRKOMBTARE-Pasi ta ket marr aktvdekjn dhe qertifikatn nga librat amz t t vdekurve gjykata me vendim do t shpallet jo kompetente nse gjen se kompetente sht gjykata e huaj. N qoft se pasuria trashgimore e shtetasit t Kososvs shqyrtohet n shtetin e huaj sipas ligjeve t atij shteti athere edhe pasuria trashgimore e shtetasit t atij shtetti do t shqyrtohet sipas ligjeve t Kosovs. Ky sht parimi I reciprotetit t s drejts ndrkombtare. Kompetenca lndore e ka gjykata komuale trashgimore. 90 PRGADITJA E SEANCS TRASHGIMORE Veprimet q gjykata I kryen para fillimit t seancs trashgimore quhen veprime paraprake dhe jan. Masa e prkohshme pr sigurimin e pasuris, Regjistrimi dhe Vlersimi I pasuris, Emrimi I kujdestarit pr prkohshm t pasuris. 91 PERPILIMI I AKTVDEKJSKur nj person vdes apo shpallet si I vdekur , npunsi I gjendjs civile duhet t bj regjistrimin e vdekjs n librin amz t t vdekurve dhe Brenda

Faqe 11 nga 13

afatit 30 ditsh duhet t ja drgoj aktvdekjn gjykats trashgimore. Nse nga shnimet n aktvdekje del se trashgimlnsi nuk ka ln pasuri me aktvendim gjykata do t vendos q pasuria trashgimore t mos shqyrtohet. Prkundr ksaj palt kan t drejt q t fillojn vet procedurn pr shqyrtimin e pasuris trashguese. 92 REGJISTRIMI DHE VLERSIMI I PASURIS- Me kt veprim bhet n form t shkruar dhe sipas kritereve t caktuara ekzistimi I pasuris trashguese, vlera e saj dhe borxhet ekzistuese. Ky regjstrim bhet me vendim t gjykats por ka raste kur bhet edhe pa vendim t gjykats. 93 OBJEKTI I REGJISTRIMIT DHE I VLERSIMIT T PASURIS- N kt regjistrim prfshihet pasuria e luajtshme dhe e paluajtshme q ka poseduar i vdekuri n kohn e vdekjs s tij pastaj pasuria q i ka takuar t vdekurit dhe gjendet te personi tjetr dhe krkesat dhe borxhet e vdekurit n veqanti tatimi i papaguar. 94 SEANCA E TRASHGIMIS-Me kt rast gjykata do ti shqyrtoje t gjitha qshtjet q kan t bjn me pasurin trashgimore, me t drejtn e trashgimit, me madhsin e pjess trashgimore dhe me t drejtn e legut. 95 URDHRI I PALVE N KONTEST CIVIL- Nse ndrmjet palve jan kontestuese faktet athere gjykata do t ndrpres shqyrtimin e pasuris dhe do ti udhzoj palet q t fillojn kontestin para organit kompetent. Mirpo nse midis palve ka kontest rreth s drejts s Legatarit ose t ndonj t drejte nga pasuria trashgmore gjykata nuk do t ndrpres shqyrtimin e trashgimis. Ndrsa faktet pr t cilat gjykata do t ndrpres shqyrtimin jan. E drejta pr trashegim, plotfuqishmria e testamentit, madhsia e pjess trashegimore, nse ndonj person sht ipadenj apo nse ka hequr dor nga trashgimia Pas shqyrtimit gjykata shpall aktvendimin pr trashgim (kujt i takon pasuria gjykata i shpall trashgimtar) 96 PASURIA E GJETUR PAS MARRJS S AKTVEDNIMIT PR TRASHGIM- Gjetja e me vonshme e pasuris trashgimore obligon gjykatn q qoft sipas detyrs zyrtare, qoft n baz t t krkess s palve t filloj procedurn dhe t marr aktvendim plotsues pr trashgim dhe ate mundet prpara plotfuqishmris s aktvendimit t mparshm.

97 N RAST SE PASI Q SHT BR I PLOTFUQISHM AKTVENDIMI PR TRASHGIM GJENDET

TESTAMENTI, gjykata trashgimore nuk do ta shqyrtoj prsri pasurin trashguese por do ti njoftoj palt se t drejtat e veta n baz t testamentit mund ti realizojn n procedurn kontestimore. E njejta vlen edhe nse nj person paraqitet si trashgimtar pasi q sht br I plotuqishm aktvendimi pr trashgim pra ai do t udhzohet n procedur kontestimore. 98 MJETET E GOTITJS S AKTVENDIMIT JAN. a- t zakonshme dhe b- t jashtzakonshme. Si mjet i zakonshm sht ankesa. Pala e paknaqur mund aktvendimit n afatin prej 15 ditsh nga dita e pranimit t suspenziv q do t thot se shtyhet mundsia q aktvendimi t ankes mund t paraqiten faktet dhe prova t reja t cilat parasysh. Mjeti i goditjs do t merret parasysh nse sht i gjykata do ta hedh posht.

t ushtroj ankes kundr aktvendimit. Kjo ka efekt marr formn e prer. N m hert nuk jan marr lejueshm n t kundrtn

Faqe 12 nga 13

100 AKTVENDIMI MERR FORMN E PRER - Kur kundr tij n afatin e caktuar ligjor nuk sht paraqitur ankesa. Pas shqyrtimit t ankess gjykatra n shkall t dyt merr vendim ose e refuzon anksen dhe l n fuqi aktvendimin ose abrogon aktvendimin e gjykats n shkall t par dhe e kthen lndn pr shqyrtim. 101 ETTT E JASHTZAKONSHME T GODITJS JAN. A- Revizioni bhet kundr aktvendimit t shkalls s dyt kur hidhet posht ankesa ose kur vrtetohet aktvendimi i shkalls s par. B- Krkesa p mbrojtjn e ligjshmris, nse me rastin e marrjs s aktvendimit shkelet ligji material ose procedura ligjore.

Faqe 13 nga 13