CORPUS THOMISTICUM Sancti Thomae de Aquino Quaestiones disputatae de potentia quaestio III Quaestio 3 Prooemium [5 5!

"# $e potentia% q& 3 pr& ' (t primo quaeritur utrum $eus possit a)iquid creare& Secundo utrum creatio sit mutatio& Tertio utrum creatio sit a)iquid rea)iter in creatura& Quarto utrum potentia creandi sit creaturae communica*i)is& Quinto utrum possit esse a)iquid quod non sit a $eo creatum& Se+to utrum sit unum tantum creationis principium& Septimo utrum $eus operetur in omni operatione naturae& Octa,o utrum creatio operi naturae admisceatur& -ono utrum anima creetur& $ecimo utrum anima sit creata in corpore% ,e) e+tra corpus& Undecimo utrum anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is sint per creationem& $uodecimo utrum sint in semine quando discinditur& $ecimotertio utrum a)iquod ens a* a)io% possit esse aeternum& $ecimoquarto utrum id quod est di,isum a $eo per essentiam% possit semper /uisse&

$ecimoquinto utrum res processerint a $eo per necessitatem naturae& $ecimose+to utrum a* uno primo possit procedere mu)titudo& $ecimoseptimo utrum mundus semper /uerit& $ecimocta,o utrum An.e)i sint creati ante mundum ,isi*i)em& Unde,i.esimo utrum potuerint esse An.e)i ante mundum ,isi*i)em& Articu)us ' (t primo quaeritur utrum $eus possit a)iquid creare e+ nihi)o (t ,idetur quod non& [5 50'# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& ' $eus enim non potest /acere contra communem animi conceptionem% sicut quod totum non sit maius sua parte& Sed% sicut dicit phi)osophus% communis conceptio e+ sententia phi)osophorum /uit% quod e+ nihi)o nihi) /iat& (r.o $eus non potest de nihi)o a)iquid /acere& [5 501# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 1 Praeterea% omne quod /it% antequam esset% possi*i)e erat esse2 si enim erat impossi*i)e esse% non erat possi*i)e /ieri2 nihi) enim mutatur ad id quod est impossi*i)e& Sed potentia qua a)iquid potest esse% non potest esse nisi in a)iquo su*iecto3 nisi /orte ipsamet sit su*iectum3 nam accidens a*sque su*iecto esse non potest& (r.o omne quod /it% /it e+ materia ,e) su*iecto& Impossi*i)e est er.o e+ nihi)o a)iquid /ieri& [5 503# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 3 Praeterea% in/initam distantiam non contin.it pertransire& Sed non entis simp)iciter ad ens est in/inita distantia3 quod

e+ hoc patet% quia quanto potentia est minus ad actum disposita% tanto ma.is a* actu distat3 unde si omnino potentia su*trahatur% erit in/inita distantia& (r.o impossi*i)e est quod a)iquid transeat simp)iciter de non ente ad ens& [5 50!# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& ! Praeterea% phi)osophus dicit% quod omni/ariam dissimi)e% non a.it in omni/ariam dissimi)e3 oportet enim quod a.ens et patiens con,eniant in .enere et in materia& Sed non ens simp)iciter et $eus in nu))o con,eniunt& (r.o $eus non potest a.ere in non ens simp)iciter% et ita non potest /acere a)iquid de nihi)o& [5 505# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 5 Sed dice*at% quod ratio ista procedit de a.ente cuius actio di//ert a sua su*stantia% quam oportet in a)iquo su*iecto recipi&4 Sed contra A,icenna dicit% quod si ca)or esset a materia e+po)iatus% per se ipsum a.eret a*sque materia3 et tamen eius actio non esset sua su*stantia& (r.o hoc quod actio $ei est sua essentia% non est ratio quod materia non indi.eat& [5 500# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 0 Praeterea% e+ nihi)o nihi) conc)uditur2 quod est quoddam /ieri rationis& Sed esse rationis consequitur esse naturae& (r.o etiam in natura e+ nihi)o nihi) /ieri potest& [5 505# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 5 Praeterea% si e+ nihi)o a)iquid /iat% haec praepositio e+ aut notat causam% aut ordinem& Causam autem non ,idetur notare nisi e//icientem% ,e) materia)em& -ihi) autem neque e//iciens causa entis esse potest% neque materia3 et sic in proposito non denotat causam3 simi)iter nec ordinem% quia% ut dicit 6oetius% entis ad non ens non est a)iquis ordo& (r.o nu))o modo e+ nihi)o potest a)iquid /ieri& [5 50 # $e potentia% q& 3 a& ' ar.& Praeterea% potentia acti,a secundum phi)osophum% est principium transmutationis in a)iud% secundum quod est a)iud& Potentia autem $ei non est nisi potentia acti,a& (r.o requirit a)iquod su*iectum transmutationis3 et sic non potest e+ nihi)o a)iquid /acere&

[5 507# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 7 Praeterea% in re*us in,enitur di,ersitas% prout una res est a)ia per/ectior& Huius autem di,ersitatis causa non est e+ parte $ei% qui est unus et simp)e+& (r.o oportet huius di,ersitatis causam assi.nare e+ parte materiae& Oportet er.o ponere res /actas esse e+ materia et non e+ nihi)o& [5 55"# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '" Praeterea% quod e+ nihi)o /actum est% ha*et esse post non esse& (st er.o considerare a)iquod instans in quo u)timo non est% e+ quo non esse desinit% et a)iquod in quo primo est% e+ quo esse incipit& Aut er.o est unum et idem instans% aut di,ersa& Si idem% sequitur duo contradictoria esse in eodem instanti3 si di,ersa% cum inter duo instantia sit tempus medium% sequitur a)iquid esse medium inter a//irmationem et ne.ationem2 nam non potest dici non esse post u)timum instans in quo non /uit% nec esse ante primum instans in quo /uit& Utrumque autem est impossi*i)e% sci)icet contradictionem esse simu)% et eam ha*ere medium& (r.o impossi*i)e est a)iquid /ieri e+ nihi)o& [5 55'# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '' Praeterea% quod /actum est% necesse est a)iquando /ieri3 et quod creatum est% a)iquando creari& Aut er.o simu) /it et /actum est% quod creatur% aut non simu)& Sed non potest dici quod non simu)% quia creatura non est antequam /acta sit& Si er.o /ieri eius sit antequam /acta sit% oporte*it esse a)iquod /actionis su*iectum% quod est contra creationis rationem& Si autem simu) /it et /actum est% sequitur quod simu) /it et non /it% quia quod /actum est in permanenti*us% est3 quod tamen /it% non est& Hoc autem est impossi*i)e& (r.o impossi*i)e est a)iquid /ieri e+ nihi)o% ,e) creari& [5 551# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '1 Praeterea% omne a.ens a.it simi)e si*i& Omne autem a.ens a.it secundum quod est in actu& (r.o nihi) /it nisi quod est in actu& Sed materia prima non est in actu& (r.o /ieri non potest% praecipue a $eo% qui est purus actus3 et sic quaecumque /iunt% /iunt e+ praesupposita materia% et non e+ nihi)o&

[5 553# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '3 Praeterea% quidquid /acit $eus% per ideam operatur% sicut arti/e+ a.it arti/iciata per /ormas artis& Sed materia prima non ha*et ideam in $eo2 quia idea /orma est% et simi)itudo ideati& Materia autem prima cum inte))i.atur secundum suam essentiam a*sque omni /orma% non potest /orma eius esse simi)itudo& (r.o materia prima a $eo /ieri non potest3 et sic idem quod prius& [5 55!# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '! Praeterea% non potest esse idem per/ectionis et imper/ectionis principium& In re*us autem imper/ectio in,enitur% cum rerum quaedam a)iis potiores sint3 quod contin.ere non potest nisi per in/eriorum imper/ectionem& Cum er.o per/ectionis principium sit $eus% oporte*it imper/ectionem in a)iud principium reducere& Sed non nisi in materiam& (r.o oporte*it res e+ a)iqua materia esse /actas% et non e+ nihi)o& [5 555# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '5 Praeterea% si a)iquid /it e+ nihi)o aut /it e+ eo sicut e+ su*iecto% sicut statua e+ aere3 aut sicut e+ opposito% sicut /i.uratum e+ in/i.urato3 aut e+ composito% sicut statua e+ aere in/i.urato& Sed a)iquid non potest /ieri e+ nihi)o sicut e+ su*iecto% quia non ens non potest esse entis materia3 neque sicut e+ composito% quia sic non ens con,erteretur in ens% sicut aes in/i.uratum con,ertitur in aes /i.uratum3 et ita oporteret a)iquid esse commune enti et non enti% quod est impossi*i)e3 neque etiam sicut e+ opposito% cum p)us di//erant non esse simp)iciter et ens quam duo entia di,ersorum .enerum% e+ quorum uno non /it a)iud% sicut /i.ura non /it co)or% nisi /orte per accidens& (r.o nu))o modo a)iquid potest /ieri e+ nihi)o& [5 550# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '0 Praeterea% omne quod est per accidens% reducitur ad per se& Sed e+ opposito /it a)iquid per accidens% e+ su*iecto autem per se3 sicut statua e+ in/i.urato /it per accidens% e+ aere autem per se% quia aeri accidit esse in/i.uratum& Si er.o a)iquid /iat e+ non ente% hoc erit per accidens& (r.o oportet quod /iat per se e+ a)iquo su*iecto3 et ita non /it e+ nihi)o&

[5 555# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '5 Praeterea% ei quod /it /aciens dat esse& Si er.o $eus /acit a)iquid e+ nihi)o% $eus a)icui dat esse& Aut er.o est a)iquid recipiens esse% aut nihi)& Si nihi)2 er.o nihi) constituitur in esse per i))am actionem3 et sic non /it a)iquid& Si autem est a)iquid recipiens esse% hoc erit a)iud a* eo quod est $eus3 quia non est idem recipiens et receptum& (r.o $eus /acit e+ a)iquo praee+istenti% et ita non e+ nihi)o& [5 55 # $e potentia% q& 3 a& ' s& c& ' Sed contra& 8enes& I% '2 in principio crea,it $eus cae)um et terram% dicit 8)ossa% e+ 6eda% quod creare est e+ nihi)o /acere a)iquid& (r.o $eus potest /acere a)iquid e+ nihi)o& [5 557# $e potentia% q& 3 a& ' s& c& 1 Praeterea% A,icenna dicit quod a.ens cui accidit a.ere% requirit materiam in quam a.at& Sed $eo non accidit a.ere% immo sua actio est sua su*stantia& (r.o non requirit materiam in quam a.at% et ita potest e+ nihi)o a)iquid /acere& [5 5 "# $e potentia% q& 3 a& ' s& c& 3 Praeterea% ,irtus di,ina est potentior quam ,irtus naturae& Sed ,irtus naturae /acit a)iquod ens e+ hoc quod erat in potentia& (r.o ,irtus di,ina a)iquid amp)ius /acit% et ita /acit e+ nihi)o& [5 5 '# $e potentia% q& 3 a& ' co& Respondeo& $icendum% quod tenendum est /irmiter% quod $eus potest /acere a)iquid e+ nihi)o et /acit& Ad cuius e,identiam sciendum est% quod omne a.ens a.it% secundum quod est actu3 unde oportet quod per i))um modum actio a)icui a.enti attri*uatur quo con,enit ei esse in actu& Res autem particu)aris est particu)ariter in actu2 et hoc dup)iciter2 primo e+ comparatione sui% quia non tota su*stantia sua est actus% cum huiusmodi res sint compositae e+ materia et /orma3 et inde est quod res natura)is non a.it secundum se totam% sed a.it per /ormam suam% per quam est in actu& Secundo in comparatione ad ea quae sunt in actu& -am in nu))a re natura)i inc)uduntur actus et per/ectiones omnium eorum quae sunt in actu3 sed quae)i*et i))arum ha*et actum determinatum ad unum

.enus et ad unam speciem3 et inde est quod nu))a earum est acti,a entis secundum quod est ens% sed eius entis secundum quod est hoc ens% determinatum in hac ,e) i))a specie2 nam a.ens a.it si*i simi)e& (t ideo a.ens natura)e non producit simp)iciter ens% sed ens praee+istens et determinatum ad hoc ,e) ad a)iud% ut puta ad speciem i.nis% ,e) ad a)*edinem% ,e) ad a)iquid huiusmodi& (t propter hoc% a.ens natura)e a.it mo,endo3 et ideo requirit materiam% quae sit su*iectum mutationis ,e) motus% et propter hoc non potest a)iquid e+ nihi)o /acere& Ipse autem $eus e contrario est tota)iter actus%4 et in comparatione sui% quia est actus purus non ha*ens potentiam permi+tam 4 et in comparatione rerum quae sunt in actu% quia in eo est omnium entium ori.o3 unde per suam actionem producit totum ens su*sistens% nu))o praesupposito% utpote qui est totius esse principium% et secundum se totum& (t propter hoc e+ nihi)o a)iquid /acere potest3 et haec eius actio ,ocatur creatio& (t inde est quod in 9i*& de causis% dicitur% quod esse eius est per creationem% ,i,ere ,ero% et caetera huiusmodi% per in/ormationem& Causa)itates enim entis a*so)ute reducuntur in primam causam uni,ersa)em3 causa)itas ,ero a)iorum quae ad esse superadduntur3 ,e) qui*us esse speci/icatur% pertinet ad causas secundas% quae a.unt per in/ormationem% quasi supposito e//ectu causae uni,ersa)is2 et inde etiam est quod nu))a res dat esse% nisi in quantum est in ea participatio di,inae ,irtutis& Propter quod etiam dicitur in 9i*& de causis% quod anima no*i)is ha*et operationem di,inam in quantum dat esse& [5 5 1# $e potentia% q& 3 a& ' ad ' Ad primum er.o dicendum% quod e+ nihi)o nihi) /ieri% phi)osophus dicit esse communem animi conceptionem ,e) opinionem natura)ium% quia a.ens natura)e% quod a* eis consideratur% non a.it nisi per motum3 unde oportet esse a)iquod su*iectum motus ,e) mutationis% quod in a.ente supernatura)i non oportet% ut dictum est& [5 5 3# $e potentia% q& 3 a& ' ad 1 Ad secundum dicendum% quod antequam mundus esset% possi*i)e erat mundum esse3 non tamen oportet quod a)iqua materia praee+isteret% in qua potentia /undaretur& $icitur enim : Metaph&% a)iquid a)iquando dici possi*i)e% non

secundum a)iquam potentiam% sed quia in terminis ipsius enuntia*i)is non est a)iqua repu.nantia% secundum quod possi*i)e opponitur impossi*i)i& Sic er.o dicitur% antequam mundus esset% possi*i)e mundum /ieri% quia non erat repu.nantia inter praedicatum enuntia*i)is et su*iectum& :e) potest dici% quod erat possi*i)e propter potentiam acti,am a.entis% non propter a)iquam potentiam passi,am materiae& Phi)osophus autem utitur hoc ar.umento% in .enerationi*us natura)i*us contra P)atonicos% qui dice*ant /ormas separatas esse natura)is .enerationis principia& [5 5 !# $e potentia% q& 3 a& ' ad 3 Ad tertium dicendum% quod entis et non entis simp)iciter est a)iquo modo et semper in/inita distantia% non tamen eodem modo2 sed quandoque quidem e+ utraque parte in/inita% sicut cum comparatur non esse ad esse di,inum quod in/initum est% ac si comparetur a)*edo in/inita ad ni.redinem in/initam3 quandoque autem est /inita e+ una parte tantum% sicut cum comparatur non esse simp)iciter ad esse creatum quod /initum est% ac si comparetur ni.redo in/inita ad a)*edinem /initam& In i))ud er.o esse quod est in/initum% non potest /ieri transitus e+ non esse3 sed in i))ud esse quod est /initum% ta)is transitus /ieri potest% prout distantia non esse ad i))ud esse e+ una parte terminatur% quam,is non sit transitus proprie2 sic enim est in moti*us continuis% per quos transit pars post partem& Sic enim contin.it nu))o modo in/initum transire& [5 5 5# $e potentia% q& 3 a& ' ad ! Ad quartum dicendum% quod cum /it a)iquid e+ nihi)o% non esse% si,e nihi)% non se ha*et per modum patientis nisi per accidens% sed ma.is per modum oppositi ad id quod /it per actionem& -ec etiam in natura)i*us oppositum se ha*et per modum patientis nisi per accidens% sed ma.is su*iectum& [5 5 0# $e potentia% q& 3 a& ' ad 5 Ad quintum dicendum% quod ca)or% si esset e+po)iatus a materia% a.eret quidem sine materia quae requireretur e+ parte a.entis% sed non sine materia quae requireretur e+ parte patientis& [5 5 5# $e potentia% q& 3 a& ' ad 0

Ad se+tum dicendum% quod conc)udi se ha*et in acti*us rationis sicut mo,eri in acti*us naturae% eo quod in conc)udendo ratio a* uno in a)iud discurrit3 et ideo sicut motus omnis natura)is est e+ a)iquo% ita et omnis conc)usio rationis& Sicut ,ero inte))i.ere principia% quod est conc)udendi principium% non est e+ a)iquo e+ quo conc)udatur% ita creatio% quae est omnis motus principium% non est e+ a)iquo& [5 5 # $e potentia% q& 3 a& ' ad 5 Ad septimum dicendum% quod cum dicitur a)iquid /ieri e+ nihi)o% dup)e+ est sensus% ut patet per Anse)mum in suo Mono)o.io& -am ne.atio importata in nihi)o potest ne.are praepositionem e+% ,e) potest inc)udi su* praepositione& Si autem ne.et praepositionem% adhuc potest esse dup)e+ sensus2 unus% ut ne.atio /eratur ad totum% et ne.etur non so)um praepositio% sed etiam ,er*um% ut si dicatur a)iquid e+ nihi)o /ieri quia non /it% sicut de tacente possumus dicere quod de nihi)o )oquitur2 et sic de $eo possumus dicere quod de nihi)o /it% quia omnino non /it3 quam,is iste modus )oquendi non sit consuetus& A)ius sensus est% ut ,er*um remaneat a//irmatum% sed ne.atio /eratur so)um ad praepositionem3 et ideo dicatur a)iquid e+ nihi)o /ieri% quia /it quidem% sed non praee+istit a)iquid e+ quo /iat3 sicut dicimus a)iquem tristari e+ nihi)o% quia non ha*et tristitiae suae causam2 et hoc modo per creationem dicitur a)iquid e+ nihi)o /ieri& Si ,ero praepositio inc)udit ne.ationem% tunc est dup)e+ sensus2 unus ,erus% et a)ius /a)sus& ;a)sus quidem% si positio importet ha*itudinem causae <non ens enim esse nu))o modo potest causa entis=3 ,erus autem% si importet ordinem tantum% ut dicatur a)iquid /ieri e+ nihi)o quia /it post nihi)um% quod etiam ,erum est in creatione& Quod autem 6oetius dicit% quod non entis ad ens non est ordo% inte))i.endum est de ordine determinatae proportionis% ,e) de ordine qui sit rea)is re)atio% quae inter ens et non ens esse non potest% ut A,icenna dicit& [5 5 7# $e potentia% q& 3 a& ' ad Ad octa,um dicendum% quod de/initio i))a inte))i.itur de potentia acti,a natura)i& [5 57"# $e potentia% q& 3 a& ' ad 7

Ad nonum dicendum% quod $eus non producit res e+ necessitate naturae% sed e+ ordine suae sapientiae& (t ideo di,ersitas rerum non oportet quod sit e+ materia% sed e+ ordine di,inae sapientiae3 quae ad comp)ementum uni,ersi di,ersas naturas instituit& [5 57'# $e potentia% q& 3 a& ' ad '" Ad decimum dicendum% quod cum /it a)iquid e+ nihi)o% esse quidem eius quod /it% est primo in a)iquo instanti3 non esse autem non est in i))o instanti nec in a)iquo rea)i% sed in a)iquo ima.inario tantum& Sicut enim e+tra uni,ersum non est a)iqua dimensio rea)is% sed ima.inaria tantum% secundum quam possumus dicere quod $eus potest a)iquid /acere e+tra uni,ersum tantum% ,e) tantum distans a* uni,erso3 ita ante principium mundi non /uit a)iquod tempus rea)e% sed ima.inarium3 et in i))o possi*i)e est ima.inari a)iquod instans in quo u)timo /uit non ens& -ec oportet quod inter ista duo instantia sit tempus medium% cum tempus ,erum et tempus ima.inarium non continuentur& [5 571# $e potentia% q& 3 a& ' ad '' Ad undecimum dicendum% quod i))ud quod /it e+ nihi)o% simu) /it et /actum est3 et simi)iter est in omni*us mutationi*us momentaneis3 simu) enim aer i))uminatur et i))uminatus est& Ipsum enim /actum esse in ta)i*us dicitur /ieri% secundum quod est in primo instanti in quo /actum est& :e) potest dici quod id quod /it e+ nihi)o% dicitur /ieri quando /actum est non secundum motum% quod est a* uno termino in a)terum% sed secundum e//)u+um a* a.ente in /actum& Haec enim duo in .eneratione natura)i in,eniuntur% sci)icet transitus de uno termino in a)terum% et e//)u+us a* a.ente in /actum% quorum a)terum tantum proprie est in creatione& [5 573# $e potentia% q& 3 a& ' ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod neque materia neque /orma neque accidens proprie dicuntur /ieri3 sed id quod /it est res su*sistens& Cum enim /ieri terminetur ad esse% proprie ei con,enit /ieri cui con,enit per se esse% sci)icet rei su*sistenti2 unde neque materia neque /orma neque accidens proprie dicuntur creari% sed concreari& Proprie autem creatur res su*sistens% quaecumque sit& Si tamen in

hoc ,is non /iat% tunc dicendum% quod materia prima ha*et simi)itudinem cum $eo in quantum participat de ente& Sicut enim )apis est simi)is $eo in quantum ens% )icet non sit inte))ectua)is sicut $eus% ita materia prima ha*et simi)itudinem cum $eo in quantum ens% non in quantum est ens actu& -am ens% commune est quodammodo potentiae et actui& [5 57!# $e potentia% q& 3 a& ' ad '3 (t sic etiam patet responsio ad decimumtertium& -am proprie )oquendo% materia non ha*et ideam% sed compositum% cum idea sit /orma /acti,a& Potest tamen dici esse a)iquam ideam materiae secundum quod materia a)iquo modo di,inam essentiam imitatur& [5 575# $e potentia% q& 3 a& ' ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod non oportet% si duarum creaturarum est a)iqua di.nior% quod minus di.na ha*eat a)iquam imper/ectionem2 nam imper/ectio desi.nat carentiam a)icuius quod natum est ha*eri ,e) de*et ha*eri& Unde et in .)oria% quam,is unus sanctorum a)ium e+cedat% nu))us tamen imper/ectus erit& Si tamen a)iqua imper/ectio in creaturis sit% non oportet quod sit e+ $eo neque e+ materia3 sed in quantum creatura est e+ nihi)o& [5 570# $e potentia% q& 3 a& ' ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod e+ nihi)o dicitur a)iquid /ieri sicut e+ opposito secundum unum sensum superius e+positum& -ec tamen oportet quod e+ ente unius .eneris /iat ens a)terius .eneris% sicut e+ co)ore et /i.ura3 ens enim et non ens non possunt esse simu)3 co)or autem et /i.ura simu) esse possunt& In autem e+ quo a)iquid /it% de*et esse in contin.ens ei quod /it% ut dicitur I Ph>s&% quod non contin.at simu) esse& [5 575# $e potentia% q& 3 a& ' ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod si )> e+ nominet causam% non /it a)iquid e+ opposito nisi per accidens% ratione sci)icet su*iecti& Si ,ero nominet ordinem% tunc /it a)iquid e+ opposito etiam per se3 unde et pri,atio dicitur principium esse /iendi% sed non essendi& Hoc autem modo dicitur a)iquid /ieri e+ nihi)o% ut prius dictum est% in corp& art&

[5 57 # $e potentia% q& 3 a& ' ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod $eus simu) dans esse% producit id quod esse recipit2 et sic non oportet quod a.at e+ a)iquo praee+istenti& Articu)us 1 Secundo quaeritur utrum creatio sit mutatio (t ,idetur quod sic& [5 0"'# $e potentia% q& 3 a& 1 ar.& ' Mutatio enim secundum nomen suum desi.nat hoc esse post hoc% ut patet : Ph>s& Sed hoc ha*et creatio2 nam /it esse post non esse& (r.o creatio est mutatio& [5 0"1# $e potentia% q& 3 a& 1 ar.& 1 Praeterea% omne quod /it% /it a)iquo modo e+ non ente3 quia quod est% non /it& Sicut er.o se ha*et .eneratio% secundum quam /it res secundum partem su*stantiae suae% ad pri,ationem /ormae% quae est non esse secundum quid3 ita se ha*et creatio% per quam /it secundum totam su*stantiam suam% ad non esse simp)iciter& Sed pri,atio proprie )oquendo% est terminus .enerationis& (r.o et non esse simp)iciter% proprie )oquendo% est terminus creationis3 et sic creatio% proprie )oquendo% est mutatio& [5 0"3# $e potentia% q& 3 a& 1 ar.& 3 Praeterea% quanto est maior distantia inter terminos% tanto maior est mutatio& Maior enim est mutatio de a)*o in ni.rum quam de a)*o in pa))idum& Sed p)us distat non ens simp)iciter a* ente quam contrarium a contrario% ,e) non ens secundum quid a* ente& (r.o cum transitus de contrario in contrarium% ,e) de non ente secundum quid in ens% /it mutatio% mu)to ma.is transitus de non ente simp)iciter in ens% quod est creatio% erit mutatio& [5 0"!# $e potentia% q& 3 a& 1 ar.& ! Praeterea% quod non simi)iter ha*et se nunc et prius% mutatur ,e) mo,etur& Sed quod creatur non simi)iter se

ha*et nunc et prius2 quia prius erat simp)iciter non ens% et postea /it ens& (r.o quod creatur% mo,etur ,e) mutatur& [5 0"5# $e potentia% q& 3 a& 1 ar.& 5 Praeterea% i))ud quod e+it de potentia in actum% mutatur& Sed quod creatur% e+it de potentia in actum3 quia ante creationem erat tantum in potentia /acientis% postea autem est in actu& (r.o quod creatur% mo,etur ,e) mutatur2 er.o creatio est mutatio& [5 0"0# $e potentia% q& 3 a& 1 s& c& Sed contra% species motus ,e) mutationis sunt se+% secundum phi)osophum in praedicamentis& -u))a autem earum est creatio ut patet per sin.u)a inducenti& (r.o creatio non est mutatio& [5 0"5# $e potentia% q& 3 a& 1 co& Respondeo& $icendum% quod in mutatione qua)i*et requiritur quod sit a)iquid idem commune utrique mutationis termino& Si enim termini mutationis oppositi in nu))o eodem con,enirent% non posset ,ocari transitus e+ uno in a)terum& In nomine enim mutationis et transitus desi.natur a)iquid idem% a)iter se ha*ere nunc et prius3 et etiam ipsi mutationis termini non sunt incontin.entes% quod requiritur ad hoc ut sint mutationis termini% nisi in quantum re/eruntur ad idem& -am duo contraria si ad di,ersa su*iecta re/erantur% contin.it simu) esse& Quandoque er.o contin.it quod utrique mutationis termino est unum commune su*iectum actu e+istens3 et tunc proprie est motus3 sicut accidit in a)teratione et au.mento et diminutione et )oci mutatione& -am in omni*us his moti*us su*iectum unum et idem actu e+istens% de opposito in oppositum mutatur& Quandoque ,ero est idem commune su*iectum utrique termino% non quidem ens actu% sed ens in potentia tantum% sicut accidit in .eneratione et corruptione simp)iciter& ;ormae enim su*stantia)is et pri,ationis su*iectum est materia prima% quae non est ens actu2 unde nec .eneratio nec corruptio proprie dicuntur motus% sed mutationes quaedam& Quandoque ,ero non est a)iquod su*iectum commune neque actu neque potentia e+istens3 sed est idem tempus continuum% in cuius prima parte est unum oppositum et in secunda a)iud% ut cum dicimus hoc

/ieri e+ hoc% id est post hoc% sicut e+ mane /it meridies& Sed haec non proprie ,ocatur mutatio% sed per simi)itudinem% prout ipsum tempus ima.inamur quasi su*iectum eorum quae in tempore a.untur& In creatione autem non est a)iquid commune a)iquo praedictorum modorum& -eque enim est a)iquod commune su*iectum actu e+istens% neque potentia& Tempus etiam non est idem% si )oquamur de creatione uni,ersi3 nam ante mundum tempus non erat& In,enitur tamen a)iquod commune su*iectum esse secundum ima.inationem tantum% prout sci)icet ima.inamur unum tempus commune dum mundus non erat% et postquam mundus in esse productus est& Sicut enim e+tra uni,ersum non est a)iqua rea)is ma.nitudo% possumus tamen eam ima.inari3 ita et ante principium mundi non /uit a)iquod tempus% quam,is sit possi*i)e ipsum ima.inari2 et quantum ad hoc creatio secundum ,eritatem% proprie )oquendo% non ha*et rationem mutationis% sed so)um secundum ima.inationem quamdam3 non proprie% sed simi)itudinarie& [5 0" # $e potentia% q& 3 a& 1 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod mutatio secundum suum nomen desi.nat hoc esse post hoc circa a)iquid idem% ut praedictum est% in corp& art& Hoc autem in creatione non est& [5 0"7# $e potentia% q& 3 a& 1 ad 1 Ad secundum dicendum% quod in .eneratione% secundum quam /it a)iquid secundum partem su*stantiae suae% est a)iquid commune su*iectum pri,ationi et /ormae% et non est in actu e+istens2 et ideo sicut proprie i*i accipitur terminus% sic etiam et proprie accipitur i*i transitus3 quod in creatione non est& [5 0'"# $e potentia% q& 3 a& 1 ad 3 Ad tertium dicendum% quod u*i est maior distantia terminorum% est maior mutatio% supposita identitate su*iecti& [5 0''# $e potentia% q& 3 a& 1 ad ! Ad quartum dicendum% quod id quod non simi)iter se ha*et nunc et prius% mutatur% supposita consistentia su*iecti2 a)ias

non ens simp)iciter mutaretur3 quia non ens simp)iciter% non simi)iter se ha*et nunc et prius% neque dissimi)iter& Oportet autem ad hoc quod sit mutatio% quod sit a)iquid idem dissimi)iter se ha*ens nunc et prius& [5 0'1# $e potentia% q& 3 a& 1 ad 5 Ad quintum dicendum% quod potentia passi,a est su*iectum mutationis% non autem acti,a3 et ideo quod e+it de potentia passi,a in actum% mutatur% non autem quod de potentia acti,a e+it2 et ideo non ,a)et o*iectio& Articu)us 3 Tertio quaeritur utrum creatio sit a)iquid rea)iter in creatura% et si est% quid sit (t ,idetur quod non sit a)iquid rea)e in creatura& [5 0'5# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& ' Ut enim dicitur in )i*ro de causis% omne quod recipitur in a)iquo% est in eo per modum recipientis& Sed actio $ei creantis recipitur simp)iciter in non ente2 quia $eus creando e+ nihi)o a)iquid /acit& (r.o creatio nihi) rea)e ponit in creatura& [5 0'0# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& 1 Praeterea% omne quod est in rerum natura% aut est creator aut creatura& Sed creatio non est creator% quia sic esset a* aeterno3 nec etiam creatura% quia a)iqua creatione crearetur3 quae etiam creatio% a)iqua creatione indi.eret creari% et sic in in/initum& (r.o creatio non est a)iquid in rerum natura& [5 0'5# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& 3 Praeterea% omne quod est% ,e) est su*stantia ,e) accidens& Sed creatio non est su*stantia% cum non sit nec materia neque /orma neque compositum% ut de /aci)i patere potest2 nec etiam accidens% quia accidens sequitur suum su*iectum3 creatio autem est natura)iter prior creato% quod nu))um si*i supponit su*iectum& (r.o creatio non est a)iquid in rerum natura&

[5 0' # $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& ! Praeterea% sicut se ha*et .eneratio ad rem .eneratam% ita se ha*et creatio ad rem creatam& Sed .enerationis su*iectum non est res .enerata% sed ma.is terminus3 su*iectum ,ero eius est materia prima% ut dicitur in de 8enerat& et Corrupt& (r.o nec su*iectum creationis est res creata& -ec potest dici quod su*iectum eius sit a)iqua materia% cum res creata non creetur e+ a)iqua materia& (r.o creatio non ha*et su*iectum a)iquod% et ita non est accidens& Constat autem quod non est su*stantia& (r.o non est a)iquid in rerum natura& [5 0'7# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& 5 Praeterea% si creatio est a)iquid in rerum natura% cum non sit mutatio% ut supra dictum est% ma+ime ,idetur esse re)atio& Sed non est re)atio% cum in nu))a re)ationis specie contineri possit& Simp)iciter enim non enti% e+ quo est re)atio% ens simp)iciter neque supponitur neque aequatur& (r.o creatio non est a)iquid in rerum natura& [5 01"# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& 0 Praeterea% si creatio importet re)ationem entis creati ad $eum a quo esse ha*et3 cum ista re)atio semper maneat in creatura% non so)um quando incipit esse% sed quamdiu res est3 continue a)iquid crearetur2 quod ,idetur a*surdum& (r.o creatio non est re)atio2 et sic idem quod prius& [5 01'# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& 5 Praeterea% omnis re)atio rea)iter in re*us e+istens% acquiritur e+ a)iquo quod est di,ersum a* ipsa re)atione% sicut aequa)itas a quantitate% et simi)itudo a qua)itate& Si er.o creatio sit a)iqua re)atio in creatura rea)iter e+istens% oportet quod di//erat a* eo e+ quo acquiritur re)atio& Hoc autem est quod per creationem accipitur& Sequitur er.o quod ipsa creatio non sit per creationem accepta3 et ita sequitur quod sit a)iquid increatum2 quod est impossi*i)e& [5 011# $e potentia% q& 3 a& 3 ar.& Praeterea% omnis mutatio reducitur ad i))ud .enus ad quod terminatur% sicut a)teratio ad qua)itatem% et au.mentum ad quantitatem3 et propter hoc dicitur% in III Ph>s&% quod quot

sunt species entis% tot sunt species motus& Sed creatio terminatur ad su*stantiam3 nec tamen potest dici quod sit in .enere su*stantiae% ut supra% ar.um& 3% dictum est& (r.o non ,idetur quod sit a)iquid secundum rem& [5 013# $e potentia% q& 3 a& 3 s& c& ' Sed contra& Si creatio non est a)iqua res% er.o nec a)iquid rea)iter creatur& Hoc autem apparet esse /a)sum& (r.o creatio a)iquid est in rerum natura& [5 01!# $e potentia% q& 3 a& 3 s& c& 1 Praeterea% e+ hoc $eus est dominus creaturae% quia eam creando in esse produ+it& Sed dominium est quaedam re)atio rea)iter in creatura e+istens& (r.o mu)to /ortius creatio& [5 015# $e potentia% q& 3 a& 3 co& Respondeo& $icendum quod quidam di+erunt creationem a)iquid esse in rerum natura medium inter creatorem et creaturam& (t quia medium neutrum e+tremorum est% ideo seque*atur quod creatio neque esset creator neque creatura& Sed hoc a ma.istris erroneum est iudicatum% cum omnis res quocumque modo e+istens non ha*eat esse nisi a $eo% et sic est creatura& (t ideo a)ii di+erunt% quod ipsa creatio non ponit a)iquid rea)iter e+ parte creaturae& Sed hoc etiam ,idetur incon,eniens& -am in omni*us quae secundum respectum ad in,icem re/eruntur% quorum unum a* a)tero dependet% et non e con,erso% in eo quod a* a)tero dependet% re)atio rea)iter in,enitur% in a)tero ,ero secundum rationem tantum3 sicut patet in scientia et sci*i)i% ut dicit phi)osophus& Creatura autem secundum nomen re/ertur ad creatorem& $ependet autem creatura a creatore% et non e con,erso& Unde oportet quod re)atio qua creatura ad creatorem re/ertur% sit rea)is3 sed in $eo est re)atio secundum rationem tantum& (t hoc e+presse dicit Ma.ister in I Sent& distinct& 3"& (t ideo dicendum est% quod creatio potest sumi acti,e et passi,e& Si sumatur acti,e% sic desi.nat $ei actionem% quae est eius essentia% cum re)atione ad creaturam3 quae non est rea)is re)atio% sed secundum rationem tantum& Si autem passi,e accipiatur% cum creatio% sicut iam supra dictum est% proprie )oquendo non sit mutatio% non potest dici quod sit a)iquid in .enere

passionis% sed est in .enere re)ationis& Quod sic patet& In omni ,era mutatione et motu in,enitur dup)e+ processus& Unus a* uno termino motus in a)ium% sicut a* a)*edine in ni.redinem3 a)ius a* a.ente in patiens% sicut a /aciente in /actum& Sed hi processus non simi)iter se ha*ent in ipso mo,eri% et in termino motus& -am ipso mo,eri% id quod mo,etur recedit a* uno termino motus et accedit ad a)terum3 quod non est in termino motus3 ut patet in eo quod mo,etur de a)*edine in ni.redinem2 quia in ipso termino motus iam non accedit in ni.redinem% sed incipit esse ni.rum& Simi)iter dum est in ipso mo,eri% patiens ,e) /actum transmutatur a* a.ente3 cum autem est in termino motus% non u)terius transmutatur a* a.ente% sed consequitur /actum quamdam re)ationem ad a.entem% prout ha*et esse a* ipso% et prout est ei simi)e quoquomodo% sicut in termino .enerationis humanae consequitur natus /i)iationem& Creatio autem% sicut dictum est% non potest accipi ut mo,eri% quod est ante terminum motus% sed accipitur ut in /acto esse3 unde in ipsa creatione non importatur a)iquis accessus ad esse% nec transmutatio a creante% sed so)ummodo inceptio essendi% et re)atio ad creatorem a quo esse ha*et3 et sic creatio nihi) est a)iud rea)iter quam re)atio quaedam ad $eum cum no,itate essendi& [5 010# $e potentia% q& 3 a& 3 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod in creatione non ens non se ha*et sicut recipiens di,inam actionem% sed id quod creatum est% ut supra dictum est& [5 015# $e potentia% q& 3 a& 3 ad 1 Ad secundum dicendum% quod creatio acti,e accepta si.ni/icat di,inam actionem cum quadam re)atione cointe))ecta% et sic est increatum3 accepta ,ero passi,e% sicut dictum est% rea)iter re)atio quaedam est si.ni/icata per modum mutationis ratione no,itatis ,e) inceptionis importatae& Haec autem re)atio% creatura quaedam est% accepto communiter nomine creaturae pro omni eo quod est a $eo& -ec oportet procedere in in/initum% quia creationis re)atio non re/ertur ad $eum a)ia re)atione rea)i% sed seipsa& -u))a enim re)atio re/ertur a)ia re)atione% ut A,icenna dicit in sua Metaph& Si ,ero nomen creaturae accipiamus ma.is stricte pro eo tantum quod su*sistit

<quod proprie /it et creatur% sicut proprie ha*et esse=% tunc re)atio praedicta non est quoddam creatum% sed concreatum% sicut nec est ens proprie )oquendo% sed inhaerens& (t simi)e est de omni*us accidenti*us& [5 01 # $e potentia% q& 3 a& 3 ad 3 Ad tertium dicendum% quod i))a re)atio accidens est% et secundum esse suum considerata% prout inhaeret su*iecto% posterius est quam res creata3 sicut accidens su*iecto% inte))ectu et natura% posterius est3 quam,is non sit ta)e accidens quod causetur e+ principiis su*iecti& Si ,ero consideretur secundum suam rationem% prout e+ actione a.entis innascitur praedicta re)atio% sic est quodammodo prior su*iecto% sicut ipsa di,ina actio% est eius causa pro+ima& [5 017# $e potentia% q& 3 a& 3 ad ! Ad quartum dicendum% quod in .eneratione est et mutatio et re)atio% qua re/ertur .enitum ad .enerans& Ratione er.o mutationis non ha*et pro su*iecto ipsum .eneratum% sed eius materiam3 sed ratione re)ationis ha*et su*iectum ipsum .eneratum& In creatione ,ero est re)atio% sed non mutatio proprie% ut dictum est3 et ideo non est simi)e& [5 03"# $e potentia% q& 3 a& 3 ad 5 Ad quintum dicendum% quod re)atio praedicta non est inte))i.enda entis ad non ens3 quia ta)is re)atio non potest esse rea)is% ut A,icenna dicit% sed est entis creati ad creatorem3 unde patet quod est re)atio suppositionis& [5 03'# $e potentia% q& 3 a& 3 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod creatio importat re)ationem praedictam cum no,itate essendi3 unde non oportet quod res% quandocumque est% creetur% )icet semper re/eratur ad $eum2 quam,is non esset incon,eniens dicere quod sicut aer quamdiu )ucet% i))uminetur a so)e% ita creatura% quamdiu ha*et esse% /iat a $eo% ut etiam Au.ustinus dicit super 8enes& ad 9itt& Sed in hoc non est di,ersitas nisi secundum nomen% prout nomen creationis potest accipi cum no,itate% ,e) sine& [5 031# $e potentia% q& 3 a& 3 ad 5

Ad septimum dicendum% quod id e+ quo acquiritur re)atio creationis principa)iter% est res su*sistens% a qua di//ert ipsa creationis re)atio% quae et ipsa creatura est3 et non principa)iter% sed quasi secundario% sicut quid concreatum& [5 033# $e potentia% q& 3 a& 3 ad Ad octa,um dicendum% quod motus reducitur ad .enus sui termini% in quantum proceditur de potentia in actum2 nam in ipso motu terminus motus est in potentia% et potentia et actus reducuntur ad idem .enus& In creatione autem non est e+itus de potentia in actum3 et ideo non est simi)e& Articu)us ! Quarto quaeritur utrum potentia creandi sit a)icui creaturae communica*i)is% ,e) etiam actus creationis (t ,idetur quod sic& [5 030# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& ' (odem enim modo et ordine quo res e+eunt a primo principio% reordinantur in u)timum /inem% cum idem sit primum principium et u)timus rerum /inis& Sed in/eriores creaturae ordinantur in $eum sicut in /inem medianti*us superiori*us creaturis3 quia% sicut $ion>sius dicit% )e+ di,initatis est% per prima% u)tima ad se adducere& (r.o et creaturae in/eriores e+eunt a primo principio per creationem medianti*us superiori*us creaturis3 et ita creationis actus creaturae communicatur& [5 035# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& 1 Praeterea% i))ud quod communicatum creaturae non trahit ipsam e+tra terminos creaturae% est a)icui creaturae communica*i)e per potentiam creatoris% qui potest etiam no,a .enera condere creaturarum& Sed posse creare% si creaturae communicaretur% non poneret ipsam e+tra terminos creaturae& (r.o posse creare est creaturae communica*i)e& Pro*atio mediae& I))ud dicitur e+tra terminos creaturae rem a)iquam ponere quod rationi creaturae repu.nat& Posse autem creare non repu.nat rationi creaturae% nisi propter in/initatem ,irtutis quae

,idetur ad creationem requiri& -on autem requiritur% ut ,idetur3 nam unumquodque tantum distat a* uno oppositorum quantum de natura a)terius participat& Tantum enim a)iquid est a)*um% quantum distat a ni.ro& (ns autem creatum /inite participat naturam entis& (r.o /inite distat a non esse simp)iciter& (ducere autem a)iquid in esse e+ distantia /inita% non demonstrat potentiam in/initam3 et sic re)inquitur quod potentiae /initae possit esse creationis actus3 et sic posse creare rationi creaturae non repu.nat% nec ponit ipsam e+tra terminos creaturae& [5 03 # $e potentia% q& 3 a& ! ar.& 3 Sed diceretur% quod hoc quod dicitur% quod unumquodque tantum distat a* uno oppositorum quantum participat de a)io% )ocum ha*et in i))is oppositis quorum utrumque est natura quaedam% sicut sunt contraria3 non autem in i))is quorum a)terum tantum est natura% sicut in pri,atione et ha*itu% a//irmatione et ne.atione&4 Sed contra% praedicta oppositio )ocum ha*et in contrariis secundum hoc quod ad in,icem distant3 quod quidem eis competit in quantum opposita sunt& Sed causa oppositionis in contrariis et radi+% est oppositio a//irmationis et ne.ationis% ut pro*atur& (r.o in oppositione a//irmationis et ne.ationis ma+ime de*et )ocum ha*ere& [5 037# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& ! Praeterea% secundum Au.ustinum trip)iciter res /ieri dicuntur& Uno modo in ,er*o% a)io modo in an.e)ica co.nitione% et tertio modo in propria natura& Propter quod 8enes&% I% '41% dicit2 di+it% /iat% et /actum est& Modus autem quo res dicuntur in an.e)ica inte))i.entia /ieri% medius est inter i))os duos modos& (r.o ,idetur quod res creatae procedant ut sint in propria natura a ,er*o creatoris co.nitione an.e)ica mediante3 et sic ,idetur quod medianti*us An.e)is res creentur& [5 0!"# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& 5 Praeterea% nihi) et a)iquid p)us distant quam a)iquid et esse% cum nihi) et a)iquid nihi) ha*eant commune% a)iquid autem sit entis pars& $eus autem /acit creando% ut quod nihi) erat% a)iquid /iat% et per consequens quod nu))a potentia /iat a)iqua potentia& (r.o mu)to amp)ius /acere potest quod

a)iqua potentia terminata% cuiusmodi est potentia creaturae% /iat omnipotentia% cuius est creare& (t sic communicari potest creaturae quod creet& [5 0!'# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& 0 Praeterea% )u+ spiritua)is est no*i)ior et potentior quam corpora)is& Sed )u+ corpora)is se ipsam mu)tip)icat& (r.o An.e)us% qui est )u+ spiritua)is secundum Au.ustinum% potest se ipsum mu)tip)icare& Sed hoc non potest /acere nisi creando& (r.o An.e)us potest creare& [5 0!1# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& 5 Praeterea% cum /ormae su*stantia)es non .enerentur% eo quod so)um compositum .eneratur% ut pro*at phi)osophus% non possunt deduci in esse nisi per creationem& Sed natura creata disponit materiam ad /ormam& (r.o ministerio a)iquid operatur ad creationem3 et sic communicari potest creaturae% quod ha*eat in creatione ministerium& [5 0!3# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& Praeterea% opus iusti/icationis est no*i)ius quam creationis% cum .ratia sit supra naturam& Unde et Au.ustinus dicit quod maius est iusti/icare impium quam creare cae)um et terram& Sed in iusti/icatione impii ministerium e+hi*et creatura2 sacerdos enim dicitur ut minister iusti/icare% si,e peccata remittere& (r.o mu)to ma.is potest creatura ministerium e+hi*ere in creationis actu& [5 0!!# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& 7 Praeterea% oportet omne /actum simi)e esse a.enti% ut pro*atur in :II Metaph& Sed creatura corpora)is non est simi)is $eo neque specie neque .enere& (r.o non potest a $eo per creationem procedere nisi mediante a)iqua creatura% quae sit simi)is sa)tem in .enere3 et sic ,idetur quod res corpora)es creentur a $eo medianti*us superiori*us creaturis& [5 0!5# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '" Praeterea% in 9i*& de causis dicitur% quod i))a quae est inte))i.entia secunda% non recipit e+ *onitati*us primis% quae procedunt e+ causa prima% nisi mediante inte))i.entia superiori& Sed de primis *onitati*us est ipsum esse& (r.o

inte))i.entia secunda non recipit esse a $eo nisi mediante inte))i.entia prima3 et sic ,idetur quod $eus actum creationis a)icui creaturae communicet& [5 0!0# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '' Praeterea% in eodem 9i*& dicitur% quod inte))i.entia scit quod su* se est% per modum su*stantiae suae% in quantum est ei causa& Sed una inte))i.entia co.noscit inte))i.entiam a)iam quae est su* ipsa2 er.o est eius causa& Sed non causatur nisi per creationem% cum non sit composita& (r.o inte))i.entia creare potest& [5 0!5# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '1 Praeterea% Au.ustinus dicit% quod creatura spiritua)is communicat corpora)i speciem et esse3 et sic ,idetur quod creaturae corpora)es creentur medianti*us spiritua)i*us& [5 0! # $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '3 Praeterea% dup)e+ est co.nitionis .enus3 una siquidem co.nitio est ad rem% et a)ia quae est a re*us& An.e)us autem co.noscit res corpora)es non co.nitione quae est a re*us% cum careat potentiis sensiti,is% qui*us medianti*us per,enit co.nitio sensi*i)ium ad inte))ectum& (r.o co.noscit res co.nitione quae est ad rem% quae est simi)is di,inae co.nitioni& Sicut er.o $eus per suam scientiam est causa rerum% ita et scientia An.e)i rerum causa esse ,idetur& [5 0!7# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '! Praeterea% dup)e+ est modus quo res in esse e+eunt2 unus secundum quod e+eunt de puro non esse in esse% quod /it per creationem2 a)ius secundum quod e+eunt de potentia in actum& :irtus autem materia)is% quae est rerum natura)ium% potest res producere modo secundo% sci)icet e+trahendo res de potentia in actum& (r.o ,irtus immateria)is% quae est potentior% qua)is est ,irtus An.e)i% potest a)iquid producere in esse modo primo% quod est maioris ,irtutis% sci)icet de puro non esse in esse% quod est creare3 et sic ,idetur quod An.e)us possit creare& [5 05"# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '5 Praeterea% in/inito non est maius a)iquid& Sed in/initae potentiae est educere a)iquid de nihi)o in esse2 a)ias nihi)

prohi*eret creaturas creare& -u))a er.o potentia potest esse maior quam ista& (t sic non est maius /acere creaturam e+ nihi)o et dare ei potentiam creandi quam creare& Primum autem $eus potest& (r.o et secundum& [5 05'# $e potentia% q& 3 a& ! ar.& '0 Praeterea% quanto maior est resistentia patientis ad a.ens% tanto maior est di//icu)tas in a.endo& Sed contrarium ma.is resistit quam non ens3 non ens enim a.ere non potest sicut a.it contrarium& Cum er.o creatura possit a)iquid e+ contrario /acere% ,idetur quod mu)to ma.is possit a)iquid /acere e+ nihi)o% quod est creare& (r.o potest creatura creare& [5 051# $e potentia% q& 3 a& ! s& c& ' Sed contra& (ns et non ens in in/initum distant& Sed operari a)iquid e+ distantia in/inita est in/initae ,irtutis& (r.o creare est in/initae ,irtutis3 et ita non potest a)icui creaturae communicari& [5 053# $e potentia% q& 3 a& ! s& c& 1 Praeterea% superiores creaturae ut An.e)i% secundum $ion>sium di,iduntur in essentiam% ,irtutem% et operationem2 e+ quo ha*eri potest quod nu))ius creaturae ,irtus est sua essentia% et sic nu))a creatura a.it se tota% cum id quo res a.it sit ,irtus eius& Sed secundum quod a.ens a.it% e//ectus a.itur& (r.o nu))a creatura potest a)iquem e//ectum totum producere3 et sic non potest creare% sed semper in sua actione materiam praesupponit& [5 05!# $e potentia% q& 3 a& ! s& c& 3 Praeterea% Au.ustinus dicit% quod An.e)i non possunt esse creatores a)icuius rei% nec *oni nec ma)i& Inter ceteras ,ero creaturas An.e)us est no*i)ior& (r.o mu)to minus a)iqua a)ia creatura potest creare& [5 055# $e potentia% q& 3 a& ! s& c& ! Praeterea% eiusdem ,irtutis est creare et creaturas in esse conser,are& Sed creaturae non possunt in esse conser,ari nisi per ,irtutem di,inam% quae si se re*us su*traheret% in momento de/icerent% secundum Au.ustinum& (r.o res non possunt creari nisi per ,irtutem di,inam&

[5 050# $e potentia% q& 3 a& ! s& c& 5 Praeterea% i))ud quod est a)icuius proprie proprium% a)teri con,enire non potest& Sed creare dicitur communiter proprium esse $eo& (r.o creare non potest a)teri con,enire& [5 055# $e potentia% q& 3 a& ! co& Respondeo& $icendum% quod quorumdam phi)osophorum /uit positio% quod $eus crea,it creaturas in/eriores medianti*us superiori*us% ut patet in 9i*& de causis3 et in Metaph>s& A,icennae% et A).a?e)is% et mo,e*antur ad hoc opinandum propter quod crede*ant quod a* uno simp)ici non posset immediate nisi unum pro,enire% et i))o mediante e+ uno primo mu)titudo procede*at& Hoc autem dice*ant% ac si $eus a.eret per necessitatem naturae% per quem modum e+ uno simp)ici non /it nisi unum& -os autem ponimus% quod a $eo procedunt res per modum scientiae et inte))ectus% secundum quem modum nihi) prohi*et a* uno primo et simp)ici $eo mu)titudinem immediate pro,enire% secundum quod sua sapientia continet uni,ersa& (t ideo secundum /idem Catho)icam ponimus% quod omnes su*stantias spiritua)es et materiam corpora)ium $eus immediate crea,it% haereticum reputantes si dicatur per An.e)um ,e) a)iquam creaturam a)iquid esse creatum3 unde $amascenus dicit2 quicumque di+erit An.e)um a)iquid creare% anathema sit& Quidam tamen Catho)ici tractatores di+erunt quod% etsi nu))a creatura possit a)iquid creare% communicari tamen potuit creaturae ut per eius ministerium $eus a)iquid crearet& (t hoc ponit Ma.ister in 5 dist&% I: )i*ro Sentent& Quidam ,ero e contrario dicunt% quod nu))o modo creaturae communicari potuit ut a)iquid crearet3 quod etiam communius tenetur& Ad horum autem e,identiam sciendum est quod creatio nominat acti,am potentiam% qua res in esse producuntur3 et ideo est a*sque praesuppositione materiae praee+istentis et a)icuius prioris a.entis2 hae enim so)ae causae praesupponuntur ad actionem& -am /orma .eniti est terminus actionis .enerantis% et ipsa est etiam /inis .enerationis quae secundum esse non praecedit sed sequitur actionem& Quod enim creatio materiam non praesupponat% patet e+ ipsa nominis ratione& $icitur enim creari quod e+ nihi)o /it& Quod etiam non praesupponat a)iquam priorem causam a.entem%

patet e+ hoc quod Au.ustinus dicit% u*i pro*at An.e)os non esse creatores% quia operantur e+ semini*us naturae inditis quae sunt ,irtutes acti,ae in natura& Si i.itur sic stricte creatio accipitur% constat quod creatio non potest nisi primo a.enti con,enire% nam causa secunda non a.it nisi e+ in/)uentia causae primae3 et sic omnis actio causae secundae est e+ praesuppositione causae a.entis& -ec etiam ipsi phi)osophi posuerunt An.e)os ,e) inte))i.entias a)iquid creare% nisi per ,irtutem di,inam in ipsis e+istentem% ut inte))i.amus quod causa secunda dup)icem actionem ha*ere potest3 unam e+ propria natura% a)iam e+ ,irtute prioris causae& Impossi*i)e est autem quod causa secunda e+ propria ,irtute sit principium esse in quantum huiusmodi3 hoc enim est proprium causae primae3 nam ordo e//ectuum est secundum ordinem causarum& Primus autem e//ectus est ipsum esse% quod omni*us a)iis e//ecti*us praesupponitur et ipsum non praesupponit a)iquem a)ium e//ectum3 et ideo oportet quod dare esse in quantum huiusmodi sit e//ectus primae causae so)ius secundum propriam ,irtutem3 et quaecumque a)ia causa dat esse% hoc ha*et in quantum est in ea ,irtus et operatio primae causae% et non per propriam ,irtutem3 sicut et instrumentum e//icit actionem instrumenta)em non per ,irtutem propriae naturae% sed per ,irtutem mo,entis3 sicut ca)or natura)is per ,irtutem animae .enerat carnem ,i,am% per ,irtutem autem propriae naturae so)ummodo ca)e/acit et disso),it& (t per hunc modum posuerunt quidam phi)osophi% quod inte))i.entiae primae sunt creatrices secundarum% in quantum dant eis esse per ,irtutem causae primae in eis e+istentem& -am esse per creationem% *onum ,ero et ,ita et huiusmodi% per in/ormationem% ut in )i*ro de causis ha*etur& (t hoc /uit ido)atriae principium% dum ipsis creatis su*stantiis quasi creatrici*us a)iarum% )atriae cu)tus e+hi*e*atur& Ma.ister ,ero in I: sententiarum ponit hoc esse communica*i)e creaturae non quidem ut propria ,irtute creet% quasi auctoritate% sed ministerio quasi instrumentum& Sed di)i.enter consideranti apparet hoc esse impossi*i)e& -am actio a)icuius% etiamsi sit eius ut instrumenti% oportet ut a* eius potentia e.rediatur& Cum autem omnis creaturae potentia sit /inita% impossi*i)e est quod a)iqua creatura ad creationem operetur% etiam quasi instrumentum& -am creatio in/initam ,irtutem requirit in

potentia a qua e.reditur2 quod e+ quinque rationi*us apparet& Prima est e+ hoc quod potentia /acientis proportionatur distantiae quae est inter id quod /it et oppositum e+ quo /it& Quanto enim /ri.us est ,ehementius% et sic a ca)ore ma.is distans% tanto maiori ,irtute ca)oris opus est ut e+ /ri.ido /iat ca)idum& -on esse autem simp)iciter% in in/initum a* esse distat% quod e+ hoc patet% quia a quo)i*et ente determinato p)us distat non esse quam quod)i*et ens% quantumcumque a* a)io ente distans in,enitur3 et ideo e+ omnino non ente a)iquid /acere non potest esse nisi potentiae in/initae& Secunda ratio est% quia hoc modo /actum a.itur quo /aciens a.it& A.ens autem a.it secundum quod actu est3 unde id so)um se toto a.it quod totum actu est% quod non est nisi actus in/initi qui est actus primus3 unde et rem a.ere secundum totam eius su*stantiam so)ius in/initae ,irtutis est& Tertia ratio est% quia cum accidens oporteat esse in su*iecto% su*iectum autem actionis sit recipiens actionem3 i))ud so)um /aciendo a)iquid recipientem materiam non requirit% cuius actio non est accidens% sed ipsa su*stantia sua% quod so)ius $ei est3 et ideo so)ius eius est creare& Quarta ratio est% quia cum omnes secundae causae a.entes a primo a.ente ha*eant hoc ipsum quod a.ant% ut in 9i*& de causis pro*atur3 oportet quod a primo a.ente% omni*us secundis a.enti*us modus et ordo imponatur3 ei autem non imponitur modus ,e) ordo a* a)iquo& Cum autem modus actionis e+ materia dependeat quae recipit actionem a.entis% so)ius primi a.entis erit a*sque materia praesupposita a* a)io a.ente a.ere% et a)iis omni*us secundis a.enti*us materiam ministrare& Quinta ratio est ducens ad impossi*i)e& -am secundum e)on.ationem potentiae a* actu% est proportio potentiarum de potentia in actum a)iquid reducentium2 quanto enim p)us distat potentia a* actu% tanto maiori potentia indi.etur& Si er.o sit a)iqua potentia /inita quae de nu))a potentia praesupposita a)iquid operetur% oportet eius esse a)iquam proportionem ad i))am potentiam acti,am quae educit a)iquid de potentia in actum3 et sic est a)iqua proportio nu))ius potentiae ad a)iquam potentiam% quod est impossi*i)e& -on entis enim ad ens nu))a est proportio% ut ha*etur I: Ph>sic& Re)inquitur er.o quod nu))a potentia creaturae potest a)iquid creare neque propria ,irtute% neque sicut a)terius instrumentum&

[5 05 # $e potentia% q& 3 a& ! ad ' Ad primum er.o dicendum% quod in reducendo ad /inem% praee+istunt ea quae sunt ad /inem2 et ideo non impossi*i)e est per actionem a)icuius cooperari $eo ad hoc quod res a)iquae in /inem u)timum reducantur& Sed in uni,ersa)i eductione rerum in esse% nihi) praesupponitur3 unde non est simi)e& [5 057# $e potentia% q& 3 a& ! ad 1 Ad secundum dicendum% quod nihi) prohi*et a)iquam distantiam ima.inari in/initam e+ una parte et e+ a)ia /initam& (+ utraque autem parte in/initam ima.inamur distantiam% quando utrumque oppositorum ponitur in/initum3 puta si sint ca)or et /ri.us in/inita& (+ parte autem a)tera% quando a)terum est /initum3 sicut si ca)or esset in/initus% et /ri.us /initum& $istantia er.o in/initi entis a non esse simp)iciter% est in/inita e+ utraque parte& $istantia autem entis /initi a non esse simp)iciter est in/inita e+ una parte tantum% et requirit nihi)ominus potentiam in/initam a.entem& [5 00"# $e potentia% q& 3 a& ! ad 3 Tertium concedimus% non enim quantum ad hoc di//ert% an utrumque oppositorum sit natura quaedam an a)terum tantum& [5 00'# $e potentia% q& 3 a& ! ad ! Ad quartum dicendum% quod res in inte))i.entia dicuntur /ieri secundum co.nitionem tantum% non secundum rationem operati,ae ,irtutis2 unde res non producuntur a $eo medianti*us An.e)is operanti*us% sed so)um An.e)is co.noscenti*us& [5 001# $e potentia% q& 3 a& ! ad 5 Ad quintum dicendum% quod a)iquid dicitur non posse /ieri a* a)iquo% non so)um propter distantiam e+tremorum% sed etiam propter hoc quod omnino /ieri non potest3 ut si dicamus quod e+ a)iquo corpore non potest /ieri $eus% quia $eus omnino /ieri non potest& Sic er.o dicendum quod e+ a)iqua potentia non potest /ieri omnipotentia% non so)um propter distantiam utriusque potentiae% sed etiam propter

hoc quod omnipotentia omnino /ieri non potest& -am omne quod /it% purus actus esse non potest% cum e+ hoc ipso quod e+ a)io esse ha*eat% potentia in eo deprehendatur2 et ideo non potest esse potentia in/inita& [5 003# $e potentia% q& 3 a& ! ad 0 Ad se+tum dicendum% quod )u+ corpora)is mu)tip)icat se non per creationem no,ae )ucis% sed di//undendo se super materiam2 quod de An.e)is dici non potest% cum sint su*stantiae per se stantes& [5 00!# $e potentia% q& 3 a& ! ad 5 Ad septimum dicendum% quod /orma potest considerari dup)iciter2 uno modo secundum quod est in potentia3 et sic a $eo materia concreatur% nu))a disponentis naturae actione inter,eniente& A)io modo secundum quod est in actu3 et sic non creatur% sed de potentia materiae educitur per a.ens natura)e3 unde non oportet quod natura a)iquid a.at dispositi,e ad hoc quod a)iquid creetur& Quia tamen a)iqua /orma natura)is est quae per creationem in esse producitur% sci)icet anima rationa)is% cuius materiam natura disponit3 ideo sciendum est% quod cum creationis opus materiam to))at% dup)iciter a)iquid creari dicitur& -am quaedam creantur nu))a materia praesupposita% nec e+ qua nec in qua% sicut An.e)i et corpora cae)estia3 et ad horum creationem natura nihi) operari potest dispositi,e& Quaedam ,ero creantur% etsi non praesupposita materia e+ qua sint% praesupposita tamen materia in qua sint% ut animae humanae& (+ parte er.o i))a qua ha*ent materiam in qua% natura potest dispositi,e operari3 non tamen quod ad ipsam su*stantiam creati% naturae actio se e+tendat& [5 005# $e potentia% q& 3 a& ! ad Ad octa,um dicendum% quod in opere iusti/icationis homo a)iquid operatur ministerio tantum per hoc quod adhi*et sacramenta2 unde cum sacramenta iusti/icare dicantur instrumenta)iter et dispositi,e% so)utio redit in idem cum so)utione praedicta& [5 000# $e potentia% q& 3 a& ! ad 7 Ad nonum dicendum% quod quam,is inter $eum et creaturam non possit esse simi)itudo .eneris ,e) speciei3

potest tamen esse simi)itudo quaedam ana)o.iae% sicut inter potentiam et actum% et su*stantiam et accidens& (t hoc dicitur uno modo in quantum res creatae imitantur suo modo ideam di,inae mentis% sicut arti/iciata /ormam quae est in mente arti/icis& A)io modo secundum quod res creatae ipsi naturae di,inae quodammodo simi)antur% prout a primo ente a)ia sunt entia% et a *ono *ona% et sic de a)iis& Tamen haec o*iectio non est ad propositum2 quia supposito quod creaturae a $eo procedant mediante a)iqua potentia creata% adhuc redi*it eadem di//icu)tas% qua)iter sci)icet i))a prima natura creata esse possit a $eo% simi)itudine non e+istente& [5 005# $e potentia% q& 3 a& ! ad '" Ad decimum dicendum% quod error iste e+presse in )i*ro de causis in,enitur% quod creaturae in/eriores creatae sunt a $eo superiori*us medianti*us2 unde in hoc auctoritas i))ius non est recipienda& [5 00 # $e potentia% q& 3 a& ! ad '' (t simi)iter dicendum ad undecimum& [5 007# $e potentia% q& 3 a& ! ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod Au.ustinus i*i )oquitur de anima% quae communicat corpori esse et speciem non per modum creantis% sed per modum /ormae& [5 05"# $e potentia% q& 3 a& ! ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod )icet An.e)us non co.noscat res co.nitione quae est a re*us accepta% non tamen oportet quod co.noscat ta)i co.nitione quae sit causa rerum2 est enim co.nitio eius media inter duas co.nitiones praedictas& Co.noscit enim res natura)i co.nitione% quae est per rerum simi)itudines in eius inte))ectum e//)u+as a di,ino inte))ectu3 ut sic eius co.nitio non sit ad rem quasi rerum causa% sed sit quaedam simi)itudo di,inae co.nitionis% quae res causat& [5 05'# $e potentia% q& 3 a& ! ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod in educendo res de potentia in actum mu)ti .radus attendi possunt% in quantum a)iquid potest educi de potentia ma.is ,e) minus remota in actum% et etiam /aci)ius ,e) minus /aci)iter2 unde non

oportet% si ,irtus An.e)i ,irtutem naturae materia)is e+cedat% quod possit a)iquid /acere de puro non esse% natura educente a)iquid de potentia in actum3 sed quod hoc possit mu)to /aci)ius quam natura3 sicut etiam Au.ustinus dicit% quod $aemones semini*us naturae occu)tius et e//icacius operantur quam nos operari sciamus& [5 051# $e potentia% q& 3 a& ! ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod nu))a est maior potentia quam potentia creandi2 nec oportet quod potentia creantis ad hoc se e+tendat quod a)icui creaturae potentiam creandi communicet% eo quod creaturae communica*i)is nu))o modo est& Quod enim a)iquid /ieri non possit% non so)um pro,enit e+ de/ectum potentiae /acientis% sed quandoque e+ ipsa /actione rei% quae /ieri non potest3 sicut $eus non potest /acere $eum% non propter de/ectum suae potentiae% sed quia $eus a nu))o /ieri potest3 et simi)iter potentia creandi /inita esse non potest% nec creaturae communicari% cum sit in/inita& [5 053# $e potentia% q& 3 a& ! ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod in actu potest attendi di//icu)tas dup)iciter2 uno modo e+ hoc quod patiens resistit contra a.entem3 et hoc non est in omni*us .enera)e% sed so)um in his quae mutuo a.unt et patiuntur in in,icem% in qui*us a.ens patitur e+ contraria actione patientis2 et sic corpora cae)estia% quae contrarium non ha*ent a.endo% non patiuntur di//icu)tatem in a.endo e+ contraria actione patientis3 mu)to minus $eus& A)io modo% qui .enera)is est% secundum quod patiens e)on.atur a* actu& Quanto enim potentia ma.is a* actu e)on.ata in,enitur% tanto maior est di//icu)tas in actione a.entis& Unde cum ma.is e)on.etur a* actu purum non ens quam materia cuicumque contrario su*iecta% quantumcumque intenso% mani/estum est maioris esse ,irtutis producere a)iquid de nihi)o quam /acere contrarium de contrario& Articu)us 5 Quinto quaeritur utrum possit esse a)iquid quod non sit a $eo creatum

(t ,idetur quod sic& [5 050# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& ' Cum enim causa sit potentior e//ectu% i))ud quod est possi*i)e nostro inte))ectui% qui a re*us notitiam sumit% ,idetur ma.is esse possi*i)e in natura& Sed inte))ectus noster potest a)iquid inte))i.ere non inte))i.endo i))ud esse a $eo% cum causa e//iciens non sit de natura rei% et sic sine ea res inte))i.i possit& (r.o mu)to ma.is in rerum natura potest a)iquid esse quod non sit a $eo& [5 055# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 1 Praeterea% omnia quae a $eo sunt /acta dicuntur esse $ei creaturae& Creatio autem terminatur ad esse2 prima enim rerum creatarum est esse% ut ha*etur in 9i*& de causis& Cum er.o quidditas rei sit praeter esse ipsius% ,idetur quod quidditas rei non sit a $eo& [5 05 # $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 3 Praeterea% omnis actio terminatur ad a)iquem actum% sicut et procedit a* a)iquo actu2 nam omne a.ens a.it in quantum actu est% et omne a.ens a.it si*i simi)e in natura& Sed materia prima est pura potentia& (r.o actio creantis ad ipsam terminari non potest3 et ita non omnia sunt a $eo creata& [5 057# $e potentia% q& 3 a& 5 s& c& Sed contra& (st quod dicitur Rom& @I% 302 e+ ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia& [5 0 "# $e potentia% q& 3 a& 5 co& Respondeo& $icendum% quod secundum ordinem co.nitionis humanae processerunt antiqui in consideratione naturae rerum& Unde cum co.nitio humana a sensu incipiens in inte))ectum per,eniat priores phi)osophi circa sensi*i)ia /uerunt occupati% et e+ his pau)atim in inte))i.i*i)ia per,enerunt& (t quia accidenta)es /ormae sunt secundum se sensi*i)es% non autem su*stantia)es% ideo primi phi)osophi omnes /ormas accidentia esse di+erunt% et so)am materiam esse su*stantiam& (t quia su*stantia su//icit ad hoc quod sit accidentium causa% quae e+ principiis su*stantiae

causantur% inde est quod primi phi)osophi% praeter materiam% nu))am a)iam causam posuerunt3 sed e+ ea causari dice*ant omnia quae in re*us sensi*i)i*us pro,enire ,identur3 unde ponere co.e*antur materiae causam non esse% et ne.are tota)iter causam e//icientem& Posteriores ,ero phi)osophi% su*stantia)es /ormas a)iquatenus considerare coeperunt3 non tamen per,enerunt ad co.nitionem uni,ersa)ium% sed tota eorum intentio circa /ormas specia)es ,ersa*atur2 et ideo posuerunt quidam a)iquas causas a.entes% non tamen quae uni,ersa)iter re*us esse con/errent% sed quae ad hanc ,e) ad i))am /ormam% materiam permutarent3 sicut inte))ectum et amicitiam et )item% quorum actionem pone*ant in se.re.ando et con.re.ando3 et ideo etiam secundum ipsos non omnia entia a causa e//iciente procede*ant% sed materia actioni causae a.entis praesuppone*atur& Posteriores ,ero phi)osophi% ut P)ato% Aristote)es et eorum sequaces% per,enerunt ad considerationem ipsius esse uni,ersa)is3 et ideo ipsi so)i posuerunt a)iquam uni,ersa)em causam rerum% a qua omnia a)ia in esse prodirent% ut patet per Au.ustinum& Cui quidem sententiae etiam Catho)ica /ides consentit& (t hoc trip)ici ratione demonstrari potest2 quarum prima est haec& Oportet enim% si a)iquid unum communiter in p)uri*us in,enitur% quod a* a)iqua una causa in i))is causetur3 non enim potest esse quod i))ud commune utrique e+ se ipso con,eniat% cum utrumque% secundum quod ipsum est% a* a)tero distin.uatur3 et di,ersitas causarum di,ersos e//ectus producit& Cum er.o esse in,eniatur omni*us re*us commune% quae secundum i))ud quod sunt% ad in,icem distinctae sunt% oportet quod de necessitate eis non e+ se ipsis% sed a* a)iqua una causa esse attri*uatur& (t ista ,idetur ratio P)atonis% qui ,o)uit% quod ante omnem mu)titudinem esset a)iqua unitas non so)um in numeris% sed etiam in rerum naturis& Secunda ratio est% quia% cum a)iquid in,enitur a p)uri*us di,ersimode participatum oportet quod a* eo in quo per/ectissime in,enitur% attri*uatur omni*us i))is in qui*us imper/ectius in,enitur& -am ea quae positi,e secundum ma.is et minus dicuntur% hoc ha*ent e+ accessu remotiori ,e) propinquiori ad a)iquid unum2 si enim unicuique eorum e+ se ipso i))ud con,eniret% non esset ratio cur per/ectius in uno quam in a)io in,eniretur3 sicut ,idemus quod i.nis% qui est in /ine ca)iditatis% est ca)oris principium

in omni*us ca)idis& (st autem ponere unum ens% quod est per/ectissimum et ,erissimum ens2 quod e+ hoc pro*atur% quia est a)iquid mo,ens omnino immo*i)e et per/ectissimum% ut a phi)osophis est pro*atum& Oportet er.o quod omnia a)ia minus per/ecta a* ipso esse recipiant& (t haec est pro*atio phi)osophi& Tertia ratio est% quia i))ud quod est per a)terum% reducitur sicut in causam ad i))ud quod est per se& Unde si esset unus ca)or per se e+istens% oporteret ipsum esse causam omnium ca)idorum% quae per modum participationis ca)orem ha*ent& (st autem ponere a)iquod ens quod est ipsum suum esse2 quod e+ hoc pro*atur% quia oportet esse a)iquod primum ens quod sit actus purus% in quo nu))a sit compositio& Unde oportet quod a* uno i))o ente omnia a)ia sint% quaecumque non sunt suum esse% sed ha*ent esse per modum participationis& Haec est ratio A,icennae& Sic er.o ratione demonstratur et /ide tenetur quod omnia sint a $eo creata& [5 0 '# $e potentia% q& 3 a& 5 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod )icet causa prima% quae $eus est% non intret essentiam rerum creatarum3 tamen esse% quod re*us creatis inest% non potest inte))i.i nisi ut deductum a* esse di,ino3 sicut nec proprius e//ectus potest inte))i.i nisi ut deductus a causa propria& [5 0 1# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 1 Ad secundum dicendum% quod e+ hoc ipso quod quidditati esse attri*uitur% non so)um esse% sed ipsa quidditas creari dicitur2 quia antequam esse ha*eat% nihi) est% nisi /orte in inte))ectu creantis% u*i non est creatura% sed creatri+ essentia& [5 0 3# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 3 Ad tertium dicendum% quod ratio i))a pro*at% quod materia prima per se non creatur3 sed e+ hoc non sequitur quod non creetur su* /orma3 sic enim ha*et esse in actu& Articu)us 0 Se+to quaeritur utrum sit unum tantum creationis principium

(t ,idetur quod non& [5 0 0# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& ' $icit enim $ion>sius2 non est causa ma)i *onum& A)iquod autem ma)um est in mundo& Aut er.o est causatum a* a)iqua causa quae non est *onum3 aut nu))o modo est causatum% sed est causa prima3 et utro)i*et modo oportet ponere p)ura creationis principia2 nam constat primum principium creationis *onorum esse *onum& [5 0 5# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 1 Sed diceretur% quod *onum non est causa ma)i per se% sed per accidens&4 Sed contra% omnis e//ectus qui est a)icuius causae per accidens% est a)terius causae per se3 cum omne per accidens ad per se reducatur& Si er.o ma)um est e//ectus *oni per accidens% erit per se e//ectus a)icuius a)terius3 et sic idem quod prius& [5 0 # $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 3 Praeterea% e//ectus causae per accidens% accidit praeter intentionem causae% et non /it& Si er.o *onum est causa ma)i per accidens% sequeretur quod ma)um non sit /actum& Sed nihi) est non creatum nisi creationis principium% ut supra% art& praeced&% ostensum est& (r.o ma)um est creationis principium& [5 0 7# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& ! Praeterea% nu))um nocumentum accidit in e//ectu praeter intentionem a.entis% nisi ,e) propter i.norantiam a.entis qui non pro,idet% ,e) propter impotentiam quam ,itare non potest& Sed in $eo% qui est creator *oni% non est neque impotentia neque i.norantia& (r.o ma)um% quod noci,um est% $ei e//ecti*us non potest praeter intentionem pro,enire& -am Au.ustinus dicit% quod ideo dicitur ma)um% quia nocet& [5 07"# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 5 Praeterea% quod est per accidens est ut in pauciori*us% ut ha*etur in II Ph>sic& Ma)um autem est ut in p)uri*us% ut ha*etur in II Topic& (r.o ma)um non est a* a)iqua causa per accidens&

[5 07'# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 0 Praeterea% ma)um% secundum Au.ustinum% non ha*et causam e//icientem sed de/icientem& Sed causa per accidens est causa e//iciens& (r.o *onum non est causa ma)i per accidens& [5 071# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 5 Praeterea% quod non est% non ha*et causam3 quia quod non est% neque causa neque causatum est& Sed ma)um nihi) est% secundum Au.ustinum& (r.o ma)um non ha*et a)iquam causam nec per se nec per accidens& ;a)sum est er.o quod dice*atur% quod *onum est causa ma)i per accidens& [5 073# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& Praeterea% secundum phi)osophum% i))ud cui a)iquid inest per prius% est causa omnium in qui*us i))ud per posterius in,enitur2 sicut i.nis est causa ca)oris in omni*us ca)idis& Sed ma)itia per prius /uit in $ia*o)o& (r.o ipse est causa ma)itiae in omni*us ma)is3 et sic est unum principium omnium ma)orum% sicut et *onorum& [5 07!# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 7 Praeterea% secundum $ion>sium% *onum contin.it uno modo2 sed ma)um omni/ariam& Ma)um er.o propinquius est ad esse quam *onum& Si er.o *onum est natura a)iqua indi.ens creatore% et ma)um etiam indi.e*it creatore3 et sic idem quod prius& [5 075# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '" Praeterea% quod non est non potest esse .enus nec species& Sed ma)um ponitur .enus& $icitur enim in praedicamentis% quod *onum et ma)um non sunt in .enere% sed sunt .enera a)iorum& (r.o ma)um est ens2 et sic indi.et a)iquo creante2 unde cum non creetur a *ono% ,idetur quod oporteat a)iquod ma)um ponere creationis principium& [5 070# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '' Praeterea% utrumque contrariorum est natura a)iqua positi,e2 contraria enim sunt in eodem .enere& Quod autem non est% non potest esse in .enere& Sed *onum et ma)um

sunt contraria& (r.o est natura a)iqua3 et sic idem quod prius& [5 075# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '1 Praeterea% di//erentiae constituti,ae speciei si.ni/icant naturam a)iquam3 unde uno modo natura est unumquodque in/ormans speci/ica di//erentia% ut 6oetius dicit& Sed ma)um est di//erentia constituti,a speciei a)icuius2 *onum enim et ma)um sunt di//erentiae ha*ituum& (r.o ma)um est natura a)iqua3 et sic idem quod prius& [5 07 # $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '3 Praeterea% (cc)i& @@@III% '52 contra ma)um *onum est% et contra ,itam mors% sic et contra ,irum iustum peccator& Si er.o est unum creationis principium *onum% oportet esse a)iud ma)um quod sit ei contrarium& [5 077# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '! Praeterea% intentio et remissio dicuntur per respectum ad a)iquem terminum& Sed in,enitur a)iquid esse a)io peius& (r.o oportet in,eniri a)iquid quod sit pessimum% in quo sit ma)orum terminus2 et i))ud oportet esse principium omnium ma)orum% sicut summum *onum est principium *onorum& [5 5""# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '5 Praeterea% Matth& :II% ' % dicitur2 non potest ar*or *ona /ructus ma)os /acere& A)iquid autem in,enitur esse ma)um in mundo& (r.o non potest esse /ructus% id est e//ectus% causae *onae% quae per ar*orem *onam si.ni/icatur3 et sic oportet quod omnium ma)orum sit causa a)iquod primum ma)um& [5 5"'# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '0 Praeterea% 8enes& I% 1% dicitur quod in principio creationis rerum erant tene*rae super /aciem a*>ssi& Sed a *ono% quod ha*et naturam )ucis% non potest esse creatio tene*rarum& (r.o creatio quae i*i descri*itur% non est a *ono principio% sed a ma)o& [5 5"1# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '5 Praeterea% omne quod e+it a* a)iquo% attestatur ei a quo e+it% in quantum est ei simi)e& Sed ma)um nu))o modo

attestatur $eo% nec ha*et in ipso a)iquam simi)itudinem& (r.o non potest esse a* ipso% sed a* a)io principio& [5 5"3# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& ' Praeterea% nihi) e+it a* a)iquo% nisi quod est in ipso in potentia& Sed ma)um non est in $eo nec in actu nec in potentia& (r.o non est a $eo3 et sic idem quod prius& [5 5"!# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& '7 Praeterea% sicut .eneratio est motus natura)is% ita et corruptio& Sed corruptio terminatur ad pri,ationem% sicut .eneratio ad /ormam& (r.o sicut /orma inducitur e+ intentione naturae% ita et pri,atio2 et sic oportet quod ma)um% quod est pri,atio% ha*eat a)iquam causam a.entem per se% sicut et /orma& [5 5"5# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 1" Praeterea% omne a.ens% a.it e+ praesuppositione primi a.entis& Sed )i*erum ar*itrium% cum peccat% non a.it e+ praesuppositione di,inae actionis2 nam a)iquod peccatum est% sicut /ornicatio ,e) adu)terium% quod non potest a sua de/ormitate separari% quae non potest esse a $eo& (r.o oportet quod )i*erum ar*itrium sit primum a.ens% ,e) quod reducatur ad a)iquod a)iud primum a.ens quam $eum& [5 5"0# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 1' Sed diceretur% quod su*stantia actus peccati est a $eo% non autem de/ormitas&4 Sed contra est quod Commentator dicit2 impossi*i)e est unius a.entis actionem terminari ad materiam% et a)terius ad /ormam& Sed de/ormitas est quasi /orma actus peccati& (r.o non potest esse de/ormitas peccati a* uno auctore% et su*stantia a* a)io& [5 5"5# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 11 Praeterea% a* uno simp)ici non procedit nisi simp)e+& Sed $eus est omnino simp)e+& (r.o huiusmodi composita non sunt a* ipso% sed a* a)io auctore& [5 5" # $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 13 Praeterea% macu)a a)iquid ponit in anima2 si enim esset .ratiae pri,atio so)um% tunc per quod)i*et peccatum morta)e homo ha*eret macu)am omnium peccatorum& Sed

macu)a peccati non est a $eo% cum $eus non sit i))ius rei auctor cuius est u)tor% secundum ;u).entium% et cum non sit a* aeterno% oportet quod ha*eat causam& (r.o oportet reducere in a)iquam causam primam% quae non est $eus& [5 5"7# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 1! Praeterea% (cc)e& III% '!% dicitur2 didici quod omnia opera quae /ecit $eus% perse,erant in aeternum& Haec autem corrupti*i)ia in aeternum non perse,erant& (r.o non sunt opera $ei% sed oportet ea reducere in a)iud principium& [5 5'"# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 15 Praeterea% omne a.ens a.it si*i simi)e& Sed huiusmodi corpora corrupti*i)ia non sunt $eo simi)ia2 nam $eus spiritus est% ut ha*etur Ioan& I: 1!& (r.o huiusmodi corrupti*i)ia non sunt a $eo3 et sic idem quod prius& [5 5''# $e potentia% q& 3 a& 0 ar.& 10 Praeterea% natura semper /ecit quod me)ius est% secundum phi)osophum et hoc e+ *onitate naturae pro,enit& Sed *onitas $ei est per/ectior quam naturae& (r.o $eus /acit a)iquid quanto me)ius potest& Sed me)iora sunt spiritua)ia corpora)i*us& (r.o corpora)ia non /acit $eus3 quia si /ecisset $eus ea% dedisset eis spiritua)em *onitatem3 et sic re)inquitur quod oportet ponere p)ura creationis principia& [5 5'1# $e potentia% q& 3 a& 0 s& c& ' Sed contra& (st quod ha*etur Isai& @9:% ,ers& 02 e.o dominus% et non est a)ter $eus% /ormans )ucem et creans tene*ras% /aciens pacem et creans ma)um3 e.o dominus /aciens omnia haec& [5 5'3# $e potentia% q& 3 a& 0 s& c& 1 Praeterea% ma)um non radicatur nisi in natura *oni% ut mani/estat $ion>sius& Hoc autem non esset% si ma)um ha*eret contrarium creationis principium ei qui creat *ona2 a)ias principium ma)orum esset potentius quam principium *onorum% e+ quo in ipsis *onis e//ectum suum induceret& (r.o ma)um non est a* a)iquo a)io creationis principio quam *onum& [5 5'!# $e potentia% q& 3 a& 0 s& c& 3

Praeterea% phi)osophus pro*at% esse unum primum motorem& Hoc autem non esset% si essent di,ersa creationis principia prima2 nam unum principium non .u*ernaret nec mo,eret creaturas a)terius principii si*i contrarii& -on est er.o nisi unum tantum creationis principium& [5 5'5# $e potentia% q& 3 a& 0 co& Respondeo& $icendum quod% sicut dictum est% antiqui phi)osophi specia)ia principia tantum naturae considerantes% e+ consideratione materiae in hunc errorem de,enerunt% quod non omnia natura)ia creata esse crede*ant2 ita quod e+ consideratione contrariorum% quae cum materia ponuntur principia in natura% de,enerunt in hoc ut rerum duo prima principia constituerent2 et hoc propter trip)icem de/ectum qui eis aderat in contrariorum consideratione& Primus erat% quia contraria considera*ant secundum hoc tantum quod di,ersa sunt e+ natura speciei% non autem secundum quod est a)iquid unum in eis e+ natura .eneris% )icet contraria in eodem .enere sint2 unde non attri*ue*ant eis causam secundum id in quo con,eniunt% sed secundum hoc in quo di//erunt2 et propter hoc in duo prima contraria% sicut in duas primas causas% omnia contraria redu+erunt% ut ha*etur in I Ph>sic& Sed inter eos (mpedoc)es prima contraria etiam primas causas a.entes posuit% sci)icet amicitiam et )item2 et hic% ut ha*etur I Metaph&% primo posuit *onum et ma)um principia& Secundus de/ectus /uit% quia utrumque contrariorum aequa)iter iudica*ant3 cum tamen oporteat semper duorum contrariorum unum esse cum pri,atione a)terius2 et propter hoc unum est per/ectum et a)iud imper/ectum% et unum me)ius et a)iud peius% ut ha*etur I Ph>s& (t e+inde pro,enit quod tam *onum quam ma)um% quae ,ide*antur esse .enera)iora contraria% pone*ant quasi quasdam naturas di,ersas& (t inde /uit quod P>tha.oras posuit duo .enera rerum% sci)icet *onum et ma)um3 et in .enere *oni posuit omnia per/ecta% ut )ucem% mascu)um% quietem et huiusmodi3 et in .enere ma)i posuit omnia imper/ecta% ut tene*ras% /eminam et huiusmodi& Tertius de/ectus /uit% quia iudica,erunt de re*us secundum quod in se considerantur tantum% ,e) secundum ordinem unius rei ad a)iam rem particu)arem% non autem in comparatione ad totum ordinem uni,ersi& (t inde est quod si in,enerunt a)iquam rem esse a)teri noci,am% ,e) esse in

se imper/ectam respectu a)iarum per/ectarum% iudica,erunt eam simp)iciter ma)am secundum naturam suam% et non ducere ori.inem a causa *oni& (t propterea P>tha.oras /eminam% quae est quid imper/ectum% posuit in .enere ma)i& (t e+ hac radice pro,enit quod Manichaei corrupti*i)ia% quae respectu incorrupti*i)ium3 et ,isi*i)ia% quae respectu in,isi*i)ium3 et ,etus testamentum% quod respectu no,i testamenti% imper/ecta sunt% non posuerunt esse a $eo *ono% sed a contrario principio& (t praecipue% cum ,iderent a)icui creaturae *onae% utpote homini% pro,enire a)iquod nocumentum e+ a)iqui*us ,isi*i)ium et corrupti*i)ium creaturarum& Hic autem error est omnino impossi*i)is3 sed oportet omnia reducere in unum principium primum% quod est *onum2 quod quidem tri*us rationi*us ostenditur ad praesens& Quarum prima est% quia in qui*uscumque di,ersis in,enitur a)iquid unum commune% oportet ea reducere in unam causam quantum ad i))ud commune% quia ,e) unum est causa a)terius% ,e) am*orum est a)iqua causa communis& -on enim potest esse quod i))ud unum commune utrique con,eniat secundum i))ud quod proprie utrumque eorum est% ut in praecedenti quaestione% art& praec&% est ha*itum& Omnia autem contraria et di,ersa% quae sunt in mundo% in,eniuntur communicare in a)iquo uno% ,e) in natura speciei% ,e) in natura .eneris% ,e) sa)tem in ratione essendi2 unde oportet quod omnium istorum sit unum principium% quod est omni*us causa essendi& (sse autem% in quantum huiusmodi% *onum est2 quod patet e+ hoc quod unumquodque esse appetit% in quo ratio *oni consistit% sci)icet quod sit appeti*i)e3 et sic patet quod supra quas)i*et di,ersas causas oportet ponere a)iquam causam unam% sicut etiam apud natura)es supra ista contraria a.entia in natura ponitur unum a.ens primum sci)icet cae)um% quod est causa di,ersorum motuum in istis in/eriori*us& Sed quia in ipso cae)o in,enitur situs di,ersitas in quam sicut in causam reducitur in/eriorum corporum contrarietas% u)terius oportet reducere in primum motorem% qui nec per se nec per accidens mo,eatur& Secunda ratio est% quia omne a.ens a.it secundum quod actu est% et per consequens secundum quod est a)iquo modo per/ectum& Secundum autem quod ma)um est% non est actu% cum unumquodque dicatur ma)um e+ hoc quod potentia est pri,ata proprio et de*ito actu& Secundum ,ero quod actu

est unumquodque% *onum est2 quia secundum hoc ha*et per/ectionem et entitatem% in qua ratio *oni consistit& -ihi) er.o a.it in quantum ma)um est% sed unumquodque a.ens a.it in quantum *onum est& Impossi*i)e est er.o ponere a)iud acti,um rerum principium nisi *onum& (t cum omne a.ens a.at si*i simi)e% nihi) etiam /it nisi secundum quod actu est3 ac per hoc% secundum quod *onum est& (+ utraque er.o parte positio est impossi*i)is qua ponitur ma)um esse principium creationis ma)orum& (t huic rationi concordant ,er*a $ion>sii qui dicit% quod ma)um non a.it nisi ,irtute *oni% et quod ma)um est praeter intentionem et .enerationem& Tertia ratio est% quia% si di,ersa entia essent omnino a contrariis principiis in unum principium non reductis% non possent in unum ordinem concurrere nisi per accidens& (+ mu)tis enim non /it coordinatio nisi per a)iquem ordinantem% nisi /orte mu)ta casua)iter in idem concurrant& :idemus autem corrupti*i)ia et incorrupti*i)ia% spiritua)ia et corpora)ia% per/ecta et imper/ecta in unum ordinem concurrere& -am spiritua)ia mo,ent corpora)ia% quod ad minus in homine apparet& Corrupti*i)ia etiam per corpora incorrupti*i)ia disponuntur% sicut patet in a)terationi*us e)ementorum a corpori*us cae)esti*us& -ec potest dici% quod haec casua)iter e,eniant% nam non contin.eret ita semper ,e) in maiori parte% sed so)um in pauciori*us& Oportet er.o omnia ista di,ersa in a)iquod unum primum principium reducere a quo in unum ordinantur2 unde phi)osophus conc)udit quod unus est principatus& [5 5'0# $e potentia% q& 3 a& 0 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod ma)um% sicut supra ostensum est% cum non sit ens% sed de/ectus entis% non potest esse per se )oquendo% /actum3 et pro tanto dicit $ion>sius% quod *onum non est causa ma)i3 non autem ad hoc quod ma)um in causam primam reducatur& [5 5'5# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 1 Ad secundum dicendum% quod o*iectio i))a procedit de e//ectu qui potest per se causam ha*ere& Ta)e autem non est ma)um2 unde nec proprie e//ectus dici potest& [5 5' # $e potentia% q& 3 a& 0 ad 3

Ad tertium dicendum% quod% ma)um est incidens e//ecti*us3 sed non est /actum% per se )oquendo3 quod e+ hoc patet quod non est intentum& -ec tamen sequitur quod sit primum principium% nisi cum hoc adderetur quod ma)um esset natura quaedam& Sicut enim ma)um per hoc quod non est ens% sed entis pri,atio% caret propria ratione e//ectus3 ita et mu)to amp)ius caret ratione causae% ut pro*atum est& [5 5'7# $e potentia% q& 3 a& 0 ad ! Ad quartum dicendum% quod% secundum Au.ustinum% $eus est adeo *onus quod numquam a)iquod ma)um esse permitteret% nisi esset adeo potens quod de quo)i*et ma)o posset e)icere *onum& Unde nec propter impotentiam nec propter i.norantiam $ei est quod ma)a in mundo pro,eniunt3 sed est e+ ordine sapientiae suae et ma.nitudine *onitatis% e+ qua pro,enit quod mu)tip)icantur di,ersi .radus *onitatis in re*us3 quorum mu)ti de/icerent% si nu))um ma)um esse permitteret3 non enim esset *onum patientiae% nisi accidente ma)o persecutionis3 nec esset *onum conser,ationis ,itae in )eone% nisi esset ma)um corruptionis in anima)i*us e+ qui*us ,i,it& [5 51"# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 5 Ad quintum dicendum% quod ma)um nunquam in,enitur nisi in pauciori*us% si re/eruntur e//ectus ad causas proprias2 quod quidem in natura)i*us patet& -am peccatum ,e) ma)um non accidit in actione naturae% nisi propter impedimentum super,eniens i))i causae a.enti3 quod quidem non est nisi in pauciori*us% ut sunt monstra in natura% et a)ia huiusmodi& In ,o)untariis autem ma.is ,idetur ma)um esse ut in p)uri*us quantum ad /acti*i)ia% in quantum ars non de/icit nisi ut in pauciori*us% imitatur enim naturam& In a.i*i)i*us autem% circa quae sunt ,irtus et ,itium% est dup)e+ appetitus mo,ens% sci)icet rationa)is et sensua)is3 et id quod est *onum secundum unum appetitum% est ma)um secundum a)terum% sicut prosequi de)ecta*i)ia est *onum secundum appetitum sensi*i)em% qui sensua)itas dicitur% quam,is sit ma)um secundum appetitum rationis& (t quia p)ures sequuntur sensus quam rationem% ideo p)ures in,eniuntur ma)i in homini*us quam *oni& Sed tamen sequens appetitum rationis in p)uri*us *ene se ha*et% et non nisi in pauciori*us ma)e&

[5 51'# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod dup)e+ est causa per accidens& Una quae a)iquid operatur ad e//ectum3 sed dicitur causa eius per accidens% quia praeter intentionem i))e e//ectus a ta)i causa sequitur3 sicut patet in eo qui /odiendo sepu)crum% in,enit thesaurum& A)ia causa per accidens est quae nihi) operatur ad e//ectum3 sed e+ eo quod accidit causae a.enti% causa per accidens nominatur3 sicut a)*um dicitur esse causa domus per accidens% eo quod accidit aedi/icatori& Simi)iter dup)e+ est e//ectus per accidens& Unus ad quem potest terminari actio causae% )icet praeter eius intentionem accidat% sicut in,entio thesauri3 et ta)is e//ectus )icet sit huiusmodi causae per accidens% potest esse a)terius causae e//ectus per se& Hoc autem modo ma)um non ha*et causam per accidens3 quia% sicut iam dictum est% non potest esse terminus a)icuius actionis& A)ius e//ectus per accidens est ad quem non terminatur actio a)icuius a.entis3 sed e+ eo quod accidit e//ectui% e//ectus per accidens nominatur3 sicut a)*um accidens domui% potest dici e//ectus per accidens aedi/icatoris3 et sic nihi) prohi*et ma)um ha*ere causam per accidens& [5 511# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 5 Ad septimum dicendum% quod ma)um )icet non sit natura a)iqua% non est tamen ne.atio pura% sed est pri,atio3 quae secundum phi)osophum est ne.atio a)icui su*iecto inhaerens2 nam pri,atio est ne.atio in su*stantia3 unde e+ hoc ipso quod accidit a)icui% potest ei causa per accidens assi.nari modo praedicto& [5 513# $e potentia% q& 3 a& 0 ad Ad octa,um dicendum% quod ma)um per prius inest $ia*o)o quam a)iis% tempore% non natura% quasi ma)itia sit eius essentia ,e) accidens e+ principiis propriae naturae deri,atum& -ec o*stat% si ipse est a)iis peior% cum hoc non sit propter connatura)itatem ma)itiae ad ipsum% sed per accidens% quia amp)ius pecca,it& I))a autem principia a)iorum sunt de qui*us a)iquid ma+ime dicitur per se% et non secundum accidens& [5 51!# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 7

Ad nonum dicendum% quod e+ per/ectione *oni est quod so)um uno modo contin.at3 nam non potest esse a)iquid per/ectum% nisi omni*us concurrenti*us e+ qui*us eius per/ectio quasi inte.ratur& Quodcumque autem eorum de/iciat% est imper/ectum% et per consequens ma)um3 unde e+ imper/ectione ma)i est quod ma)um mu)tip)iciter contin.it3 et ideo ma)um ha*et minus de ratione entis quam *onum& [5 515# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '" Ad decimum dicendum% quod ,er*um phi)osophi est accipiendum secundum opinionem P>tha.orae% qui posuit *onum et ma)um esse .enera% ut prius dictum est& Ha*et tamen eius opinio a)iquid ,eritatis& -am cum *onum positi,e dicatur ma)um ,ero pri,ati,e% ut dictum est3 sicut omnis /orma ha*et rationem *oni% ita omnis pri,atio ha*et rationem ma)i3 et sic *onum et ma)um quodammodo con,ertuntur cum ente et cum pri,atione entis& In qui*us)i*et autem contrariis% ut pro*atur in @ Metaph&% inc)uditur pri,atio et ha*itus3 et ideo semper a)terum contrariorum quod est per/ectius reducitur ad *onum3 et a)terum quod est imper/ectius reducitur ad ma)um& Unde phi)osophus dicit% quod a)tera pars contrarietatis ad ma)e/icium pertinet% et pro tanto *onum et ma)um possunt dici contrariorum .enera& [5 510# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '' Ad undecimum dicendum% quod ma)um% quod est contrarium *ono% non dicit pri,ationem so)am% sed ha*itum quemdam cum pri,atione3 qui quidem ha*itus non ha*et rationem ma)i in quantum ha*et de ente% sed in quantum ha*et adiunctam pri,ationem per/ectionis de*itae& [5 515# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod ma)um% in quantum est pri,atio so)a% non ponitur di//erentia constituti,a ha*itus ,itiosi% sed secundum quod adiun.itur intentioni /inis inde*ite% in qua non in,enitur ratio ma)i e+ /ine intento% nisi in quantum cum hoc /ine non potest stare de*itus /inis2 sicut cum /ine de)ectationis carna)is non potest stare *onum rationis& Ideo autem in ha*iti*us animae specia)iter *onum et ma)um poni dicuntur% quia mora)es actus% et per

consequens ha*itus% speci/icantur e+ /ine% qui est quasi /orma ,o)untatis% quae est principium proprium ma)orum actuum& 6onum ,ero et ma)um dicuntur per comparationem ad /inem& [5 51 # $e potentia% q& 3 a& 0 ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod non inte))i.itur contra ma)um esse *onum sicut unum principium primum contra a)iud principium primum% sed sicut duo pro,enientia e+ uno primo principio3 quorum unum per se pro,enit% et a)iud per accidens3 quod patet e+ eo quod su*ditur2 et sic intuere in omnia opera a)tissimi% et cetera& [5 517# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod ma)um non intenditur per accessum ad a)iquem terminum% sed per recessum a* a)iquo termino2 sicut enim dicitur a)iquid *onum per participationem *oni% ita dicitur ma)um per recessum a *ono& [5 53"# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod dominus per ar*orem *onam inte))i.it causam *oni% non quidem primam% sed pro+imam ad a)iquem sin.u)arem e//ectum3 et simi)e est de ar*ore ma)a3 unde per ar*orem ma)am haereticos ,u)t inte))i.i% qui e+ suis operi*us co.noscuntur% quasi ar*or e+ /ructi*us2 et hoc etiam patet per simi)itudinem attendenti3 nam /ructus non est ar*or causa prima% sed radi+& Si tamen per ar*orem uni,ersa)iter omnem causam inte))i.amus% sicut $ion>sius ,idetur accipere2 tunc respondendum est% quod *onum non est per se causa ma)i% sicut ad primum dictum est& [5 53'# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod tene*rae% de qui*us in principio creationis dicitur% non /uerunt a)iqua creatura% sed so)a carentia )ucis in aere3 non tamen ma)um% quia i))a so)a carentia *oni et ma)i rationem inducit quae est eius quod potest et de*et inesse& -on enim est ma)um in )apide% qui non ha*et sensum3 ,e) in puero statim nato% qui non am*u)at& -ec tamen e+ imper/ectione a.entis pro,enit quod

aerem sine )uce crea,it% sed a* eius sapientia2 cuius ordo requirit quod a)iquid e+ imper/ecto ad per/ectum ducatur& [5 531# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod o*iectio i))a procedit% ac si ma)um ha*eret causam per se% quod supra ostensum est /a)sum esse& [5 533# $e potentia% q& 3 a& 0 ad ' (t simi)iter dicendum ad decimumocta,um& [5 53!# $e potentia% q& 3 a& 0 ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod a)iter se ha*et natura ad .enerationem et corruptionem& ;orma enim quae est terminus .enerationis% est per se intenta tam a natura uni,ersa)i quam a natura particu)ari2 pri,atio ,ero est praeter intentionem naturae particu)aris3 est autem secundum intentionem naturae uni,ersa)is% non quidem ut per se intenta% sed quia sine pri,atione a)icuius /ormae non potest a)ia /orma introduci3 et sic .eneratio est natura)is omni*us modis& Corruptio ,ero dicitur quandoque contra naturam% ha*ito respectu ad naturam particu)arem& [5 535# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod in actu peccati quidquid est entitatis ,e) actionis reducitur in $eum sicut in primam causam3 quod ,ero est i*i de/ormitatis reducitur sicut in causam in )i*erum ar*itrium3 sicut quod est de .ressu in c)audicatione reducitur in ,irtutem moti,am sicut in primam causam3 quidquid autem est i*i o*)iquitatis pro,enit e+ cur,itate cruris& [5 530# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 1' Ad ,icesimumprimum dicendum% quod ratio i))a procedit de duo*us a.enti*us omnino disparatis% non autem quando unum a.ens in a)io operatur2 sic enim potest unus eorum esse e//ectus& $eus autem in omni natura et ,o)untate operatur3 unde ratio non sequitur& [5 535# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 11 Ad ,icesimumsecundum dicendum% quod ratio i))a procedit de a.ente per necessitatem naturae% quod si unum sit%

unum e//ectum producit& -ec tamen oportet e//ectum esse simp)icem sicut causam2 quia nec in uni,ersa)itate nec in simp)icitate oportet e//ectum causae aequari& $eus ,ero non a.it per necessitatem naturae% sed per ,o)untatem2 unde potest simp)icia et composita muta*i)ia et immuta*i)ia /acere& [5 53 # $e potentia% q& 3 a& 0 ad 13 Ad ,icesimumtertium dicendum% quod macu)a in anima non ponit naturam a)iquam% sed so)am .ratiae pri,ationem% tamen cum respectu ad actum peccati praecedentem% qui huius pri,ationis causa /uit ,e) esse potuit2 et sic non oportet quod ha*eat macu)am a)icuius peccati% qui actum peccati i))ius non commisit& [5 537# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 1! Ad ,icesimumquartum dicendum% quod opera $ei perse,erant in aeternum% non secundum numerum% sed secundum speciem ,e) .enus% et secundum su*stantiam% non secundum modum essendi2 praeterit enim /i.ura huius mundi% ut dicitur I Cor& :II% 3'& [5 5!"# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 15 Ad ,icesimumquintum dicendum% quod $eus )icet sit spiritus% ha*et tamen in sua sapientia rationes corporum% qui*us corpora assimi)antur per modum quo arti/iciata arti/ici simi)antur quantum ad suam artem3 nihi)ominus tamen corpora $eo simi)antur quantum ad eius naturam% in quantum sunt et *ona sunt et unitatem a)iquam ha*ent& [5 5!'# $e potentia% q& 3 a& 0 ad 10 Ad ,icesimumse+tum dicendum% quod natura non /acit semper quod me)ius est ha*ito respectu ad partem% sed ha*ito respectu ad totum3 a)ias totum corpus hominis /aceret ocu)um ,e) cor3 hoc enim unicuique partium me)ius esset% sed non toti& Simi)iter )icet me)ius esset a)icui rei quod in a)tiori ordine poneretur% non tamen esset me)ius uni,erso% quod imper/ectum remaneret% si omnes creaturae unius ordinis essent& Articu)us 5

Septimo quaeritur utrum $eus operetur in operatione naturae (t ,idetur quod non& [5 5!!# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& ' -atura enim neque de/icit in necessariis neque a*undat in super/)uis& Sed ad actionem natura)em su//icit ,irtus acti,a e+ parte a.entis% et passi,a e+ parte recipientis& (r.o non requiritur ,irtus di,ina in re*us operans& [5 5!5# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 1 Sed dices% quod ,irtus acti,a naturae dependet in sua operatione a* operatione di,ina&4 Sed contra% sicut operatio naturae creatae dependet a* operatione di,ina% ita operatio corporis e)ementaris dependet a* operatione corporis cae)estis2 nam corpus cae)este comparatur ad corpus e)ementare sicut causa prima ad secundam& -on autem dicitur% quod corpus cae)este operetur in quo)i*et corpore e)ementari a.ente& (r.o non est dicendum% quod $eus operetur in qua)i*et operatione naturae& [5 5!0# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 3 Praeterea% si $eus operatur in qua)i*et operatione naturae% aut una et eadem operatione operatur $eus et natura% aut di,ersis& Sed non una et eadem2 unitas enim operationis attestatur unitati naturae3 unde quia in Christo sunt duae naturae% sunt etiam i*i duae operationes2 creaturae autem et $ei constat non esse unam naturam& Simi)iter nec est possi*i)e quod sint operationes di,ersae2 nam di,ersae operationes non ,identur ad idem /actum terminari3 cum motus et operationes penes terminos distin.uantur& (r.o nu))o modo est possi*i)e quod $eus in natura operetur& [5 5!5# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& ! Sed dices% quod duae operationes possunt terminari ad idem% quae se ha*ent secundum prius et posterius&4 Sed contra% ea quae immediate se ha*ent ad a)iquid unum% non ha*ent ad in,icem ordinem& Sed tam $eus quam natura immediate operatur e//ectum natura)em& (r.o operatio $ei

et operatio naturae non se ha*ent secundum prius et posterius& [5 5! # $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 5 Praeterea% quandocumque $eus a)iquam naturam instituit% e+ hoc ipso dat ei omnia i))a quae sunt de ratione i))ius naturae3 sicut e+ hoc ipso quod /acit hominem% dat ei animam rationa)em& Sed de ratione ,irtutis est quod sit principium a.endi% cum ,irtus sit u)timum potentiae% quae est principium a.endi in a)io secundum quod est a)iud% ut dicitur in : Metaph& (r.o e+ hoc ipso quod ,irtutes natura)es re*us indidit% dedit eis quod operationes natura)es per/icerent& -on er.o oportet quod u)terius in re*us natura)i*us operetur& [5 5!7# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 0 Sed dices% quod ,irtutes natura)es non possent durare% sicut nec a)ia entia% nisi ,irtute di,ina continerentur&4 Sed contra% non est idem operari ad rem et operari in re& Sed operatio $ei qua ,irtutem natura)em ,e) /acit ,e) in esse conser,at% est operatio ad i))am ,irtutem constituendam ,e) conser,andam& -on er.o propter hoc potest dici% quod $eus in ,irtute natura)i operante operetur& [5 55"# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 5 Praeterea% si $eus in natura operante operatur% oportet quod operando a)iquid rei natura)i tri*uat2 nam a.ens% a.endo% a)iquid actu /acit& Aut er.o i))ud su//icit ad hoc quod natura possit per se operari% aut non& Si su//icit% cum etiam ,irtutem natura)em $eus naturae tri*uerit% eadem ratione potest dici quod et ,irtus natura)is su//icie*at ad a.endum2 nec oporte*it quod $eus% postquam ,irtutem naturae contu)it% u)terius ad eius operationem a)iquid operetur& Si autem non su//icit% oportet quod i*i a)iquid a)iud iterum /aciat3 et si i))ud non su//icit% iterum a)iud% et sic in in/initum3 quod est impossi*i)e& -am unus e//ectus non potest dependere a* actioni*us in/initis2 quia cum in/inita non sit pertransire% nunquam comp)eretur& (r.o standum est in primo% dicendo quod ,irtus natura)is su//icit ad actionem natura)em% sine hoc quod $eus in ea u)terius operetur& [5 55'# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.&

Praeterea% posita causa e+ necessitate naturae a.ente% sequitur eius actio nisi per accidens impediatur% eo quod natura est determinata ad unum& Si er.o ca)or i.nis a.it e+ necessitate naturae2 er.o posito ca)ore% sequitur ca)e/actio% nec requiritur a)iqua ,irtus superior a.ens in ipso& [5 551# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& 7 Praeterea% ea quae sunt omnino disparata% possunt a* in,icem separari& Sed actio $ei et actio naturae sunt omnino disparatae3 cum $eus a.at per ,o)untatem% natura ,ero per necessitatem& (r.o actio $ei potest separari a* actione naturae3 et ita non oportet quod $eus in natura a.ente operetur& [5 553# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '" Praeterea% creatura in se considerata% $ei simi)itudinem ha*et% in quantum actu est% et actu a.it3 et secundum hoc est di,inae *onitatis particeps& Hoc autem non esset% si ,irtus sua ad a.endum non su//iceret& Su//icit er.o creatura ad a.endum sine hoc quod $eus in ea operetur& [5 55!# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '' Praeterea% duo An.e)i in uno )oco esse non possunt% ut a qui*usdam dicitur% ne operationum con/usio sequatur3 quia An.e)us u*i est% i*i operatur& P)us autem distat $eus a natura quam unus An.e)us a* a)io& (r.o $eus non potest simu) in eodem cum natura operari& [5 555# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '1 Praeterea% (cc)i& @I% '!% dicitur% quod $eus /ecit hominem% et re)iquit eum in manu consi)ii sui& -on autem re)iquisset% si semper in ,o)untate operaretur& (r.o non operatur in ,o)untate operante& [5 550# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '3 Praeterea% ,o)untas est domina sui actus& Hoc autem non esset% si a.ere non posset nisi $eo in ipsa operante3 cum ,o)untas nostra non sit domina di,inae operationis& (r.o $eus non operatur in ,o)untate nostra operante& [5 555# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '!

Praeterea% )i*erum est quod causa sui est% ut dicitur in I Metaph& Quod er.o non potest a.ere nisi causa in ipso a.ente non est )i*erum in a.endo& Sed ,o)untas nostra est )i*era in a.endo& (r.o potest a.ere% nu))a a)ia causa in ipsa operante2 et sic idem quod prius& [5 55 # $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '5 Praeterea% causa prima p)us est in/)uens in causatum quam causa secunda& Si er.o $eus operetur in ,o)untate et natura% sicut causa prima in secunda3 sequeretur quod de/ectus qui accidunt in operatione ,o)untatis et naturae% ma.is $eo quam naturae ,e) ,o)untati attri*uerentur3 quod est incon,eniens& [5 557# $e potentia% q& 3 a& 5 ar.& '0 Praeterea% posita causa su//icienter operante% super/)uum est a)terius causae operationem ponere& Sed constat% si $eus operetur in natura et ,o)untate% quod su//icienter operatur& (r.o super/)ueret omnis operatio naturae et ,o)untatis& Cum er.o in natura nihi) sit super/)uum3 nec natura nec ,o)untas a)iquid operaretur% sed so)us $eus& Hoc autem est incon,eniens& (r.o et primum% sci)icet quod $eus in natura et ,o)untate operetur& [5 50"# $e potentia% q& 3 a& 5 s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur Is& @@:I% ,ers& '12 omnia opera nostra operatus es in no*is% domine& [5 50'# $e potentia% q& 3 a& 5 s& c& 1 Praeterea% sicut ars praesupponit naturam% ita natura praesupponit $eum& Sed in operatione artis operatur natura3 non enim sine operatione naturae% artis operatio e//icitur% sicut i.ne emo))itur /errum ut percussione /a*ri e+tendatur& (r.o et $eus in operatione naturae operatur& [5 501# $e potentia% q& 3 a& 5 s& c& 3 Praeterea% secundum phi)osophum% homo .enerat hominem et so)& Sed sicut operatio hominis in .eneratione dependet a* actione so)is% ita et mu)to amp)ius actio naturae dependet a* actione $ei& (r.o quidquid operatur natura etiam $eus operatur&

[5 503# $e potentia% q& 3 a& 5 s& c& ! Praeterea% nihi) potest operari nisi sit ens& Sed natura non potest esse nisi $eo operante3 in nihi)um enim decideret nisi di,inae potentiae actione conser,aretur in esse% ut patet per Au.ustinum super 8enes& ad )itteram& (r.o natura non potest a.ere nisi $eo a.ente& [5 50!# $e potentia% q& 3 a& 5 s& c& 5 Praeterea% ,irtus $ei est in qua)i*et re natura)i% quia $eus in omni*us re*us esse dicitur per essentiam et potentiam et praesentiam& Sed non est dicendum quod ,irtus di,ina secundum quod est in re*us sit otiosa& (r.o secundum quod est in natura operatur& -ec potest dici quod a)iud quam ipsa natura operetur% cum non appareat i*i nisi una operatio& (r.o in qua)i*et naturae operatione $eus operatur& [5 505# $e potentia% q& 3 a& 5 co& Respondeo& $icendum% quod simp)iciter concedendum est $eum operari in natura et ,o)untate operanti*us& Sed quidam hoc non inte))i.entes% in errorem inciderunt2 attri*uentes $eo hoc modo omnem naturae operationem quod res penitus natura)is nihi) a.eret per ,irtutem propriam3 et ad hoc quidem ponendum sunt di,ersis rationi*us moti& Quidam enim )oquentes in )e.e Maurorum% ut Ra**i Mo>ses narrat% di+erunt% omnes huiusmodi natura)es /ormas accidentia esse2 et cum accidens in a)iud su*iectum transire non possit% impossi*i)e reputa*ant quod res natura)is per /ormam suam a)iquo modo induceret simi)em /ormam in a)io su*iecto3 unde dice*ant quod i.nis non ca)e/acit% sed $eus creat ca)orem in re ca)e/acta& Sed si o*iiceretur contra eos% quod e+ app)icatione i.nis ad ca)e/acti*i)e% semper sequatur ca)e/actio% nisi per accidens esset a)iquid impedimentum i.ni% quod ostendit i.nem esse causam ca)oris per se3 dice*ant% quod $eus ita statuit ut iste cursus ser,aretur in re*us% quod nunquam ipse ca)orem causaret nisi apposito i.ne3 non quod i.nis appositus a)iquid ad ca)e/actionem /aceret& Haec autem positio est mani/este repu.nans sensui2 nam cum sensus non sentiat nisi per hoc quod a sensi*i)i patitur <quod etsi in ,isu sit du*ium% propter eos qui ,isum e+tra mittendo /ieri dicunt% in tactu et in a)iis sensi*us est mani/estum=% sequitur quod homo non sentiat ca)orem i.nis si per i.nem a.entem non sit simi)itudo

ca)oris i.nis in or.ano sentiendi& Si enim i))a species ca)oris in or.ano a* a)io a.ente /ieret% tactus etsi sentiret ca)orem% non tamen sentiret ca)orem i.nis nec sentiret i.nem esse ca)idum% cum tamen hoc iudicet sensus% cuius iudicium in proprio sensi*i)i non errat& Repu.nat etiam rationi% per quam ostenditur in re*us natura)i*us nihi) esse /rustra& -isi autem res natura)es a)iquid a.erent% /rustra essent eis /ormae et ,irtutes natura)es co))atae2 sicut si cu)te))us non incideret% /rustra ha*eret acumen& ;rustra etiam requireretur appositio i.nis ad )i.na% si $eus a*sque i.ne )i.na com*ureret& Repu.nat etiam di,inae *onitati% quae sui communicati,a est3 e+ quo /actum est quod res $eo simi)es /ierent non so)um in esse% sed etiam in a.ere& Ratio ,ero quam pro se inducunt% est omnino /ri,o)a& -am cum dicitur accidens de su*iecto in su*iectum a)iud non transire% inte))i.itur de accidente eodem secundum numerum% non quia simi)e accidens secundum speciem possit induci in a)iud su*iectum ,irtute accidentis quod a)icui su*iecto natura)i inest& (t hoc est necesse in omni actione natura)i contin.ere& ;a)sum etiam est quod supponunt% omnes /ormas esse accidentia2 quia sic nu))um esset in re*us natura)i*us esse su*stantia)e% cuius principium /orma accidenta)is esse non potest% sed su*stantia)is tantum& Periret etiam .eneratio et corruptio% et mu)ta a)ia incon,enientia sequerentur& A,ice*ron etiam in )i*ro /ontis ,itae dicit% quod nu))a su*stantia corpora)is a.it% sed ,is spiritua)is penetrans per omnia corpora a.it in eis% et tanto corpus a)iquod est ma.is acti,um quanto est purius et su*ti)ius et per consequens a ,irtute spiritua)i penetra*i)ius& (t ad hoc inducit tres rationes2 quarum prima est% quod omne a.ens post $eum requirit su*iectam materiam in quam a.at3 corpora)i autem su*stantiae non su*iicitur a)iqua materia% et sic ,idetur quod a.ere non possit& Secunda est quia quantitas impedit actionem et motum2 cuius si.num ponit% quia mu)titudo quantitatis retardat motum et addit corpori .ra,itatem3 et ita su*stantia corpora)is quae est imp)icita quantitati% a.ere non potest& Tertia ratio est% quod su*stantia corpora)is est remotissima a primo a.ente% quod est a.ens tantum et non patiens% su*stantiae autem mediae sunt a.entes et patientes3 unde oportet su*stantiam corpora)em% quae est u)tima% esse patientem tantum et non a.entem& Sed in hoc est

mani/esta deceptio e+ hoc quod accipitur tota su*stantia corpora)is quasi una et eadem numero su*stantia% ac si non esset secundum esse su*stantia)e distincta sed so)o accidente& Si enim di,ersae su*stantiae corpora)es su*stantia)iter distinctae accipiantur% tunc non quae)i*et su*stantia corpora)is erit u)tima entium et remotissima a primo a.ente% sed una erit a)ia superior et primo a.enti propinquior% et sic una in a)ia a.ere poterit& Item in praedictis consideratur su*stantia corpora)is tantum secundum rationem materiae% et non ratione suae /ormae% cum tamen e+ utroque sit composita& Su*stantiae enim corpora)i competit esse u)timum entium% et non ha*ere in/erius su*iectum% ratione materiae% non autem ratione /ormae3 quia ratione /ormae est in/erius su*iectum omnis su*stantia in cuius materia est in potentia /orma i))a quam haec res desi.nata ha*et in actu& (t inde sequitur quod est mutua actio in su*stantiis corpora)i*us% cum in materia unius sit in potentia /orma a)terius% et e con,erso& Si autem ipsa /orma non est su//iciens ad a.endum eadem ratione nec ,is su*stantiae spiritua)is% quam corpora)is su*stantia per modum suum necesse est quod recipiat& Quantitas etiam non to))it motum et actionem% cum nihi) mo,eatur nisi quantum ut in :I Ph>sic& pro*atur& -ec est ,erum quod quantitas sit causa .ra,itatis& Hoc enim repro*atur in I: Cae)& et mundi& Unde et quantitas addit in ,e)ocitatem motus natura)is3 nam corpus .ra,e quanto est maius% tanto ,e)ocius deorsum /ertur% et simi)iter )e,e sursum& 9icet etiam quantitas secundum se non sit actionis principium non tamen potest assi.nari ratio quare actionem impediat% cum ma.is sit quoddam instrumentum qua)itatis acti,ae% nisi quatenus /ormae acti,ae in materia su*iecta quantitati receptae% esse quoddam )imitatum recipiunt et indi,iduatum ad materiam i))am% ut sic per actionem in a)iam materiam non se e+tendat& Sed quam,is esse indi,iduatum in materia consequantur% rationem tamen speciei non amittunt% e+ qua simi)e si*i in specie producere possunt% )icet ipsaemet in a)io su*iecto esse non possint& -on er.o sic est inte))i.endum quod $eus in omni re natura)i operetur% quasi res natura)is nihi) operetur3 sed quia in ipsa natura ,e) ,o)untate operante $eus operatur2 quod quidem qua)iter inte))i.i possit% ostendendum est& Sciendum namque est% quod actionis a)icuius rei res a)ia potest dici

causa mu)tip)iciter& Uno modo quia tri*uit ei ,irtutem operandi3 sicut dicitur in I: Ph>sic&% quod .enerans mo,et .ra,e et )e,e% in quantum dat ,irtutem per quam consequitur ta)is motus2 et hoc modo $eus a.it omnes actiones naturae% quia dedit re*us natura)i*us ,irtutes per quas a.ere possunt% non so)um sicut .enerans ,irtutem tri*uit .ra,i et )e,i% et eam u)terius non conser,at% sed sicut continue tenens ,irtutem in esse% quia est causa ,irtutis co))atae% non so)um quantum ad /ieri sicut .enerans% sed etiam quantum ad esse% ut sic possit dici $eus causa actionis in quantum causat et conser,at ,irtutem natura)em in esse& -am etiam a)io modo conser,ans ,irtutem dicitur /acere actionem% sicut dicitur quod medicinae conser,antes ,isum% /aciunt ,idere& Sed quia nu))a res per se ipsam mo,et ,e) a.it nisi sit mo,ens non motum& Tertio modo dicitur una res esse causa actionis a)terius in quantum mo,et eam ad a.endum3 in quo non inte))i.itur co))atio aut conser,atio ,irtutis acti,ae% sed app)icatio ,irtutis ad actionem3 sicut homo est causa incisionis cu)te))i e+ hoc ipso quod app)icat acumen cu)te))i ad incidendum mo,endo ipsum& (t quia natura in/erior a.ens non a.it nisi mota% eo quod huiusmodi corpora in/eriora sunt a)terantia a)terata3 cae)um autem est a)terans non a)teratum% et tamen non est mo,ens nisi motum% et hoc non cessat quousque per,eniatur ad $eum2 sequitur de necessitate quod $eus sit causa actionis cuius)i*et rei natura)is ut mo,ens et app)icans ,irtutem ad a.endum& Sed u)terius in,enimus% secundum ordinem causarum% esse ordinem e//ectuum% quod necesse est propter simi)itudinem e//ectus et causae& -ec causa secunda potest in e//ectum causae primae per ,irtutem propriam% quam,is sit instrumentum causae primae respectu i))ius e//ectus& Instrumentum enim est causa quodammodo e//ectus principa)is causae% non per /ormam ,e) ,irtutem propriam% sed in quantum participat a)iquid de ,irtute principa)is causae per motum eius% sicut do)a*ra non est causa rei arti/iciatae per /ormam ,e) ,irtutem propriam% sed per ,irtutem arti/icis a quo mo,etur et eam quoquomodo participat& Unde quarto modo unum est causa actionis a)terius% sicut principa)e a.ens est causa actionis instrumenti3 et hoc modo etiam oportet dicere% quod $eus est causa omnis actionis rei natura)is& Quanto enim a)iqua causa est a)tior% tanto est communior et

e//icacior% et quanto est e//icacior% tanto pro/undius in.reditur in e//ectum% et de remotiori potentia ipsum reducit in actum& In qua)i*et autem re natura)i in,enimus quod est ens et quod est res natura)is% et quod est ta)is ,e) ta)is naturae& Quorum primum est commune omni*us enti*us3 secundum omni*us re*us natura)i*us3 tertium in una specie3 et quartum% si addamus accidentia% est proprium huic indi,iduo& Hoc er.o indi,iduum a.endo non potest constituere a)iud in simi)i specie nisi prout est instrumentum i))ius causae% quae respicit totam speciem et u)terius totum esse naturae in/erioris& (t propter hoc nihi) a.it ad speciem in istis in/eriori*us nisi per ,irtutem corporis cae)estis% nec a)iquid a.it ad esse nisi per ,irtutem $ei& Ipsum enim esse est communissimus e//ectus primus et intimior omni*us a)iis e//ecti*us3 et ideo so)i $eo competit secundum ,irtutem propriam ta)is e//ectus2 unde etiam% ut dicitur in 9i*& de causis% inte))i.entia non dat esse% nisi prout est in ea ,irtus di,ina& Sic er.o $eus est causa omnis actionis% prout quod)i*et a.ens est instrumentum di,inae ,irtutis operantis& Sic er.o si consideremus supposita a.entia% quod)i*et a.ens particu)are est immediatum ad suum e//ectum& Si autem consideremus ,irtutem qua /it actio% sic ,irtus superioris causae erit immediatior e//ectui quam ,irtus in/erioris3 nam ,irtus in/erior non coniun.itur e//ectui nisi per ,irtutem superioris3 unde dicitur in 9i*& de Caus&% quod ,irtus causae primae prius a.it in causatum% et ,ehementius in.reditur in ipsum& Sic er.o oportet ,irtutem di,inam adesse cui)i*et rei a.enti% sicut ,irtutem corporis cae)estis oportet adesse cui)i*et corpori e)ementari a.enti& Sed in hoc di//ert3 quia u*icumque est ,irtus di,ina% est essentia di,ina3 non autem essentia corporis cae)estis est u*icumque est sua ,irtus2 et iterum $eus est sua ,irtus% non autem corpus cae)este& (t ideo potest dici quod $eus in qua)i*et re operatur in quantum eius ,irtute quae)i*et res indi.et ad a.endum2 non autem potest proprie dici quod cae)um semper a.at in corpore e)ementari% )icet eius ,irtute corpus e)ementare a.at& Sic er.o $eus est causa actionis cuius)i*et in quantum dat ,irtutem a.endi% et in quantum conser,at eam% et in quantum app)icat actioni% et in quantum eius ,irtute omnis a)ia ,irtus a.it& (t cum coniun+erimus his% quod $eus sit sua ,irtus% et quod sit intra rem quam)i*et non sicut pars

essentiae% sed sicut tenens rem in esse% sequetur quod ipse in quo)i*et operante immediate operetur% non e+c)usa operatione ,o)untatis et naturae& [5 500# $e potentia% q& 3 a& 5 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod ,irtus acti,a et passi,a rei natura)is su//iciunt ad a.endum in ordine suo3 requiritur tamen ,irtus di,ina% ratione iam dicta% in corp& art& [5 505# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 1 Ad secundum dicendum% quod operatio ,irtutis natura)is ad $eum et corporis e)ementaris ad corpus cae)este sunt quantum ad a)iquid simi)es% non autem quantum ad omnia& [5 50 # $e potentia% q& 3 a& 5 ad 3 Ad tertium dicendum quod in operatione qua $eus operatur mo,endo naturam% non operatur natura3 sed ipsa naturae operatio est etiam operatio ,irtutis di,inae3 sicut operatio instrumenti est per ,irtutem a.entis principa)is& -ec impeditur quin natura et $eus ad idem operentur% propter ordinem qui est inter $eum et naturam& [5 507# $e potentia% q& 3 a& 5 ad ! Ad quartum dicendum% quod tam $eus quam natura immediate operantur3 )icet ordinentur secundum prius et posterius% ut e+ dictis patet& [5 55"# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 5 Ad quintum dicendum% quod de ratione ,irtutis in/erioris est quod sit a)iquo modo operationis principium in suo ordine% id est ut a.at ut instrumentum superioris ,irtutis2 unde% e+c)usa superiori ,irtute% in/erior ,irtus operationem non ha*et& [5 55'# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod $eus non so)um est causa operationis naturae ut conser,ans ,irtutem natura)em in esse% sed a)iis modis% ut dictum est& [5 551# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 5 Ad septimum dicendum% quod ,irtus natura)is quae est re*us natura)i*us in sua institutione co))ata% inest eis ut

quaedam /orma ha*ens esse ratum et /irmum in natura& Sed id quod a $eo /it in re natura)i% quo actua)iter a.at% est ut intentio so)a% ha*ens esse quoddam incomp)etum% per modum quo co)ores sunt in aere% et ,irtus artis in instrumento arti/icis& Sicut er.o securi per artem dari potuit acumen% ut esset /orma in ea permanens% non autem dari ei potuit quod ,is artis esset in ea quasi quaedam /orma permanens% nisi ha*eret inte))ectum3 ita rei natura)i potuit con/erri ,irtus propria% ut /orma in ipsa permanens% non autem ,is qua a.it ad esse ut instrumentum primae causae3 nisi daretur ei quod esset uni,ersa)e essendi principium2 nec iterum ,irtuti natura)i con/erri potuit ut mo,eret se ipsam% nec ut conser,aret se in esse2 unde sicut patet quod instrumento arti/icis con/erri non oportuit quod operaretur a*sque motu artis3 ita rei natura)i con/erri non potuit quod operaretur a*sque operatione di,ina& [5 553# $e potentia% q& 3 a& 5 ad Ad octa,um dicendum% quod necessitas naturae% per quam ca)or a.it% constituitur e+ ordine omnium causarum praecedentium3 unde non e+c)uditur ,irtus causae primae& [5 55!# $e potentia% q& 3 a& 5 ad 7 Ad nonum dicendum% quod )icet natura et ,o)untas sint secundum esse disparata% tamen in a.endo ha*ent a)iquem ordinem& -am sicut actio naturae praecedit actionem ,o)untatis nostrae% ratione cuius in operi*us artis% quae a ,o)untate sunt% naturae operatione indi.et3 ita ,o)untas $ei% quae est ori.o omnis natura)is motus% praecedit operationem naturae3 unde et eius operatio in omni operatione naturae requiritur& [5 555# $e potentia% q& 3 a& 5 ad '" Ad decimum dicendum% quod creatura ha*et a)iquam $ei simi)itudinem participando *onitatem ipsius% in quantum est et a.it% non tamen ita quod per simi)itudinis per/ectionem ad aequa)itatem per,eniat3 et ideo sicut imper/ectum indi.et per/ecto% ita ,irtus naturae in a.endo indi.et operatione di,ina& [5 550# $e potentia% q& 3 a& 5 ad ''

Ad undecimum dicendum% quod duo An.e)i minus distant secundum .radum naturae quam $eus et natura creata3 tamen in ordine causae et e//ectus% $eus et natura con,eniunt% non autem duo An.e)i3 unde $eus in natura operatur% non autem unus An.e)us in a)io& [5 555# $e potentia% q& 3 a& 5 ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod $eus non dicitur hominem dere)iquisse in manu consi)ii sui% quin in ,o)untate operetur3 sed quia ,o)untati hominis dedit dominium sui actus% ut non esset o*)i.ata ad a)teram partem contradictionis2 quod quidem dominium naturae non dedit% cum per suam /ormam sit determinata ad unum& [5 55 # $e potentia% q& 3 a& 5 ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod ,o)untas dicitur ha*ere dominium sui actus non per e+c)usionem causae primae% sed quia causa prima non ita a.it in ,o)untate ut eam de necessitate ad unum determinet sicut determinat naturam3 et ideo determinatio actus re)inquitur in potestate rationis et ,o)untatis& [5 557# $e potentia% q& 3 a& 5 ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod non quae)i*et causa e+c)udit )i*ertatem% sed so)um causa co.ens2 sic autem $eus non est causa operationis nostrae& [5 5 "# $e potentia% q& 3 a& 5 ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod quia causa prima ma.is in/)uit in e//ectum quam secunda% ideo quidquid per/ectionis est in e//ectu% principa)iter reducitur ad primam causam3 quod autem est de de/ectu% reducendum est in causam secundam% quae non ita e//icaciter operatur sicut causa prima& [5 5 '# $e potentia% q& 3 a& 5 ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod $eus per/ecte operatur ut causa prima3 requiritur tamen operatio naturae ut causae secundae& Posset tamen $eus e//ectum naturae etiam sine natura /acere3 ,u)t tamen /acere mediante natura% ut ser,etur ordo in re*us&

Articu)us Octa,o quaeritur utrum $eus operetur in natura creando3 quod est quaerere2 utrum creatio operi naturae admiscetur (t ,idetur quod sic& [5 5 !# $e potentia% q& 3 a& ar.& ' Per hoc quod dicit Au.ustinus2 aposto)us% inquit% Pau)us discernens interius $eum creantem atque /ormantem a* operi*us creaturae quae admo,entur e+trinsecus% de a.ricu)tura simi)itudinem assumens ait2 e.o p)anta,i% Apo))o ri.a,it% sed $eus incrementum dedit& [5 5 5# $e potentia% q& 3 a& ar.& 1 Sed dices% quod creatio accipitur i*i )ar.e pro qua)i*et /actione&4 Sed contra% Au.ustinus% e+ auctoritate aposto)i intendit in ,er*is praedictis distin.uere operationem creaturae a* operatione $ei& -on autem distin.uitur per creationem communiter acceptam pro qua)i*et /actione% quia sic etiam natura creat3 a)iquid enim /acit% ut ostensum est supra% art& praeced&% sed non per creationem proprie acceptam& (r.o de creatione proprie accepta oportet ,er*a praemissa inte))i.ere& [5 5 0# $e potentia% q& 3 a& ar.& 3 Praeterea% idem Au.ustinus su*dit2 sicut in ipsa ,ita nostra mentem iusti/icando /ormare non potest nisi $eus% praedicare autem e+trinsecus (,an.e)ium etiam homines possunt3 ita creationem rerum ,isi*i)ium $eus interius operatur% e+teriores autem operationes *onorum si,e ma)orum An.e)orum ,e) hominum% ,e) quorumcumque anima)ium% ita rerum naturae adhi*et% in qua creat omnia% quemadmodum terrae a.ricu)turam& Sed mentem nostram iusti/icando /ormat creatione proprie accepta2 nam .ratia per creationem dicitur esse& (r.o et creatione proprie dicta /ormas natura)es creat& [5 5 5# $e potentia% q& 3 a& ar.& ! Sed dices% quod /ormae natura)es ha*ent causam in su*iecto% non autem .ratia3 et pro tanto .ratia proprie

creatur% non autem /ormae natura)es&4 Sed contra% ut dicitur in 8)ossa 8enes& I% creare est e+ nihi)o a)iquid /acere& Cum autem haec praepositio e+ quandoque importet ha*itudinem causae e//icientis% sicut I Corinth&% :III% 02 e+ quo omnia% per quem omnia% quandoque autem ha*itudinem causae materia)is% sicut ha*etur To*iae cap& @III% 1'4112 omnis circuitus murorum eius e+ )apide candido et mundo3 cum dicitur a)iquid e+ nihi)o /ieri% non ne.atur ha*itudo causae e//icientis <quia sic $eus rerum creatarum causa e//iciens non esset=% sed ne.atur ha*itudo causae materia)is& ;ormae autem natura)es ha*ent in su*iectis causas e//icientes% per quod di//erunt a .ratia3 ha*ent etiam et materiam in qua% quod et .ratiae competit& -on er.o ma.is competit ratio creationis .ratiae quam natura)i*us /ormis% per hoc quod est ha*ere causam in su*iecto& [5 5 # $e potentia% q& 3 a& ar.& 5 Praeterea% /ormae arti/icia)es non ha*ent causam in su*iecto% sed sunt tota)iter a* e+trinseco& Si er.o .ratia propter hoc creari dicitur quia non ha*et causam in su*iecto% pari ratione /ormae accidenta)es arti/icia)es crea*untur& [5 5 7# $e potentia% q& 3 a& ar.& 0 Praeterea% id quod non ha*et materiam partem sui% non potest e+ materia /ieri& Sed /ormae non ha*ent materiam partem sui2 quia /orma distin.uitur et contra materiam et contra compositum% ut patet in principio secundi de anima& Cum er.o /ormae /iant quia de no,o esse incipiunt% ,idetur quod non /iant e+ materia3 et sic /iunt e+ nihi)o% et per consequens creantur& [5 57"# $e potentia% q& 3 a& ar.& 5 Sed diceretur% quod )icet /ormae natura)es non ha*eant materiam partem sui e+ qua sint% ha*ent tamen materiam in qua sunt% et pro tanto non creantur&4 Sed contra% sicut a)iae /ormae natura)es% ita et anima rationa)is est /orma in materia& Sed anima rationa)is creari ponitur& (r.o et simi)iter est de a)iis /ormis natura)i*us ponendum& [5 57'# $e potentia% q& 3 a& ar.&

Sed dices% quod anima rationa)is non educitur de materia% sicut a)iae /ormae natura)es& Sed contra% nihi) educitur de a)iquo quod non est in eo& Sed ante /inem .enerationis /orma% quae est .enerationis terminus% non erat in materia3 a)ias essent /ormae contrariae in materia simu)& (r.o /ormae natura)es non educuntur de materia& [5 571# $e potentia% q& 3 a& ar.& 7 Praeterea% /orma quae est .enerationis terminus% non appare*at ante .enerationem comp)etam& Si er.o erat i*i% erat )atens2 et ita sequeretur )atitatio cuius)i*et in quo)i*et% quam pone*at Ana+a.oras% et Aristote)es impro*at in I Ph>s& [5 573# $e potentia% q& 3 a& ar.& '" Sed dices% quod /orma natura)is non e+iste*at in materia ante comp)etam .enerationem% comp)ete% ut Ana+a.oras pone*at% sed incomp)ete&4 Sed contra% si /orma a)iquo modo est in materia ante terminum .enerationis% est i*i secundum a)iquid sui& Si autem non est i*i comp)ete secundum a)iquid sui% non praee+istit& Ha*et er.o /orma a)iquid et a)iquid% et sic non est simp)e+3 cuius contrarium in principio se+ principiorum ha*etur& [5 57!# $e potentia% q& 3 a& ar.& '' Praeterea% si non comp)ete praee+istit in materia% et postmodum comp)etur% oportet quod per .enerationem ei ad,eniat comp)ementum& I))ud autem comp)ementum in materia non praee+iste*at% quia sic /uisset i*i comp)ete& (r.o i))ud comp)ementum per creationem erit ad minus& [5 575# $e potentia% q& 3 a& ar.& '1 Sed dices% quod praee+iste*at in materia incomp)ete% non quidem secundum partem% sed quia a)io modo erat ante% et a)io modo post2 prius enim erat in potentia% sed post est in actu&4 Sed contra% e+ hoc quod a)iquid a)io et a)io modo se ha*et% est a)teratio% non .eneratio& Si er.o per opus naturae non /it a)iquid% nisi quod /orma quae prius erat in potentia% postea /it actu3 sequeretur quod per operationem naturae non sit a)iqua .eneratio% sed a)teratio so)a& [5 570# $e potentia% q& 3 a& ar.& '3

Praeterea% in natura in/eriori non in,enitur a)iquod acti,um principium% nisi accidens2 nam i.nis a.it per ca)orem% qui est accidens3 et simi)iter de a)iis& Sed accidens non potest esse causa acti,a /ormae su*stantia)is% quia nihi) a.it u)tra suam speciem3 e//ectus autem non praeeminet causae% cum tamen /orma su*stantia)is praeemineat accidenti& (r.o /orma su*stantia)is non producitur per actionem naturae in/erioris3 et ita oportet quod sit per creationem& [5 575# $e potentia% q& 3 a& ar.& '! Praeterea% imper/ectum non potest esse causa per/ecti& Sed in semine *ruti anima)is non est ,is animae nisi imper/ecte& (r.o anima *ruti non producitur per actionem natura)em ,irtutis semina)is3 et ita oportet quod sit per creationem et pari ratione omnes a)iae /ormae natura)es& [5 57 # $e potentia% q& 3 a& ar.& '5 Praeterea% i))ud quod non est animatum nec ,i,um% non potest esse causa rei animatae ,i,entis& Sed anima)ia quae .enerantur e+ putre/actione% sunt res animatae ,i,entes3 non autem in,eniuntur in natura a)iqua ,i,entia% a qui*us eis ,ita con/eratur& (r.o oportet quod eorum animae sint per creationem a primo ,i,ente% et pari ratione a)iae /ormae natura)es& [5 577# $e potentia% q& 3 a& ar.& '0 Praeterea% natura non a.it nisi si*i simi)e& Sed a)iqua res natura)is in,enitur .enerari% cuius simi)itudo in .enerante non praecessit& Mu)us enim neque equo% neque asino est simi)is in specie& (r.o /orma mu)i non est per actionem naturae% sed per creationem3 et sic idem quod prius& [5 ""# $e potentia% q& 3 a& ar.& '5 Praeterea% Au.ustinus dicit in 9i*& de ,era Re)i.&% quod res natura)es /ormis suis /ormatae non essent% nisi esset a)iquid primum unde /ormarentur& Hoc autem est ipse $eus& (r.o omnes /ormae sunt per creationem a $eo& [5 "'# $e potentia% q& 3 a& ar.& ' Praeterea% 6oetius dicit% quod e+ /ormis quae sunt sine materia% ,enerunt /ormae quae sunt in materia& ;ormae autem quae sunt sine materia% non possunt inte))i.i in

proposito% nisi ideae rerum in mente di,ina e+istentes& -am An.e)i% qui possunt dici sine materia /ormae non sunt causae /ormarum natura)ium% ut patet per Au.ustinum& (r.o /ormae natura)es non sunt per actionem naturae% sed a datore creante& [5 "1# $e potentia% q& 3 a& ar.& '7 Praeterea% in )i*ro de causis% dicitur% quod esse est per creationem& Hoc autem non esset nisi /ormae crearentur2 nam /orma est essendi principium& (r.o /ormae sunt per creationem2 er.o $eus in materia operatur a)iquid creando% sci)icet ipsas /ormas& [5 "3# $e potentia% q& 3 a& ar.& 1" Praeterea% id quod est per se% est causa eius quod non est per se& Sed /ormae rerum natura)ium non sunt per se% sed sunt in materia& (r.o earum causa est /orma per se stans3 et ita oportet quod /ormae natura)es sint per creationem a* a.ente e+trinseco3 et sic ,idetur quod $eus in natura operetur% /ormas creando& [5 "!# $e potentia% q& 3 a& s& c& ' Sed contra& Opus creationis distin.uitur a* opere .u*ernationis et propa.ationis& Quod autem actione naturae a.itur% pertinet ad opus .u*ernationis et ad rerum propa.ationem& (r.o creatio operi naturae non admiscetur& [5 "5# $e potentia% q& 3 a& s& c& 1 Praeterea% nihi) potest creare nisi so)us $eus& Si er.o /ormae sunt per creationem% non erunt nisi a $eo3 et sic omnis actio naturae /rustra*itur% cuius /inis est /orma& [5 "0# $e potentia% q& 3 a& s& c& 3 Praeterea% sicut /orma su*stantia)is non ha*et materiam partem sui% ita nec accidenta)is& Si er.o propter hoc /ormas su*stantia)es oportet esse per creationem% quia non ha*ent materiam% pari ratione et /ormae accidenta)es& Sicut autem res .enerata per/icitur per /ormam su*stantia)em% ita /it dispositio per /ormam accidenta)em& (r.o res natura)is nu))o modo erit .enerans% neque sicut per/iciens neque sicut disponens3 et sic cassa erit omnis naturae actio&

[5 "5# $e potentia% q& 3 a& s& c& ! Praeterea% natura est e+ simi)i*us simi)ia procreans& Sed .eneratum in,enitur simi)e .eneranti secundum speciem et /ormam& (r.o ipsa /orma .enerati /it per actionem .enerantis% et non per creationem& [5 " # $e potentia% q& 3 a& s& c& 5 Praeterea% di,ersorum a.entium actiones non terminantur ad unum e//ectum& Sed e+ materia et /orma /it unum simp)iciter& (r.o non potest esse quod sit a)iud a.ens quod disponit materiam et quod inducit /ormam& $isponens autem materiam% est a.ens natura)e& (r.o et inducens /ormam3 et sic /ormae non sunt per creationem% et ita creatio non admiscetur operi*us naturae& [5 "7# $e potentia% q& 3 a& co& Respondeo& $icendum% circa istam quaestionem di,ersae /uerunt opiniones& Quarum omnium ,idetur radi+ /uisse unum et idem principium% secundum quod natura non potest e+ nihi)o a)iquid /acere& (+ hoc enim a)iqui crediderunt quod nu))a res /ieret a)iter nisi per hoc quod e+trahe*atur a re a)ia in qua )ate*at% sicut de Ana+a.ora narrat phi)osophus% qui e+ hoc ,idetur /uisse deceptus% quia non distin.ue*at inter potentiam et actum3 puta*at enim oportere quod actu praee+titerit i))ud quod .eneratur& Oportet autem quod praee+istat potentia et non actu3 si enim non praee+isteret potentia% /ieret e+ nihi)o3 si ,ero praee+isteret actu% non /ieret2 quia quod est% non /it& Sed quia res .enerata est in potentia per materiam% et in actu per suam /ormam3 posuerunt a)iqui% quod res /ie*at quantum ad /ormam materia praee+istente& (t quia operatio naturae non potest esse e+ nihi)o% et per consequens oportet quod sit e+ praesuppositione% non opera*atur% secundum eos% natura% nisi e+ parte materiae disponendo ipsam ad /ormam& ;ormam ,ero% quam oportet /ieri et non praesupponi% oportet esse e+ a.ente qui non praesupponit a)iquid% sed potest e+ nihi)o /acere2 et hoc est a.ens supernatura)e% quod P)ato posuit datorem /ormarum& (t hoc A,icenna di+it esse inte))i.entiam u)timam inter su*stantias separatas& Quidam ,ero moderni eos sequentes% dicunt hoc esse $eum& Hoc autem ,idetur esse incon,eniens& Quia cum unumquodque natum sit simi)e si*i

a.ere <nam unumquodque a.it in eo quod actu est% hoc sci)icet quod est in potentia id quod a.endum est=% non requireretur simi)itudo secundum /ormam su*stantia)em in a.ente natura)i% nisi /orma su*stantia)is .eniti esset per actionem a.entis& (+ quo etiam id quod in .enito acquirendum est% actu in .enerante natura)i in,enitur% et unumquodque a.it secundum quod actu est3 incon,eniens ,idetur% hoc .enerante praetermisso% a)iud e+terius inquirere& Unde sciendum est% quod istae opiniones ,identur pro,enisse e+ hoc quod i.nora*atur natura /ormae% sicut et primae pro,enerunt e+ hoc quod i.nora*atur natura materiae& ;orma enim natura)is non dicitur uni,oce esse cum re .enerata& Res enim natura)is .enerata dicitur esse per se et proprie% quasi ha*ens esse% et in suo esse su*sistens3 /orma autem non sic esse dicitur% cum non su*sistat% nec per se esse ha*eat3 sed dicitur esse ,e) ens% quia ea a)iquid est3 sicut et accidentia dicuntur entia% quia su*stantia eis est ,e) qua)is ,e) quanta% non quod eis sit simp)iciter sicut per /ormam su*stantia)em2 unde accidentia ma.is proprie dicuntur entis% quam entia% ut patet in Metaph>s& Unumquodque autem /actum% hoc modo dicitur /ieri quo dicitur esse& -am esse est terminus /actionis2 unde i))ud quod proprie /it per se% compositum est& ;orma autem non proprie /it% sed est id quod /it% id est per cuius acquisitionem a)iquid dicitur /ieri& -ihi) er.o o*stat per hoc quod dicitur quod per naturam e+ nihi)o nihi) /it% quin /ormas su*stantia)es% e+ operatione naturae esse dicamus& -am id quod /it% non est /orma% sed compositum3 quod e+ materia /it% et non e+ nihi)o& (t /it quidem e+ materia% in quantum materia est in potentia ad ipsum compositum% per hoc quod est in potentia ad /ormam& (t sic non proprie dicitur quod /orma /iat in materia% sed ma.is quod de materiae potentia educatur& (+ hoc autem ipso quod compositum /it% et non /orma% ostendit phi)osophus% quod /ormae sunt e+ a.enti*us natura)i*us2 nam% cum /actum oporteat esse simi)e /acienti% e+ quo id quod /actum est% est compositum% oportet id quod est /aciens% esse compositum% et non /orma per se e+istens% ut P)ato dice*at3 ut sic sicut /actum est compositum% quo autem /it% est /orma in materia in actum reducta3 ita .enerans sit compositum% non /orma tantum3 sed /orma sit quo .enerat2 /orma% inquam% in hac materia e+istens% sicut in his carni*us et in his ossi*us et in a)iis huiusmodi&

[5 '"# $e potentia% q& 3 a& ad ' Ad primum er.o dicendum% quod e+ ,er*is Au.ustini in operi*us naturae creatio $eo attri*uitur ratione ,irtutum natura)ium% quas in principio materiae indidit per opus creationis% non quod in quo)i*et naturae opere a)iquod creetur& [5 ''# $e potentia% q& 3 a& ad 1 Ad secundum dicendum% quod creatio proprie accipitur in ,er*is Au.ustini3 non tamen re/erenda est ad e//ectus naturae% sed ad ,irtutes qui*us natura operatur3 quae per opus creationis naturae sunt inditae& [5 '1# $e potentia% q& 3 a& ad 3 Ad tertium dicendum% quod .ratia% cum non sit /orma su*sistens% nec esse nec /ieri ei proprie per se competit2 unde non proprie creatur per modum i))um quo su*stantiae per se su*sistentes creantur& In/usio tamen .ratiae accedit ad rationem creationis in quantum .ratia non ha*et causam in su*iecto% nec e//icientem% nec ta)em materiam in qua sit hoc modo in potentia% quod per a.ens natura)e educi possit in actum% sicut est de a)iis /ormis natura)i*us& [5 '3# $e potentia% q& 3 a& ad ! Unde patet so)utio ad quartum& -am cum dicitur a)iquid /ieri e+ nihi)o% ne.atur causa materia)is& Hoc ,ero a)iquo modo ad carentiam materiae pertinet% quod a)iqua /orma de natura)i materiae potentiae educi non potest& [5 '!# $e potentia% q& 3 a& ad 5 Ad quintum dicendum% quod )icet in natura non in,eniatur principium e//iciens respectu /ormarum arti/icia)ium% tamen huiusmodi /ormae non e+cedunt naturae ordinem% sicut .ratia3 immo in/ra su*sistunt% quia omne natura)e est no*i)ius quam arti/icia)e& [5 '5# $e potentia% q& 3 a& ad 0 Ad se+tum dicendum% quod e+ hoc quod /orma non ha*et materiam partem sui% sequeretur quod ei creari competeret% ei proprie /ieri posset sicut res per se su*sistens&

[5 '0# $e potentia% q& 3 a& ad 5 Ad septimum dicendum% quod )icet anima rationa)is ha*eat materiam in qua sit% non tamen educitur de potentia materiae% cum eius natura supra omnem materia)em ordinem e)e,etur2 quod eius inte))ectua)is operatio dec)arat& (t iterum haec /orma est res per se su*sistens% cum corrupto corpore% maneat& [5 '5# $e potentia% q& 3 a& ad Ad octa,um dicendum% quod /orma% quae est .enerationis terminus% erat in materia ante .enerationem comp)etam% non in actu% sed in potentia& -on est autem incon,eniens duorum contrariorum unum esse actu et a)iud in potentia& [5 ' # $e potentia% q& 3 a& ad 7 (t per hoc patet responsio ad nonum& -am Ana+a.oras non pone*at /ormas actu praee+istere in materia% sed )atere& [5 '7# $e potentia% q& 3 a& ad '" Ad decimum dicendum% quod /orma praee+istit in materia imper/ecte3 non quod a)iqua pars eius sit i*i in actu% et a)ia desit3 sed quia tota praee+istit in potentia% et postmodum tota producitur in actu& [5 1"# $e potentia% q& 3 a& ad '' (t per hoc etiam patet responsio ad undecimum3 patet enim quod non per/icitur esse /ormae in materia a)io e+teriori addito% quod in potentia materiae non esset& [5 1'# $e potentia% q& 3 a& ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod esse in potentia et esse in actu non dicunt di,ersos modos accidenta)es% e+ quorum di,ersitate a)teratio pro,eniat% sed su*stantia)es& -am etiam su*stantia di,iditur per potentiam et actum% sicut et quod)i*et a)iud .enus& [5 11# $e potentia% q& 3 a& ad '3 Ad decimumtertium dicendum quod /orma accidenta)is a.it in ,irtute /ormae su*stantia)is quasi instrumentum eius3 sicut etiam in II de anima ca)or i.nis dicitur esse instrumentum ,irtutis nutriti,ae3 et ideo non est

incon,eniens% si actio /ormae accidenta)is ad /ormam su*stantia)em terminetur& [5 13# $e potentia% q& 3 a& ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod etiam in semine ca)or seminis a.it ut instrumentum ,irtutis animae% quae est in semine2 quae quidem )icet imper/ecta sit% tamen est impressio quaedam animae per/ectae re)icta2 est enim in semine a* anima .enerantis% et a.it etiam in ,irtute corporis cae)estis cuius est quasi instrumentum3 et propter hoc non dicitur quod semen .eneret% sed quod anima et so)& [5 1!# $e potentia% q& 3 a& ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod anima)ia .enerata e+ putre/actione sunt minoris per/ectionis a)iis anima)i*us3 unde in eorum .eneratione e//icit ,is cae)estis corporis in/eriori materiae impressa% quod in .eneratione anima)ium per/ectorum /acit eadem ,is cae)estis cum ,irtute seminis& [5 15# $e potentia% q& 3 a& ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod )icet mu)us non sit simi)is equo ,e) asino in specie% est tamen simi)is in .enere pro+imo2 ratione cuius simi)itudinis e+ di,ersis specie*us sua species% quasi media .eneratur& [5 10# $e potentia% q& 3 a& ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod sicut ,irtus di,ina% sci)icet primum a.ens% non e+c)udit actionem ,irtutis natura)is% ita nec prima e+emp)aris /orma% quae est $eus% e+c)udit deri,ationem /ormarum a* a)iis in/eriori*us /ormis% quae ad si*i simi)es /ormas a.unt& [5 15# $e potentia% q& 3 a& ad ' (t per hoc patet responsio ad decimumocta,um& -am 6oetius% inte))i.it /ormas quae sunt in materia% pro,enire e+ /ormis quae sunt sine materia% sicut a primis e+emp)ari*us% non sicut a pro+imis& [5 1 # $e potentia% q& 3 a& ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod esse per creationem dicitur% in quantum omnis causa secunda dans esse% hoc

ha*et in quantum a.it in ,irtute primae causae creantis3 cum esse sit primus e//ectus nihi) a)iud praesupponens& [5 17# $e potentia% q& 3 a& ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod /orma natura)is% quae est in materia% non potest reduci ad /ormam per se e+istentem eiusdem speciei% cum /orma natura)is ha*eat materiam in sui ratione3 sed reducitur ad /ormam per se e+istentem% sicut dictum est& Articu)us 7 -ono quaeritur utrum anima rationa)is educatur in esse per creationem% ,e) per seminis traductionem (t ,idetur quod propa.etur cum semine& [5 31# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& ' $icitur enim 8en& @9:I% 102 cunctae animae quae in.ressae sunt cum Iaco* in Ae.>ptum% et e.ressae sunt de /emore i))ius% a*sque u+ori*us /i)iorum eius% se+a.inta se+& Sed nihi) e.reditur de /emore patris% nisi per seminis traductionem& (r.o anima rationa)is traducitur cum semine& [5 33# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 1 Sed diceretur% quod ponitur pars pro toto% id est anima pro homine 4 sed contra% homo est quid compositum e+ anima et corpore& Si er.o totus homo e+ /emore patris e.reditur% non so)um corpus% sed etiam anima cum semine traducetur% ut prius& [5 3!# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 3 Praeterea% accidens traduci non potest nisi su*iectum traducatur% eo quod accidens de su*iecto in su*iectum non transeat& Sed anima rationa)is est su*iectum peccati ori.ina)is& Cum er.o peccatum ori.ina)e traducatur a parente in pro)em% ,idetur etiam quod anima rationa)is /i)ii a parente traducatur& [5 35# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& !

Sed diceretur% quod peccatum ori.ina)e% )icet sit in anima sicut in su*iecto% est tamen in carne sicut in causa3 unde per carnis traductionem traducitur&4 Sed contra% Rom& :% '1% dicitur2 peccatum per unum hominem in mundum intra,it% et per peccatum mors2 et ita mors in omnes pertransit% in quo omnes pecca,erunt& 8)ossa autem e+ponit2 in quo homine peccatore% ,e) in quo peccato& -on autem in i))o peccato omnes peccassent% nisi i))ud unum peccatum in omnes traductum /uisset& I))ud er.o unum peccatum quod in Adam /uit% in omnes traducitur3 et sic anima i))ius% quae peccati su*iectum erat% traducitur in omnes& [5 30# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 5 Praeterea% omne a.ens a.it si*i simi)e& Sed omne a.ens a.it per ,irtutem /ormae& (r.o i))ud quod a.it a.ens% est /orma& Sed .enerans a.ens est& (r.o /orma .enerati est per actionem .enerantis& Cum er.o homo .eneret hominem% et anima rationa)i sit /orma hominis3 ,idetur quod anima rationa)is sit per .enerationem% et non per creationem& [5 35# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 0 Praeterea% secundum phi)osophum in II Ph>s&% causa e//iciens in suo e//ectu incidit in idem specie& Sed homo sortitur speciem per animam rationa)em& (r.o ,idetur quod id quod /acit .enerans in .enito% sit anima rationa)is& [5 3 # $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 5 Praeterea% /i)ii simi)antur parenti*us propter hoc quod a parenti*us propa.antur& Simi)antur autem parenti*us /i)ii% non so)um quantum ad dispositiones corpora)es% sed etiam quantum ad dispositiones animae& (r.o sicut corpora a corpori*us% ita animae a* anima*us traducuntur& [5 37# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& Praeterea% Mo>ses dicit% 9e,it& @:II% ''2 anima carnis in san.uine est& Sed san.uis cum semine traducitur2 praecipue cum sperma non sit nisi san.uis decoctus& (r.o et anima cum semine traducitur& [5 !"# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 7 Praeterea% em*rio antequam anima rationa)i per/iciatur% ha*et a)iquam operationem animae3 quia au.etur et

nutritur et sentit& Sed operatio animae non est sine ,ita& (r.o ,i,it& :itae ,ero corporis principium est anima& (r.o ha*et animam& Sed non potest dici quod ad,eniat ei a)ia anima3 quia tunc in uno corpore essent duae animae& (r.o ipsa anima quae prius erat in semine propa.ata% est anima rationa)is& [5 !'# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '" Praeterea% di,ersae animae secundum speciem% constituunt di,ersas animas secundum speciem& Si er.o in semine ante ipsam animam rationa)em erat anima quae non erat rationa)is% erat i*i anima) secundum speciem di,ersum a* homine3 et sic e+ i))o non poterit homo /ieri3 quia di,ersae species anima)is non transeunt in in,icem& [5 !1# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '' Sed dices% quod huiusmodi operationes animae non con,eniunt em*rioni per animam% sed per a)iquam ,irtutem animae% quae dicitur ,irtus /ormati,a&4 Sed contra% ,irtus supra su*stantiam radicatur3 unde ponitur media inter su*stantiam et operationem% ut ha*etur a $ion>sio& Si er.o est i*i ,irtus animae% erit i*i animae su*stantia& [5 !3# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '1 Praeterea% phi)osophus dicit in @:I de anima)i*us% quod em*rio prius ,i,it quam anima)% et prius anima) quam homo& Sed omne anima) ha*et animam& (r.o prius est i*i a)iqua anima quam sit i*i anima rationa)is per quam homo est homo& [5 !!# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '3 Praeterea% secundum phi)osophum% anima est actus ,i,entis corporis in quantum huiusmodi& Sed si em*rio ,i,it% et operationem ,itae e+ercet per huiusmodi ,irtutem /ormati,am% ipsa ,irtus erit actus eius in quantum est ,i,ens& (r.o erit anima& [5 !5# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '! Praeterea% ut dicitur in I de anima% ,i,ere inest omni*us ,i,enti*us per animam ,e.eta*i)em& Sed mani/estum est em*rionem ,i,ere ante in/usionem animae rationa)is% cum

in eo operationes ,itae in,eniantur& (r.o est i*i anima ,e.eta*i)is antequam sit anima rationa)is& [5 !0# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '5 Praeterea% in II de anima% impro*at phi)osophus quod au.eri non est actus i.nis sicut principa)is a.entis% sed ma.is animae ,e.eta*i)is& Sed em*rio ante ad,entum animae rationa)is au.etur& (r.o ha*et animam ,e.eta*i)em& [5 !5# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '0 Praeterea% si non est i*i anima ,e.eta*i)is ante ad,entum animae rationa)is% sed ,irtus /ormati,a3 ad,eniente anima% i))a ,irtus suam operationem non ha*e*it3 cum operatio quam i))a ,irtus /acie*at in em*rione% su//icienter postmodum /iat in anima)i per animam& (r.o erit i*i otiosa3 quod ,idetur esse incon,eniens% cum nihi) sit otiosum in natura& [5 ! # $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '5 Sed dices% quod i))a ,irtus destruitur ad,eniente anima rationa)i&4 Sed contra% dispositiones non destruuntur ad,eniente /orma% sed manent% et quodammodo tenent /ormam in materia& Sed i))a ,irtus erat quaedam dispositio ad animam& (r.o ad,eniente anima% i))a ,irtus non destruitur& [5 !7# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& ' Praeterea% e+ actione i))ius ,irtutis per,enitur ad introductionem animae& Si er.o anima ad,eniente i))a ,irtus destruitur% ,idetur quod a)iquid a.at ad sui destructionem3 quod est impossi*i)e& [5 5"# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& '7 Praeterea% homo est homo per animam rationa)em& Si er.o anima non e+it in esse per .enerationem% nec erit ,erum dicere quod homo .eneretur3 quod patet esse /a)sum& [5 5'# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 1" Praeterea% corpus hominis e+it in esse per actionem .enerantis& Si er.o anima non e+it in esse a .enerante% erit in homine dup)e+ esse3 unum corporis% quod /acit .enerans3

et a)iud animae% quod non /acit3 et sic e+ anima et corpore non /it unum simp)iciter% cum secundum esse di//erant& [5 51# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 1' Praeterea% impossi*i)e est quod actio unius a.entis terminetur ad materiam% et a)terius ad /ormam3 a)ias e+ /orma et materia non esset unum simp)iciter% cum unum /actum sit per unam actionem& Sed actio naturae .enerantis terminatur ad corpus& (r.o et terminatur ad animam% quae est /orma eius& [5 53# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 11 Praeterea% secundum phi)osophum in )i*ro @:I de anima)i*us% principia quorum actiones non sunt sine corpore% cum corpore producuntur& Sed actio animae rationa)is non est sine corpore3 ma+ime enim inte))i.ere esset sine corpore% quod patet esse /a)sum3 non enim est inte))i.ere sine phantasmate% ut dicitur in I et III de anima3 phantasma autem non est sine corpore& (r.o anima rationa)is cum corpore traducitur& [5 5!# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 13 Sed dice*at% quod anima rationa)is indi.et phantasmate inte))i.endo quantum ad acquisitionem specierum inte))i.i*i)ium% non autem postquam eas iam acquisi,it&4 Sed contra% homo postquam acquisi,it scientiam% impeditur in actione inte))ectus )aeso or.ano phantasiae& Hoc autem non esset% si inte))ectus post acquisitionem scientiae% phantasmati*us non indi.eret& Indi.et er.o eis non so)um in acquirendo scientiam% sed in utendo scientia acquisita& [5 55# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 1! Sed dices% quod impedimentum operationis inte))ectua)is e+ )aesione or.ani phantasiae pro,enit non e+ hoc quod inte))ectus indi.eat phantasmati*us in utendo scientia acquisita% sed e+ hoc quod ima.inatio et inte))ectus sunt in una essentia animae2 unde per accidens% ima.inatione impedita% impeditur et inte))ectus&4 Sed contra est quod coniunctio potentiarum in una essentia animae est causa quare quando una potentiarum intenditur in suo actu% a)terius actus remittitur3 sicut quando a)iquis attente ,idet% minus attente audit3 et est etiam causa quare una

potentiarum cessante a suo actu% a)ia in suo actu ro*oratur3 unde caeci p)erumque acutius audiunt& -on er.o propter huiusmodi coniunctionem contin.eret quod propter impedimentum potentiae ima.inati,ae impediretur actio inte))ectus% sed ma.is ro*oraretur& [5 50# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 15 Praeterea% quicumque dat u)timum comp)ementum operationi a)icui% i))e ma+ime operanti cooperatur& Sed si omnes animae humanae creantur a $eo% et a* ipso corpori*us in/unduntur% ipse dat u)timum comp)ementum .enerationi quae est e+ adu)terio& (r.o ipse coopera*itur adu)teris3 quod ,idetur a*surdum& [5 55# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 10 Praeterea% secundum phi)osophum% per/ectum unumquodque est quod potest si*i simi)e /acere& Quanto er.o a)iquid est per/ectius% tanto ma.is potest si*i simi)e /acere& Sed animae rationa)es sunt per/ectiores materia)i*us /ormis e)ementorum% quae si*i simi)es /ormas producunt& (r.o ,irtute animae rationa)is poterit anima rationa)is produci per ,iam .enerationis& [5 5 # $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 15 Praeterea% anima rationa)is constituta est inter $eum et res corpora)es media3 unde in )i*ro de causis dicitur% quod est creata in hori?onte aeternitatis et temporis& Sed in $eo .eneratio in,enitur% simi)iter in re*us corpora)i*us& (r.o et anima% quae est media% per .enerationem producitur& [5 57# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 1 Praeterea% phi)osophus in @:I de anima)i*us dicit% quod spiritus qui e+it cum spermate% est ,irtus principii animae et est res di,ina3 et ta)e dicitur inte))ectus3 et ita ,idetur quod inte))ectus propa.etur cum semine& [5 0"# $e potentia% q& 3 a& 7 ar.& 17 Praeterea% in eodem 9i*&% phi)osophus dicit% quod in .eneratione /emina dat corpus% et anima est e+ mare3 et ita ,idetur quod anima sit per seminis propa.ationem% et non per creationem&

[5 0'# $e potentia% q& 3 a& 7 s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur Isai& 9:II% ,ers& '02 omnem /)atum e.o /eci& Per /)atum autem inte))i.itur anima& (r.o ,idetur quod anima creetur a $eo& [5 01# $e potentia% q& 3 a& 7 s& c& 1 Praeterea% in Psa)& @@@II% '5% dicitur2 qui /in+it sin.i))atim corda eorum& -on er.o una anima propa.atur e+ a)ia% sed omnes seorsum creantur a $eo& [5 03# $e potentia% q& 3 a& 7 co& Respondeo& $icendum quod% circa hanc quaestionem antiquitus di,ersa dice*antur a di,ersis& Quidam namque dice*ant% animam /i)ii e+ parentis anima propa.ari% sicut et corpus propa.atur e+ corpore& A)ii ,ero dice*ant% omnes animas seorsum creari3 sed pone*ant a principio eas e+tra corpora /uisse creatas simu)% et post modum corpori*us seminatis coniun.e*antur% ,e) proprio motu ,o)untatis% secundum quosdam% ,e) $eo mandante et /aciente% secundum a)ios& A)ii ,ero dice*ant% animas simu) cum creantur% corpori*us in/undi& Quae quidem opiniones% quam,is a)iquo tempore sustinerentur% et quae earum esset ,erior in du*ium ,erteretur% ut patet e+ Au.ustino% et in )i*ris quos scri*it de ori.ine animae3 tamen primae duae postmodum iudicio (cc)esiae sunt damnatae% et tertia appro*ata3 unde dicitur in 9i*& de ecc)esiasticis do.mati*us2 animas hominum non esse a* initio inter ceteras inte))ectua)es naturas% nec simu) creatas credimus% sicut Ori.enes /in.it3 neque cum corpori*us per coitum seminantur% sicut 9uci/eriani et C>ri))us et a)iqui 9atinorum praesumptores a//irmant& Sed dicimus corpus tantum per coniu.ii copu)am seminari% ac /ormato iam corpore% animam creari et in/undi& $i)i.enter autem consideranti apparet rationa*i)iter i))am opinionem esse damnatam quae pone*at animam rationa)em cum semine propa.ari% de qua nunc est quaestio& (t hoc tri*us rationi*us potest ,ideri ad praesens2 prima est% quia rationa)is anima in hoc a ceteris /ormis di//ert% quod a)iis /ormis non competit esse in quo ipsae su*sistant% sed quo eis res /ormatae su*sistant3 anima ,ero rationa)is sic ha*et esse ut in eo su*sistens3 et hoc dec)arat di,ersus modus a.endi& Cum enim a.ere non possit nisi quod est% unumquodque hoc modo se ha*et ad

operandum ,e) a.endum% quomodo se ha*et ad esse3 unde% cum in operatione a)iarum /ormarum necesse sit communicare corpus% non autem in operatione rationa)is animae% quae est inte))i.ere et ,e))e3 necesse est ipsi rationa)i animae esse attri*ui quasi rei su*sistenti% non autem a)iis /ormis& (t e+ hoc est quod inter /ormas% so)a rationa)is anima a corpore separatur& (+ hoc er.o patet quod anima rationa)is e+it in esse% non sicut /ormae a)iae% qui*us proprie non con,enit /ieri% sed dicuntur /ieri /acto quodam& Sed res quae /it% proprie et per se /it& Quod autem /it% /it ,e) e+ materia ,e) e+ nihi)o& Quod ,ero e+ materia /it% necesse est /ieri e+ materia contrarietati su*iecta& 8enerationes enim e+ contrariis sunt% secundum phi)osophum2 unde cum anima ,e) omnino materiam non ha*eat% ,e) ad minus non ha*eat materiam contrarietati su*iectam% non potest /ieri e+ a)iquo& Unde restat quod e+eat in esse per creationem% quasi e+ nihi)o /acta& Ponere autem quod per .enerationem corporis /iat% est ponere ipsam non esse su*sistentem% et per consequens cum corpore corrumpi& Secunda ratio est% quia impossi*i)e est actionem corporeae ,irtutis ad hoc e)e,ari quod ,irtutem penitus spiritua)em et incorpoream causare possit3 nihi) enim a.it u)tra suam speciem3 immo a.ens oportet esse praestantius patiente% secundum Au.ustinum& 8eneratio autem hominis /it per ,irtutem .enerati,am% quae or.anum ha*et corpora)e3 ,irtus etiam quae est in semine% non a.it nisi mediante ca)ore% ut dicitur in @:I de anima)i*us3 unde% cum anima rationa)is sit /orma penitus spiritua)is% non dependens a corpore nec communicans corpori in operatione% nu))o modo per .enerationem corporis potest propa.ari% nec produci in esse per a)iquam ,irtutem quae sit in semine& Tertia ratio est% quia omnis /orma quae e+it in esse per .enerationem% ,e) per ,irtutem naturae% educitur de potentia materiae% ut pro*atur in :II Metaph& Anima ,ero rationa)is non potest educi de potentia materiae& ;ormae enim quarum operationes non sunt cum corpore% non possunt de materia corpora)i educi& Unde re)inquitur quod anima rationa)is non propa.etur per ,irtutem .enerantis3 et haec est ratio Aristote)is& [5 0!# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '

Ad primum er.o dicendum% quod in auctoritate inducta per s>necdochem ponitur pars pro toto% id est anima pro toto homine3 et hoc ideo quia anima est principa)ior pars hominis% et unumquodque totum ,idetur esse id quod est principa)ius in eo3 unde totus homo ,idetur esse anima ,e) inte))ectus% secundum quod dicitur in I@ (thic&% cap& I:& [5 05# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 1 Ad secundum dicendum% quod totus homo e.reditur de /emore .enerantis% propter hoc quod ,irtus seminis de /emore e.redientis operatur ad unionem corporis et animae% disponendo materiam u)tima dispositione% quae est necessitans ad /ormam3 e+ qua unione homo ha*et quod sit homo3 non autem ita quod quae)i*et pars hominis per ,irtutem seminis causetur& [5 00# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 3 Ad tertium dicendum% quod peccatum ori.ina)e dicitur peccatum totius naturae% sicut peccatum actua)e dicitur peccatum persona)e3 unde quae est comparatio peccati actua)is ad unam personam sin.u)arem% eadem est comparatio peccati ori.ina)is ad totam naturam humanam traditam a primo parente% in quo /uit peccati initium et per cuius ,o)untatem in omni*us ori.ina)e peccatum quasi ,o)untarium reputatur& Sic er.o ori.ina)e peccatum est in anima in quantum pertinet ad humanam naturam& Humana autem natura traducitur a parente in /i)ium per traductionem carnis% cui postmodum anima in/unditur3 et e+ hoc in/ectionem incurrit quod /it cum carne traducta una natura& Si enim non uniretur ei ad constituendam naturam% sicut An.e)us unitur corpori assumpto% in/ectionem non reciperet& [5 05# $e potentia% q& 3 a& 7 ad ! Ad quartum dicendum% quod sicut in natura Adae erat natura omnium nostrum ori.ina)iter3 ita et peccatum ori.ina)e% quod in no*is est% erat in i))o peccato ori.ina)i ori.ina)iter& -am peccatum ori.ina)e% ut dictum est% per se recipit natura% anima ,ero e+ consequenti& [5 0 # $e potentia% q& 3 a& 7 ad 5

Ad quintum dicendum% quod homo .enerans .enerat si*i simi)e in specie per ,irtutem /ormae suae% sci)icet animae rationa)is3 non quod ipsa sit immediatum principium in .eneratione humana a.ens% sed quia ,is .enerati,a% et ea quae in semine a.unt% non disponerent materiam% ut /ieret corpus per/ecti*i)e anima rationa)i% nisi quatenus a.erent ut instrumenta quaedam rationa)is animae& (t tamen ista actio non potest pertin.ere ad /actionem animae rationa)is% rationi*us praedictis& [5 07# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod .enerans .enerat si*i simi)e in specie% in quantum .eneratum per actionem .enerantis producitur ad participandum speciem eius3 quod quidem /it per hoc quod .eneratum consequitur /ormam simi)em .eneranti& Si er.o /orma i))a non sit su*sistens% sed esse suum sit so)um in hoc quod uniatur ei cuius est /orma3 oporte*it quod .enerans sit causa ipsius /ormae% sicut accidit in omni*us /ormis materia)i*us& Si autem sit ta)is /orma quae su*sistentiam ha*eat% et non dependeat esse suum tota)iter e+ unione ad materiam% sicut est in anima rationa)i3 tunc su//icit quod .enerans sit causa unionis ta)is /ormae ad materiam per hoc quod disponit materiam ad /ormam3 nec oportet quod sit causa ipsius /ormae& [5 5"# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 5 Ad septimum dicendum% quod ipsam dispositionem corporis sequitur dispositio animae rationa)is3 tum quia anima rationa)is accipit a corpore3 tum quia secundum di,ersitatem materiae di,ersi/icantur et /ormae& (t e+ hoc est quod /i)ii simi)antur parenti*us etiam in his quae pertinent ad animam% non propter hoc quod anima e+ anima traducatur& [5 5'# $e potentia% q& 3 a& 7 ad Ad octa,um dicendum% quod quia anima est proprie actus corporis ,i,entis% ,i,ere autem est per ca)idum et humidum% quae in anima)i per san.uinem conser,antur3 ideo dicitur quod anima est in san.uine% ad desi.nandum propriam dispositionem corporis% in quantum est materia per/ecta per animam&

[5 51# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 7 Ad nonum dicendum% quod circa em*rionis ,itam sunt a)iqui di,ersimode opinati& Quidam namque assimi)a,erunt in .eneratione humana pro.ressum animae rationa)is pro.ressui corporis humani% dicentes% quod sicut corpus humanum in semine est ,irtua)iter% non tamen ha*ens actu humani corporis per/ectionem% quae in distinctione or.anorum consistit% sed pau)atim per ,irtutem seminis ad per/ectionem huiusmodi per,enitur3 ita in principio .enerationis est i*i anima% ,irtute quadam ha*ens omnem per/ectionem quae postea apparet in homine comp)eto% non tamen eam ha*ens actu% cum non appareant animae actiones% sed processu temporis pau)atim eam acquirit3 ita quod primo apparent in ea actiones animae ,e.eta*i)is% et postmodum animae sensi*i)is% et tandem animae rationa)is& (t hanc opinionem tan.it 8re.orius ->ssenus in 9i*& quem /ecit de homine& Sed haec opinio non potest stare% quia aut inte))i.it quod ipsa anima secundum speciem suam e+istat a principio in semine% nondum ha*ens per/ectas operationes propter or.anorum de/ectum% aut inte))i.it quod in semine a principio sit a)iqua ,irtus ,e) /orma% quae nondum ha*et speciem animae3 sicut nec semen ha*et speciem humani corporis% sed pau)atim producitur per actionem naturae ad hoc quod ipsa eadem sit anima primo quidem ,e.eta*i)is% secundo sensi*i)is et deinde rationa)is& Prima autem pars huius di,isionis destruitur2 primo quidem per auctoritatem phi)osophi& $icitur enim in II de anima% quod potentia ,itae quae est in corpore ph>sico or.anico% cuius actus est anima% non est a*iiciens animam% sicut semen et /ructus3 e+ quo datur inte))i.i% quod semen est ita in potentia ad animam quod anima caret& Secundo% quia cum semen nondum sit u)tima assimi)atione mem*ris assimi)atum <sic enim eius reso)utio esset corruptio quaedam= sed sit super/)uitas u)timae di.estionis% ut dicitur in @: de anima)i*us% nondum /uit in corpore .enerantis e+istens anima per/ectum3 unde non potest esse quod in principio suae decisionis sit in eo anima& Tertio% quia dato quod cum eo decideretur anima% non tamen potest hoc dici de anima rationa)i3 quae cum non sit actus a)icuius partis corporis% non potest deciso corpore decidi& Secundam etiam partem di,isionis praedictae patet esse /a)sam& Cum enim /orma su*stantia)is non continue ,e) successi,e in actum

producatur% sed in instanti <a)ias oporteret esse motum in .enere su*stantiae% sicut est in .enere qua)itatis= non potest esse quod i))a ,irtus quae est a principio in semine% successi,e pro/iciat ad di,ersos .radus animae& -on enim /orma i.nis in aere hoc modo inducitur ut continuo procedat de imper/ecto ad per/ectum3 cum nu))a /orma su*stantia)is suscipiat ma.is et minus3 sed so)um materia per a)terationem praecedentem ,ariatur% ut sit ma.is et minus disposita ad /ormam& ;orma ,ero non incipit esse in materia nisi in u)timo instanti a)terationis& A)ii ,ero dicunt% quod in semine primo est anima ,e.eta*i)is% et post modum ea manente% inducitur anima sensi*i)is e+ ,irtute .enerantis% et u)timo inducitur anima rationa)is per creationem% ita quod ponunt in homine esse tres animas per essentiam di//erentes& Sed contra hoc est quod dicitur2 neque duas animas dicimus esse in uno homine sicut et Iaco*us et a)ii S>rorum scri*unt% unam anima)em qua animatur corpus et immi+ta sit san.uini% et a)teram spiritua)em quae rationem ministret& (t iterum impossi*i)e est unius et eiusdem rei esse p)ures /ormas su*stantia)es2 nam cum /orma su*stantia)is /aciat esse non so)um secundum quid% sed simp)iciter% et constituat hoc a)iquid in .enere su*stantiae% si prima /orma hoc /acit% secunda ad,eniens% in,eniens su*iectum iam in esse su*stantia)i constitutum% accidenta)iter ei ad,eniet3 et sic sequeretur quod anima sensi*i)is et rationa)is in homine corpori accidenta)iter uniantur& -ec potest dici quod anima ,e.eta*i)is quae in p)anta est /orma su*stantia)is% in homine non sit /orma su*stantia)is% sed dispositio ad /ormam2 quia quod est de .enere su*stantiae nu))ius accidens esse potest% ut dicitur in I Ph>sic& Unde a)ii dicunt% quod anima ,e.eta*i)is est in potentia ad animam sensi*i)em et sensi*i)is est actus eius3 unde anima ,e.eta*i)is quae primo est in semine% per actionem naturae perducitur ad comp)ementum animae sensi*i)is3 et u)terius anima rationa)is est actus et comp)ementum animae sensi*i)is3 unde anima sensi*i)is perducitur ad suum comp)ementum% sci)icet ad animam rationa)em% non per actionem .enerantis sed per actum creantis3 et sic dicunt quod ipsa rationa)is anima in homine partim est a* intrinseco% sci)icet quantum ad naturam inte))ectua)em3 et partim a* e+trinseco% quantum ad naturam ,e.eta*i)em et sensi*i)em& Sed hoc nu))o modo

potest stare2 quia ,e) hoc ita inte))i.itur quod natura inte))ectua)is sit a)ia anima a ,e.eta*i)i et sensi*i)i% et sic redit in idem cum secunda opinione2 ,e) inte))i.itur ita quod e+ istis tri*us naturis constituatur su*stantia animae in qua natura inte))ectua)is erit ut /orma)e% et natura sensi*i)is et ,e.eta*i)is erit ut materia)e& (+ quo sequitur quod cum natura sensi*i)is et ,e.eta*i)is sint corrupti*i)es% utpote de materia eductae% su*stantia animae humanae non possit esse perpetua& Sequitur idem etiam incon,eniens quod inductum est contra primam% sci)icet quod /orma su*stantia)is successi,e educatur in actum& A)ii ,ero dicunt% quod em*rio non ha*et animam% quousque per/iciatur anima rationa)i2 operationes autem ,itae quae in eo apparent sunt e+ anima matris& Sed hoc non potest esse2 nam in hoc ,i,entia a non ,i,enti*us di//erunt% quia ,i,entia mo,ent se ipsa secundum operationes ,itae% quod de non ,i,enti*us dici non potest3 unde non potest esse quod nutriri et au.eri% quae sunt propriae operationes ,i,entis% sint in em*rione a principio e+trinseco% sci)icet a* anima matris& (t praeterea ,irtus nutriti,a matris assimi)aret ci*um corpori matris% et non corpori em*rionis3 cum nutriti,a deser,iat indi,iduo sicut .enerati,a speciei& (t iterum sentire non posset esse in em*rione e+ anima matris& (t ideo a)ii dicunt% quod in em*rione non est anima ante in/usionem animae rationa)is% sed est i*i ,is /ormati,a% quae huiusmodi operationes ,itae in em*rione e+ercet& Sed hoc etiam esse non potest2 quia cum appareant esse in em*rione ante u)timum comp)ementum% di,ersae operationes ,itae% non possunt esse a* una ,irtute2 unde oportet quod sit i*i anima ha*ens di,ersas ,irtutes& (t ideo a)iter est dicendum% quod in semine a principio suae decisionis non est anima% sed ,irtus animae3 quae /undatur in spiritu qui in semine continetur quod de natura sui spumosum est% et consequens corpora)is spiritus contenti,um& Ista autem ,irtus a.it disponendo materiam% et /ormando ad susceptionem animae& (t sciendum quod a)iter est in .eneratione hominis ,e) anima)is% et a)iter in .eneratione aeris ,e) aquae& -am .eneratio aeris est simp)e+% cum in tota .eneratione aeris non appareant nisi duae /ormae su*stantia)es% una quae a*iicitur et a)ia quae inducitur% quod totum /it simu) in uno instanti2 unde ante introductionem /ormae aeris semper manet i*i /orma

aquae3 nec sunt i*i dispositiones ad /ormam aeris& In .eneratione autem anima)is apparent di,ersae /ormae su*stantia)es% cum primo appareat sperma% et postea san.uis% et sic deinceps quousque sit /orma hominis ,e) anima)is& (t sic oportet quod huiusmodi .eneratio non sit simp)e+% sed continens in se p)ures .enerationes et corruptiones& -on enim potest esse quod una et eadem /orma su*stantia)is .radatim educatur in actum% ut ostensum est& Sic er.o per ,irtutem /ormati,am% quae a principio est in semine% a*iecta /orma spermatis% inducitur a)ia /orma3 qua a*iecta% iterum inducatur a)ia2 et sic primo inducatur anima ,e.eta*i)is3 deinde ea a*iecta% inducatur anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is simu)3 qua a*iecta% inducatur non per ,irtutem praedictam sed a creante% anima quae simu) est rationa)is sensi*i)is et ,e.eta*i)is& (t sic dicendum est secundum hanc opinionem quod em*rio antequam ha*eat animam rationa)em% ,i,it et ha*et animam% qua a*iecta% inducitur anima rationa)is& (t sic non sequitur duas animas esse in eodem corpore% nec animam rationa)em traduci cum semine& [5 53# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '" Ad decimum dicendum% quod em*rio antequam ha*eat animam rationa)em non est ens per/ectum% sed in ,ia ad per/ectionem3 unde non est in .enere ,e) specie nisi per reductionem sicut incomp)etum reducitur ad .enus ,e) speciem comp)eti& [5 5!# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '' Ad undecimum dicendum% quod in semine a principio quam,is non sit anima% est tamen i*i ,irtus animae% ut dictum est% quae quidem ,irtus /undatur in spiritu qui in spermate continetur% et dicitur ,irtus animae quia est a* anima .enerantis& [5 55# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod em*rio ante animam rationa)em ,i,it et animam ha*et% ut dictum est% unde hoc ar.umentum concedimus& [5 50# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '3

(t simi)iter ad decimumtertium% decimumquartum et decimumquintum& [5 55# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod ,irtus /ormati,a quae in principio est in semine% manet ad,eniente etiam anima rationa)i3 sicut et spiritus in quos /ere tota su*stantia spermatis con,ertitur manent& (t i))a quae prius /uit /ormati,a corporis /it postmodum corporis re.iti,a& Sicut etiam ca)or qui /uit dispositio ad /ormam i.nis manet /orma i.nis ad,eniente% ut instrumentum /ormae in a.endo& [5 5 # $e potentia% q& 3 a& 7 ad '5 (t per hoc patet so)utio ad decimumseptimum et decimumocta,um& [5 57# $e potentia% q& 3 a& 7 ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod )icet anima rationa)is non sit a .enerante% unio tamen corporis ad eam% est quodammodo a .enerante% ut dictum est& (t ideo homo dicitur .enerari& [5 "# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod pro tanto in homine non est dup)e+ esse% quia non est sic inte))i.endum corpus esse a .enerante et animam a creante% quasi corpori acquiratur esse separatum a .enerante% et separatim animae a creante3 sed quia creans dat esse animae in corpore% et .enerans disponit corpus ad hoc quod huius esse sit particeps per animam si*i unitam& [5 '# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 1' Ad ,icesimumprimum dicendum% quod duo a.entia omnino disparata non possunt hoc modo se ha*ere quod actio unius terminetur ad materiam% et a)terius ad /ormam3 hoc tamen contin.it in duo*us a.enti*us ordinatis% quorum unum est instrumentum a)terius& Actio enim principa)is a.entis se e+tendit quandoque ad a)iquid ad quod non potest se e+tendere actio instrumenti& -atura autem est sicut instrumentum quoddam di,inae ,irtutis ut supra% ostensum est& Unde non est incon,eniens% si ,irtus di,ina so)a /aciat

animam rationa)em% actione naturae se e+tendente so)um ad disponendum corpus& [5 1# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 11 Ad ,icesimumsecundum dicendum% quod inte))ectus in corpore e+istens non indi.et a)iquo corpora)i ad inte))i.endum% quod simu) cum inte))ectu sit principium inte))ectua)is operationis% sicut accidit in ,isu2 nam principium ,isionis non est ,isus tantum% sed ocu)us constans e+ ,isu et pupi))a& Indi.et autem corpore tamquam o*iecto% sicut ,isus indi.et pariete in quo est co)or2 nam phantasmata comparantur ad inte))ectum ut co)ores ad ,isum% sicut dicitur in III de anima& (t e+ hoc est quod inte))ectus impeditur in inte))i.endo% )aeso or.ano phantasiae2 quia quamdiu est in corpore indi.et phantasmati*us non so)um quasi accipiens a phantasmati*us dum acquirit scientiam% sed etiam comparans species inte))i.i*i)es phantasmati*us dum utitur scientia acquisita& (t propter hoc e+emp)a in scientiis sunt necessaria& [5 3# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 13 (t per hoc patet responsio ad ,icesimumtertium et ,icesimumquartum& [5 !# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 15 Ad ,icesimumquintum dicendum% quod i))a ratio est Apo))inaris% ut 8re.orius ->ssenus dicit& $ecipie*atur autem in hoc quod non distin.ue*at operationem naturae% quae est .eneratio pro)is% cui $eus dat comp)ementum% a* operatione ,o)untaria adu)terii in qua peccatum consistit& [5 5# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 10 Ad ,icesimumse+tum dicendum% quod anima% cum sit per/ectior /ormis materia)i*us% posset si*i simi)em producere si anima rationa)is posset produci a)iter quam per creationem% quod esse non potest3 et hoc pro,enit e+ eius per/ectione% ut e+ praedictis potest patere& [5 0# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 15 Ad ,icesimumseptimum dicendum% quod in so)o $eo potest esse una natura in p)uri*us suppositis3 et ideo i*i

so)ummodo potest esse .eneratio sine imper/ectione mutationis et di,isionis3 unde no*i)iores creaturae% quae sunt indi,isi*i)es nec su*stantia)iter transmutantur% sicut anima rationa)is et An.e)us% non .enerantur3 sed in/eriores creaturae% quae sunt di,isi*i)es et corrupti*i)es& [5 5# $e potentia% q& 3 a& 7 ad 1 Ad ,icesimumocta,um dicendum% quod ,irtus i))a quae est in semine% a phi)osopho ,ocatur inte))ectus% ut dicit Commentator% propter quamdam simi)itudinem2 quia sicut inte))ectus operatur a*sque or.ano% ita et i))a ,irtus& [5 # $e potentia% q& 3 a& 7 ad 17 Ad ,icesimumnonum dicendum% quod ,er*um i))ud phi)osophi est inte))i.endum de anima sensi*i)i% non de rationa)i& Articu)us '" $ecimo quaeritur utrum anima rationa)is sit creata in corpore% ,e) e+tra corpus (t ,idetur quod sit creata e+tra corpus& [5 7'# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& ' (orum enim quae sunt idem secundum speciem% est idem modus prodeundi in esse& Sed animae nostrae sunt eiusdem speciei cum anima Adae& Anima autem Adae /uit e+tra corpus cum An.e)is creata% ut Au.ustinus dicit& (r.o et a)iae animae humanae e+tra corpus creantur& [5 71# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& 1 Praeterea% omne totum imper/ectum est cui deest a)iqua pars quae ad eius per/ectionem pertinet& Sed animae rationa)es ma.is pertinent ad per/ectionem uni,ersi quam etiam su*stantiae corpora)es% cum su*stantia inte))ectua)is sit no*i)ior corpora)i su*stantia& Si er.o animae rationa)es a principio non /uerunt omnes creatae% sed quotidie creantur cum corpora .enerantur3 sequitur quod uni,ersum sit imper/ectum e+ eo quod desunt si*i no*i)issimae partes

eius& Hoc ,idetur esse incon,eniens& (r.o animae rationa)es sunt a principio e+tra corpora creatae& [5 73# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& 3 Praeterea% theatra)i*us )udis ,idetur esse simi)e% quod tunc uni,ersum destruatur% quando ad u)timam per/ectionem de,enerit& Sed mundus tunc /inietur quando hominum .eneratio cessa*it% et tunc comp)etissima uni,ersi per/ectio erit% si animae simu) creantur cum corpora .enerantur& (r.o secundum hoc di,ina .u*ernatio% quae mundum re.it% erit simi)is )udo3 quod ,idetur esse a*surdum& [5 7!# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& ! Sed dices% quod nihi) prohi*et per/ectioni uni,ersi deesse a)iquid secundum numerum% cum tamen quantum ad omnes eius species sit comp)etum&4 Sed contra% species rerum e+ hoc quod% quantum in ipsis est% perpetuitatem quamdam ha*ent% pertinent ad essentia)em per/ectionem uni,ersi% utpote per se intentae a* uni,ersi auctore& Indi,idua ,ero% quae non ha*ent esse perpetuum% pertinent ad quamdam accidenta)em uni,ersi per/ectionem% utpote non propter se intenta% sed propter speciei conser,ationem& Animae autem rationa)es non so)um secundum speciem% sed etiam secundum sin.u)a indi,idua perpetuitatem ha*ent& (r.o si a principio omnes animae rationa)es de/uerunt3 ita /uit uni,ersum imper/ectum% ac si a)iquae species uni,ersi de/uissent& [5 75# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& 5 Praeterea% Macro*ius super somnium Scipionis% duas portas in cae)o posuit2 unam deorum% et a)iam animarum% in cancro sci)icet% et Capricorno3 per quarum a)teram animae ad corpus descende*ant& Sed hoc non esset% nisi animae e+tra corpus in cae)o crearentur& (r.o animae e+tra corpora creatae sunt& [5 70# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& 0 Praeterea% causa e//iciens praecedit tempore suum e//ectum& Sed anima est causa e//iciens corporis% ut dicitur in II de anima& (r.o est ante corpus% et ita non creatur in corpore&

[5 75# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& 5 Praeterea% in )i*ro de spiritu et anima% dicitur% quod anima antequam corpori uniatur% ha*et irasci*i)itatem et concupisci*i)itatem& Sed haec non possunt esse in anima antequam anima sit& (r.o anima est antequam corpori uniatur% et ita non creatur in corpore& [5 7 # $e potentia% q& 3 a& '" ar.& Praeterea% su*stantia animae rationa)is tempore non mensuratur2 quia% ut dicitur in 9i*& de causis% est supra tempus3 nec iterum mensuratur aeternitate% quia hoc so)ius $ei est& In 9i*& etiam de causis dicitur% quod anima est in/ra aeternitatem& (r.o mensuratur ae,o% sicut et An.e)i2 et ita eadem est mensura durationis An.e)i et animae& Cum er.o An.e)i sint creati a principio mundi% ,idetur quod etiam animae tunc sint creatae% et non in corpori*us& [5 77# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& 7 Praeterea% in ae,o non est prius et posterius2 a)ias a tempore non di//erret% ut qui*usdam ,idetur& Sed si An.e)i ante animas essent creati% ,e) una anima post a)iam crearetur% esset in ae,o prius et posterius% cum mensura animae sit ae,um% ut ostensum est& (r.o oportet omnes animas simu) creari cum An.e)is& [5 7""# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '" Praeterea% unitas )oci attestatur unitati naturae2 unde et di,ersorum corporum secundum naturam% di,ersa sunt )oca& Sed An.e)i et animae con,eniunt in natura% cum sint su*stantiae spiritua)es et inte))ectua)es& (r.o animae creatae sunt in cae)o (mp>reo% sicut An.e)i% et non in corpori*us& [5 7"'# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '' Praeterea% quanto a)iqua su*stantia est su*ti)ior% tanto ei a)tior )ocus de*etur3 unde i.nis )ocus a)tior est quam aeris ,e) aquae& Sed anima est mu)to simp)icior su*stantia quam a)iquod corpus& (r.o ,idetur quod sit creata supra omnia corpora% et non in corpore& [5 7"1# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '1

Praeterea% cuius)i*et rei u)tima per/ectio est secundum quod est in proprio )oco3 cum non sit e+tra proprium )ocum nisi per ,io)entiam quamdam& Sed u)tima per/ectio animae est in cae)esti ha*itatione& (r.o i*i )ocus est con.ruens naturae eius3 et ita ,idetur quod i*i sit creata& [5 7"3# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '3 Praeterea% 8enes& II% 1% dicitur2 requie,it $eus die septimo a* uni,erso opere quod patrarat& (+ quo inte))i.i datur quod tunc $eus a no,is creaturis creandis cessa,it& Sed hoc non esset% si nunc quotidie animae crearentur& (r.o animae non creantur in corpore% sed creatae sunt a principio e+tra corpus& [5 7"!# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '! Praeterea% opus creationis praecedit opus propa.ationis& Hoc autem non esset% si simu) animae crearentur dum corpora propa.antur& (r.o animae ante corpora sunt creatae& [5 7"5# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '5 Praeterea% $eus omnia secundum iustitiam operatur& Sed secundum iustitiam non dantur di,ersa et inaequa)ia nisi in i))is in qui*us a)iqua inaequa)itas meriti praee+istit& Cum er.o in nati,itate hominum circa animas mu)ta inaequa)itas attendatur2 tum e+ hoc quod quaedam uniuntur corpori*us ad operationes animae aptis% quaedam ,ero ineptis3 tum e+ hoc quod quidam e+ in/ide)i*us nascuntur a)ii ,ero e+ /ide)i*us% qui per sacramentorum susceptionem sa),antur3 ,idetur quod inaequa)itas meriti in anima*us praecesserit2 et sic ,idetur quod animae /uerint ante corpora& [5 7"0# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '0 Praeterea% ea quorum una est inceptio% ,idetur quod secundum esse dependeant ad in,icem& Sed anima secundum esse suum non dependet a corpore% quod patet e+ hoc quod corrupto corpore manet& (r.o nec anima simu) incipit cum corpore& [5 7"5# $e potentia% q& 3 a& '" ar.& '5 Praeterea% ea quorum unum impedit a)terum% non natura)iter uniuntur& Sed anima impeditur a sua operatione

a corpore2 corpus enim quod corrumpitur% a..ra,at animam% ut dicitur Sapient& cap& I@% '5& (r.o anima non natura)iter unitur corpori3 et ita ,idetur quod prius /uerit corpori non unita quam uniretur& [5 7" # $e potentia% q& 3 a& '" s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur in )i*ro de (cc)esiast& do.mati*us% quod animae a* initio inter ceteras inte))ectua)es creaturas non simu) creantur& [5 7"7# $e potentia% q& 3 a& '" s& c& 1 Praeterea% 8re.orius ->ssenus dicit% quod assertio utriusque opinionis ,ituperatione non caret2 et eorum qui prius ,i,ere animas in suo quodam statu atque ordine /a*u)antur% et eorum qui eas post corpora creatas e+istimant& [5 7'"# $e potentia% q& 3 a& '" s& c& 3 Praeterea% Hieron>mus dicit in s>m*o)o /idei% quem composuit2 eorum condemnamus errorem qui dicunt animas ante peccasse% ,e) in cae)is con,ersatas /uisse% quam in corpora immitterentur& [5 7''# $e potentia% q& 3 a& '" s& c& ! Praeterea% proprius actus /it in propria materia& Sed anima est proprius actus corporis& (r.o in corpore anima creatur& [5 7'1# $e potentia% q& 3 a& '" co& Respondeo& $icendum quod% sicut supra dictum est% quorumdam opinio /uit% quod animae omnes simu) creatae /uerunt e+tra corpus& Cuius quidem opinionis /a)sitas potest ad praesens quatuor rationi*us ostendi2 quarum prima est% quod res creatae sunt a $eo in sua per/ectione natura)i& Per/ectum enim natura)iter praecedit imper/ectum% secundum phi)osophum& (t 6oetius dicit% quod% natura a per/ectis sumit e+ordium& Anima autem non ha*et per/ectionem suae naturae e+tra corpus% cum non sit per se ipsam species comp)eta a)icuius naturae% sed sit pars humanae naturae2 a)ias oporteret quod e+ anima et corpore non /ieret unum nisi per accidens& Unde non /uit anima humana e+tra corpus creata& Quicumque autem posuerunt animas e+tra corpora /uisse antequam corpori*us unirentur%

aestima,erunt eas esse naturas per/ectas% et quod natura)is per/ectio animae non est esse in hoc quod anima corpori uniretur% sed uniretur ei accidenta)iter% sicut homo indumento2 sicut P)ato dice*at% quod homo non est e+ anima et corpore% sed est anima utens corpore& (t propter hoc omnes qui posuerunt animas e+tra corpora creari% posuerunt transcorporationem animarum3 ut sic anima e+uta a corpore uno% a)teri corpori uniretur% sicut homo e+utus uno ,estimento induit a)terum& Secunda ratio est A,icennae& Cum enim anima non sit composita e+ materia et /orma% distinctio animarum a* in,icem esse non posset nisi secundum /orma)em di//erentiam% si so)um secundum se ipsas distin.uerentur& ;orma)is autem di//erentia di,ersitatem speciei inducit& $i,ersitas autem secundum numerum in eadem specie e+ di//erentia materia)i procedit2 quae quidem animae competere non potest secundum naturam e+ qua /it% sed secundum materiam in qua /it& Sic er.o so)um ponere possumus p)ures animas humanas eiusdem speciei% numero di,ersas esse% si a sui principio corpori*us uniantur% ut earum distinctio e+ unione ad corpus quodammodo pro,eniat% sicut a materia)i principio% quam,is sicut a* e//iciente principio ta)is distinctio sit a $eo& Si ,ero e+tra corpora animae humanae /uissent creatae oportuisset eas esse specie di//erentes% su*)ato distinctionis materia)i principio% sicut et omnes su*stantiae separatae a phi)osophis ponuntur specie di//erentes& Tertia ratio est% nam anima rationa)is humana non di//ert secundum su*stantiam a sensi*i)i et ,e.eta*i)i% sicut superius est ostensum3 ,e.eta*i)is autem et sensi*i)is animae ori.o non potest esse nisi in corpore% cum sint actus quarumdam partium corporis3 unde nec anima rationa)is potest nisi in corpore creari secundum naturae suae con,enientiam% tamen a*sque di,inae praeiudicio potestatis& Quarta ratio est% quia si anima rationa)is e+tra corpus creata /uit% et i*i ha*uit sui esse natura)is comp)ementum% impossi*i)e est con,enientem causam assi.nare unionis eius ad corpus& -on enim potest dici% quod proprio motu se corpori*us adiun+it% cum ,ideamus quod deserere corpus non su*iaceat animae potestati3 quod esset% si e+ ,o)untate sua corpori esset unita& (t praeterea si sunt creatae omnino separatae% non potest dici quare unio corporis ,o)untatem separatae animae i))e+isset& -ec

iterum potest dici% quod post a)iquos annorum circuitus natura)is ei appetitus super,enerit corpori adhaerendi3 et quod e+ operatione naturae huiusmodi unio sit causa& -am ea quae certo temporis spatio secundum naturam a.untur% ad motum cae)i reducuntur sicut ad causam% per quam temporum spatia mensurantur& Animas autem separatas non est possi*i)e cae)estium corporum moti*us su*iacere& Simi)iter non potest dici% quod a $eo sint corpori a))i.atae% si eas prius a*sque corpori*us crea,isset& Si enim dicatur% quod ad earum per/ectionem hoc /ecit% non /uisset ratio quare a*sque corpori*us crearentur& Si ,ero in earum poenam hoc /actum est% ut corpori*us quasi qui*usdam carceri*us intruderentur% sicut Ori.enes di+it% propter peccata commissa% sequeretur quod institutio naturarum e+ spiritua)i*us et corpora)i*us su*stantiis compositarum% esset per accidens% et non e+ prima $ei intentione2 quod est contra id quod )e.itur 8enes& I% 3'2 ,idit $eus cuncta quae /ecerat% et erant ,a)de *ona2 u*i mani/este ostenditur *onitatem $ei et non ma)itiam cuiuscumque creaturae /uisse causam *onorum operum condendorum& [5 7'3# $e potentia% q& 3 a& '" ad ' Ad primum er.o dicendum% quod Au.ustinus in 9i*& super 8en& ad 9itt&% et praecipue inquirendo de ori.ine animae% )oquitur ma.is in,esti.ando quam asserendo% sicut ipsemet dicit& [5 7'!# $e potentia% q& 3 a& '" ad 1 Ad secundum dicendum% quod uni,ersum in sui principio /uit per/ectum quantum ad species% et non quantum ad omnia indi,idua3 ,e) quantum ad causas rerum natura)ium% e+ qui*us possunt postmodum a)ia propa.ari% non quantum ad omnes e//ectus& Animae ,ero rationa)es quam,is non /iant a causis natura)i*us3 tamen corpora% qui*us di,initus in/unduntur sicut si*i connatura)i*us% per operationem naturae /iunt& [5 7'5# $e potentia% q& 3 a& '" ad 3 Ad tertium dicendum% quod in )udo non quaeritur a)iquid propter )udum& Sed e+ motu quo $eus creaturas corpora)es mo,et% quaeritur a)iquid propter ipsum motum% sci)icet

comp)etus numerus e)ectorum% quo ha*ito motus cessa*it3 )icet non su*stantia mundi& [5 7'0# $e potentia% q& 3 a& '" ad ! Ad quartum dicendum% quod mu)titudo animarum pertinet ad essentia)em per/ectionem uni,ersi u)timam% sed non primam% cum tota corporum mundi transmutatio ordinetur quodammodo ad animarum mu)tip)icationem3 ad quam requiritur corporum mu)tip)icatio% ut ostensum est% in corp& [5 7'5# $e potentia% q& 3 a& '" ad 5 Ad quintum dicendum% quod P)atonici pone*ant naturam animarum per se esse comp)etam% et accidenta)iter corpori*us uniri2 unde etiam pone*ant transitum animarum de corpore ad corpus& Ad quod ponendum praecipue induce*antur per hoc quod pone*ant humanas animas immorta)es% et .enerationem numquam de/icere& Unde ad in/initatem animarum remo,endam% pone*ant /ieri quemdam circu)um% ut animae prius e+euntes iterato unirentur& (t secundum hanc opinionem% quae erronea est% Macro*ius )oquitur2 unde eius auctoritas in hac parte non est recipienda& [5 7' # $e potentia% q& 3 a& '" ad 0 Ad se+tum dicendum% quod phi)osophus non dicit animam% e//icientem esse causam corporis% sed causam unde est principium motus% in quantum est principium motus )oca)is in corpore% et au.menti et a)iorum huiusmodi% ut ipsemet e+ponit i*idem& [5 7'7# $e potentia% q& 3 a& '" ad 5 Ad septimum dicendum% quod in auctoritate i))a inte))i.itur irasci*i)itas et concupisci*i)itas inesse animae prius quam corpori uniretur% natura% non tempore2 quia anima hoc non ha*et a corpore% sed potius corpus a* anima& [5 71"# $e potentia% q& 3 a& '" ad Ad octa,um dicendum% quod anima mensuratur tempore secundum esse quo unitur corpori3 quam,is prout consideratur ut su*stantia quaedam spiritua)is% mensuretur ae,o& -on tamen oportet quod tunc inceperit ae,o mensurari quando et An.e)i&

[5 71'# $e potentia% q& 3 a& '" ad 7 Ad nonum dicendum% quod )icet ae,um non ha*eat prius et posterius quantum ad ea quae mensurat% nihi) tamen prohi*et quin unum a)tero prius ae,o participet& [5 711# $e potentia% q& 3 a& '" ad '" Ad decimum dicendum% quod )icet An.e)us et anima con,eniant in natura inte))ectua)i% di//erunt tamen in hoc quod An.e)us est quaedam natura in se comp)eta% unde per se creari potuit3 anima ,ero% cum per/ectionem suae naturae ha*eat in hoc quod corpori unitur% non de*uit in cae)o% sed in corpore cuius est per/ectio% creari& [5 713# $e potentia% q& 3 a& '" ad '' Ad undecimum dicendum% quod anima )icet sit secundum se simp)icior omni corpore% tamen est /orma et per/ectio corporis e+ e)ementis compositi% cuius )ocus est circa medium% cum quo simu) oportet eam hic creari& [5 71!# $e potentia% q& 3 a& '" ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod prima per/ectio animae attenditur secundum esse suum natura)e2 quae quidem per/ectio consistit in unione eius ad corpus3 et ideo a principio de*uit in )oco corporis creari& U)tima autem per/ectio eius est in hoc quod communicat cum su*stantiis a)iis inte))ectua)i*us3 et i))a per/ectio da*itur ei in cae)o& [5 715# $e potentia% q& 3 a& '" ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod animae quae modo creantur% )icet sint no,ae creaturae secundum numerum% tamen sunt antiquae secundum speciem suam2 praecesserunt enim in operi*us se+ dierum in suo simi)i secundum speciem% id est in anima*us primorum parentum& [5 710# $e potentia% q& 3 a& '" ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod opus creationis quo naturae principia instituuntur% oportet praecedere opus propa.ationis& -on autem ta)e opus est animarum creatio& [5 715# $e potentia% q& 3 a& '" ad '5

Ad decimumquintum dicendum est% quod ad iustitiam pertinet reddere de*itum3 unde contra iustitiam /it% si inaequa)ia aequa)i*us dantur% quando de*ita redduntur% non autem quando .ratis a)iqua dantur2 quod con,enit in creatione animarum& :e) potest dici% quod ista di,ersitas non procedit e+ di,erso merito animarum% sed e+ di,ersa dispositione corporum3 unde et P)ato dice*at% quod /ormae in/unduntur a $eo secundum merita materiae& [5 71 # $e potentia% q& 3 a& '" ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod )icet anima dependeat a corpore quantum ad sui principium% ut in per/ectione suae naturae incipiat% tamen quantum ad sui /inem non dependet a corpore% quia acquiritur si*i esse in corpore ut rei su*sistenti2 unde destructo corpore% nihi)ominus manet in suo esse% )icet non in comp)etione suae naturae% quam ha*et in unione ad corpus& [5 717# $e potentia% q& 3 a& '" ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod natura corporis non a..ra,at animam% sed eius corruptio% ut e+ ipsa auctoritate ostenditur& Articu)us '' Undecimo quaeritur utrum anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is sint per creationem% ,e) traducantur e+ semine (t ,idetur quod sic% hac ratione& [5 731# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& ' (orum enim quae sunt eiusdem rationis% est idem modus prodeundi in esse& Sed anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is in homine sunt et in *rutis et in p)antis eiusdem speciei ,e) rationis& In homine autem sunt per creationem% cum sint eiusdem su*stantiae cum anima rationa)i% quae est per creationem% ut ostensum est& (r.o etiam in *rutis et in p)antis ,e.eta*i)is et sensi*i)is sunt per creationem& [5 733# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 1

Sed dices% quod anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is est in p)antis et *rutis ut /orma et per/ectio3 in homini*us autem ut dispositio&4 Sed contra% quanto a)iquid est no*i)ius% tanto no*i)iori modo e+it in esse& Sed no*i)ius est esse /ormam et per/ectionem quam esse dispositionem& Si er.o anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is in homini*us% in qui*us sunt ut dispositiones% e+eunt in esse per creationem% qui est no*i)issimus modus prodeundi in esse cum no*i)issimae creaturae hoc modo esse incipiant3 ,idetur quod mu)to ma.is in p)antis et *rutis sint productae per creationem& [5 73!# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 3 Praeterea% dicit phi)osophus2 quod ,ere est% id est su*stantia% nu))i est accidens& Si er.o anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is sunt in *rutis et in p)antis ut /ormae su*stantia)es% non possunt esse in homine ut dispositiones accidenta)es& [5 735# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& ! Praeterea% e+ ,irtute .enerantis producitur a)iquid in esse in re*us ,i,enti*us per ,irtutem quae est in semine& Sed in semine non est anima sensi*i)is ,e) ,e.eta*i)is in actu& Cum er.o nihi) a.at nisi secundum quod est in actu% ,idetur quod e+ ,irtute seminis non possit produci anima sensi*i)is ,e) ,e.eta*i)is3 et ita nec per .enerationem% sed per creationem& [5 730# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 5 Sed dices% quod ,irtus quae est in semine% )icet non sit anima sensi*i)is actu a.it tamen in ,irtute animae sensi*i)is% quae erat in patre% a quo semen deciditur&4 Sed contra% quod a.it in ,irtute a)terius% a.it ut instrumentum i))ius& Instrumentum autem non mo,et nisi motum3 mo,ens autem et motum oportet esse simu)% ut pro*atur :II Ph>s& Cum er.o ,irtus quae est in semine% non sit coniuncta animae sensi*i)i .enerantis% ,idetur quod non possit a.ere ut instrumentum eius% nec in ,irtute i))ius& [5 735# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 0 Praeterea% instrumentum se ha*et ad principa)e a.ens sicut ,irtus mota et imperata ad ,irtutem moti,am et imperantem% quae est ,is appetiti,a et moti,a& Sed ,irtus

mota imperata non mo,et% si separetur a moti,a imperante% ut patet in parti*us anima)is decisis& (r.o nec ,irtus quae est in semine deciso potest operari in ,irtute .enerantis& [5 73 # $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 5 Praeterea% quando e//ectus de/icit a per/ectione causae% non potest se e+tendere in propriam causae actionem3 di,ersitati enim naturarum attestatur di,ersitas actionum& Sed ,irtus quae est in semine% etsi sit e//ectus animae sensi*i)is .enerantis% tamen constat quod de/icit a per/ectione ipsius& (r.o non potest in actionem quae proprie competeret animae sensi*i)i% sci)icet producere animam si*i simi)em in specie& [5 737# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& Praeterea% ad corruptionem su*iecti sequitur corruptio /ormae et ,irtutis& Sed sperma in processu .enerationis corrumpitur% et a)iam /ormam recipit% ut A,icenna dicit& (r.o ,irtus i))a corrumpitur quae erat in semine3 non er.o per eam potest produci anima sensi*i)is in esse& [5 7!"# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 7 Praeterea% natura in/erior non a.it nisi mediante ca)ore et a)iis qua)itati*us acti,is et passi,is& Sed ca)or non potest producere animam sensi*i)em in esse2 quia nihi) a.it u)tra suam speciem3 nec potest esse /actum no*i)ius /aciente& (r.o anima sensi*i)is ,e) ,e.eta*i)is non potest educi in esse per a)iquod a.ens natura)e3 et ita est a creatione& [5 7!'# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '" Praeterea% a.ens materia)e non a.it in/)uendo% sed materiam transmutando& Sed per transmutationem materiae non per,enitur nisi ad /ormam accidenta)em& (r.o per a.ens natura)e non potest produci anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is% quae sunt /ormae su*stantia)es& [5 7!1# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '' Praeterea% anima sensi*i)is ,e) ,e.eta*i)is ha*ent quamdam quidditatem% quae quidditas est a* a)io /acta& Haec autem quidditas non erat ante .enerationem% nisi quia materia poterat eam ha*ere& (r.o oportet quod producatur a*

a)iquo a.ente quod operetur non e+ materia3 et huiusmodi est so)us $eus creans& [5 7!3# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '1 Praeterea% anima)ia .enerata e+ semine sunt no*i)iora anima)i*us e+ putre/actione .eneratis% utpote per/ectiora% et si*i simi)ium .enerati,a& Sed in anima)i*us e+ putre/actione .eneratis animae sunt a creatione2 non enim est dare a)iquod a.ens simi)e in specie a quo in esse producantur& (r.o ,idetur mu)to /ortius quod animae anima)ium e+ semine .eneratorum sint a creatione& [5 7!!# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '3 Sed dices% quod per ,irtutem cae)estis corporis producitur anima sensi*i)is in anima)i*us e+ putre/actione .eneratis% sicut et in a)iis per ,irtutem /ormati,am in semine&4 Sed contra% sicut dicit Au.ustinus% su*stantia ,i,ens praeeminet cui)i*et su*stantiae non ,i,enti& Sed corpus cae)este non est su*stantia ,i,ens% cum sit inanimatum& (r.o eius ,irtute produci non potest anima sensi*i)is% quae est principium ,itae& [5 7!5# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '! Sed dices% quod corpus cae)este potest esse causa animae sensi*i)is% prout a.it in ,irtute inte))ectua)is su*stantiae quae ipsum mo,et& Sed contra% quod recipitur in a)io% est in eo per modum recipientis% et non per modum sui& Si er.o ,irtus inte))ectua)is su*stantiae recipitur in corpore cae)esti non ,i,ente% non erit i*i ut ,irtus ,ita)is quae possit esse principium ,itae& [5 7!0# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '5 Praeterea% su*stantia inte))ectua)is non so)um ,i,it% sed etiam inte))i.it& Si er.o per eius ,irtute corpus cae)este a* ea motum potest con/erre ,itam% pari ratione con/erre poterit inte))ectum3 et ita anima rationa)is erit a .enerante3 quod est /a)sum& [5 7!5# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '0 Praeterea% si anima sensi*i)is est a* a)iquo a.ente natura)i% et non per creationem% aut er.o producetur a corpore% aut a* anima& Sed non a corpore% quia sic corpus a.eret u)tra

suam speciem2 nec iterum a* anima2 quia ,e) oporteret totam animam patris in /i)ium trans/undi% et sic pater a*sque anima remaneret3 ,e) quoad partem eius% et sic in patre non remaneret tota anima2 quorum utrumque est /a)sum& (r.o anima sensi*i)is non est a .enerante% sed a creante& [5 7! # $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '5 Praeterea% Commentator dicit% quod nu))a ,irtus co.nosciti,a est a* actione e)ementorum commi+torum& Sed anima sensi*i)is est ,irtus co.nosciti,a& (r.o non est a* actione e)ementorum3 et ita nec per actionem naturae% cum nu))a actio naturae in istis in/eriori*us sit a*sque actione e)ementorum& [5 7!7# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& ' Praeterea% nu))a /orma potest esse mo,ens% quae non est su*sistens3 unde /ormae e)ementorum% secundum phi)osophum% non sunt mo,entes3 sed .enerans et remo,ens prohi*ens& Sed anima sensi*i)is est mo,ens% cum omne anima) a sua anima mo,eatur& (r.o anima sensi*i)is non est /orma tantum% sed est su*stantia per se e+istens& Constat etiam quod non est e+ materia et /orma composita& Omnis autem ta)is su*stantia educitur in esse per creationem% et non a)iter& (r.o anima sensi*i)is educitur in esse per creationem& [5 75"# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& '7 Sed dices% quod anima sensi*i)is non mo,et per se corpus% sed ipsum corpus animatum mo,et se ipsum&4 Contra% phi)osophus pro*at% quod in quo)i*et mo,ente seipsum oportet unam partem esse quae sit mo,ens tantum% et a)teram quae sit mota& Sed corpus non potest esse mo,ens tantum% quia nu))um corpus mo,et nisi motum& (r.o oportet quod anima sit mo,ens tantum3 et ita sensi*i)is anima ha*et operationem in qua non communicat si*i corpus2 et sic anima sensi*i)is erit su*stantia su*sistens& [5 75'# $e potentia% q& 3 a& '' ar.& 1" Sed dices% quod anima sensi*i)is mo,et secundum imperium appetiti,ae ,irtutis% cuius actus communiter est animae et corporis& Sed contra% in anima)i non so)um mo,et

,is quae imperat motum% sed etiam est i*i ,is e+equens motum3 cuius operatio non poterit esse animae et corpori communis% rationi*us praedictis3 et sic oportet quod anima sensi*i)is a)iquam operationem per se ha*eat& (r.o est su*stantia per se su*sistens3 et ita per creationem educitur in esse% et non per .enerationem natura)em& [5 751# $e potentia% q& 3 a& '' s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur 8enes& I% ,ers& 1"2 producant aquae repti)e animae ,i,entis3 et ita ,idetur quod animae sensi*i)es repti)ium et a)iorum anima)ium sint e+ actione corpora)ium e)ementorum& [5 753# $e potentia% q& 3 a& '' s& c& 1 Praeterea% sicut se ha*et corpus patris ad eius animam% ita et corpus /i)ii ad eius animam& (r.o commutatim% sicut se ha*et corpus /i)ii ad corpus patris% ita et anima /i)ii ad animam patris& Sed corpus /i)ii traducitur a corpore patris& (r.o anima /i)ii traducitur a* anima patris& [5 75!# $e potentia% q& 3 a& '' co& Respondeo& $icendum quod circa productionem /ormarum su*stantia)ium% phi)osophorum opiniones di,ersi/icantur& -am quidam di+erunt% quod a.ens natura)e so)ummodo disponit materiam3 /orma autem% quae est u)tima per/ectio% pro,enit a principiis supernatura)i*us& Quae quidem opinio e+ duo*us praecipue ostenditur esse /a)sa2 primo quidem e+ hoc quod% cum esse /ormarum natura)ium et corpora)ium non consistat nisi in unione ad materiam3 eiusdem a.entis esse ,idetur eas producere cuius est materiam transmutare& Secundo% quia cum huiusmodi /ormae non e+cedant ,irtutem et ordinem et /acu)tatem principiorum a.entium in natura% nu))a ,idetur necessitas% eorum ori.inem in principia reducere a)tiora3 unde phi)osophus dicit% quod caro et os .enerantur a /orma quae est in his carni*us et in his ossi*us2 secundum cuius sententiam non so)um a.ens natura)e disponit materiam% sed educit /ormam in actum% e con,erso primae opinioni& A* hac autem .enera)itate /ormarum oportet e+c)udere animam rationa)em& Ipsa enim est su*stantia per se su*sistens3 unde esse suum non consistit tantum in hoc quod est materiae uniri3 a)ias separari non posset2 quod /a)sum esse

etiam eius operatio ostendit% quae est animae secundum se ipsam a*sque corporis communione& -ec potest a)iter operari quam sit& Quod enim per se non est% per se non operatur& (t iterum inte))ectua)is natura totum ordinem et /acu)tatem e+cedit materia)ium et corpora)ium principiorum3 cum inte))ectus inte))i.endo omnem corpora)em naturam transcendere possit2 quod non esset% si eius natura in/ra )imites corpora)is naturae contineretur& -eutrum autem horum de anima sensi*i)i ,e) ,e.eta*i)i dici potest& (sse autem huiusmodi animarum non potest consistere nisi in unione ad corpus2 quod eorum operationes ostendunt3 quae sine or.ano corpora)i esse non possunt2 unde nec esse earum est eis a*so)ute sine dependentia ad corpus& Propter quod nec a corpore separari possunt% nec iterum in esse produci% nisi quatenus producatur corpus in esse& Unde sicut producitur corpus per actum naturae .enerantis% ita et animae praedictae& Ponere autem eas seorsum per creationem /ieri% ,idetur redire in opinionem eorum qui pone*ant huiusmodi animas post corpora remanere% cum utrumque simu) in 9i*& de (cc)& do.mati*us condemnetur& Huiusmodi etiam animae ordinem principiorum natura)ium non e+cedunt& (t hoc patet earum operationes consideranti*us& -am secundum ordinem naturarum sunt etiam ordines actionum& In,enimus autem quasdam /ormas quae se u)terius non e+tendunt quam ad id quod per principia materia)ia /ieri potest3 sicut /ormae e)ementares et mi+torum corporum% quae non a.unt u)tra actionem ca)idi et /ri.idi3 unde sunt penitus materiae immersae& Anima ,ero ,e.eta*i)is% )icet non a.at nisi medianti*us qua)itati*us praedictis% attin.it tamen operatio eius ad a)iquid in quod qua)itates praedictae se non e+tendunt% ,ide)icet ad producendum carnem et os% et ad prae/i.endum terminum au.mento% et ad huiusmodi3 unde et adhuc retinetur in/ra ordinem materia)ium principiorum% )icet non quantum /ormae praemissae& Anima ,ero sensi*i)is non a.it per ,irtutem ca)idi et /ri.idi de necessitate% ut patet in actione ,isus et ima.inationis et huiusmodi3 quam,is ad huiusmodi operationes requiratur determinatum temperamentum ca)idi et /ri.idi ad constitutionem or.anorum% sine qui*us actiones praedictae non /iunt3 unde non tota)iter transcendit ordinem materia)ium principiorum% quam,is ad ea non tantum

deprimatur% quantum /ormae praedictae& Anima ,ero rationa)is etiam a.it actionem ad quam ,irtus ca)idi et /ri.idi non se e+tendit3 nec eam e+ercet per ,irtutem ca)idi et /ri.idi% nec or.ano etiam corpora)i3 unde ipsa so)a transcendit ordinem natura)ium principiorum3 non autem anima sensi*i)is in *rutis% ,e) ,e.eta*i)is in p)antis& [5 755# $e potentia% q& 3 a& '' ad ' Ad primum er.o dicendum% quod )icet anima sensi*i)is in homini*us et *rutis sit eiusdem rationis secundum .enus% non tamen est eiusdem rationis secundum speciem% sicut nec idem anima) specie est homo et *rutum3 unde et operationes animae sensi*i)is sunt mu)to no*i)iores in homine quam in *rutis% ut patet in tactu et in apprehensi,is interiori*us& -ec oportet eorum quae sunt in .enere% si specie di//erant% esse unum modum procedendi in esse% ut patet per anima)ia .enerata e+ semine et e+ putre/actione3 quae in .enere con,eniunt% et specie di//erunt& [5 750# $e potentia% q& 3 a& '' ad 1 Ad secundum dicendum% quod in homine non dicitur anima sensi*i)is ut dispositio% quasi sit a)iud in su*stantia a* anima rationa)i% et sit dispositio ad ipsam3 sed quia non distin.uitur sensi*i)e a rationa)i in homine% nisi sicut potentia a potentia& Anima ,ero sensi*i)is in *ruto distin.uitur a* anima rationa)i hominis sicut una /orma su*stantia)is a* a)ia& (t tamen sicut potentia sensi*i)is in homine et ,e.eta*i)is /)uunt a* essentia animae% ita et in *rutis et in p)antis& Sed in hoc di//erunt quia in p)antis non /)uunt a* essentia animae nisi potentiae ,e.eta*i)es% et ideo a* eis anima denominatur3 in *rutis ,ero non so)um ,e.eta*i)es% sed etiam sensi*i)es a qui*us denominatur eorum anima3 in homine ,ero praeter has etiam inte))ectua)es a qui*us denominatur& [5 755# $e potentia% q& 3 a& '' ad 3 Ad tertium dicendum% quod su*stantia% a qua potentia sensi*i)is /)uit% tam in *rutis quam in homini*us est /orma su*stantia)is3 potentia ,ero utro*ique est accidens& [5 75 # $e potentia% q& 3 a& '' ad !

Ad quartum dicendum% quod anima sensi*i)is non est actu in semine secundum propriam speciem% sed sicut in ,irtute acti,a3 sicut domus in actu est in mente arti/icis ut in ,irtute acti,a2 et sicut /ormae corpora)es sunt in ,irtuti*us cae)esti*us& [5 757# $e potentia% q& 3 a& '' ad 5 Ad quintum dicendum% quod instrumentum inte))i.itur mo,eri a principa)i a.ente% quamdiu retinet ,irtutem a principa)i a.ente impressam3 unde sa.itta tamdiu mo,etur a proiciente% quamdiu manet ,is impu)sus proicientis& Sicut etiam .eneratum tamdiu mo,etur a .enerante in .ra,i*us et )e,i*us quamdiu retinet /ormam si*i traditam a .enerante3 unde et semen tamdiu inte))i.itur mo,eri a* anima .enerantis quamdiu remanet i*i ,irtus impressa a* anima% )icet corpora)iter sit di,isum& Oportet autem mo,ens et motum esse simu) quantum ad motus principium% non tamen quantum ad totum motum% ut apparet in proiectis& [5 70"# $e potentia% q& 3 a& '' ad 0 Ad se+tum dicendum% quod ,is appetiti,a animae non ha*et imperium nisi super corpus unitum3 unde pars decisa non o*edit animae appetiti,ae ad ,otum& Sed semen non mo,etur a* anima .enerantis per imperium% sed per cuiusdam ,irtutis trans/usionem% quae in semine manet etiam postquam /uerit decisum& [5 70'# $e potentia% q& 3 a& '' ad 5 Ad septimum dicendum% quod anima sensi*i)is et ,e.eta*i)is de potentia materiae educuntur% sicut et /ormae a)iae materia)es ad quarum productionem requiritur ,irtus materiam transmutans& :irtus autem quae est in semine )icet de/iciat a* a)iis actioni*us animae hanc tamen ha*et& Sicut enim per animam materia transmutatur% ut con,ertatur in totum in actione nutrimenti3 ita et per ,irtutem praedictam transmutatur materia% ut .eneretur conceptum3 unde nihi) prohi*et quin ,irtus praedicta operetur quantum ad hoc ad actionem animae sensi*i)is in ,irtute ipsius& [5 701# $e potentia% q& 3 a& '' ad

Ad octa,um dicendum% quod ,irtus praedicta radicatur in spiritu% qui in semine inc)uditur% sicut in su*iecto& ;ere autem totum semen% ut dicit A,icenna% in spiritum con,ertitur& Unde )icet corpu)enta materia% e+ qua conceptum /ormatur% mu)toties per .enerationem transmutetur% non tamen ,irtutis praedictae su*iectum destruitur& [5 703# $e potentia% q& 3 a& '' ad 7 Ad nonum dicendum% quod sicut ca)or a.it ut instrumentum /ormae su*stantia)is i.nis% ita nihi) prohi*et quin a.at ut instrumentum animae sensi*i)is ad educendum animam sensi*i)em in actum% non quod propria ,irtute hoc possit& [5 70!# $e potentia% q& 3 a& '' ad '" Ad decimum dicendum% quod materia transmutatur non tantum transmutatione accidenta)i% sed etiam su*stantia)i3 utraque enim /orma in materiae potentia praee+istit3 unde a.ens natura)e% quod materiam transmutat% non so)um est causa /ormae accidenta)is% sed etiam su*stantia)is& [5 705# $e potentia% q& 3 a& '' ad '' Ad decimumprimum dicendum% quod anima sensi*i)is cum non sit res su*sistens% non est quidditas% sicut nec a)iae /ormae materia)es% sed est pars quidditatis% et esse suum est in concretione ad materiam3 unde nihi) a)iud est animam sensi*i)em produci% quam materiam de potentia in actum transmutari& [5 700# $e potentia% q& 3 a& '' ad '1 Ad decimumsecundum dicendum% quod quanto a)iquid est imper/ectius% tanto ad eius constitutionem pauciora requiruntur& Unde cum anima)ia e+ putre/actione .enerata% sint imper/ectiora anima)i*us quae e+ semine .enerantur% in anima)i*us e+ putre/actione .eneratis su//icit so)a ,irtus cae)estis corporis quae etiam in semine operatur% )icet non su//iciat sine ,irtute animae ad producendum anima)ia e+ semine .enerata2 ,irtus enim cae)estis corporis in in/eriori*us corpori*us re)inquitur% in quantum a* eo transmutantur% sicut a primo a)terante& (t propter hoc dicit phi)osophus% in )i*ro de anima)i*us% quod omnia corpora in/eriora sunt p)ena ,irtuti*us animae& Cae)um autem )icet

non sit simi)e in specie cum huiusmodi anima)i*us e+ putre/actione .eneratis% est tamen simi)itudo quantum ad hoc quod e//ectus in causa acti,a ,irtua)iter praee+istit& [5 705# $e potentia% q& 3 a& '' ad '3 Ad decimumtertium dicendum est% quod corpus cae)este etsi non sit ,i,um% a.it tamen in ,irtute su*stantiae ,i,entis a qua mo,etur% si,e sit An.e)us% si,e sit $eus& Secundum phi)osophos tamen ponitur corpus cae)este animatum et ,i,um& [5 70 # $e potentia% q& 3 a& '' ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod ,irtus su*stantiae ,irtua)is mo,entis re)inquitur in corpore cae)esti et motu eius% non sicut /orma ha*ens esse comp)etum in natura% sed per modum intentionis% sicut ,irtus artis est in instrumento arti/icis& [5 707# $e potentia% q& 3 a& '' ad '5 Ad decimumquintum dicendum est quod anima rationa)is% ut dictum est% e+cedit totum ordinem corpora)ium principiorum3 unde nu))um corpus potest a.ere etiam ut instrumentum ad eius productionem& [5 75"# $e potentia% q& 3 a& '' ad '0 Ad decimumse+tum dicendum est% quod anima sensi*i)is producitur in concepto non per actionem corporis nec per decisionem animae% sed per actionem ,irtutis /ormati,ae% quae est in semine a* anima .enerante% ut dictum est& [5 75'# $e potentia% q& 3 a& '' ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod ,irtus co.nosciti,a ne.atur esse a* actione e)ementorum% quasi e)ementorum ,irtutes ad eam causandam su//iciant sicut su//iciunt ad causandam duritiem et mo))itiem& -on autem ne.atur quin instrumenta)iter a)iquo modo cooperari possit& [5 751# $e potentia% q& 3 a& '' ad ' Ad decimumocta,um dicendum% quod anima sensi*i)is mo,et per appetitum& Actio ,ero appetitus sensi*i)is non est animae tantum% sed compositi3 unde ta)is ,is ha*et determinatum or.anum& Unde non oportet ponere% quod

anima sensi*i)is a)iquam operationem ha*eat a*sque corporis communione& [5 753# $e potentia% q& 3 a& '' ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod corpus potest mo,ere quasi non motum specie i))a motus qua mo,et% )icet non possit mo,ere nisi a)iquo modo motum3 corpus enim cae)i a)terat non a)teratum% sed )oca)iter motum3 et simi)iter or.anum ,irtutis appetiti,ae mo,et )oca)iter non motum sed a)iquo modo a)teratum )oca)iter& Operatio enim appetiti,ae sensi*i)is sine corpora)i a)teratione non contin.it% sicut patet in ira et in huiusmodi passioni*us& [5 75!# $e potentia% q& 3 a& '' ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod ,is moti,a e+equens motum est ma.is dispositio mo*i)is qua natum est mo,eri a ta)i motore% quam sit per se mo,ens& Articu)us '1 $uodecimo quaeritur utrum anima sensi*i)is ,e) ,e.eta*i)is sint in semine a principio quando deciditur (t ,idetur quod sic& [5 755# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& ' Quia% ut 8re.orius ->ssenus dicit% utriusque opinionis assertio ,ituperatione non caret% et eorum qui prius ,i,ere animas in suo quodam statu atque ordine /a*u)antur% et eorum qui eas post corpora creatas e+istimant& Sed si anima in semine non /uit in suo principio% oportet eam /ieri post corpus& (r.o anima a principio /uit in semine& [5 75 # $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& 1 Praeterea% si anima sensi*i)is a principio non /uit in semine% sicut nec rationa)is3 eadem ratio erit de sensi*i)i et rationa)i& Sed anima rationa)is est a creatione& (r.o et anima sensi*i)is est a creatione2 cuius contrarium est ostensum& [5 757# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& 3

Praeterea% phi)osophus dicit in @:I de anima)i*us% quod ,irtus quae est in semine est sicut /i)ius de domo patris e.rediens& Sed /i)ius est eiusdem speciei cum patre& (r.o et i))a ,irtus quae est in semine est eiusdem speciei cum anima sensi*i)i% a qua deri,atur& [5 7 "# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& ! Praeterea% phi)osophus dicit in @:I de anima)i*us% quod ,irtus i))a est sicut ars% quae si in materia esset% ad per/ectionem arti/iciati operaretur& Sed in arte est species arti/iciati& (r.o in i))a ,irtute seminis est species animae sensi*i)is quae per semen producitur& [5 7 '# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& 5 Praeterea% decisio seminis est natura)is% decisio ,ero anima)is anu)osi est contra naturam& Sed in parte anima)is anu)osi decisi est anima% ut phi)osophus dicit& (r.o mu)to ma.is est in semine deciso& [5 7 1# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& 0 Praeterea% phi)osophus dicit% in @:I de anima)i*us% quod mas in .eneratione anima)is dat animam& Sed nihi) est e.rediens a patre nisi semen& (r.o anima est in semine& [5 7 3# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& 5 Praeterea% accidens non trans/unditur nisi per trans/usionem su*iecti& Sed a)iquae ae.ritudines trans/unduntur a parenti*us in /i)ios% sicut )epra et poda.ra et huiusmodi& (r.o et eorum su*stantia trans/unditur& Haec autem non sunt sine anima& (r.o anima est a principio in semine& [5 7 !# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& Praeterea% Hippocrates dicit% quod per decisionem ,enae quae est iu+ta aures% .eneratio impeditur& Hoc autem non esset% nisi semen decideretur a toto corpore% quasi actio per prius e+istens& (r.o cum id quod est actu pars anima)is% ha*eat animam% ,idetur% quod semen a principio ha*eat animam& [5 7 5# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& 7

Praeterea% idem dicit% quod equus quidam propter nimium coitum in,entus est sine cere*ro& Hoc autem non esset% nisi semen decideretur a* eo quod est actu pars& (r.o idem quod prius& [5 7 0# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& '" Praeterea% quod est super/)uum% non est de su*stantia rei& Si er.o semen sit super/)uum% non erit de su*stantia .enerantis3 et ita /i)ius% qui est e+ semine% non erit de su*stantia patris3 quod est incon,eniens& (r.o semen est de su*stantia .enerantis3 et ita est i*i anima in actu& [5 7 5# $e potentia% q& 3 a& '1 ar.& '' Praeterea% omne quod caret anima% est inanimatum& Si er.o semen caret anima% erit inanimatum3 et sic corpus inanimatum transmuta*itur% et /iet animatum3 quod ,idetur incon,eniens& (r.o anima est a principio in semine& [5 7 # $e potentia% q& 3 a& '1 s& c& ' Sed contra& (st quod phi)osophus dicit quod semen et /ructus est in ta)i potentia ad animam% quae est a*iiciens animam& [5 7 7# $e potentia% q& 3 a& '1 s& c& 1 Praeterea% si semen a principio ha*et animam% hoc non ,idetur esse possi*i)e nisi duo*us modis3 ,e) quod tota anima .enerantis in semen transeat3 ,e) quod pars eius& Utrumque autem horum ,idetur esse incon,eniens3 quia e+ primo sequitur quod non remaneat anima in patre% e+ secundo autem sequitur quod non remaneat i*i tota& (r.o anima non est in semine a principio& [5 77"# $e potentia% q& 3 a& '1 co& Respondeo& $icendum quod opinio quorumdam /uit% quod anima a principio decisionis esset in semine% ,o)entes quod sicut corpus di,ideretur a corpore% ita simu) anima propa.aretur a* anima% ut statim cum corporis particu)a esset etiam i*i anima& Haec autem opinio non ,idetur esse ,era2 quia% secundum quod phi)osophus pro*at in @: de anima)i*us% semen non deciditur a* eo quod /uit actu pars% sed quod /uit super/)uum u)timae di.estionis3 quod nondum erat u)tima assimi)atione assimi)atum& -u))a autem corporis

pars est actu per animam per/ecta% nisi sit u)tima assimi)atione assimi)ata3 unde semen ante decisionem nondum erat per/ectum per animam% ita quod anima esset /orma eius3 erat tamen i*i a)iqua ,irtus% secundum quam iam per actionem animae erat a)teratum et deductum ad dispositionem propinquam u)timae assimi)ationi3 unde et postquam decisum est% non est i*i anima% sed a)iqua ,irtus animae& (t propter hoc% in @:I de anima)i*us% phi)osophus dicit% quod in semine est ,irtus principii animae& (t praeterea si anima esset in semine a principio% aut esset i*i ha*ens actu speciem animae% aut non% sed ut quaedam ,irtus% quae con,erteretur postmodum in animam& Primum esse non potest2 quia cum anima sit actus corporis or.anici% ante qua)emcumque or.ani?ationem corpus suscepti,um animae esse non potest& (t etiam sic sequitur quod totum id quod a.it in semini*us% non est nisi quaedam dispositio materiae% et per consequens non esset .eneratio% cum .eneratio non sequatur% sed praecedat /ormam su*stantia)em& -isi /orte dicatur% quod corporis sit a)ia /orma su*stantia)is praeter animam3 e+ quo sequitur quod anima non su*stantia)iter corpori uniretur% utpote ad,eniens corpori% postquam est iam per a)iam /ormam hoc a)iquid constitutum& Sequeretur u)terius quod .eneratio ,i,entis non esset .eneratio% sed decisio quaedam3 sicut pars )i.ni separatur a )i.no% ut sit actu )i.num& Secunda pars di,isionis praedictae esse non potest3 quia secundum hoc sequeretur quod /orma su*stantia)is non su*ito sed successi,e in materia pro,eniret3 et sic in su*stantia esset motus% sicut in quantitate et qua)itate3 quod est contra phi)osophum3 et etiam /ormae su*stantia)es reciperent ma.is et minus3 quod est impossi*i)e& Unde re)inquitur quod anima non est in semine% sed ,irtus quaedam animae% quae a.it ad animam producendam% a* anima deri,ata& [5 77'# $e potentia% q& 3 a& '1 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod corpus ,i,entis% utpote )eonis ,e) o)i,ae% non est anima% sed est semen corporis tantum ante animam% et ante ,irtutem quae a.it ad animam& (adem enim est proportio seminis ad ,irtutem huiusmodi% et corporis ad animam& [5 771# $e potentia% q& 3 a& '1 ad 1

Ad secundum dicendum% quod hoc interest inter animam rationa)em et a)ias animas% quod anima rationa)is non est e+ ,irtute seminis sicut a)iae animae3 quam,is nu))a anima sit in semine a principio& [5 773# $e potentia% q& 3 a& '1 ad 3 Ad tertium dicendum% quod ,irtus i))a non assimi)atur /i)io e.redienti de domo patris quantum ad comp)ementum speciei% sed quantum ad acquisitionem eorum quae desunt utrique ad a)iquod comp)ementum& Per/ectio enim prima p)erumque mani/estatur per simi)itudinem per/ectionis secundae& [5 77!# $e potentia% q& 3 a& '1 ad ! Ad quartum dicendum% quod assimi)atio inter ,irtutem praedictam et artem procedit quantum ad hoc quod sicut arti/iciatum praee+istit in arte sicut in ,irtute acti,a% ita et res ,i,a .eneranda in ,irtute /ormati,a& [5 775# $e potentia% q& 3 a& '1 ad 5 Ad quintum dicendum% quod e+ hoc ipso decisio anima)is anu)osi est ,io)enta et contra naturam% quod pars decisa erat actu pars% et per/ecta per animam3 unde per decisionem materiae anima in utraque parte remanet3 quae quidem erat in toto una in actu% et p)ures in potentia& Quod quidem accidit per hoc quod huiusmodi anima)ia /ere sunt simi)ia in toto et parti*us3 nam eorum animae% quia imper/ectiores sunt a)iis% modicam di,ersitatem or.anorum requirunt& (t inde est quod una pars decisa potest esse animae suscepti,a% utpote ha*ens tantum de or.anis quantum su//icit ad ta)em animam suscipiendam3 sicut accidit in a)iis corpori*us simi)i*us utpote )i.no et )apide% aqua et aere& (+ hoc autem phi)osophus pro*at in @: de anima)i*us% quod sperma non /uit actu pars ante decisionem3 quia eius decisio non /uisset natura)is% sed modus corruptionis cuiusdam& Unde non oportet quod per decisionem seminis in ipso semine anima remaneat& [5 770# $e potentia% q& 3 a& '1 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod mas dicitur dare animam% in quantum in semine maris continetur ,irtus quae a.it ad animam&

[5 775# $e potentia% q& 3 a& '1 ad 5 Ad septimum dicendum% quod ae.ritudines% de qui*us est o*iectio% non traducuntur cum semine quasi actu in semine sint% sed quia est principium eorum in semine% per a)iquam seminis indispositionem& [5 77 # $e potentia% q& 3 a& '1 ad Ad octa,um dicendum% quod cum sperma sit quaedam super/)uitas% ha*et quasdam proprias ,ias% sicut et a)iae super/)uitates% qui*us intercisis .eneratio impeditur3 non propter hoc quod a)iquid e+ eo quod erat actu pars% reso),atur& [5 777# $e potentia% q& 3 a& '1 ad 7 Ad nonum dicendum% quod sicut immoderatus a)iarum super/)uitatum /)u+us so),it a)iquid de eo quod erat iam con,ersum% per ,io)entiam quamdam3 et non natura)iter3 ita etiam immoderatus /)u+us seminis& (a ,ero quae /iunt contra naturam% non sunt in consequentiam naturae trahenda& [57"""# $e potentia% q& 3 a& '1 ad '" Ad decimum dicendum% quod semen est ta)e super/)uum% quod )icet non sit actu pars su*stantiae patris% est tamen potentia% tota3 et o* hoc /i)ius dicitur de su*stantia patris esse& [57""'# $e potentia% q& 3 a& '1 ad '' Ad undecimum dicendum% quod )icet semen non sit animatum actu% est tamen animatum ,irtute3 unde non est simp)iciter inanimatum& Articu)us '3 $ecimotertio quaeritur utrum a)iquod ens a* a)io possit esse aeternum (t ,idetur quod non& [57""!# $e potentia% q& 3 a& '3 ar.& '

-ihi) enim quod est semper% indi.et a)iquo ad hoc quod sit& Omne autem quod est a* a)iquo% indi.et eo a quo est% ut sit& (r.o nihi) quod est a* a)io% est semper& [57""5# $e potentia% q& 3 a& '3 ar.& 1 Praeterea% nihi) accipit quod iam ha*et& (r.o quod semper est% semper esse ha*et3 er.o quod est semper% non accipit esse& Sed omne quod est a* a)io% accipit esse a* eo a quo est& (r.o nihi) quod est a* a)io% est semper& [57""0# $e potentia% q& 3 a& '3 ar.& 3 Praeterea% quod est% non .eneratur neque /it% neque a)iquo modo in esse producitur3 quia quod /it% non est& (r.o oportet quod omne quod .eneratur ,e) /it% ,e) producitur% a)iquando non esset& Omne autem quod est a* a)io% est huiusmodi& (r.o omne quod est a* a)io a)iquando non est& Quod autem a)iquando non est% non semper est& (r.o nihi) quod est a* a)io% est sempiternum& [57""5# $e potentia% q& 3 a& '3 ar.& ! Praeterea% quod non ha*et esse nisi a* a)io% in se consideratum% non est& Huiusmodi autem oportet a)iquando non esse& (r.o oportet quod omne quod est a* a)io% a)iquando non esset% et per consequens non esse sempiternum& [57"" # $e potentia% q& 3 a& '3 ar.& 5 Praeterea% omnis e//ectus est posterior sua causa& Quod autem est a* a)io% est e//ectus eius a quo est& (r.o est posterius eo a quo est3 et ita non potest esse sempiternum& [57""7# $e potentia% q& 3 a& '3 s& c& Sed contra% est quod Hi)arius dicit% quod a* aeterno a patre natum% aeternum esse ha*et quod natum est& Sed /i)ius $ei natus est a* aeterno patre& (r.o aeternum ha*et quod natum est3 er.o est aeternum& [57"'"# $e potentia% q& 3 a& '3 co& Respondeo& $icendum quod% cum ponamus /i)ium $ei natura)iter a patre procedere% oportet quod ita sit a patre% quod tamen sit ei coaeternus2 quod quidem hoc modo apparet& Inter ,o)untatem enim et naturam hoc interest%

quod natura determinata est ad unum% quantum ad id quod ,irtute naturae producitur% et quantum ad hoc quod est producere ,e) non producere3 ,o)untas ,ero quantum ad neutrum determinata in,enitur& Potest tamen a)iquis hoc ,e) i))ud per ,o)untatem /acere% sicut arti/e+ scamnum ,e) arcam% et iterum /acere ea et a /aciendo cessare3 i.nis ,ero non potest nisi ca)e/acere% si su*iectum suae actionis adsit3 nec potest a)iud inducere in materiam quam e//ectum simi)em si*i& Unde etsi de creaturis% quae di,ina ,o)untate a* ipso procedunt% dici possit quod potuit creaturam ta)em ,e) ta)em /acere et tunc ,e) tunc /acere% de /i)io tamen% qui natura)iter procedit% hoc dici non potest& -on enim potuit a)terius modi esse /i)ius secundum naturam% quam se ha*et patris natura& -ec potuit ,e) prius ,e) posterius /i)ius esse nisi quando /uit patris natura2 non enim potest dici% quod di,inae naturae a)iquando per/ectio naturae de/uerit% qua ad,eniente ,irtute naturae% /i)ius $ei sit .eneratus3 cum di,ina natura sit simp)e+ et immuta*i)is& -eque potest dici% quod huiusmodi .eneratio di)ata /uerit propter materiae a*sentiam ,e) indispositionem% cum omnino haec .eneratio immuta*i)is sit& Unde re)inquitur% quod cum natura patris a* aeterno /uerit% et /i)ius sit a patre aeterna)iter .eneratus% ac per consequens patri coaeternus& Ariani ,ero% quia pone*ant /i)ium non natura)iter a patre procedere% pone*ant /i)ium neque patri coaequa)em neque coaeternum% sicut contin.it in a)iis quae a $eo procedunt secundum ar*itrium ,o)untatis ipsius& ;uit autem di//ici)e considerare .enerationem /i)ii patri coaeternam% propter assue/actionem humanae co.nitionis in consideratione productionis rerum natura)ium% in qui*us una res a* a)ia per motum producitur3 res autem producta per motum in esse prius esse incipit in principio quam in termino motus& Cum autem principium motus de necessitate terminum motus duratione praecedat% quod necesse est propter motus successionem% nec possit esse motus principium ,e) initium sine causa ad producendum mo,ente3 necesse est ut causa mo,ens ad a)iquid producendum praecedat duratione id quod a* ea producitur& Unde quod a* a)iquo sine motu procedit% simu) est duratione cum eo a quo procedit% sicut sp)endor in i.ne ,e) in so)e2 nam sp)endor su*ito et non successi,e a corpore )ucido procedit% cum i))uminatio non sit motus% sed terminus motus& Re)inquitur er.o quod in

di,inis% u*i omnino motus )ocum non ha*et% procedens sit simu) duratione cum eo a quo procedit3 et ideo cum pater sit aeternus% /i)ius et spiritus sanctus a* eo procedentes sunt ei coaeterni& [57"''# $e potentia% q& 3 a& '3 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod si indi.entia importet de/ectum ,e) carentiam eius quo indi.etur% quod semper est non indi.et a)iquo ad hoc quod sit& Si ,ero importet so)um ordinem ori.inis ad id a quo est% sic nihi) prohi*et id quod semper est% a)iquo indi.ere ad hoc quod sit% in quantum non a se ipso% sed a* a)io esse ha*et& [57"'1# $e potentia% q& 3 a& '3 ad 1 Ad secundum dicendum% quod accipiens a)iquid non ha*et i))ud ante acceptionem% ha*et ,ero i))ud quando iam accepit3 unde si ad aeterno accipit% a* aeterno ha*et& [57"'3# $e potentia% q& 3 a& '3 ad 3 Ad tertium dicendum% quod ratio i))a procedit in .eneratione quae est per motum3 quia quod mo,etur ad esse% non est& (t pro tanto dicitur quod id quod .eneratur non est% sed quod est .eneratum est2 unde u*i non est a)iud .enerari et .eneratum esse% i*i non oportet quod .eneratur% a)iquando non esse& [57"'!# $e potentia% q& 3 a& '3 ad ! Ad quartum dicendum% quod i))ud quod ha*et esse a* a)io% in se consideratum% est non ens% si ipsum sit a)iud quam ipsum esse quod a* a)io accipit3 si autem sit ipsum esse quod a* a)io accipit% sic non potest in se consideratum% esse non ens3 non enim potest in esse considerari non ens% )icet in eo quod est a)iud quam esse% considerari possit& Quod enim est% potest a)iquid ha*ere permi+tum3 non autem ipsum esse% ut 6oetius dicit in )i*ro de he*domadi*us& Prima quidem conditio est creaturae% sed secunda est conditio /i)ii $ei& [57"'5# $e potentia% q& 3 a& '3 ad 5 Ad quintum dicendum% quod /i)ius $ei non potest dici e//ectus2 quia non /it% sed .eneratur& Hoc enim /it cuius esse est di,ersum a /aciente3 unde nec patrem proprie )oquendo

causam /i)ii dicimus% sed principium& -ec oportet omnem causam e//ectum duratione praecedere% sed natura tantum sicut patet in so)e et sp)endore& Articu)us '! $ecimoquarto quaeritur utrum id quod est a $eo di,ersum in essentia% possit semper /uisse (t ,idetur quod sic& [57"' # $e potentia% q& 3 a& '! ar.& ' -on enim est minor potestas causae producentis totam rei su*stantiam super e//ectum suum% quam causae producentis /ormam tantum& Sed causa producens /ormam tantum% potest producere eam a* aeterno% si a* aeterno esset3 quia sp)endor qui .i.nitur a* i.ne atque di//unditur coaeternus est i))i3 et esset coaeternus% si i.nis esset aeternus% ut Au.ustinus dicit& (r.o mu)to /ortius $eus% potest producere e//ectum si*i coaeternum& [57"'7# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& 1 Sed dices% quod hoc est impossi*i)e3 quia sequitur incon,eniens% sci)icet quod creatura pari/icetur creatori in duratione&4 Sed contra% duratio quae non est tota simu)% sed successi,a% non potest aequiparari durationi quae est tota simu)& Sed si mundus semper /uisset% eius duratio non semper tota simu) esset3 quia tempore mensuraretur% ut etiam 6oetius dicit in /ine de Conso)& (r.o adhuc $eo non aequipararetur creatura in duratione& [57"1"# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& 3 Praeterea% sicut di,ina persona procedit a $eo sine motu% ita et creatura& Sed di,ina persona potest esse $eo coaeterna% a quo procedit& (r.o simi)iter et creatura& [57"1'# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& ! Praeterea% quod semper eodem modo se ha*et% semper potest idem /acere& Sed $eus semper eodem modo se ha*et a* aeterno& (r.o a* aeterno potest idem /acere& Si

er.o a)iquando produ+it creaturam et a* aeterno producere potuit& [57"11# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& 5 Sed dices% quod ratio ista procedit de a.ente per naturam% non autem de a.ente per ,o)untatem&4 Contra% ,o)untas $ei non dirimit ,irtutem ipsius& Sed si non a.eret per ,o)untatem% sequeretur quod a* aeterno creaturam produ+isset& (r.o posito quod per ,o)untatem a.at% non remo,etur quia a* aeterno producere potuerit& [57"13# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& 0 Praeterea% si $eus in a)iquo tempore ,e) instanti creaturam produ+it% et eius potentia non est au.mentata3 potuit etiam ante i))ud tempus ,e) instans creaturam producere3 et eadem ratione ante i))ud% et sic in in/initum& (r.o potuit a* aeterno producere& [57"1!# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& 5 Praeterea% p)us potest /acere $eus quam humanus inte))ectus possit inte))i.ere3 propter quod dicitur 9uc& I% 352 non erit impossi*i)e apud $eum omne ,er*um& Sed P)atonici inte))e+erunt a)iquid esse /actum a $eo% quod tamen semper /uit3 unde Au.ustinus dicit2 de mundo% et de his quos in mundo deos a $eo /actos% scri*it P)ato% apertissime dicit eos esse coepisse% et ha*ere initium3 /inem tamen non ha*ituros% sed per conditoris potentissimam ,o)untatem perhi*et in aeternum esse mansuros& :erum id quomodo inte))i.at% P)atonici in,enerunt% non esse hoc% ,ide)icet temporis% sed institutionis initium& Sicut enim% inquiunt% si pes a* aeternitate /uisset in pu),ere% semper su*esset ,esti.ium2 quod tamen a ca)cante /actum nemo du*itaret2 sic mundus semper /uit semper e+istente qui /ecit3 et tamen /actus est& (r.o $eus potuit /acere a)iquid quod semper /uit& [57"15# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& Praeterea% quidquid non est contra rationem creaturae% $eus potest in creatura /acere3 a)ias non esset omnipotens& Sed semper /uisse non est contra rationem creaturae in quantum est /acta3 a)ias idem esset dicere creaturam semper /uisse et /actam non esse3 quod patet esse /a)sum&

-am Au.ustinus% distin.uit duas opiniones3 quarum una est quod mundus ita /uerit semper quod non sit a $eo /actus3 a)ia est% quod ita mundus sit semper quod tamen a $eo sit /actus& (r.o $eus hoc potest /acere% quod a)iquid a* eo /actum% sit semper& [57"10# $e potentia% q& 3 a& '! ar.& 7 Praeterea% sicut natura statim potest producere e//ectum suum% ita et a.ens ,o)untarium non impeditum& Sed $eus est a.ens ,o)untarium quod impediri non potest& (r.o creaturae quae per eius ,o)untatem producuntur in esse% a* aeterno produci potuerunt% sicut et /i)ius qui natura)iter a patre procedit& [57"15# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& ' Sed contra& (st quod Au.ustinus dicit% quia omnino incommuta*i)is est i))a natura Trinitatis% o* hoc ita est aeterna% ut ei a)iquid coaeternum esse non possit& [57"1 # $e potentia% q& 3 a& '! s& c& 1 Praeterea% $amascenus dicit% in I )i*ro2 quod e+ non ente ad esse deducitur% non est aptum natum esse coaeternum ei quod sine principio et semper est& Sed creatura de non esse ad esse producitur& (r.o non potest /uisse semper& [57"17# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& 3 Praeterea% omne aeternum est in,aria*i)e& Sed creatura non potest esse in,aria*i)is3 quia si si*i re)inqueretur% in nihi)um decideret& (r.o non potest esse aeterna& [57"3"# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& ! Praeterea% nihi) quod dependet a* a)io est necessarium% et per consequens nec aeternum3 cum omne aeternum sit necessarium& Sed omne quod est /actum% dependet a* a)io& (r.o nu))um /actum potest esse aeternum& [57"3'# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& 5 Praeterea% si $eus a* aeterno producere potuit creaturam% a* aeterno produ+it3 quia% secundum phi)osophum% in sempiternis non di//ert esse et posse& Sed ponere creaturam a* aeterno /uisse productam% est contra /idem& (r.o et ponere quod produci potuerit&

[57"31# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& 0 Praeterea% ,o)untas sapientis non di//ert /acere quod intendit% si potest% nisi propter a)iquam rationem& Sed non potest reddi ratio quare $eus tunc mundum /ecerit et non prius% ,e) a* aeterno% si a* aeterno /ieri potuit& (r.o ,idetur quod a* aeterno /ieri non potuit& [57"33# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& 5 Praeterea% si creatura est /acta% aut e+ nihi)o% aut e+ a)iquo& Sed non e+ a)iquo2 quia ,e) e+ a)iquo quod est di,ina essentia% quod est impossi*i)e3 ,e) e+ a)iquo a)io2 quod si non esset /actum% erit a)iquid praeter $eum% non a* ipso creatum3 quod supra est impro*atum2 quod si est /actum e+ a)io% aut procedetur in in/initum% quod est impossi*i)e3 aut de,enietur ad a)iquid quod est /actum de nihi)o& Impossi*i)e autem est% quod /it e+ nihi)o% semper /uisse& (r.o impossi*i)e est creaturam semper /uisse& [57"3!# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& Praeterea% de ratione aeterni est non ha*ere principium% de ratione ,ero creaturae est ha*ere principium& (r.o nu))a creatura potest esse aeterna& [57"35# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& 7 Praeterea% creatura mensuratur tempore ,e) ae,o& Sed ae,um et tempus di//erunt a* aeternitate& (r.o creatura non potest esse aeterna& [57"30# $e potentia% q& 3 a& '! s& c& '" Praeterea% si a)iquid est creatum% oportet dare a)iquod instans in quo creatum /uerit& Sed ante id non /uit& (r.o oportet dicere creaturam non semper /uisse& [57"35# $e potentia% q& 3 a& '! co& Respondeo& $icendum% quod secundum phi)osophum% possi*i)e dicitur quandoque quidem secundum a)iquam potentiam% quandoque% ,ero secundum nu))am potentiam3 secundum potentiam quidem ,e) acti,am% ,e) passi,am& Secundum acti,am quidem% ut si dicamus possi*i)e esse aedi/icatori quod aedi/icet3 secundum passi,am ,ero% ut si dicamus% possi*i)e esse )i.no quod com*uratur& $icitur

autem et quandoque a)iquid possi*i)e% non secundum a)iquam potentiam% sed ,e) metaphorice% sicut in .eometricis dicitur a)iqua )inea potentia rationa)is% quod praetermittatur ad praesens3 ,e) a*so)ute% quando sci)icet termini enuntiationis nu))am ad in,icem repu.nantiam ha*ent& ( contrario ,ero impossi*i)e% quando si*i in,icem repu.nant3 ut simu) esse a//irmationem et ne.ationem impossi*i)e dicitur% non quia sit impossi*i)e a)icui a.enti ,e) patienti% sed quia est secundum se impossi*i)e% utpote si*i ipsi repu.nans& Si er.o consideretur hoc enuntia*i)e% a)iquid di,ersum in su*stantia e+istens a $eo /uisse semper% non potest dici impossi*i)e secundum se% quasi si*i ipsi repu.nans2 hoc enim quod est esse a* a)io% non repu.nat ei quod est esse semper% ut supra ostensum est3 nisi quando a)iquid a* a)io procedit per motum% quod non inter,enit in processu rerum a $eo& Per hoc autem quod additur% di,ersum in su*stantia% simi)iter nu))a repu.nantia a*so)ute )oquendo datur inte))i.i ad id quod est semper /uisse& Si autem accipiamus possi*i)e dictum secundum potentiam acti,am% tunc in $eo non deest potentia a* aeterno essentiam a)iam a se producendi& Si ,ero hoc ad potentiam passi,am re/eratur% sic% supposita Catho)icae /idei ,eritate% dici non potest% quod a)iquid a $eo procedens in essentia di,ersum% potuerit semper esse& Supponit enim /ides Catho)ica omne id quod est praeter $eum% a)iquando non /uisse& Sicut autem impossi*i)e est% quod ponitur a)iquando /uisse% nunquam /uisse2 ita impossi*i)e est% quod ponitur a)iquando non /uisse% semper /uisse& Unde et dicitur a qui*usdam quod hoc quidem est possi*i)e e+ parte $ei creantis% non autem e+ parte essentiae a $eo procedentis% per suppositionem contrarii% quam /ides /acit& [57"3 # $e potentia% q& 3 a& '! ad ' Ad primum er.o dicendum% quod ratio i))a procedit e+ parte potentiae /acientis% non autem e+ parte /acti% de quo /acta sit suppositio a)iquando non /uisse& [57"37# $e potentia% q& 3 a& '! ad 1 Ad secundum dicendum% quod etiam si creatura semper /uisset% non simp)iciter $eo aequipararetur% sed secundum quod eum imitaretur3 quod non est incon,eniens3 unde i))a o*,iatio parum est e//ica+&

[57"!"# $e potentia% q& 3 a& '! ad 3 Ad tertium dicendum% quod in persona di,ina non est a)iquid quod supponatur a)iquando non /uisse% sicut est in omni essentia a)iena a $eo& [57"!'# $e potentia% q& 3 a& '! ad ! Ad quartum dicendum% quod o*iectio procedit e+ parte potentiae /acientis3 quae nec etiam per ,o)untatem diminuitur% nisi quatenus e+ ar*itrio ,o)untatis di,inae /uit quod non semper /uerit creatura& [57"!1# $e potentia% q& 3 a& '! ad 5 Unde patet responsio ad quintum& [57"!3# $e potentia% q& 3 a& '! ad 0 Ad se+tum dicendum% quod si ponatur ante quodcumque tempus datum creaturam /uisse% sa),atur positio /idei% qua ponitur nihi) praeter $eum semper /uisse3 non tamen sa),atur% si ponatur eam semper /uisse3 unde non est simi)e& Sciendum etiam% quod /orma ar.uendi non ,a)et& Potest enim $eus quam)i*et creaturam /acere me)iorem% non tamen potest /acere in/initae *onitatis creaturam3 in/inita enim *onitas rationi creaturae repu.nat% non autem determinata *onitas quantacumque& Sciendum etiam% quod si dicatur% $eum potuisse /acere mundum antequam /ecerit3 si haec prioritas ad potentiam /acientis re/eratur% indu*itanter est ,erum2 quia a* aeterno a//uit ei potentia /aciendi3 aeternitas ,ero tempus creationis praecedit& Si autem re/eratur ad esse /acti% ita quod inte))i.atur ante instans creationis mundi% tempus rea)e /uisse% in quo potuerit /ieri mundus3 patet omnino esse /a)sum% quia ante mundum motus non /uit% unde nec tempus& Possumus tamen ima.inari a)iquod tempus ante mundum3 sicut a)titudinem ,e) dimensiones a)iquas e+tra cae)um3 per quem modum possumus dicere% et quod a)tius cae)um potuit e)e,are% et quod prius potuit /acere3 quia potuit /acere et tempus diuturnius% et a)titudinem a)tiorem& [57"!!# $e potentia% q& 3 a& '! ad 5 Ad septimum dicendum% quod P)atonici hoc inte))e+erunt% /idei ,eritatem non supponendo% sed a* ea a)ieni&

[57"!5# $e potentia% q& 3 a& '! ad Ad octa,um dicendum% quod ratio i))a non pro*at nisi quod esse /actum% et esse semper% non ha*eant ad in,icem repu.nantiam secundum se considerata3 unde procedit de possi*i)i a*so)ute& [57"!0# $e potentia% q& 3 a& '! ad 7 Ad nonum dicendum% quod ratio i))a procedit de possi*i)i e+ parte potentiae acti,ae& [57"!5# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& Sed quia rationes oppositae conc)udere ,identur% quod secundum nu))am considerationem sit possi*i)e3 ideo ad eas etiam est respondendum& [57"! # $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& ' Ad primum er.o dicendum% quod secundum 6oetium in /ine de conso)atione phi)osophiae% etiam si mundus semper /uisset% non esset $eo coaeternus eius enim duratio non esset tota simu)3 quod ad aeternitatis rationem requiritur& (st enim aeternitas intermina*i)is ,itae tota simu) et per/ecta possessio% ut i*idem dicitur& Temporis autem successio e+ motu causatur% ut e+ phi)osopho patet& Unde quod muta*i)itati su*iacet% etiam si semper sit% aeternum esse non potest3 et propter hoc Au.ustinus dicit% quod in,aria*i)i essentiae Trinitatis nu))a creatura coaeterna esse potest& [57"!7# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& 1 Ad secundum dicendum% quod $amascenus )oquitur supposita /idei ,eritate3 quod patet e+ hoc quod dicit% quod e+ non esse ad esse deductum est% et cetera& [57"5"# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& 3 Ad tertium dicendum% quod ,aria*i)itas de sui ratione e+c)udit aeternitatem% non autem in/initam durationem& [57"5'# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& ! Ad quartum dicendum% quod id quod a* a)io dependet% nunquam esse potest nisi per in/)u+um eius a quo est3 quod si semper /uit% et ipsum semper erit&

[57"51# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& 5 Ad quintum dicendum% quod non sequitur% si $eus a)iquid potuit /acere% quod i))ud /ecerit% eo quod est a.ens secundum ,o)untatem% non secundum necessitatem naturae& Quod autem dicitur% quod in sempiternis non di//ert esse et posse% inte))i.endum est secundum potentiam passi,am% non autem secundum acti,am& Potentia enim passi,a actui non coniuncta% corruptionis principium est% et ideo sempiternitati repu.nat3 e//ectus ,ero acti,ae potentiae actu non e+istens% per/ectioni causae a.entis praeiudicium non a//ert% ma+ime in causis ,o)untariis& (//ectus enim non est per/ectio potentiae acti,ae sicut /orma potentiae passi,ae& [57"53# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& 0 Ad se+tum dicendum% quod circa productionem primarum creaturarum inte))ectus noster rationem in,esti.are non potest% eo quod non potest comprehendere artem i))am quae so)a est ratio quod creaturae praedictae hunc ha*eant modum3 unde sicut non potest ratio reddi a* homine quare cae)um est tantum et non amp)ius3 ita reddi non potest ratio quare mundus /actus non /uit antea% cum tamen utrumque /uerit di,inae potestati su*iectum& [57"5!# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& 5 Ad septimum dicendum% quod primae creaturae non sunt productae e+ a)iquo% sed e+ nihi)o& -on tamen oportet e+ ipsa ratione productionis% sed e+ ,eritate quam /ides supponit% quod prius non /uerint% et postea in esse prodierint& Unus enim sensus praedictae )ocutionis esse potest% secundum Anse)mum% ut dicatur creatura /acta e+ nihi)o% quia non est /acta e+ a)iquo% ut ne.atio inc)udat praepositionem et non inc)udatur a* ea% ut sic ne.atio ordinem ad a)iquid% quem praepositio importat% ne.et3 non autem praepositio importat ordinem ad nihi)& Si ,ero ordo ad nihi) remaneat a//irmatus% praepositione ne.ationem inc)udente% nec adhuc oportet quod creatura a)iquando /uerit nihi)& Potest enim dici% sicut et A,icenna dicit% quod non esse praecedat esse rei% non duratione% sed natura3 quia ,ide)icet% si ipsa si*i re)inqueretur% nihi) esset2 esse ,ero so)um a* a)io ha*et& Quod enim est natum a)icui

inesse e+ se ipso% natura)iter prius competit ei% eo quod non est ei natum inesse nisi a* a)io& [57"55# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& Ad octa,um dicendum% quod de ratione aeterni est non ha*ere durationis principium3 de ratione ,ero creationis ha*ere principium ori.inis% non autem durationis3 nisi accipiendo creationem ut accipit /ides& [57"50# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& 7 Ad nonum dicendum% quod ae,um et tempus a* aeternitate di//erunt% non so)um ratione principii durationis% sed etiam ratione successionis& Tempus enim in se successi,um est3 ae,o ,ero successio adiun.itur prout su*stantiae aeternae sunt quantum ad a)iquid ,aria*i)es% etsi quantum ad a)iquid non ,arientur% prout ae,o mensurantur& Aeternitas ,ero nec successionem continet nec successioni adiun.itur& [57"55# $e potentia% q& 3 a& '! ad s& c& '" Ad decimum dicendum% quod operatio qua $eus res producit in esse% non sic est inte))i.enda sicut operatio arti/icis qui /acit arcam et postea eam deserit3 sed quod $eus continue in/)uat esse% ut Au.ustinus dicit3 unde non oportet assi.nare a)iquod instans productionis rerum antequam productae non sint% nisi propter /idei suppositionem& Articu)us '5 $ecimoquinto quaeritur utrum res processerint a $eo per necessitatem naturae ,e) per ar*itrium ,o)untatis (t ,idetur quod per necessitatem naturae& [57"0"# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& ' $icit enim $ion>sius2 sicut noster so) non ratiocinans aut praee)i.ens% sed per ipsum suum esse omnia )umine eius participare ,o)entia i))uminat3 ita di,ina *onitas per essentiam suam omni*us e+istenti*us proportiona)iter radios *onitatis immittit& Sed so) sine e)ectione et ratione i))uminans hoc a.it e+ necessitate naturae& (r.o et $eus

creaturas producit suam *onitatem communicando per necessitatem naturae& [57"0'# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1 Praeterea% omnis per/ectio in/erioris naturae a per/ectione di,inae naturae deri,atur& Sed ad per/ectionem naturae in/erioris pertinet quod sua ,irtute a)iquid simi)e si*i /aciat producendo e//ectum& (r.o mu)to /ortius $eus simi)itudinem suae *onitatis creaturis communicat natura)iter% et non ,o)untarie& [57"01# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 3 Praeterea% omne a.ens a.it si*i simi)e& (r.o secundum hoc e//ectus a.itur a causa a.ente% quod eius simi)itudinem ha*et& Sed creatura ha*et simi)itudinem $ei quantum ad ea quae ad $ei naturam pertinent% sci)icet quantum ad esse et *onitatem et unitatem% et a)ia huiusmodi% non so)um quantum ad ea quae sunt in ,o)untate ,e) in inte))ectu% sicut arti/iciata sunt simi)ia arti/ici quantum ad /ormam artis% non quantum ad naturam arti/icis% propter quod ,o)untarie et non natura)iter a* arti/ice procedunt& (r.o creaturae procedunt a $eo per ,irtutem naturae di,inae et non per ,o)untatem& [57"03# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& ! Sed dices% quod simi)itudinem natura)ium attri*utorum communicat creaturis di,ina ,o)untas&4 Sed contra% simi)itudo naturae communicari non potest nisi per ,irtutem naturae& Sed ,irtus naturae in nu))a re su*iacet ,o)untati3 unde et in $eo .eneratio /i)ii a patre% quae est natura)is% non /it per imperium ,o)untatis% nec etiam in homini*us ,ires animae ,e.eta*i)es% quae natura)es dicuntur% ,o)untati su*duntur& (r.o non potest esse quod ,o)untate di,ina% simi)itudo natura)ium attri*utorum creaturis communicetur& [57"0!# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 5 Praeterea% Au.ustinus dicit in )i*ro de doctrina Christiana% quod quia $eus *onus est% sumus2 et ita *onitas $ei ,idetur esse causa productionis creaturarum& Sed *onitas est $eo natura)is& (r.o et /)u+us rerum a $eo est natura)is& [57"05# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 0

Praeterea% in $eo idem est natura et ,o)untas& Si er.o $eus producat res ,o)untarie% sequetur quod producat eas natura)iter& [57"00# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 5 Praeterea% necessitas naturae pro,enit e+ hoc quod natura immo*i)iter operatur idem% nisi impedimentum e,eniat& Sed maior est immuta*i)itas $ei quam naturae in/erioris& (r.o ma.is e+ necessitate $eus producit e//ectum suum quam natura in/erior& [57"05# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& Praeterea% operatio $ei est eius essentia& Sed essentia sua est ei natura)is& (r.o natura)iter operatur quidquid operatur& [57"0 # $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 7 Praeterea% secundum phi)osophum ,o)untas est /inis% e)ectio eorum quae sunt ad /inem& Sed in $eo non est a)iquis /inis% cum sit in/initus& (r.o non a.it e+ ,o)untate% sed ma.is e+ necessitate naturae& [57"07# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '" Praeterea% $eus operatur in quantum est *onus% ut Au.ustinus dicit& Sed ipse est *onum necessarium& (r.o e+ necessitate operatur& [57"5"# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '' Praeterea% omne quod est% ,e) est contin.ens% ,e) necessarium& -ecessarium ,ero est a)iquid trip)iciter2 sci)icet per coactionem% e+ suppositione% et a*so)ute& -on autem potest dici quod in $eo sit a)iquid possi*i)e ,e) contin.ens2 hoc enim muta*i)itati attestatur% ut per phi)osophum patet% quia quod contin.it esse% contin.it non esse& Simi)iter non est i*i a)iquid necessarium per coactionem% quia nihi) i*i est ,io)entum nec contra naturam% ut dicitur in : Metaph& Simi)iter nec necessarium e+ suppositione2 quia hoc necessarium causatur e+ a)iqui*us causis praesuppositis% $eo autem nihi) est causa& Re)inquitur er.o quod quidquid est in $eo sit necessarium a*so)ute3 et ita ,idetur quod res e+ necessitate in esse producat&

[57"5'# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '1 Praeterea% II ad Timoth& II% '3% dicitur2 $eus /ide)is permanet et seipsum ne.are non potest& Sed cum ipse sit sua *onitas% se ipsum ne.aret si suam *onitatem ne.aret& -e.aret autem suam *onitatem si eam communicando non di//underet3 cum hoc sit proprium *onitatis& (r.o $eus non potest non producere creaturam suam *onitatem communicando2 er.o e+ necessitate producit2 quia non possi*i)e non esse et necesse esse con,ertuntur% ut patet in II perihermeneias& [57"51# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '3 Praeterea% secundum Au.ustinum% patrem .enerare /i)ium% est patrem dicere se suo ,er*o& Sed Anse)mus dicit% quod eodem ,er*o pater dicit se et creaturam& Cum er.o .eneratio /i)ii a patre sit natura)iter et non per imperium ,o)untatis% ,idetur quod etiam creaturarum productio2 nam apud $eum non di//ert dicere et /acere3 cum scriptum sit% Ps& @@@II% 72 di+it% et /acta sunt& [57"53# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '! Praeterea% omnis ,o)ens de necessitate ,u)t suum u)timum /inem% sicut homo de necessitate ,u)t esse *eatus& Sed u)timus /inis di,inae ,o)untatis est suae *onitatis communicatio2 propter hoc enim producit creaturas% ut suam *onitatem communicet& (r.o $eus hoc de necessitate ,u)t% er.o et e+ necessitate producit& [57"5!# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '5 Praeterea% sicut $eus est per se *onum% ita est per se necessarium& Sed in $eo% quia est per se *onus% nihi) est nisi *onum& (r.o et simi)iter in eo nihi) est nisi necessarium3 et ita e+ necessitate producit res& [57"55# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '0 Praeterea% ,o)untas $ei est determinata ad unum% sci)icet ad *onum& Sed natura propter hoc e+ necessitate operatur% quia est determinata ad unum& (r.o et ,o)untas di,ina e+ necessitate operatur creaturas& [57"50# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '5

Praeterea% pater ,irtute naturae suae est principium /i)ii et spiritus sancti% ut Hi)arius dicit& Sed eadem natura quae est in patre et /i)io% est etiam in spiritu sancto& (r.o eadem ratione ipse spiritus sanctus est principium natura)iter& Sed non est principium nisi creaturae& (r.o creatura natura)iter procedit a $eo& [57"55# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& ' Praeterea% e//ectus procedit a causa a.ente& (r.o a.ens non comparatur ad e//ectum nisi per hoc quod comparatur ad actionem ,e) operationem& Sed comparatio operationis ,e) actionis di,inae ad ipsum est natura)is% cum actio $ei sit sua essentia& (r.o simi)iter ad e//ectum comparatur natura)iter producendo ipsum& [57"5 # $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '7 Praeterea% a per se *ono non /it a)iquid nisi *onum et *ene& (r.o et a per se necessario non /it a)iquid nisi necessarium et necessario& Sed $eus est huiusmodi& (r.o omnia procedunt a* ipso e+ necessitate& [57"57# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1" Praeterea% cum id quod est per se% sit prius eo quod est per a)iud% oportet primum a.ens a.ere per suam essentiam& Sed sua essentia et sua natura idem est& (r.o a.it per naturam suam3 et ita natura)iter creaturae a* eo procedunt& [57" "# $e potentia% q& 3 a& '5 s& c& ' Sed contra& (st quod Hi)arius dicit2 omni*us creaturis su*stantiam $ei ,o)untas attu)it3 et i*idem2 ta)es sunt creaturae qua)es $eus eas esse ,o)uit& (r.o $eus producit creaturas per ,o)untatem% non per naturae necessitatem& [57" '# $e potentia% q& 3 a& '5 s& c& 1 Praeterea% Au.ustinus in @II Con/ess&% ad $eum )oquens% ait duo /ecisti% domine2 unum prope te% sci)icet An.e)um% et a)iud prope nihi)% sci)icet materiam& -eutrum tamen est de natura tua2 quia neutrum est quod tu es& Sed /i)ius pro tanto natura)iter a patre procedit% quia eamdem ha*et naturam quam pater% ut Au.ustinus dicit& (r.o creatura non procedit a $eo natura)iter&

[57" 1# $e potentia% q& 3 a& '5 co& Respondeo& $icendum quod% a*sque omni du*io% tenendum est quod $eus e+ )i*ero ar*itrio suae ,o)untatis creaturas in esse produ+it nu))a natura)i necessitate& Quod potest esse mani/estum ad praesens quatuor rationi*us2 quarum prima est% quod oportet dicere uni,ersum a)iquem /inem ha*ere2 a)ias omnia in uni,erso casu acciderent3 nisi /orte diceretur% quod primae creaturae non sunt propter /inem% sed e+ natura)i necessitate3 posteriores ,ero creaturae sunt propter /inem3 sicut et $emocritus pone*at cae)estia corpora esse a casu /acta% in/eriora ,ero a causis determinatis% quod impro*atur in II Ph>s&% per hoc quod ea quae sunt no*i)iora% non possunt esse minus ordinata quam indi.niora& -ecesse est i.itur dicere% quod in productione creaturarum a $eo sit a)iquis /inis intentus& In,enitur autem a.ere propter /inem et ,o)untas et natura% sed a)iter et a)iter& -atura enim% cum non co.noscat nec /inem nec rationem /inis% nec ha*itudinem eius% quod est ad /inem in /inem% non potest si*i praestituere /inem% nec se in /inem mo,ere aut ordinare ,e) diri.ere3 quod quidem competit a.enti per ,o)untatem% cuius est inte))i.ere et /inem et omnia praedicta& Unde a.ens per ,o)untatem sic a.it propter /inem% quod praestituit si*i /inem% et seipsum quodammodo in /inem mo,et% suas actiones in ipsum ordinando& -atura ,ero tendit in /inem sicut mota et directa a* a)io inte))i.ente et ,o)ente% sicut patet in sa.itta% quae tendit in si.num determinatum propter directionem sa.ittantis3 et per hunc modum a phi)osophis dicitur% quod opus naturae est opus inte))i.entiae& Semper autem quod est per a)iud% est posterius eo quod est per se& Unde oportet quod primum ordinans in /inem% hoc /aciat per ,o)untatem3 et ita $eus per ,o)untatem creaturas in esse produ+it% non per naturam& -ec est instantia de /i)io% quod natura)iter procedit a patre% cuius .eneratio creationem praecedit2 quia /i)ius non procedit ut ad /inem ordinatus% sed ut omnium /inis& Secunda ,ero ratio est% quia natura est determinata ad unum& Cum autem omne a.ens si*i simi)e producat% oportet quod natura ad i))am simi)itudinem tendat producendam quae est determinate in uno& Cum autem aequa)itas a* unitate causetur% inaequa)itas ,ero e+ mu)titudine quae ,ario modo se ha*et <ratione cuius non est a)iquid a)teri aequa)e nisi uno modo% inaequa)e ,ero secundum mu)tos

.radus= natura semper /acit si*i aequa)e% nisi sit propter de/ectum ,irtutis acti,ae% ,e) recepti,ae si,e passi,ae& $e/ectus autem passi,ae potentiae $eo non praeiudicat% cum ipse materiam non requirat3 nec iterum ,irtus sua est de/iciens% sed in/inita& Unde hoc so)um a* eo procedit natura)iter quod est si*i aequa)e% sci)icet /i)ius& Creatura ,ero% quae est inaequa)is% non natura)iter% sed per ,o)untatem procedit3 sunt enim mu)ti .radus inaequa)itatis& -ec potest dici quod di,ina ,irtus ad unum determinetur tantum% cum sit in/inita& Unde cum di,ina ,irtus se e+tendat ad di,ersos .radus inaequa)itatis in creaturis constituendos3 quod in hoc .radu determinato creaturam constituit% e+ ar*itrio ,o)untatis /uit% non e+ natura)i necessitate& Tertia ratio est% quia cum omne a.ens a.at si*i simi)e a)iquo modo% oportet quod e//ectus in sua causa a)iqua)iter praee+istat& Omne autem quod est in a)iquo% est in eo per modum eius in quo est3 unde cum ipse $eus sit inte))ectus% creaturae in ipso inte))i.i*i)iter praee+istunt propter quod dicitur Ioan& I% 32 quod /actum est% in ipso ,ita erat& Quod autem est in inte))ectu% non producitur nisi mediante ,o)untate2 ,o)untas enim est e+ecutri+ inte))ectus et inte))i.i*i)e ,o)untatem mo,et3 et ita oportet quod res creatae a $eo processerint per ,o)untatem& Quarta ratio est% quia% secundum phi)osophum% dup)e+ est actio2 quaedam quae consistit in ipso a.ente% et est per/ectio et actus a.entis% ut inte))i.ere% ,e))e et huiusmodi2 quaedam ,ero quae e.reditur a* a.ente in patiens e+trinsecum et est per/ectio et actus patientis% sicut ca)e/acere% mo,ere et huiusmodi& Actio autem $ei non potest inte))i.i ad modum huiusmodi secundae actionis% eo quod% cum actio sua sit eius essentia% non e.reditur e+tra ipsum2 unde oportet quod inte))i.atur ad modum primae actionis quae non est nisi in inte))i.ente et ,o)ente% ,e) etiam sentiente3 quod etiam in $eum non cadit2 quia actio sensus )icet non tendat in a)iquid e+trinsecum% est tamen a* actione e+trinseci& Per hoc i.itur $eus a.it quidquid e+tra se a.it% quod inte))i.it et ,u)t& -ec hoc .enerationi /i)ii praeiudicat quae est natura)is% quia huiusmodi .eneratio non inte))i.itur terminari ad a)iquid quod sit e+tra di,inam essentiam& -ecessarium est i.itur dicere omnem creaturam a $eo processisse per ,o)untatem% et non per necessitatem naturae&

[57" 3# $e potentia% q& 3 a& '5 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod simi)itudo $ion>sii est inte))i.enda quantum ad uni,ersitatem di//usionis3 so) enim in omnia corpora radios e//undit% non discernendo unum a* a)io% et simi)iter di,ina *onitas& -on autem inte))i.itur quantum ad pri,ationem ,o)untatis& [57" !# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1 Ad secundum dicendum% quod e+ per/ectione di,inae naturae est quod ,irtute naturae di,inae% ipsius naturae simi)itudo creaturis communicetur% non tamen haec communicatio /it per necessitatem naturae sed per ,o)untatem& [57" 5# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 3 (t per hoc patet responsio ad tertium& [57" 0# $e potentia% q& 3 a& '5 ad ! Ad quartum dicendum% quod natura non su*iacet ,o)untati in his quae sunt intima rei% sed quantum ad ea quae sunt e+tra rem% nihi) prohi*et naturam su*iici ,o)untati3 unde et in motu )oca)i in anima)i*us natura muscu)orum et ner,orum su*iacet appetitui imperanti3 unde nec est incon,eniens% si ,irtute naturae di,inae% creaturae producantur in esse secundum ar*itrium di,inae ,o)untatis& [57" 5# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 5 Ad quintum dicendum% quod *onum est proprium o*iectum ,o)untatis3 unde *onitas $ei% in quantum est ad ipso ,o)ita et amata% mediante ,o)untate est creaturae causa& [57" # $e potentia% q& 3 a& '5 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod )icet ,o)untas et natura% prout in $eo sunt% sint% secundum rem% idem% di//erunt tamen ratione% secundum quod per ea di,ersimode desi.natur respectus ad creaturam3 natura enim importat respectum ad a)iquid unum determinate% non autem ,o)untas& [57" 7# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 5 Ad septimum dicendum% quod non est e+ immo*i)itate naturae so)um quod a)iquid e+ necessitate producit% sed e+

eius determinatione ad unum quae non competit di,inae ,o)untati% )icet in ea sit immo*i)itas summa& [57"7"# $e potentia% q& 3 a& '5 ad Ad octa,um dicendum% quod )icet operatio $ei natura)iter ei competat% cum sit eius natura ,e) essentia% e//ectus tamen creaturae operationem consequitur% quae per modum inte))i.endi consideratur% ut principium ,o)untatis% sicut et e//ectus ca)e/actionis sequitur secundum modum ca)oris& [57"7'# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 7 Ad nonum dicendum% quod )icet $eus sit in/initus% est tamen /inis ad quem omnia ordinantur& -on enim est in/initus pri,ati,e% sicut /initum est passio quantitatis quae nata est ha*ere /inem3 hoc enim modo /inis neque in/initus% neque /initus est& $icitur autem in/initus ne.ati,e% quia nu))o modo /initur& [57"71# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '" Ad decimum dicendum% quod )icet $eus operetur in quantum est *onus% et *onitas ei necessario insit% non tamen sequitur quod de necessitate operetur& 6onitas enim mediante ,o)untate operatur% in quantum est eius o*iectum ,e) /inis3 ,o)untas autem non necessario se ha*et ad ea quae sunt ad /inem3 )icet respectu u)timi /inis necessitatem ha*eat& [57"73# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '' Ad undecimum dicendum% quod quantum ad id quod in ipso $eo est% non potest attendi a)iqua possi*i)itas% sed so)a necessitas natura)is et a*so)uta3 respectu ,ero creaturae potest i*i considerari possi*i)itas% non secundum potentiam passi,am% sed secundum potentiam acti,am% quae non )imitatur ad unum& [57"7!# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod si $eus hoc modo suam *onitatem ne.aret quod a)iquid contra suam *onitatem /aceret% ,e) in quo sua *onitas non e+primeretur% sequeretur per impossi*i)e quod ne.aret se ipsum& -on autem hoc sequeretur% si etiam nu))i *onitatem suam

communicaret& Suae enim *onitati nihi) deperiret% si communicata non esset& [57"75# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod )icet ipsum ,er*um $ei natura)iter a patre oriatur% non tamen oportet quod creaturae natura)iter procedant a $eo& Hoc autem modo pater ,er*o suo creaturas dicit sicut in ipso patre sunt3 in quo quidem sunt non ut per necessitatem producendae% sed per ,o)untatem& [57"70# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod communicatio *onitatis non est u)timus /inis% sed ipsa di,ina *onitas% e+ cuius amore est quod $eus eam communicare ,u)t3 non enim a.it propter suam *onitatem quasi appetens quod non ha*et% sed quasi ,o)ens communicare quod ha*et2 quia a.it non e+ appetitu /inis% sed e+ amore /inis& [57"75# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod sicut in $eo nihi) est nisi *onum% ita in eo nihi) est nisi necessarium& -on tamen oportet quod quidquid est a* eo% procedat per necessitatem& [57"7 # $e potentia% q& 3 a& '5 ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod ,o)untas $ei% sicut dictum est% in corp& art&% natura)iter /ertur in suam *onitatem3 unde non potest ,e))e nisi id quod est ei con,eniens% sci)icet *onum3 non tamen determinatur ad hoc ,e) i))ud *onum3 et ideo non oportet quod *ona quae sunt% a* eo procedant per necessitatem& [57"77# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod )icet eadem natura sit patris et /i)ii et spiritus sancti% non tamen eumdem modum e+istendi ha*et in tri*us% et dico modum e+istendi secundum re)ationem& In patre enim est ut non accepta a* a)io% in /i)io ,ero ut a patre accepta3 unde non oportet quod quidquid con,enit patri ,irtute naturae suae% con,eniat /i)io ,e) spiritui sancto&

[57'""# $e potentia% q& 3 a& '5 ad ' Ad decimumocta,um dicendum% quod e//ectus sequitur a* actione secundum modum principii a.endi3 unde cum per modum inte))i.endi% actionis di,inae principium% prout respicit creaturam% consideretur di,ina ,o)untas quae ad creaturam non ha*et necessariam ha*itudinem% non oportet quod creatura procedat a $eo per necessitatem naturae% )icet ipsa actio sit $ei essentia ,e) natura& [57'"'# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod creatura assimi)atur $eo quantum ad .enera)es conditiones% non autem quantum ad modum participandi& A)io enim modo% esse est in $eo et in creatura% et simi)iter *onitas& Unde )icet a primo *ono sint omnia *ona% et a primo ente sint omnia entia% non tamen a summo *ono sunt omnia summe *ona% nec a* ente necessario sunt omnia per necessitatem& [57'"1# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1" Ad ,i.esimum dicendum% quod ,o)untas $ei est eius essentia3 unde hoc quod a.it per ,o)untatem non remo,et quin per essentiam suam a.at& -on enim est ,o)untas $ei a)iqua intentio addita di,inae essentiae% sed ipsa essentia& Articu)us '0 $ecimose+to quaeritur utrum a* uno primo possit procedere mu)titudo (t ,idetur quod non& [57'"5# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& ' Sicuti enim $eus est per se *onum% et per consequens summum *onum3 ita est per se et summe unum& Sed a* eo in quantum est *onum% non potest procedere nisi *onum& (r.o nec a* eo procedere potest nisi unum& [57'"0# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 1 Praeterea% sicut *onum con,ertitur cum ente% ita et unum& Sed in his quae sunt entia% oportet attendi assimi)ationem creaturae ad $eum% ut supra% art& praeced&% dictum est&

(r.o sicut in *onitate% ita et in unitate oportet $eo creaturam assimi)ari% ut sci)icet sit una a* uno& [57'"5# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 3 Praeterea% sicut *onum et ma)um opponuntur pri,ati,e% si communiter accipiantur% )icet sint contraria% prout sunt ha*ituum di//erentiae3 ita unum et mu)ta opponuntur pri,ati,e% ut patet in @ Metaph& Sed ma)itiam nu))o modo dicimus a $eo procedere% sed e+ de/ectu causarum secundarum eam incidere& (r.o nec de*et poni quod mu)titudinis $eus sit causa& [57'" # $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& ! Praeterea% oportet proportiona)iter accipere causas et causata% quia ,ide)icet sin.u)aria sunt causa sin.u)arium% et uni,ersa)ia uni,ersa)ium% ut patet per phi)osophum& Sed $eus est causa ma+ime uni,ersa)is& (r.o suus proprius e//ectus est e//ectus ma+ime uni,ersa)is% sci)icet esse& Sed e+ hoc quod res ha*ent esse non est mu)titudo% cum mu)titudinis sit causa di,ersitas ,e) di//erentia& In esse ,ero omnia con,eniunt& (r.o mu)titudo non est a $eo3 sed e+ causis secundis% e+ qui*us causantur particu)ares rerum conditiones% secundum quas etiam di//erunt& [57'"7# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 5 Praeterea% uniuscuiusque e//ectus est a)iquam propriam causam accipere& Sed impossi*i)e est unum esse proprium mu)torum& (r.o impossi*i)e est quod unum sit causa mu)titudinis& [57''"# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 0 Sed dices% quod hoc tenet in causis natura)i*us% non in causis ,o)untariis&4 Sed contra% arti/e+ est causa arti/ici per ,o)untatem& Procedit autem arti/iciatum a* arti/ice secundum propriam /ormam i))ius arti/iciati% quae est in arti/ice& (r.o etiam in ,o)untariis e//ectus qui)i*et requirit propriam causam& [57'''# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 5 Praeterea% oportet esse con/ormitatem inter causam et e//ectum& Sed $eus est omnino unus et simp)e+& (r.o in

creatura% quae est eius e//ectus% nec mu)titudo nec compositio de*et in,eniri& [57''1# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& Praeterea% di,ersorum a.entium non potest esse idem e//ectus immediate& Sed sicut causa appropriatur e//ectui% ita e//ectus causae& (r.o nec eiusdem causae possunt esse p)ures immediate e//ectus3 et sic idem quod prius& [57''3# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 7 Praeterea% in $eo est eadem potentia .enerandi% spirandi et creandi& Sed potentia .enerandi non est nisi ad unum% simi)iter nec potentia spirandi2 quia in Trinitate non potest esse nisi unus /i)ius et unus spiritus sanctus& (r.o et potentia creandi terminatur tantum ad unum& [57''!# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '" Sed dices% quod uni,ersitas creaturarum est quodammodo unum secundum ordinem& Sed contra% e//ectum oportet assimi)ari causae& Sed unitas $ei non est unitas ordinis% quia in $eo non est prius nec posterius% nec superius et in/erius& (r.o non su//icit unitas ordinis ad hoc quod a* uno $eo p)ura possint educi& [57''5# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '' Praeterea% unius simp)icis non est nisi una actio& Sed a* una actione non est nisi unus e//ectus& (r.o a* uno simp)ici non potest procedere nisi unus e//ectus& [57''0# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '1 Praeterea% creatura procedit a $eo% non so)um sicut e//ectus a causa e//iciente% sed etiam sicut e+emp)atum a* e+emp)ari& Sed unius e+emp)ati est unum e+emp)ar proprium& (r.o a $eo non potest procedere nisi una creatura& [57''5# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '3 Praeterea% $eus est causa rerum per inte))ectum& A.ens autem per inte))ectum a.it per /ormam sui inte))ectus& Cum i.itur in di,ino inte))ectu non sit nisi una /orma% ,idetur quod a* eo non possit procedere nisi una creatura&

[57'' # $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '! Sed dices% quod )icet /orma di,ini inte))ectus sit una secundum rem% quae est eius essentia% tamen attenditur i*i quaedam p)ura)itas secundum di,ersos respectus ad creaturas di,ersas3 et sic est i*i p)ura)itas rationis& Sed contra% aut isti respectus p)ures sunt in inte))ectu di,ino% aut sunt so)um in ratione nostra& Si primo modo% er.o sequitur quod in inte))ectu di,ino erit p)ura)itas et non summa simp)icitas& Si secundo modo% sequitur quod $eus non producat creaturas di,ersas nisi mediante ratione nostra2 e+ quo oportet quod di,ersas creaturas producat per di,ersos respectus ad creaturas qui non sunt nisi in ratione nostra3 et sic ha*etur propositum% sci)icet quod a $eo immediate non procedat mu)titudo& [57''7# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '5 Praeterea% $eus per apprehensionem inte))ectus sui res in esse producit& Sed in eo non est nisi una apprehensio2 quia suus inte))ectus est eius essentia% quae est una& (r.o non producit nisi unam creaturam& [57'1"# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '0 Praeterea% i))ud quod non ha*et esse nisi in ratione% non est creatum a $eo2 quia huiusmodi ,identur esse quaedam ,ana% ut Chimaera% et huiusmodi& Sed mu)titudo non est nisi in ratione2 si.ni/icatur enim per a*stractionem a mu)tis quod in rerum natura non in,enitur& (r.o $eus non est causa mu)titudinis& [57'1'# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '5 Praeterea% secundum P)atonem% optimi est optima adducere& Sed optimum non potest esse nisi unum& Cum i.itur $eus sit optimus% a* eo non potest produci nisi unum& [57'11# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& ' Praeterea% unusquisque a.ens propter /inem% /acit e//ectum suum propinquiorem /ini quantum potest& Sed $eus producendo creaturam ordinat eam in /inem& (r.o /acit eam propinquissimam /ini quantum potest& Sed hoc non potest nisi uno modo /ieri& (r.o $eus non producit nisi unam creaturam&

[57'13# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& '7 Praeterea% iniustum est quod a)iquis inaequa)ia a)iqui*us tri*uat% nisi a)iqua inaequa)itate circa eos praecedente% ,e) meritorum% ,e) quarumcumque conditionum di,ersarum& Sed operationem di,inam non praecedit a)iqua di,ersitas3 a)ias ipse non esset prima causa omnium& (r.o in prima rerum creatione non dedit creaturis inaequa)ia dona& Sed di,ersitas creaturarum et mu)titudo attenditur secundum hoc quod p)us ,e) minus recipiunt de donis di,inis% ut patet in I: cap& Cae)& Hierar& (r.o in prima rerum creatione $eus mu)titudinem non produ+it& [57'1!# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 1" Praeterea% $eus creaturis communicat suam *onitatem quantum capaces sunt& Sed natura superiorum creaturarum capa+ /uit huiusmodi per/ectionis et di.nitatis% ut essent causae in/eriorum creaturarum& Id enim quod est per/ectius% potest a.ere in id quod est eo imper/ectius% et communicare ei suam per/ectionem& (r.o ,idetur quod $eus creaturas in/eriores medianti*us superiori*us produ+it3 et ita ipse immediate non produ+it nisi unam creaturam a)iis superiorem% quaecumque sit i))a& [57'15# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 1' Praeterea% quanto a)iquae /ormae sunt ma.is immateria)es% tanto sunt ma.is acti,ae% utpote ma.is a potentia separatae3 unumquodque enim a.it secundum quod est in actu% non secundum quod est in potentia& Sed /ormae rerum quae sunt in mente An.e)i% sunt ma.is immateria)es quam /ormae quae sunt in re*us natura)i*us& Cum er.o /ormae natura)es sint causae /ormarum si*i simi)ium% ,idetur quod mu)to /ortius /ormae quae sunt in mente An.e)i% produ+erint /ormas rerum natura)ium si*i simi)es& $i,ersitas autem rerum% et per consequens mu)titudo% est e+ /orma& (r.o ,idetur quod mu)titudo non processerit a $eo nisi medianti*us superiori*us creaturis& [57'10# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 11 Praeterea% quidquid $eus /acit% est unum& (r.o a* eo non est nisi unum3 et ita ipse non erit causa mu)titudinis& [57'15# $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 13

Praeterea% $eus non inte))i.it nisi unum2 quia nihi) inte))i.it e+tra se% ut pro*atur in @II Metaph& Sed ipse est causa rerum per inte))ectum suum& (r.o ipse non causat nisi unum& [57'1 # $e potentia% q& 3 a& '0 ar.& 1! Praeterea% Anse)mus dicit% quod creatura in $eo est creatri+ essentia& Sed creatri+ essentia est tantum una& (r.o et creatura in $eo est tantum una& Sed hoc modo creatur creatura a $eo secundum quod in ipso praecessit& (r.o a $eo non est nisi una tantum creatura3 et sic a $eo non procedit mu)titudo& [57'17# $e potentia% q& 3 a& '0 s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur Sapient& cap& @I% 1'2 omnia in numero et pondere et mensura disposuisti% domine& Sed numerus non est sine mu)titudine& (r.o a $eo procedit mu)titudo& [57'3"# $e potentia% q& 3 a& '0 s& c& 1 Praeterea% ,irtus $ei praecedit ,irtutem cuius)i*et a)terius rei& Sed unum punctum potest esse principium mu)tarum )inearum& (r.o sic $eus% quam,is sit unus% potest esse principium creaturarum mu)tarum& [57'3'# $e potentia% q& 3 a& '0 s& c& 3 Praeterea% i))ud quod est proprium uni in quantum est unum% ma+ime competit ei quod est ma+ime unum& Sed proprium est unitatis quod sit mu)titudinis principium& (r.o hoc ma+ime competit $eo quod est summe unum% quod a* eo mu)titudo procedat& [57'31# $e potentia% q& 3 a& '0 s& c& ! Praeterea% 6oetius dicit in principio arithmeticae% quod secundum e+emp)ar numeri $eus res in esse produ+it& Sed e+emp)atum e+emp)ari con/ormatur& (r.o produ+it res su* mu)titudine et numero& [57'33# $e potentia% q& 3 a& '0 s& c& 5 Praeterea% in Psa)& CIII% 1!% dicitur2 omnia in sapientia /ecisti& Sed cum sapientis sit ordinare% oportet ea quae per

sapientiam /iunt% ordinem ha*ere% et per consequens mu)titudinem& (r.o rerum mu)titudo a $eo processit& [57'3!# $e potentia% q& 3 a& '0 co& Respondeo& $icendum% quod mu)ta non posse procedere a* uno principio immediate et proprie% ,idetur esse e+ determinatione causae ad e//ectum% e+ qua ,idetur de*itum et necessarium ut si est ta)is causa% ta)is e//ectus pro,eniat& Causae autem sunt quatuor% quarum duae% sci)icet materia et e//iciens% praecedunt causatum% secundum esse internum3 /inis ,ero etsi non secundum esse% tamen secundum intentionem3 /orma ,ero neutro modo% secundum quod est /orma3 quia cum per eam causatum esse ha*eat% esse eius simu) est cum esse causati3 sed in quantum etiam ipsa est /inis% praecedit in intentione a.entis& (t quam,is /orma sit /inis operationis% ad quem operatio a.entis terminatur% non tamen omnis /inis est /orma& (st enim a)iquis /inis intentionis praeter /inem operationis% ut patet in domo& -am /orma eius est /inis terminans operationem aedi/icatoris3 non tamen i*i terminatur intentio eius% sed ad u)teriorem /inem% quae est ha*itatio3 ut sic dicatur% quod /inis operationis est /orma domus% intentionis ,ero ha*itatio& $e*itum i.itur essendi ta)e causatum non potest esse e+ /orma in quantum est /orma% quia sic concomitatur causatum3 sed ,e) e+ ,irtute causae e//icientis% ,e) e+ materia ,e) e+ /ine% si,e sit /inis intentionis% si,e /inis operationis& -on potest autem dici in $eo% quod e//ectus eius ha*eat de*itum essendi e+ materia& -am cum ipse sit totius esse auctor% nihi) quo)i*et modo esse ha*ens praesupponitur eius actioni% ut sic e+ dispositione materiae necesse sit dicere ta)em ,e) ta)em eius esse e//ectum& Simi)iter nec e+ potentia e//ecti,a& -am cum eius acti,a potentia sit in/inita% non terminatur ad unum nisi ad id quod esset aequa)e si*i% quod nu))i e//ectui competere potest& Unde% si in/eriorem si*i e//ectum producere sit necesse% potentia sua% quantum in se est% non terminatur ad hunc ,e) i))um distantiae .radum% ut sic de*itum sit e+ ipsa ,irtute acti,a ta)em ,e) ta)em e//ectum produci& Simi)iter nec e+ /ine intentionis& Hic enim /inis est di,ina *onitas% cui nihi) accrescit e+ e//ectuum productione& -ec iterum per e//ectus potest tota)iter repraesentari ,e) eis tota)iter communicari% ut sic possit dici% quod de*itum sit ta)em ,e) ta)em $ei

e//ectum esse% ut tota)iter di,inam *onitatem participet% sed possi*i)e est e//ectum mu)tis modis eam participare3 unde nu))ius eorum necessitas est e+ /ine& Sic e+ /ine necessitas sumitur% quando intentio /inis comp)eri non potest ,e) omnino% ,e) incon,enienter% nisi hoc ,e) i))o e+istente& Re)inquitur i.itur quod de*itum in operi*us di,inis esse non potest nisi e+ /orma% quae est /inis operationis& Ipsa enim cum non sit in/inita% ha*et determinata principia% sine qui*us esse non potest3 et determinatum modum essendi% ut si dicamus% quod supposito quod $eus intendat hominem /acere% necessarium est et de*itum quod animam rationa)em ei con/erat et corpus or.anicum% sine qui*us homo esse non potest& (t simi)iter possumus dicere in uni,erso& Quod enim $eus ta)e uni,ersum constituere ,o)uerit% non est necessarium neque de*itum% neque e+ /ine neque e+ potentia e//icientis% neque materiae% ut ostensum est& Sed supposito quod ta)e uni,ersum producere ,o)uerit% necessarium /uit quod ta)es et ta)es creaturas produ+erit% e+ qui*us ta)is /orma uni,ersi consur.eret& (t cum ipsa uni,ersi per/ectio et mu)titudinem et di,ersitatem rerum requirat% quia in una earum in,eniri non potest propter recessum a comp)emento *onitatis primae3 necesse /uit e+ suppositione /ormae intentae quod $eus mu)tas creaturas et di,ersas produceret3 quasdam simp)ices% quasdam compositas3 et quasdam corrupti*i)es% et quasdam incorrupti*i)es& Hoc autem quidam phi)osophi non considerantes% di,ersimode a ,eritate de,ia,erunt& Quidam namque non inte))i.entes $eum uni,ersi esse auctorem% posuerunt materiam non a* a)io e+istentem% et e+ eius necessitate rerum di,ersitatem produci% ,e) secundum raritatem ,e) secundum spissitudinem materiae res di,ersi/icantes% ut antiquissimi natura)ium phi)osophorum% qui tantum causam materia)em perceperunt3 ,e) secundum actionem a)icuius causae e//icientis% quae secundum di,ersitatem materiae di,ersos e//ectus produce*at% sicut Ana+a.oras posuit inte))ectum di,inum% qui di,ersas res produce*at% eas a commi+tione materiae se.re.ando% et sicut (mpedoc)es% qui per amicitiam et )item% secundum di,ersitatem materiae di,ersos e//ectus ,ario modo distinctos ,e) coniunctos pone*at& Quorum /a)sitas apparet e+ duo*us& Primo e+ hoc quod non pone*ant omne esse a primo et summo ente e//)uere% quod in a)ia quaestione est

ostensum& Secundo% quia secundum eos seque*atur quod partium uni,ersi distinctio et earum ordo essent a casu3 quia sic necesse erat propter materiae necessitatem& A)ii p)ura)itatem rerum et modos di,ersos earum e+ necessitate causae e//icientis pone*ant% sicut A,icenna% et eius sequaces& Posuit enim% quod primum ens% in quantum inte))i.it se ipsum% producit unum tantum causatum% quod est inte))i.entia prima% quam necesse erat a simp)icitate primi entis de/icere% utpote in quantum potentia)itas incepit admisceri actui% in quantum esse recipiens a* a)io non est suum esse% sed quodammodo potentia ad i))ud& (t sic in quantum inte))i.it primum ens% procedit a* ea a)ia inte))i.entia ea in/erior% in quantum ,ero inte))i.it potentiam suam procedit a* ea corpus cae)i% quod mo,et3 in quantum ,ero inte))i.it actum suum% procedit a* ea anima cae)i primi3 et sic consequenter mu)tip)icantur per mu)ta media res di,ersae& Sed haec etiam positio stare non potest& Primo% quia ponit potentiam di,inam terminari ad unum e//ectum% qui est inte))i.entia prima& Secundo% quia ponit a)ias su*stantias praeter $eum esse a)iarum creatrices% quod esse impossi*i)e in a)ia quaestione% art& !% ostensum est& Sequitur etiam ad hanc positionem% sicut et ad primas% quod decor ordinis uni,ersi sit casua)is% e+ quo rerum di,ersitatem non adscri*it intentioni /inis% sed terminationi potentiarum acti,arum ad suos e//ectus& A)ii ,ero circa de*itum causae /ina)is erra,erunt% sicut P)ato% et eius sequaces& Posuit enim quod *onitati $ei a* eo inte))ectae et amatae de*itum esset ta)e uni,ersum producere% ut sic optimus optimum produceret& Quod quidem potest esse ,erum% si so)um quantum ad ea quae sunt respiciamus3 non autem si respiciamus ad ea quae esse possunt& Hoc enim uni,ersum est optimum eorum quae sunt3 et quod sit sic optimum% e+ summa $ei *onitate ha*et& -on tamen *onitas $ei est ita o*)i.ata huic uni,erso quin me)ius ,e) minus *onum a)iud uni,ersum /acere potuisset& Quidam etiam de*itum causae /orma)is non attendentes% sed so)um de*itum di,inae *onitatis% erra,erunt% sicut Manichaei3 qui cum considerarent $eum esse optimum% crediderunt a $eo esse tantum i))as creaturas quae inter a)ias sunt optimae% sci)icet spiritua)es et incorrupti*i)es3 corpora)ia ,ero et corrupti*i)ia a)teri attri*uerunt principio& (+ simi)i etiam /onte prodiit Ori.enis error% )icet huic contrarius&

Considera,it enim $eum esse optimum et iustum3 unde a* ipso primo /uisse conditas optimas creaturarum so)as et aequa)es e+istima,it% sci)icet rationa)es creaturas3 qui*us e+ )i*ero ar*itrio di,ersimode operanti*us in *onum ,e) in ma)um% consecutum esse dice*at ut di,ersi .radus rerum in uni,erso constituerentur% dicens2 i))as rationa)es creaturas quae ad $eum con,ersae sunt% in an.e)icam di.nitatem esse promotas% et secundum di,ersos ordines% prout ma.is et minus meruerunt3 e contrario ,ero ceteras rationa)es quae per )i*erum ar*itrium pecca,erunt% in in/eriora dicit esse pro)apsas% et corpori*us a))i.atas3 quasdam quidem so)i% )unae et ste))is% quae minus pecca,erunt3 quasdam ,ero corpori*us hominum3 quasdam in $aemones esse con,ersas& Uterque enim error ordinem uni,ersi praeterire ,idetur in sua consideratione% considerando tantummodo sin.u)as partes eius& (+ ipso enim ordine uni,ersi potuisset eius ratio apparere% quod a* uno principio% nu))a meritorum di//erentia praecedente% oportuit di,ersos .radus creaturarum institui% ad hoc quod uni,ersum esset comp)ementum <repraesentante uni,erso per mu)tip)ices et ,arios modos creaturarum quod in di,ina *onitate simp)iciter et indistincte praee+istit= sicut et ipsa per/ectio domus et humani corporis di,ersitatem partium requirit& -eutrum autem eorum esset comp)etum si omnes partes unius conditionis e+isterent3 sicut si omnes partes humani corporis essent ocu)us% a)iarum enim partium deessent o//icia& (t simi)iter si omnes partes domus essent tectum% domus comp)ementum et /inem suum non consequeretur% ut sci)icet a* im*ri*us et caumati*us de/endere posset& Sic i.itur dicendum est% quod a* uno primo mu)titudo et di,ersitas creaturarum processit% non propter materiae necessitatem% nec propter potentiae )imitationem% nec propter *onitatem% nec propter *onitatis o*)i.ationem3 sed e+ ordine sapientiae% ut in di,ersitate creaturarum per/ectio consisteret uni,ersi& [57'35# $e potentia% q& 3 a& '0 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod sicut $eus est unus% ita et unum produ+it% non so)um quia unumquodque in se est unum% sed etiam quia omnia quodammodo sunt unum per/ectum% quae quidem unitas di,ersitatem partium requirit% ut ostensum est&

[57'30# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 1 Ad secundum dicendum% quod creatura assimi)atur $eo in unitate% in quantum unaquaeque in se una est% et in quantum omnes unum sunt unitate ordinis% ut dictum est& [57'35# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 3 Ad tertium dicendum% quod ma)itia tota)iter in non esse consistit3 mu)titudo autem causatur e+ ente& Ipsa enim di//erentia% per quam entia di,iduntur ad in,icem% quoddam ens est& Unde $eus non est auctor tendendi ad non esse% sed est omnis esse auctor3 non est principium ma)itiae sed est principium mu)titudinis& Sciendum autem% quod dup)e+ est unum3 quoddam sci)icet quod con,ertitur cum ente% quod nihi) addit supra ens nisi indi,isionem3 et hoc unum pri,at mu)titudinem% in quantum mu)titudo e+ di,isione causatur3 non quidem mu)titudinem e+trinsecam quam unum constituit sicut pars3 sed mu)titudinem intrinsecam quae unitati opponitur& -on enim e+ hoc quod a)iquid dicitur esse unum% ne.atur quin a)iquid sit e+tra ipsum quod cum eo constituat mu)titudinem3 sed ne.atur di,isio ipsius in mu)ta& A)iud ,ero unum est quod est principium numeri% quod supra rationem entis addit mensurationem3 et huius unius mu)titudo est pri,atio% quia numerus /it per di,isionem continui& -ec tamen mu)titudo pri,at unitatem tota)iter% cum di,iso toto adhuc remaneat pars indi,isa3 sed remo,et unitatem totius& Sed ma)itia% quantum est in se% remo,et *onitatem% nu))o modo eam constituens% nec a* ea constituta& [57'3 # $e potentia% q& 3 a& '0 ad ! Ad quartum dicendum% quod ens a)io modo se ha*et ad ea quae su* ente continentur% et a)io modo anima) ,e) quod)i*et a)iud .enus ad species suas& Species enim addit supra .enus% ut homo supra anima)% di//erentiam a)iquam quae est e+tra essentiam .eneris& Anima) enim nominat tantum naturam sensi*i)em% in qua rationa)e non continetur3 sed ea quae continentur su* ente% non addunt a)iquid supra ens quod sit e+tra essentiam eius3 unde non oportet quod i))ud quod est causa anima)is in quantum est anima)% sit causa rationa)is in quantum huiusmodi& Oportet autem i))ud quod est causa entis in quantum est ens% esse

causam omnium di//erentiarum entis% et per consequens totius mu)titudinis entium& [57'37# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 5 Ad quintum dicendum% quod appropriatio causae ad e//ectum attenditur secundum assimi)ationem e//ectus ad causam& Assimi)atio autem creaturae ad $eum attenditur secundum hoc quod creatura imp)et id quod de ipsa est in inte))ectu et ,o)untate $ei3 sicut arti/iciata simi)antur arti/ici in quantum in eis e+primitur /orma artis% et ostenditur ,o)untas arti/icis de eorum constitutione& -am sicut res natura)is a.it per /ormam suam% ita arti/e+ per suum inte))ectum et ,o)untatem& Sic i.itur $eus propria causa est uniuscuiusque creaturae% in quantum inte))i.it et ,u)t unamquamque creaturam esse& Quod autem dicitur idem non posse esse p)urium proprium% inte))i.endum est quando /it propriatio per adaequationem3 quod in proposito non contin.it& [57'!"# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod so)utio patet e+ dictis& [57'!'# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 5 Ad septimum dicendum% quod )icet sit quaedam simi)itudo creaturae ad $eum% non tamen adaequatio3 unde non oportet% si unitas $ei caret omni mu)titudine et compositione% quod propter hoc oporteat ta)em esse creaturae unitatem& [57'!1# $e potentia% q& 3 a& '0 ad Ad octa,um dicendum% quod )icet e//ectus non possit e+cedere causam suam% tamen causa potest e+cedere e//ectum3 et ideo )icet a* una causa possint procedere p)ures e//ectus% tamen non potest unus e//ectus a p)uri*us causis immediate procedere& [57'!3# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 7 Ad nonum dicendum% quod )icet eadem sit potentia in $eo .enerandi et creandi secundum rem% non tamen idem respectus in utraque connotatur2 sed potentia .enerandi connotat respectum ad id quod procedit per naturam3 et ideo oportet tantum unum esse3 sed potentia creandi

importat respectum ad id quod procedit per ,o)untatem3 unde non oportet quod sit unum& [57'!!# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '" Ad decimum dicendum% quod non oportet% sicut dictum est% huiusmodi unitatem esse in creatura et in $eo3 )icet creatura $eum in unitate imitetur& [57'!5# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '' Ad decimumprimum dicendum% quod quam,is actio $ei sit una et simp)e+% quia est eius essentia3 non tamen oportet quod sit unus tantum e//ectus% sed mu)ti3 quia e+ actione di,ina procedit e//ectus secundum ordinem sapientiae et ar*itrium ,o)untatis& [57'!0# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '1 Ad decimumsecundum dicendum% quod quando e+emp)atum per/ecte repraesentat e+emp)ar% a* uno e+emp)ari non est nisi unum e+emp)atum% nisi per accidens% in quantum e+emp)ata materia)iter distin.uuntur& Creaturae ,ero non per/ecte imitantur suum e+emp)ar& Unde di,ersimode possunt ipsum imitari% et sic esse di,ersa e+emp)ata& Per/ectus autem modus imitandi est unus tantum2 et propter hoc /i)ius% qui per/ecte imitatur patrem% non potest esse nisi unus& [57'!5# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod )icet /orma inte))ectus di,ini sit una tantum secundum rem% est tamen mu)tip)e+ ratione secundum di,ersos respectus ad creaturam% prout sci)icet inte))i.untur creaturae di,ersimode /ormam di,ini inte))ectus imitari& [57'! # $e potentia% q& 3 a& '0 ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod isti di,ersi respectus ad creaturam non so)um sunt in inte))ectu nostro% sed etiam in inte))ectu di,ino& -ec tamen di,ersa a)iqua sunt in inte))ectu di,ino% in qui*us $eus inte))i.at3 quia inte))i.it tantum uno% quod est sua essentia3 sed sunt i*i mu)ta% ut a* ipso inte))ecta& Sicut enim nos inte))i.imus quod creatura potest $eum mu)tip)iciter imitari% ita et $eus hoc inte))i.it3

et per consequens inte))i.it di,ersos respectus creaturae ad $eum& [57'!7# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod sicut $eus uno inte))i.it omnia% ita etiam et per unam apprehensionem& -am actum inte))ectus oportet esse unum ,e) mu)tos% secundum unitatem ,e) mu)titudinem principii quo inte))i.itur& [57'5"# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod )icet mu)titudo praeter mu)ta% non sit nisi in ratione% mu)titudo tamen in mu)tis est etiam in rerum natura2 sicut etiam anima) commune non est nisi in ratione% natura tamen anima)is est in sin.u)ari*us2 et propter hoc mu)titudinem et anima)is naturam oportet reducere in $eum% sicut in causam& [57'5'# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod uni,ersum quod est a $eo productum% est optimum respectu eorum quae sunt% non tamen respectu eorum quae $eus /acere potest& [57'51# $e potentia% q& 3 a& '0 ad ' Ad decimumocta,um dicendum% quod ratio i))a tenet quando id quod est ad /inem potest tota)iter et per/ecte consequi /inem per modum adaequationis3 quod in proposito non contin.it& [57'53# $e potentia% q& 3 a& '0 ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod i))a ratio est Ori.enis% nec ha*et ma.nam e//icaciam& -on enim est contra iustitiam quod inaequa)ia aequa)i*us dentur nisi quando a)icui redditur de*itum3 quod in prima rerum creatione non potest dici& Quod enim e+ propria )i*era)itate datur% potest dari p)us ,e) minus secundum ar*itrium dantis% et secundum quod eius sapientia requirit& [57'5!# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod )icet creaturae a)iae sint An.e)o in/eriores% tamen earum productio requirit in/initam ,irtutem producentis% in quantum per creationem

producuntur in esse% utpote non e+ praeiacenti materia /actae& (t ideo omnes creaturae% quae non sunt /actae e+ praeiacenti materia% oportet dicere immediate a $eo esse creatas& [57'55# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 1' Ad ,icesimumprimum dicendum% quod cum creatio terminetur ad esse tamquam ad proprium e//ectum% impossi*i)e est dicere% ea quae a $eo creantur% a* An.e)is /ormas ha*ere% cum omne esse sit a /orma& [57'50# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 11 Ad ,icesimumsecundum dicendum% quod )icet quidquid $eus /acit% in se sit unum% tamen haec unitas% ut dictum est% non remo,et omnem mu)titudinem% sed manet i))a cuius unum est pars& [57'55# $e potentia% q& 3 a& '0 ad 13 Ad ,icesimumtertium dicendum% quod ,er*um phi)osophi% cum dicit quod $eus nihi) inte))i.it e+tra se% non est inte))i.endum quasi $eus ea quae sunt e+tra ipsum non inte))i.at3 sed quia i))a etiam quae e+tra ipsum sunt% non e+tra se% sed in se intuetur% quia per essentiam suam omnia a)ia co.noscit& [57'5 # $e potentia% q& 3 a& '0 ad 1! Ad ,icesimumquartum dicendum% quod creatura dicitur esse in $eo dup)iciter& Uno modo sicut in causa .u*ernante et conser,ante esse creaturae3 et sic praesupponitur esse creaturae distinctum a creatore ad hoc quod creatura a $eo esse dicatur& -on enim inte))i.itur creatura conser,ari in esse nisi secundum quod iam ha*et esse in propria natura% secundum quod esse creaturae a $eo distin.uitur& Unde creatura hoc modo in $eo e+istens non est creatri+ essentia& A)io modo dicitur creatura esse in $eo sicut in ,irtute causae a.entis% ,e) sicut in co.noscente3 et sic creatura in $eo est ipsa essentia di,ina% sicut dicitur Ioannis I% 32 quod /actum est in ipso ,ita erat& Quam,is autem hoc modo creatura in $eo e+istens sit di,ina essentia% non tamen per istum modum est i*i una tantum creatura% sed mu)tae& -am essentia $ei est su//iciens medium ad

co.noscendum di,ersas creaturas% et su//iciens ,irtus ad eas producendas& Articu)us '5 $ecimoseptimo quaeritur utrum mundus semper /uerit (t ,idetur quod sic& [57'0'# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& ' Quia proprium semper consequitur id cuius est proprium& Sed% sicut dicit $ion>sius% proprium est di,inae *onitatis ad communicationem sui ea quae sunt ,ocare3 quod quidem /it creaturas producendo& Cum er.o di,ina *onitas semper /uerit% ,idetur quod semper creaturas in esse produ+erit3 et ita ,idetur quod semper /uerit mundus& [57'01# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1 Praeterea% $eus non dene.a,it a)icui creaturae id cuius est capa+ secundum suam naturam& Sed a)iquae creaturae sunt quarum natura est capa+ ut semper /uerit3 sicut cae)um& (r.o ,idetur quod hoc /uerit cae)o co))atum ut semper esset& Sed cae)o e+istente oportet ponere a)ias creaturas esse% sicut pro*at phi)osophus% in II de cae)o et mundo& (r.o ,idetur quod mundus /uerit semper& Pro*atio mediae& Omne quod est incorrupti*i)e% ha*et ,irtutem ut sit semper2 quia si ha*eret ,irtutem ut esset a)iquo tempore determinato tantum% non posset esse semper2 et ita non esset incorrupti*i)e& Cae)um autem est incorrupti*i)e& (r.o ha*et naturam quod sit semper& [57'03# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 3 Sed dicendum% quod cae)um non est simp)iciter incorrupti*i)e3 decideret enim in nihi)um% nisi per ,irtutem $ei contineretur in esse&4 Sed contra% non est reputandum a)iquid esse possi*i)e ,e) contin.ens% propter hoc quod eius destructio sequitur e+ destructione consequentis3 )icet enim hominem esse anima) sit necessarium% tamen destructio eius sequitur ad destructionem huius consequentis hominem esse su*stantiam& -on er.o ,idetur quod propter hoc possit dici cae)um esse corrupti*i)e% quia eius non esse

sequitur ad a)iquam positionem qua ponitur $eus suam continentiam su*trahere creaturis& [57'0!# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& ! Praeterea% sicut A,icenna pro*at in sua Metaph>sic&% qui)i*et e//ectus% in comparatione ad suam causam est necessarius3 quia si posita causa non necessario sequitur e//ectus% adhuc posita causa possi*i)e erit e//ectum esse ,e) non esse3 quod autem est in potentia% non reducitur in actum nisi per id quod est actu3 unde oporte*it quod praeter causam praedictam sit a)iqua a)ia causa quae /aciat e//ectum prodire in actum e+ potentia qua possi*i)e erat ipsum esse ,e) non esse posita causa& (+ quo potest accipi% quod posita causa su//icienti necesse est ipsum poni& Sed $eus est causa su//iciens mundi& Cum er.o $eus /uerit semper% et mundus /uit semper& [57'05# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 5 Praeterea% omne quod est ante tempus% est aeternum3 ae,um enim non est ante tempus% sed incepit simu) cum tempore& Sed mundus /uit ante tempus% /uit enim creatus in primo instanti temporis% quod constat esse ante tempus3 dicitur enim 8enes& I% '2 in principio crea,it $eus cae)um et terram% id est in principio temporis& (r.o mundus /uit a* aeterno& [57'00# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 0 Praeterea% idem manens idem% semper /acit idem% nisi impediatur& Sed $eus semper idem manet% sicut in Ps& ci% 1 % )e.itur2 tu autem idem ipse es& Cum i.itur in sua actione impediri non possit propter in/initatem suae potentiae% ,idetur quod semper idem /aciat& (t ita% cum a)iquando mundum produ+erit% ,idetur quod etiam semper a* aeterno produ+erit& [57'05# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 5 Praeterea% sicut homo necessario ,u)t suam *eatitudinem% ita $eus necessario ,u)t suam *onitatem et quod ad eam pertinet& Sed ad *onitatem di,inam pertinet productio creaturarum in esse& (r.o hoc $eus necessitate ,u)t3 et ita ,idetur quod a* aeterno producere creaturas ,o)uerit% sicut ,o)uit a* aeterno *onitatem suam esse&

[57'0 # $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& Sed dicendum% quod ad *onitatem $ei pertinet quod creaturae producantur in esse% non autem quod producantur in esse a* aeterno&4 Sed contra% maioris )i*era)itatis est a)iquid citius dare quam tardius& Sed )i*era)itas di,inae *onitatis est in/inita& (r.o ,idetur quod a* aeterno esse creaturis dederit& [57'07# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 7 Praeterea% Au.ustinus dicit2 i))ud dico te ,e))e quod /acis si potes& Sed $eus a* aeterno ,o)uit mundum producere3 a)ias /uisset mutatus% si accessisset ei no,a ,o)untas mundi creandi& Cum er.o nu))a impotentia ei con,eniat% ,idetur quod a* aeterno mundum produ+erit& [57'5"# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '" Praeterea% si mundus non semper /uit3 antequam mundus esset% aut erat possi*i)e ipsum esse% aut non& Si non erat possi*i)e% er.o impossi*i)e erat ipsum esse% et necesse non esse3 et sic nunquam /uisset in esse productus& Si autem possi*i)e erat eum esse% er.o erat a)iqua potentia respectu ipsius3 et ita erat a)iquod su*iectum si,e materia% cum potentia non nisi in su*iecto esse possit& Sed si /uit materia /uit et /orma3 cum materia non possit omnino esse a /orma denudata& (r.o /uit a)iquod corpus compositum e+ materia et /orma% et e+ consequenti /uit totum uni,ersum& [57'5'# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '' Praeterea% omne quod /it actu postquam /uit possi*i)e /ieri% educitur de potentia in actum& Si er.o mundum /uit possi*i)e /ieri% antequam esset% oportet dicere mundum eductum esse de potentia in actum3 et ita materiam praecessisse% et /uisse aeternam2 e+ quo sequitur idem quod prius& [57'51# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '1 Praeterea% omne a.ens quod de no,o incipit a.ere% mo,etur de potentia in actum& Sed hoc $eo non potest competere% cum ipse sit omnino immo*i)is& (r.o ,idetur quod ipse non incepit de no,o a.ere% sed quod a* aeterno mundum produ+erit&

[57'53# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '3 Praeterea% a.ens per ,o)untatem% si incipit /acere quod prius ,o)e*at% cum antea non /ecisset% oportet ponere a)iquid esse nunc inducens ipsum ad a.endum% quod prius non induce*at3 quod est quodammodo e+per.e/aciens ipsum& Sed non potest dici quod a)iquid a)iud /uerit praeter $eum ante mundum% quod de no,o eum indu+erit ad a.endum& Cum er.o a* aeterno ,o)uerit mundum /acere <a)ias ,o)untati eius a)iquid accre,isset=% ,idetur quod a* aeterno /ecerit& [57'5!# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '! Praeterea% nihi) mo,et ,o)untatem di,inam ad a.endum nisi *onitas eius& Sed *onitas di,ina semper eodem modo se ha*et& (r.o et ,o)untas $ei semper se ha*et ad productionem creaturarum3 et ita a* aeterno creaturas produ+it& [57'55# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '5 Praeterea% i))ud quod est semper in principio et in /ine sui nunquam incipit nec desinit2 quia unaquaeque res est post sui principium et ante sui /inem& Sed tempus semper est in sui principio et in sui /ine3 nihi) enim est temporis nisi instans% quod est /inis praeteriti et principium /uturi& (r.o tempus nunquam incipit nec desinit% sed semper est3 et per consequens motus semper% et mo*i)e semper% et totus mundus3 tempus enim non est sine motu% nec motus sine mo*i)i% nec mo*i)e sine mundo& [57'50# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '0 Sed dicendum% quod primum instans temporis non est /inis praeteriti% nec u)timum principium /uturi&4 Sed contra% nunc temporis semper consideratur ut /)uens% et in hoc di//ert a nunc aeternitatis& Sed quod /)uit% a* a)io in a)iud /)uit& (r.o oportet omne nunc a priori nunc in posterius /)uere& (r.o impossi*i)e est esse a)iquod primum ,e) u)timum nunc& [57'55# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '5 Praeterea% motus sequitur mo*i)e% et tempus sequitur motum& Sed primum mo*i)e% cum sit circu)are% non ha*et principium neque /inem2 quia in circu)o non est accipere

principium et /inem in actu& (r.o neque motus neque tempus ha*ent principium3 et sic idem quod prius& [57'5 # $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& ' Sed dicendum% quod )icet ipsum corpus circu)are non ha*eat principium ma.nitudinis% ha*et tamen principium durationis&4 Sed contra% duratio motus sequitur mensuram ma.nitudinis2 quia% secundum phi)osophum% quanta est ma.nitudo% tantum est et motus% et tantum tempus& Si er.o in ma.nitudine corporis circu)aris non est a)iquod principium% nec in ma.nitudine motus et temporis erit principium% et per consequens nec in eorum duratione% cum eorum duratio% et praecipue temporis% sit eorum ma.nitudo& [57'57# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& '7 Praeterea% $eus est causa rerum per scientiam suam& Scientia autem re)ati,e dicitur ad sci*i)e& Cum i.itur re)ati,a sint simu) natura% et scientia $ei sit aeterna% ,idetur quod res sint a* ipso a* aeterno productae& [57' "# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1" Praeterea% aut $eus praecedit mundum natura tantum% aut duratione& Si natura tantum% sicut causa e//ectum si*i coae,um% ,idetur quod cum $eus /uerit a* aeterno% et creaturae /uerint a* aeterno& Si autem praecedit mundum duratione% si er.o est accipere a)iquam durationem priorem duratione mundi% quae se ha*et ad durationem mundi ut prius ad posterius& Sed duratio quae ha*et prius et posterius est tempus& (r.o ante mundum /uit tempus% et per consequens motus et mo*i)e3 et sic idem quod prius& [57' '# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1' Praeterea% Au.ustinus dicit2 $eum a* aeterno dominum non /uisse dicere no)o& Sed quandocumque /uit dominus% ha*uit creaturam si*i su*iectam& (r.o non est dicendum% quod creatura non /uerit a* aeterno& [57' 1# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 11 Praeterea% $eus potuit mundum producere antequam produ+erit3 a)ias impotens /uisset& Sci,it etiam ante producere3 a)ias i.norans esset& :idetur etiam quod ,o)uit%

a)ias in,idus /uisset& (r.o ,idetur quod non inceperit de no,o producere creaturas& [57' 3# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 13 Praeterea% omne quod est /initum% est communica*i)e creaturae& Sed aeternitas est quoddam /initum3 a)ias nihi) posset esse u)tra aeternitatem2 dicitur enim (+od& @:% ' 2 dominus re.na*it in aeternum et u)tra& (r.o ,idetur quod creatura /uerit aeternitatis capa+3 et sic con,eniens /uit di,inae *onitati quod creaturam a* aeterno produ+erit& [57' !# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1! Praeterea% omne quod incipit% ha*et mensuram suae durationis& Sed tempus non potest ha*ere a)iquam mensuram suae durationis2 non enim mensuratur aeternitate% quia sic semper /uisset2 nec ae,o% quia sic in perpetuum duraret3 nec tempore% quia nihi) est mensura sui ipsius& (r.o tempus non incipit esse% et ita nec mo*i)e nec mundus& [57' 5# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 15 Praeterea% si tempus incepit esse% aut incepit esse in tempore% aut in instanti& Sed non incepit esse in instanti% quia in instanti tempus nondum est3 nec iterum in tempore% quia sic nihi) temporis ante temporis terminum esset3 nihi) enim rei est antequam res esse incipiat& (r.o tempus non incepit esse2 et sic idem quod prius& [57' 0# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 10 Praeterea% $eus a* aeterno /uit causa rerum2 a)ias oporteret dicere% quod prius /uit causa in potentia% et postea in actu3 et sic esset a)iquid prius quod reduceret ipsum de potentia in actum% quod est impossi*i)e& -ihi) autem est causa% nisi causatum ha*eat& (r.o mundus /uit a $eo a* aeterno creatus& [57' 5# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 15 Praeterea% ,erum et ens con,ertuntur& Sed mu)ta sunt ,era a* aeterno3 sicut hominem non esse asinum% et mundum /uturum esse% et mu)ta simi)ia& (r.o ,idetur quod mu)ta sunt entia a* aeterno3 et non so)um $eus&

[57' # $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 1 Sed dicendum% quod omnia ista sunt ,era ,eritate prima% quae $eus est&4 Sed contra% a)ia ,eritas est huius propositionis% mundum /uturum esse% et huius% hominem non esse asinum2 quia posito per impossi*i)e quod una sit /a)sa% adhuc re)iqua erit ,era& Sed ,eritas prima non est a)ia et a)ia& (r.o non sunt ,era ,eritate prima& [57' 7# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 17 Praeterea% secundum phi)osophum in praedicamentis% e+ eo quod res est ,e) non est% oratio ,era ,e) /a)sa est& Si i.itur mu)tae propositiones ,erae sint a* aeterno% ,idetur quod res per eas si.natae a* aeterno e+titerint& [57'7"# $e potentia% q& 3 a& '5 ar.& 3" Praeterea $eo idem est dicere quod /acere3 unde in Ps& '! % 52 di+it% et /acta sunt& Sed dicere $ei est aeternum2 a)ias /i)ius qui est ,er*um patris non esset patri coaeternus& (r.o et /acere $ei est aeternum% et ita mundus est /actus a* aeterno& [57'7'# $e potentia% q& 3 a& '5 s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur Pro,er*& cap& :III% 1!% e+ ore di,inae sapientiae2 nondum erant a*issi% et e.o iam concepta eram2 necdum /ontes aquarum eruperant% necdum montes .ra,i mo)e constiterant3 ante omnes co))es e.o parturie*ar3 adhuc terram non /ecerat et /)umina et cardines or*is terrae& (r.o cardines or*is terrae et /)umina et terra non semper /uerunt& [57'71# $e potentia% q& 3 a& '5 s& c& 1 Praeterea% secundum Priscinianum quanto tempore iuniores% tanto inte))ectu perspicaciores& Sed perspicacitas non est in/inita& (r.o nec tempus quo perspicacitas crea,it /uit in/initum% et per consequens nec mundus& [57'73# $e potentia% q& 3 a& '5 s& c& 3 Praeterea% Io* @I:% '72 a))u,ione pau)atim terra consumitur& Sed terra non est in/inita& Si er.o /uisset tempus in/initum% iam tota)iter esset consumpta2 quod patet esset /a)sum& [57'7!# $e potentia% q& 3 a& '5 s& c& !

Praeterea% constat $eum natura)iter esse mundo priorem% sicut causam e//ectu& Sed in $eo idem est duratio et natura& (r.o $eus duratione prior est mundo% et ita mundus non semper /uit& [57'75# $e potentia% q& 3 a& '5 co& Respondeo& $icendum quod /irmiter tenendum est mundum non semper /uisse% sicut /ides Catho)ica docet& -ec hoc potest a)iqua ph>sica demonstratione e//icaciter impu.nari& Ad cuius e,identiam sciendum est% quod sicut in quaestione a)ia est ha*itum% in operatione $ei non potest accipi a)iquod de*itum e+ parte causae materia)is% neque potentiae acti,ae a.entis% nec e+ parte /inis u)timi% sed so)um e+ parte /ormae quae est /inis operationis% e+ cuius praesuppositione requiritur quod ta)ia e+istant qua)ia competunt i))i /ormae& (t ideo a)iter dicendum est de productione unius particu)aris creaturae% et a)iter de e+itu totius uni,ersi a $eo& Cum enim )oquimur de productione a)icuius sin.u)aris creaturae% potest assi.nari ratio quare ta)is sit% e+ a)iqua a)ia creatura% ,e) sa)tem e+ ordine uni,ersi% ad quem quae)i*et creatura ordinatur% sicut pars ad /ormam totius& Cum autem de toto uni,erso )oquimur educendo in esse% non possumus u)terius a)iquod creatum in,enire e+ quo possit sumi ratio quare sit ta)e ,e) ta)e3 unde% cum nec etiam e+ parte di,inae potentiae quae est in/inita% nec di,inae *onitatis% quae re*us non indi.et% ratio determinatae dispositionis uni,ersi sumi possit% oportet quod eius ratio sumatur e+ simp)ici ,o)untate producentis ut si quaeratur% quare quantitas cae)i sit tanta et non maior% non potest huius ratio reddi nisi e+ ,o)untate producentis& (t propter hoc etiam% ut Ra**i Mo>ses dicit% di,ina Scriptura inducit homines ad considerationem cae)estium corporum% per quorum dispositionem ma+ime ostenditur quod omnia su*iacent ,o)untati et pro,identiae creatoris& -on enim potest assi.nari ratio quare ta)is ste))a tantum a ta)i distet% ,e) a)iqua huiusmodi quae in dispositione cae)i consideranda occurrunt% nisi e+ ordine sapientiae $ei3 unde dicitur Is& @9% 102 )e,ate in e+ce)sum ocu)os ,estros3 et ,idete quis crea,it haec& -ec o*stat% si dicatur quod ta)is quantitas consequitur naturam cae)i ,e) cae)estium corporum% sicut et omnium natura constantium est a)iqua determinata quantitas% quia sicut di,ina potentia non

)imitatur ad hanc quantitatem ma.is quam ad i))am% ita non )imitatur ad naturam cui de*eatur ta)is quantitas% ma.is quam ad naturam cui a)ia quantitas de*eatur& (t sic eadem redi*it quaestio de natura% quae est de quantitate3 quam,is concedamus% quod natura cae)i non sit indi//erens ad quam)i*et quantitatem% nec sit in eo possi*i)itas ad a)iam quantitatem nisi ad istam& -on sic autem potest dici de tempore ,e) temporis duratione& -am tempus est e+trinsecum a re% sicut et )ocus3 unde etiam in cae)o% in quo non est possi*i)itas respectu a)terius quantitatis ,e) accidentis interius inhaerentis% est tamen in eo possi*i)itas respectu )oci et situs% cum )oca)iter mo,eatur3 et etiam respectu temporis% cum semper tempus succedat tempori% sicut est successio in motu et in u*i3 unde non potest dici% quod neque tempus neque u*i consequatur naturam eius% sicut de quantitate dice*atur& Unde patet quod e+ simp)ici $ei ,o)untate dependet quod prae/i.atur uni,erso determinata quantitas durationis% sicut et determinata quantitas dimensionis& Unde non potest necessario conc)udi a)iquid de uni,ersi duratione% ut per hoc ostendi possit demonstrati,e mundum semper /uisse& Quidam ,ero non considerantes e+itum uni,ersi a $eo% coacti sunt circa inceptionem mundi errare& Quidam namque causam a.entem praetermittentes% so)am materiam a nu))o creatam ponentes% quae omnium causa esset% sicut antiquissimi natura)es% necessario ha*uerunt dicere materiam semper /uisse& Cum enim nihi) se educat de non esse in esse% oportet causam a)iam ha*ere quod incipit esse3 et hi posuerunt ,e) mundum semper /uisse continue% quia non pone*ant nisi natura)iter a.entia quae determina*antur ad unum% e+ quo oporte*at quod semper idem e//ectus sequeretur3 ,e) cum interruptione sicut $emocritus3 qui pone*at mundum ,e) mundos potius mu)toties /uisse compositos et disso)utos casu% propter causa)em motum atomorum& Sed quia incon,eniens ,ide*atur quod omnes con,enientiae et uti)itates in re*us natura)i*us e+istentes essent a casu% cum semper ,e) in p)uri*us in,eniantur3 quod tamen necesse erat sequi% si so)um materia poneretur% et praecipue cum in,eniatur quidam e//ectus ad quos causa)itas materiae non su//icit3 ideo a)ii posuerunt causam a.entem% sicut Ana+a.oras inte))ectum% et (mpedoc)es amicitiam et )item& Sed tamen isti non posuerunt huiusmodi

causas a.entes uni,ersi esse% sed ad modum a)iorum particu)arium a.entium% quae a.unt materiam transmutando de uno in a)iud& Unde necesse erat eis dicere quod materia esset aeterna% utpote non ha*ens causam sui esse3 sed mundum incepisse2 quia omnis e//ectus causae a.entis per motum sequitur suam causam in duratione% eo quod e//ectus non est nisi in termino motus% ante quem est principium motus% cum quo simu) oportet esse a.ens% a quo est principium motus& Aristote)es ,ero% considerans% quod si ponatur causa constituens mundum a.ere per motum% sequeretur quod sit a*ire in in/initum% quia ante quem)i*et motum erit motus% posuit mundum semper /uisse& -on enim processit e+ consideratione i))a qua inte))i.itur e+itus uni,ersi esse a $eo% sed e+ i))a consideratione qua ponitur a)iquod a.ens incipere operari per motum3 quod est particu)aris causae% et non uni,ersa)is& (t propter hoc e+ motu et immo*i)itate primi motoris% rationes suas sumit ad mundi aeternitatem ostendendam3 unde di)i.enter consideranti% rationes eius apparent quasi rationes disputantis contra positionem3 unde et in principio :III Ph>s&% mota quaestione de aeternitate motus% praemittit opiniones Ana+a.orae et (mpedoc)is% contra quas disputare intendit& Sed sequaces Aristote)is considerantes e+itum totius uni,ersi a $eo per suam ,o)untatem% et non per motum% conati sunt ostendere mundi aeternitatem per hoc quod ,o)untas non retardat /acere quod intendit% nisi propter a)iquam inno,ationem ,e) immutationem% sa)tem quam necesse est ima.inari in successione temporis% dum ,u)t /acere hoc tunc et non prius& Sed isti etiam in de/ectum simi)em inciderunt in quem et praedicti& Considera,erunt enim primum a.ens ad simi)itudinem a)icuius a.entis quod suam actionem e+ercet in tempore quam,is per ,o)untatem a.at3 quod tamen non est causa ipsius temporis% sed tempus praesupponit& $eus autem est causa etiam ipsius temporis& -am et ipsum tempus in uni,ersitate eorum quae a $eo /acta sunt continetur3 unde cum de e+itu uni,ersi esse a $eo )oquimur% non est considerandum% quod tunc et non prius /ecerit& Ista enim consideratio tempus praesupponit ad /actionem% non autem su*iicit /actioni& Sed si uni,ersitatis creaturae productionem consideramus% inter quas est etiam ipsum tempus% est considerandum quare ta)i tempori ta)em mensuram prae/i+erit% non quare hoc /ecit in

ta)i tempore& Prae/i+io autem mensurae temporis dependet e+ simp)ici ,o)untate $ei% qui ,o)uit quod mundus non esset semper% sed quandoque esse inciperet% sicut et ,o)uit quod cae)um nec esset maius ,e) minus& [57'70# $e potentia% q& 3 a& '5 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod *onitatis proprium est producere res in esse mediante ,o)untate% cuius est o*iectum3 unde non oportuit quod quandocumque /uit di,ina *onitas% res producerentur in esse% sed secundum dispositionem ,o)untatis di,inae& [57'75# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1 Ad secundum dicendum% quod in corpore cae)esti% cum sit incorrupti*i)e% est ,irtus ut sit semper3 sed nu))a ,irtus neque essendi neque operandi respicit praeteritum% sed so)um praesens ,e) /uturum3 nu))us enim ha*et ,irtutem ad quod a)iquid /ecerit% quia quidquid non est /actum% non potest /actum /uisse3 sed ha*et a)iquis ,irtutem ad hoc ut nunc ,e) in posterum /aciat3 unde et ,irtus e+istendi semper% quae inest cae)o% non respicit praeteritum% sed /uturum& [57'7 # $e potentia% q& 3 a& '5 ad 3 Ad tertium dicendum% quod non potest dici% simp)iciter )oquendo% cae)um esse corrupti*i)e propter hoc quod in non esse decideret% si a $eo non contineretur& Sed tamen quia creaturam contineri in esse a $eo% dependet e+ immo*i)itate di,ina% non e+ necessitate naturae% ut possit dici quod sit necessarium a*so)ute% cum sit necessarium so)um e+ suppositione di,inae ,o)untatis% quae hoc immo*i)iter statuit% potest concedi secundum quid corrupti*i)e esse cae)um% cum hac sci)icet conditione% si $eus ipsum non contineret& [57'77# $e potentia% q& 3 a& '5 ad ! Ad quartum dicendum% quod omnis e//ectus ha*et necessariam ha*itudinem ad suam causam e//icientem% si,e sit causa natura)is% si,e ,o)untaria& Sed non ponimus $eum causam mundi e+ necessitate naturae suae% sed e+ ,o)untate% ut supra dictum est% unde necessarium est e//ectum di,inum sequi non quandocumque natura di,ina

/uit% sed quando dispositum est ,o)untate di,ina ut esset% et secundum modum eumdem quo ,o)uit ut esset& [571""# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 5 Ad quintum dicendum% quod ante tempus a)iquid esse% potest inte))i.i dup)iciter& Uno modo ante totum tempus% et ante omne id quod est temporis3 et sic mundus non /uit ante tempus% quia instans in quo incepit mundus% )icet non sit tempus% est tamen a)iquid temporis% non quidem ut pars% sed ut terminus& A)io modo inte))i.itur a)iquid esse ante tempus% quia est ante temporis comp)etionem3 quod non comp)etur nisi in instanti ante quod est a)iud instans3 et sic mundus est ante tempus& -on autem oportet propter hoc quod sit aeternus3 quia nec ipsum instans temporis quod sic est ante tempus est aeternum& [571"'# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 0 Ad se+tum dicendum% quod cum omne a.ens a.at si*i simi)e% oportet quod e//ectus hoc modo sequatur a causa e//icaciter operante% quod simi)itudinem causae retineat& Sicut autem quod est a causa natura)iter a.ente% retinet simi)itudinem eius prout ha*et /ormam simi)em /ormae a.entis3 ita quod est a* a.ente ,o)untario% retinet simi)itudinem eius% prout ha*et /ormam simi)em causae% secundum quod hoc producitur in e//ectu quod est in ,o)untatis dispositione% ut patet de arti/iciato respectu arti/icis& :o)untas autem non disponit so)um de /orma e//ectus% sed de )oco% duratione% et omni*us conditioni*us eius3 unde oportet quod e//ectus ,o)untatis tunc sequatur quando ,o)untas disponit% non quando ,o)untas est& -on enim secundum esse% sed secundum id quod ,o)untas disponit% e//ectus ,o)untati simi)atur& 9icet i.itur ,o)untas semper sit eadem% non tamen oportet quod semper e+ ea e//ectus sequatur& [571"1# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 5 Ad septimum dicendum% quod $eus de necessitate ,u)t suam *onitatem et omne id sine quo sua *onitas esse non potest& Ta)e autem non est creaturarum productio3 unde ratio non sequitur& [571"3# $e potentia% q& 3 a& '5 ad

Ad octa,um dicendum% quod cum $eus creaturas ad mani/estationem sui produ+erit% con,enientius /uit et me)ius ut sic producerentur% sicut con,enientius et e+pressius eum poterant mani/estare& (+pressius autem mani/estatur e+ creaturis% si non semper sint3 quia in hoc mani/este apparet quod a* a)io eductae sunt in esse% et quod $eus creaturis non indi.et% et quod creaturae omnino di,inae su*iacent ,o)untati& [571"!# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 7 Ad nonum dicendum% quod $eus aeternam ,o)untatem ha*uit de mundi /actione3 non tamen ut mundus semper /ieret% sed ut tunc /ieret quando /ecit& [571"5# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '" Ad decimum dicendum% quod antequam mundus esset% possi*i)e erat mundum /ieri% non quidem a)iqua potentia passi,a% sed so)um per potentiam acti,am a.entis& :e) potest dici% quod /uit possi*i)e non per a)iquam potentiam% sed quia termini non sunt in,icem discohaerentes% huiusmodi sci)icet propositionis2 mundus est& Sic enim dicitur esse a)iquid possi*i)e secundum nu))am potentiam% ut patet per phi)osophum% in : Metaph& [571"0# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '' (t per hoc patet so)utio ad undecimum& [571"5# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '1 Ad decimumsecundum dicendum% quod ratio i))a procedit de a.ente quod incipit a.ere actione no,a3 sed $ei actio est aeterna% cum sit sua su*stantia& $icitur autem incipere a.ere ratione no,i e//ectus% qui a* aeterna actione consequitur secundum dispositionem ,o)untatis% quae inte))i.itur quasi actionis principium in ordine ad e//ectum& (//ectus enim a* actione sequitur secundum conditionem /ormae% quae est actionis principium3 sicut a)iquid est ca)e/actum per ca)e/actionem i.nis% ad modum ca)oris i.nis& [571" # $e potentia% q& 3 a& '5 ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod ratio i))a procedit de a.ente quod ita /acit e//ectum suum in tempore% quod

tamen non est temporis causa3 quod in $eo )ocum non ha*et% ut e+ supra dictis% patet& [571"7# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod si motus proprie accipiatur% di,ina ,o)untas non mo,etur3 sed metaphorice )oquendo dicitur mo,eri a suo ,o)ito3 et sic so)a $ei *onitas mo,et ipsam% secundum quod Au.ustinus dicit quod $eus mo,et se ipsum sine )oco et tempore& -ec tamen sequitur quod quandocumque /uit *onitas eius% tunc esset creaturarum productio3 quia creaturae non procedunt a $eo e+ de*ito ,e) necessitate *onitatis% cum di,ina *onitas creaturis non e.eat% nec per eas ei a)iquid accrescat% sed e+ simp)ici ,o)untate& [571'"# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod cum prima successio temporis causetur e+ motus successione% ut dicitur in I: Ph>s&% secundum hoc ,erum est quod omne instans et est principium et /inis temporis% dicendum quod ,erum est quod omne momentum est principium et /inis motus3 unde si supponamus motum non semper /uisse nec semper /uturum esse% non oporte*it dicere quod quod)i*et instans sit principium et /inis temporis3 sed erit a)iquod instans quod est tantum principium% et a)iquod quod tantum /inis& Unde patet quod ratio ista est circu)aris% et propter hoc non est demonstratio3 sed tamen est e//ica+ secundum intentionem Aristote)is% qui eam inducit contra positionem% ut dictum est% in corp& art& Mu)tae enim rationes sunt e//icaces contra positionem propter ea quae a* ad,ersariis ponuntur% quae non sunt e//icaces simp)iciter& [571''# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod instans semper consideratur ut /)uens% sed non semper ut /)uens a* a)iquo in a)iquid% sed quandoque ut /)uens a* a)iquo tantum% sicut u)timum instans temporis3 quandoque ut /)uens in a)iquid tantum% sicut primum instans& [571'1# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod i))a ratio non pro*at quod motus semper /uerit% sed quod motus circu)aris possit

esse semper% quia e+ mathematicis non potest a)iquid e//icaciter de motu conc)udi3 unde Aristote)es% non pro*at e+ circu)atione motus% eius aeternitatem3 sed supposito quod sit aeternus% ostendit quod est circu)aris3 quia nu))us a)ius motus potest esse aeternus& [571'3# $e potentia% q& 3 a& '5 ad ' (t per hoc patet responsio ad decimumocta,um& [571'!# $e potentia% q& 3 a& '5 ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod sicut se ha*et sci*i)e ad scientiam nostram% ita se ha*et scientia $ei ad creaturas& -am scientia $ei est causa creaturarum% sicut et sci*i)e est causa scientiae nostrae3 unde sicut sci*i)e potest esse% scientia nostra non e+istente% ut dicitur in praedicamentis% ita $ei scientia esse potest% sci*i)i non e+istente& [571'5# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod $eus praecedit mundum duratione% non quidem temporis% sed aeternitatis% quia esse $ei non mensuratur tempore& -ec ante mundum /uit tempus rea)e% sed so)um ima.inarium% prout sci)icet nunc possumus ima.inari in/inita temporum spatia% aeternitate e+istente% potuisse re,o),i ante temporis inceptionem& [571'0# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1' Ad ,icesimumprimum dicendum% quod si re)atio dominii inte))i.atur consequi actionem qua $eus actua)iter creaturas .u*ernat% sic non est a* aeterno dominus& Si autem inte))i.atur consequi ipsam potestatem .u*ernandi% sic competit ei a* aeterno& -ec tamen oportet creaturas a* aeterno ponere% nisi in potentia& [571'5# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 11 Ad ,icesimumsecundum dicendum% quod ratione i))a utitur Au.ustinus% ad pro*andum coaeternitatem et coaequa)itatem /i)ii ad patrem3 quae tamen ratio non est e//ica+ de mundo3 quia cum natura /i)ii sit eadem cum patre% requirit aeternitatem et aequa)itatem patris3 quae si si*i su*traheretur% in,idiae esset& -on autem hoc requirit natura creaturae3 et ideo non est simi)e&

[571' # $e potentia% q& 3 a& '5 ad 13 Ad ,icesimumtertium dicendum% quod secundum 8raecos dicitur2 dominus re.na,it in saecu)um saecu)i% et adhuc3 quod e+ponens Ori.enes in 8)ossa% dicit% quod saecu)um inte))i.itur spatium unius .enerationis% cuius /inis notus est no*is2 per saecu)um saecu)i immensum spatium temporis% quod /inem ha*et% tamen no*is i.notum3 sed adhuc u)tra i))ud% re.num $ei e+tenditur& (t sic aeternum e+ponitur pro tempore diuturno& Anse)mus autem in Pros)o.&% e+ponit aeternum pro ae,o% quod nunquam /inem ha*et3 et tamen u)tra i))ud $eus esse dicitur propter hoc2 primo% quia ae,iterna possunt inte))i.i non esse& Secundo% quia non essent% nisi a $eo continerentur3 et sic de se non sunt& Tertio% quia non ha*ent totum esse suum simu)% cum in eis sit a)iqua mutationis successio& [571'7# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1! Ad ,icesimumquartum dicendum% quod pro tanto oportet i))ud quod incipit% ha*ere mensuram durationis% quia incipit per motum& Sic autem tempus non incipit per creationem% unde ratio non sequitur3 et tamen potest dici% quod omnis mensura in suo .enere seipsa mensuratur% sicut )inea per )ineam% et simi)iter tempus per tempus& [5711"# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 15 Ad ,icesimumquintum dicendum% quod tempus non se ha*et sicut permanentia% quorum su*stantia est tota simu)3 unde non oportet quod totum tempus sit quando incipit esse3 et sic nihi) prohi*et dicere% quod tempus incipit in instanti esse& [5711'# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 10 Ad ,icesimumse+tum dicendum% quod actio $ei est aeterna% sed e//ectus non est aeternus% ut supra dictum est3 unde )icet $eus non semper /uerit causa% cum non semper /uerit e//ectus% non tamen sequitur quod non /uerit causa in potentia% quia actio eius semper /uit% nisi potentia ad e//ectum re/eratur& [57111# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 15

Ad ,icesimumseptimum dicendum% quod secundum phi)osophum% ,erum est in mente% non in re*us3 est enim adaequatio inte))ectus ad res& Unde omnia quae /uerunt a* aeterno% /uerunt ,era per ,eritatem inte))ectus di,ini% quae est aeterna& [57113# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 1 Ad ,icesimumocta,um dicendum% quod omnia i))a quae a* aeterno dicuntur esse ,era% non sunt a)ia et a)ia ,eritate ,era% sed una et eadem di,ini inte))ectus ,eritate% ad di,ersas tamen res in proprio esse /uturas re)ata3 et sic e+ di,ersa re)atione potest a)iqua distinctio in i))a ,eritate desi.nari& [5711!# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 17 Ad ,icesimumnonum dicendum% quod ,er*um etiam phi)osophi inte))i.itur de oratione e+istente in nostro inte))ectu ,e) in nostra pronuntiatione3 ,eritas enim nostri inte))ectus ,e) ,er*i% a* e+istentia rei causatur& Sed e con,erso ,eritas di,ini inte))ectus est causa rerum& [57115# $e potentia% q& 3 a& '5 ad 3" Ad tricesimum dicendum% quod e+ parte ipsius $ei /acere non importat a)iquid quod sit a)iud quam suum dicere3 non enim actio $ei est accidens% sed eius su*stantia3 sed /acere importat e//ectum actua)iter e+istentem in propria natura% quod per dicere non importatur& [57110# $e potentia% q& 3 a& '5 ad s& c& Ar.umenta ,ero quae o*iiciuntur in contrarium% )icet ,erum conc)udant% non tamen necessario% praeter primum% quod e+ auctoritate procedit& Ar.umentum enim perspicacitatis secundum temporis cursum% non ostendit tempus quandoque incepisse& Potuit enim esse quod scientiarum studia p)uries /uerint intermissa% et postmodum post )on.a tempora quasi de no,o incepta% ut phi)osophus etiam dicit& Terra etiam non ita per i))u,ionem e+ una parte consumitur% quin etiam per mutuam e)ementorum con,ersionem e+ parte a)ia au.mentetur3 duratio etiam $ei% )icet sit idem quod eius natura secundum rem% tamen di//ert ratione3 unde non oportet quod sit prior duratione% si est prior natura&

Articu)us ' $ecimocta,o quaeritur utrum An.e)i sint creati ante mundum ,isi*i)em (t ,idetur quod sic& [57117# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& ' Quia 8re.orius -a?ian?enus dicit% quod $eus primum e+co.ita,it an.e)icas ,irtutes et cae)estes3 et e+co.itatio /uit opus eius& (r.o prius /ecit An.e)os quam mundum ,isi*i)em conderet& [5713"# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 1 Sed dicendum% quod )> primum dicit ordinem naturae% non durationis&4 Sed contra% $amascenus i*idem ponit super hoc duas opiniones2 quarum una ponit% An.e)os primum /uisse creatos% a)ia ,ero dicit contrarium& Sed nu))a unquam opinio posuit% quin An.e)i natura priores essent ,isi*i)i*us creaturis& (r.o oportet quod inte))i.atur de ordine durationis& [5713'# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 3 Praeterea% 6asi)ius dicit in principio He+ameron2 erat quaedam natura ante hunc mundum inte))ectui nostro contemp)a*i)is3 quod postmodum e+ponit de An.e)is3 er.o ,idetur quod ante hunc mundum An.e)i sint creati& [57131# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& ! Praeterea% ea quae cum mundo ,isi*i)i /acta sunt% Scriptura in principio 8enesis prosequitur& Sed de An.e)is nu))am /acit mentionem& (r.o ,idetur quod An.e)i non /uerunt creati cum mundo% sed ante mundum& [57133# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 5 Praeterea% i))ud quod ordinatur ad per/ectionem a)icuius sicut ad /inem% est eo posterius& Sed mundus ,isi*i)is ordinatur ad per/ectionem inte))ectua)is naturae2 quia% ut Am*rosius dicit% $eus% qui natura in,isi*i)is est% opus ,isi*i)e /ecit% per quod co.nosci posset& (t non nisi a rationa)i

creatura& (r.o rationa)is creatura /acta est ante mundum ,isi*i)em& [5713!# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 0 Praeterea% quidquid est ante tempus% est ante mundum ,isi*i)em2 quia tempus cum mundo ,isi*i)i incepit& Sed An.e)i creati sunt ante tempus2 non enim /uit tempus ante diem3 An.e)i autem creati sunt ante diem% ut Au.ustinus dicit& (r.o An.e)i creati sunt ante mundum ,isi*i)em& [57135# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 5 Praeterea% Hieron>mus dicit super episto)am ad Titum% cap& I2 se+ mi))ia necdum nostri temporis imp)entur annorum3 et quantas prius aeternitates% quanta tempora /uisse ar*itrandum est% in qui*us An.e)i $eo ser,ierunt% et eo iu*ente su*stiteruntA Sed mundus ,isi*i)is cum nostro tempore incepit& (r.o An.e)i ante mundum ,isi*i)em /uerunt& [57130# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& Praeterea% sapientis est ordinate suum e//ectum producere& Sed An.e)i praecedunt no*i)itatem creaturarum ,isi*i)ium& (r.o a sapientissimo arti/ice $eo% primo de*uerunt produci in esse& [57135# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 7 Praeterea% $eus% in quantum *onus est% suae *onitatis a)ios participes /acit& Sed huius di.nitatis capaces erant An.e)i% quod creaturam ,isi*i)em duratione praecederent& (r.o ,idetur hoc eis per summam $ei *onitatem co))atum& [5713 # $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '" Praeterea% homo dicitur minor mundus% quia maioris mundi simi)itudinem .erit& Sed in homine pars eius no*i)ior ante a)ias partes /ormatur% sci)icet cor% ut phi)osophus dicit& (r.o ,idetur quod An.e)i% qui sunt no*i)ior pars maioris mundi% ante ,isi*i)es creaturas sint conditi& [57137# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '' Praeterea% ut Au.ustinus dicit% in opere secundae diei et deinceps trip)iciter Scriptura rerum /actionem commemorat& $icit enim primo2 di+it $eus% /iat /irmamentum& Secundo2 et

/actum est ita& Tertio ,ero2 /ecit $eus /irmamentum& Quorum primum re/ertur ad esse rerum in ,er*o3 secundum ad esse rerum in co.nitione an.e)ica% prout An.e)i accipiunt co.nitionem creaturae /iendae3 tertium ,ero ad esse creaturae in propria natura& Sed quando creatura ,isi*i)is erat /ienda% nondum erat& (r.o An.e)i /uerunt et ha*uerunt co.nitionem naturae ,isi*i)is antequam esset& [571!"# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '1 Sed dicendum% quod hic inte))i.itur de /actione creaturae quantum ad eius /ormationem% non quantum ad primam creationem&4 Sed contra% secundum opinionem Au.ustini% creatio naturae ,isi*i)is non praecedit tempore eiusdem /ormationem& Si er.o An.e)us /uit ante /ormationem creaturae ,isi*i)is% /uit et ante eius creationem& [571!'# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '3 Praeterea% dicere $ei est causa creaturae /iendae3 quod non ,idetur posse inte))i.i de aeterna ,er*i .enitura quia i))a a* aeterno /uit% nec per ,ices temporum repetitur3 cum tamen in sin.u)is die*us Scriptura repetat $eum a)iquid di+isse& -ec etiam potest inte))i.i de )ocutione corpora)i3 tum quia nondum erat homo% qui ,ocem $ei )oquentis audiret3 tum etiam quia oportuisset ante )ucis /ormationem a)iquod a)iud corporeum /ormatum /uisse% cum ,o+ corpora)is non /iat nisi per a)icuius corporis /ormationem& (r.o ,idetur quod inte))i.atur de spiritua)i )ocutione qua $eus ad An.e)os )oquitur3 et sic ,idetur quod An.e)orum co.nitio praesupponatur ut causa ad creaturarum ,isi*i)ium productionem& [571!1# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '! Praeterea ut supra dictum est% sacra Scriptura trip)iciter actionem rerum commemorat2 quorum primum pertinet ad esse rerum in ,er*o3 secundum ad esse rerum in co.nitione an.e)ica3 tertium in propria natura& Sed primum horum praecedit secundum et duratione et causa& (r.o simi)iter secundum praecedit tertium duratione et causa% sci)icet co.nitio an.e)ica e+istentiam ,isi*i)is creaturae& [571!3# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '5

Praeterea% non minus requiritur ordo in e+itu rerum a principio quam in reductione earum in /inem& Sed in reducendo res in /inem% haec est )e+ di,initatis statuta% ut $ion>sius dicit% quod u)tima reducantur in /inem per media& (r.o simp)iciter creaturae corpora)es quae sunt in/imae% procedunt a $eo per an.e)icas creaturas% quae sunt mediae3 et sic An.e)i corpora)es creaturas praecedunt% sicut causae e//ectum& [571!!# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '0 Praeterea% eis quae sunt omnino disparata% non competit associatio& Sed An.e)i et creaturae ,isi*i)es sunt omnino disparata& (r.o non sunt associati in creatione% ut simu) /ierent& Inordinatum etiam esset quod An.e)i post creaturas ,isi*i)es /ierent& (r.o ante creaturas ,isi*i)es sunt conditi& [571!5# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '5 Praeterea% (cc)i& I% !% dicitur2 primo omnium creata est sapientia3 quod non potest inte))i.i de /i)io $ei% qui est patris sapientia3 cum ipse non sit creatus% sed .enitus& (r.o sapientia an.e)ica% quae est creatura% est ante omnia a)ia /acta& [571!0# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& ' Praeterea Hi)arius dicit in 9i*& de Trinitate2 quid mirum% si dominum nostrum Iesum Christum ante saecu)a /uisse con/iteamur% cum etiam $eus An.e)os /ecerit ante mundumA Sed $ei /i)ius non so)um ordine di.nitatis% sed etiam durationis omnia saecu)a praecessit& (r.o et An.e)i mundum ,isi*i)em& [571!5# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& '7 Praeterea% creatura an.e)ica media est inter naturam di,inam et corpoream2 ae,um etiam% quod est An.e)i mensura% medium est inter aeternitatem et tempus& Sed $eus sua aeternitate /uit ante An.e)os et ,isi*i)em creaturam& (r.o et An.e)i suo ae,o /uerunt ante mundum ,isi*i)em& [571! # $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 1"

Praeterea% Au.ustinus dicit% quod An.e)i semper /uerunt& Sed non potest dici quod creatura corpora)is semper /uerit& (r.o An.e)i /uerunt ante corpoream creaturam& [571!7# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 1' Praeterea% motus creaturae corporeae pera.untur per ministerium spiritua)is creaturae% ut patet per Au.ustinum% et per 8re.orium& Sed motor praecedit mo*i)e& (r.o An.e)i /uerunt ante ,isi*i)es creaturas& [5715"# $e potentia% q& 3 a& ' ar.& 11 Praeterea% $ion>sius assimi)at actionem di,inam in res% actioni i.nis in corpora quae a* i.ne patiuntur& Sed i.nis prius a.it in corpora propinqua quam in remota& (r.o et di,ina *onitas primo produ+it creaturas an.e)icas si*i propinquas% quam creaturas corporeas ma.is a* eo distantes3 et sic An.e)i ante mundum /uerunt& [5715'# $e potentia% q& 3 a& ' s& c& ' Sed contra& (st quod dicitur in principio 8enes& I% '2 in principio crea,it $eus cae)um et terram3 u*i 8)ossa Au.ustini dicit% quod per cae)um inte))i.itur natura an.e)ica% per terram ,ero natura corpora)is& (r.o An.e)i simu) cum natura corpora)i /uerunt /acti& [57151# $e potentia% q& 3 a& ' s& c& 1 Praeterea% 8)ossa Stra*onis i*idem dicit% quod per cae)um i*i inte))i.itur cae)um (mp>reum% quod mo+ /actum sanctis An.e)is est rep)etum& (r.o An.e)i simu) /uerunt /acti cum cae)o (mp>reo% quod est ,isi*i)is creatura& [57153# $e potentia% q& 3 a& ' s& c& 3 Praeterea% homo minor mundus dicitur% quia ha*et simi)itudinem maioris mundi& Sed in homine simu) /it corpus et anima& (r.o et in mundo maiori simu) /it an.e)ica et corpora)is creatura& [5715!# $e potentia% q& 3 a& ' co& Respondeo& $icendum quod in hoc omnes Catho)ici doctores consenserunt% quod An.e)i non semper /uerunt% utpote de nihi)o in esse producti& Quidam tamen posuerunt An.e)os non simu) cum mundo ,isi*i)i% sed ante mundum

,isi*i)em incepisse& Ad hoc autem ponendum di,ersis rationi*us sunt moti& Quidam namque aestima,erunt creaturas corporeas non esse productas e+ prima $ei intentione% sed occasionem eas producendi e+ merito ,e) demerito spiritua)is creaturae $eum ha*uisse di+erunt& Posuit enim Ori.enes% a principio simu) creatas esse omnes creaturas immateria)es et rationa)es% et eas /uisse aequa)es% di,ina iustitia hoc e+i.ente& -on enim ,idetur quod inaequa)itas possit esse in datis% iustitia ser,ata% nisi propter meriti ,e) demeriti di,ersitatem& Unde di,ersitatem creaturarum <quam ,idemus= praecessisse posuit meriti et demeriti di,ersitatem% ut secundum quod spiritua)ium creaturarum quaedam ma.is $eo adhaeserunt% in a)tiores ordines An.e)orum sint promotae3 quae ,ero ma.is pecca,erunt% .rossiori*us et i.no*i)iori*us corpori*us sint a))i.atae3 quasi ipsa meritorum di,ersitas e+e.erit di,ersos .radus corporum a $eo produci& Hanc autem positionem Au.ustinus repro*at& Causam enim creaturarum condendarum% tam spiritua)ium quam corpora)ium% constat nihi) a)iud esse quam $ei *onitatem% inquantum creaturae suae% sua *onitate creatae% *onitatem increatam secundum suum modum repraesentant& Propter quod Scriptura dicit de sin.u)is $ei operi*us% et postmodum de omni*us simu)2 ,idit $eus cuncta quae /ecerat% et erant ,a)de *ona3 quasi diceret% quod ad hoc $eus creaturas condidit% quod *onitatem ha*erent& Secundum autem opinionem praedictam non ad hoc conditae /uissent creaturae corpora)es quia *onum esset eas esse% sed ut ma)itia spiritua)is creaturae puniretur& Sequeretur etiam quod ordo uni,ersi quem nunc ,idemus a casu e+isteret% in quantum accidit quod di,ersae rationa)es creaturae di,ersimode pecca,erunt& Si enim omnes peccassent aequa)iter% nu))a di,ersitas naturarum in corpori*us esset% secundum eos& Unde hac positione remota% a)ii e+ consideratione naturae spiritua)ium su*stantiarum% quae est di.nior omni natura corpora)i% posuerunt spiritua)es su*stantias ante corpora)es conditas esse3 ut sicut natura spiritua)is creata% media est ordine naturae inter $eum et creaturam corpora)em% ita etiam sit media duratione& Haec autem opinio cum /uerit ma.norum doctorum% sci)icet 6asi)ii% 8re.orii -a?ian?eni% et quorumdam a)iorum% non est tamquam erronea repro*anda& Sed si di)i.enter consideretur a)ia opinio% quae

est Au.ustini et a)iorum doctorum% quae etiam modo communiter tenetur% rationa*i)ior in,enitur& An.e)i enim non so)um sunt considerandi a*so)ute% sed etiam in quantum sunt pars uni,ersi3 et haec consideratio eorum intantum est ma.is attendenda% in quantum *onum uni,ersi praeeminet *ono cuius)i*et creaturae particu)aris% sicut *onum totius praeeminet *ono partis& Secundum autem quod considerantur An.e)i ut partes uni,ersi% competit eis quod simu) cum creatura corpora)i sint conditi& Unius enim totius una ,idetur esse productio& Si autem seorsum essent An.e)i creati% ,iderentur omnino a)ieni a* ordine creaturae corpora)is% quasi a)iud uni,ersum per se constituentes& Unde dicendum est% quod An.e)i simu) cum creatura corpora)i sunt conditi3 tamen sine a)terius opinionis praeiudicio& [57155# $e potentia% q& 3 a& ' ad ' (t per hoc patet responsio ad tria prima2 quia procedunt secundum mediam opinionem& [57150# $e potentia% q& 3 a& ' ad ! Ad quartum dicendum% quod sicut 6asi)ius dicit in primo He+ameron% Mo>ses )e.is)ator in principio 8enesis e+ordium ,isi*i)is creaturae incepit e+ponere praetermissa creatura spiritua)i quae ante /uerat condita% de qua mentionem non /ecit% quia rudi popu)o )oque*atur% qui ad spiritua)ia capienda idoneus non erat& Secundum Au.ustinum ,ero creaturam spiritua)em per cae)um inte))i.it% sicut per terram creaturam corpora)em% cum dicit2 in principio crea,it $eus cae)um et terram& Quare autem su* metaphora cae)i et non e+presse creationem An.e)orum tradidit% potest eadem ratio assi.nari quae et supra% sci)icet e+ popu)i ruditate% et iterum ad ,itandam ido)o)atriam in quam proni erant3 ad quam daretur eis occasio si p)ures su*stantiae spiritua)es ponerentur praeter unum $eum% quae essent cae)o no*i)iores3 et praecipue cum huiusmodi su*stantiae a .enti)i*us dii dicerentur& Secundum ,ero Stra*onem% et a)ios priores% per cae)um quod in auctoritate inducta ponitur% inte))i.itur cae)um (mp>reum quod est ha*itacu)um sanctorum An.e)orum% per meton>miam sicut quando ponitur continens pro contento&

[57155# $e potentia% q& 3 a& ' ad 5 Ad quintum dicendum% quod sicut dicit Au.ustinus% An.e)i non co.noscunt $eum e+ ,isi*i)i*us creaturis3 unde creaturae ,isi*i)es non sunt /actae ut $eum ostenderent An.e)is% sed rationa)i creaturae quae est homo3 unde e+ hoc pro*atur homo esse /inis creaturarum& ;inis autem% )icet sit prius in intentione% est tamen u)timus in operatione3 unde et homo u)timo /actus /uit& [5715 # $e potentia% q& 3 a& ' ad 0 Ad se+tum dicendum% quod secundum Au.ustinum% creatio cae)i et terrae non praecessit duratione )ucis /ormationem seu productionem3 et ideo non inte))i.it quod creatio spiritua)is naturae /uerit ante primum diem duratione% sed quodam naturae ordine3 quia su*stantia spiritua)is et materia in/ormis secundum suam essentiam considerata% a)terationi*us temporum non su*iacent3 unde per hoc etiam ha*eri non potest quod creatura spiritua)is sit /acta ante corpora)em% quia etiam ante )ucis /actionem a.itur de creatione creaturae corpora)is% quae per terram inte))i.itur& Secundum ,ero a)ios creatio cae)i et terrae ad primum diem pertinet3 quia cum cae)o et terra creatum est tempus3 )icet distinctio temporum quantum ad diem et noctem inceperit per )ucem2 unde tempus ponitur unum de quatuor primo creatis% quae sunt natura an.e)ica% cae)um (mp>reum% materia in/ormis et tempus& [57157# $e potentia% q& 3 a& ' ad 5 Ad septimum dicendum% quod Hieron>mus )oquitur secundum opinionem antiquorum doctorum& [5710"# $e potentia% q& 3 a& ' ad Ad octa,um dicendum% quod ratio i))a procederet% si unaquaeque creatura produceretur ut e+istens per se a*so)ute3 sic enim con,eniens esset ut unaquaeque separatim crearetur secundum .radum suae *onitatis& Sed quia omnes creaturae producuntur ut partes unius uni,ersi% con,eniens est ut omnes simu) producantur ad unum uni,ersum constituendum& [5710'# $e potentia% q& 3 a& ' ad 7

Ad nonum dicendum% quod )icet ad a)iquam di.nitatem creaturae spiritua)is pertineret% si ante creaturam ,isi*i)em esset creata3 non tamen competeret di.nitati et unitati uni,ersi& [57101# $e potentia% q& 3 a& ' ad '" Ad decimum dicendum% quod )icet cor ante a)ia mem*ra /ormetur% tamen totius corporis anima)is est una continua .eneratio% non quod seorsum una .eneratione /ormetur cor% et postmodum successi,e a)iis .enerationi*us a)ia mem*ra a)iqui*us tempori*us interiectis& Hoc autem non potest dici in creatione An.e)orum et corpora)ium creaturarum% quod una productione sint condita% sci)icet spiritua)is creatura ante corpora)em% quasi continue uni,ersum sit productum3 producere enim successi,e est in producendis his quae e+ materia producuntur% in qua est una pars ,icinior comp)emento quam a)ia3 unde in prima rerum creatione successio )ocum non ha*et% etsi in /ormatione rerum e+ materia creata possit )ocum ha*ere3 unde et doctores qui posuerunt An.e)os ante mundum creatos% posuerunt omnino distinctam creationem An.e)orum et corporum% et mu)tam durationem mediam inter,enisse& (t praeterea cor necesse est in anima)i prius /ormari% quia ,irtus cordis operatur ad /ormationem a)iorum mem*rorum& Creatura autem spiritua)is non operatur ad creationem corpora)ium creaturarum% cum so)ius $ei sit creare& Unde et Commentator imponit P)atoni% quod di+erit% quod $eus primo crea,it An.e)os% et postea commisit eis creationem corpora)ium creaturarum& [57103# $e potentia% q& 3 a& ' ad '' Ad undecimum dicendum% quod Au.ustinus )oquitur de /actione creaturarum corpora)ium% non quantum ad primam creationem% sed quantum ad /ormationem& [5710!# $e potentia% q& 3 a& ' ad '1 Ad duodecimum dicendum% quod sustinendo quod omnia sint simu) creata in /orma et materia% creatura spiritua)is dicitur ha*uisse co.nitionem creaturae corpora)is /iendae% non quia eius /ormatio esset tempore /utura% sed quia co.nosce*atur ut /utura% prout considera*atur in sua causa% in qua erat ut e+ ea posset procedere3 sicut qui co.noscit

arcam in principiis e+ qui*us /it% potest dici eam co.noscere ut /iendam& [57105# $e potentia% q& 3 a& ' ad '3 Ad decimumtertium dicendum% quod dicere $ei inte))i.itur de aeterna ,er*i $ei .eneratione% in quo a* aeterno /uit ratio omnium creaturarum condendarum& -ec tamen ideo /requenter repetitur in sin.u)is operi*us% di+it $eus% quasi tempora)iter di+erit3 sed quia )icet ,er*um in se sit unum% tamen in eo est propria ratio sin.u)arum creaturarum& Sic er.o sin.u)is operi*us praemittitur $ei ,er*um sicut propria ratio operis /iendi% ne /acto opere necesse sit quaerere quare ta)e opus sit /actum% cum ante operis conditionem sit dictum% di+it $eus3 sicut cum a)iquis ,o)ens assi.nare a)icuius rei causam% incipit a causae co.nitione& [57100# $e potentia% q& 3 a& ' ad '! Ad decimumquartum dicendum% quod esse rerum in ,er*o est causa esse rerum in propria natura3 sed esse rerum in co.nitione an.e)ica non est causa esse rerum in propria natura3 et ideo non est simi)e& [57105# $e potentia% q& 3 a& ' ad '5 Ad decimumquintum dicendum% quod res in /inem ordinatur per suam operationem& -on autem producitur in esse per suam operationem% sed so)um per operationem causae a.entis& Unde ma.is est con,eniens quod creaturae superiores cooperentur $eo in reducendo creaturas in/eriores in /inem% quam in earum productione& [5710 # $e potentia% q& 3 a& ' ad '0 Ad decimumse+tum dicendum% quod )icet creaturae corpora)es et spiritua)es sint disparatae secundum proprias naturas% tamen sunt conne+ae secundum ordinem uni,ersi3 et ideo oportuit quod simu) crearentur& [57107# $e potentia% q& 3 a& ' ad '5 Ad decimumseptimum dicendum% quod i))a auctoritas (cc)i&% secundum Au.ustinum% inte))i.itur de sapientia creata quae est in natura an.e)ica% quae tamen secundum ipsum non prius creata est tempore sed di.nitate& Secundum ,ero Hi)arium in 9i*& de s>nodis inte))i.itur de sapientia increata%

quae est /i)ius $ei3 quae quidem simu) dicitur et creata et .enita% ut patet Pro,& :III% 11% sq&% et in di,ersis Scripturae )ocis% ut omnis imper/ectio a nati,itate /i)ii $ei e+c)udatur& In creatione enim attenditur imper/ectio e+ parte creati% in quantum de nihi)o in esse educitur3 sed per/ectio e+ parte creantis% qui a*sque sui immutatione creaturas producit& In nati,itate ,ero est e contrario3 quia importatur per/ectio e+ parte nati in quantum accipit naturam .enerantis3 sed imper/ectio e+ parte .enerantis secundum modum in/erioris .enerationis% in quantum .enerat cum sui immutatione% ,e) di,isione suae su*stantiae& (t ideo simu) /i)ius $ei et creatus et .enitus dicitur% ut per creationem e+c)udatur .enerantis mutatio% et e+ nati,itate .eniti imper/ectio% ut e+ utroque unus inte))ectus constituatur per/ectus& [5715"# $e potentia% q& 3 a& ' ad ' Ad decimumocta,um dicendum% quod Hi)arius )oquitur secundum opinionem antiquorum doctorum& [5715'# $e potentia% q& 3 a& ' ad '7 Ad decimumnonum dicendum% quod $eus est causa naturae an.e)icae3 non autem natura an.e)ica causa est naturae corpora)is3 et ideo non est simi)e& [57151# $e potentia% q& 3 a& ' ad 1" Ad ,icesimum dicendum% quod An.e)i dicuntur semper /uisse% non quia a* aeterno /uerunt% sed quia omni tempore /uerunt2 quia quandocumque /uit tempus% /uerunt An.e)i& (t per hunc etiam modum creaturae corpora)es semper /uerunt& [57153# $e potentia% q& 3 a& ' ad 1' Ad ,icesimumprimum dicendum% quod motor non de necessitate praecedit tempore mo*i)e% sed di.nitate% sicut patet in anima et corpore& [5715!# $e potentia% q& 3 a& ' ad 11 Ad ,icesimumsecundum dicendum% quod in actione i.nis in corpora% dup)e+ ordo est considerandus3 sci)icet situs% et temporis& Ordo situs est in omni actione eius eo quod omnis actio eius est situa)is et in corpora si*i ma.is propinqua p)enius suam actionem e+ercet3 unde u)terius procedendo

in tantum de*i)itatur eius e//ectus% quod tandem tota)iter de/icit& Ordo autem temporis non attenditur in omni eius actione% sed so)um in i))a qua a.it per motum& Unde cum i.nis i))uminet et ca)e/aciat corpora% in ca)e/actione ser,atur ordo situs et temporis3 sed in i))uminatione% quae non est motus sed terminus motus% attenditur tantum ordo situs& Quia er.o actio $ei quantum ad creationem est a*sque motu% non attenditur simi)itudo quantum ad ordinem temporis% sed so)um quantum ad ordinem situs& Item enim est in actione spiritua)i di,ersus .radus naturae% quod in actione corpora)i di,ersus situs& Quantum er.o ad hoc attenditur simi)itudo $ion>sii% quod sicut i.nis in corpora si*i ,icina p)enius suam ,irtutem e//undit% ita $eus re*us si*i propinquiori*us .radu di.nitatis% copiosius suam *onitatem distri*uit& Articu)us '7 $ecimonono quaeritur utrum potuerint esse An.e)i ante mundum ,isi*i)em (t ,idetur quod non& [57155# $e potentia% q& 3 a& '7 ar.& ' Quaecumque enim ita se ha*ent quod duo e+ ipsis non possunt esse in uno )oco distincta% requirunt )oci di,ersitatem& Sed duo An.e)i non possunt esse in eodem )oco% ut communiter dicitur& (r.o non potest inte))i.i quod essent duo An.e)i distincti nisi sint duo )oca distincta& Sed ante creaturam ,isi*i)em non /uit )ocus% cum )ocus% secundum phi)osophum% non sit nisi u)timum corporis continentis& (r.o ante mundum ,isi*i)em An.e)i esse non potuerunt& [5715 # $e potentia% q& 3 a& '7 ar.& 1 Praeterea% productio creaturae corpora)is An.e)is nihi) de eorum ,irtute natura)i ademit& Si er.o non /acto mundo ,isi*i)i An.e)i a*sque )oco esse potuerunt% etiam nunc mundo ,isi*i)i /acto a*sque )oco esse possent3 quod ,idetur esse /a)sum3 quia si non essent in )oco% nusquam essent% et sic ,iderentur non esse&

[57157# $e potentia% q& 3 a& '7 ar.& 3 Praeterea% 6oetius dicit% quod omnis spiritus creatus corpore indi.et& Sed An.e)us est spiritus creatus& (r.o indi.et corpore% et ita ante creaturam corpora)em esse non potuit& [571 "# $e potentia% q& 3 a& '7 ar.& ! Sed diceretur% quod indi.et corpore non quantum ad esse% sed quantum ad ministerium&4 Sed contra% ministerium An.e)orum e+ercetur u*i nos sumus% sci)icet in hoc mundo& Sed An.e)i ha*ent )ocum corpora)em etiam e+tra ha*itationem nostram% sci)icet cae)um (mp>reum& (r.o non so)um indi.ent corpore in )oco corpora)i propter ministerium nostrum& [571 '# $e potentia% q& 3 a& '7 ar.& 5 Praeterea% impossi*i)e est ima.inari prius et posterius sine tempore& Sed si An.e)i /uissent ante mundum% prius /uisset principium quo An.e)i esse coeperunt% quam principium quo mundus ,isi*i)is esse coepit& (r.o tempus incepisset ante mundum ,isi*i)em3 quod est impossi*i)e% cum tempus sequatur ad motum% et motus ad mo*i)e& (r.o impossi*i)e est quod An.e)i /uerint ante mundum& [571 1# $e potentia% q& 3 a& '7 s& c& Sed contra% i))ud quod in creaturis contradictionem non imp)icat% est $eo possi*i)e& Sed An.e)os esse% creatura ,isi*i)i non e+istente% nu))am contradictionem imp)icat& (r.o non /uit $eo impossi*i)e producere An.e)os ante mundum& [571 3# $e potentia% q& 3 a& '7 co& Respondeo& $icendum quod% sicut 6oetius dicit% in di,inis non oportet ad ima.inationem deduci% et simi)iter nec in corpora)i*us omni*us3 quia cum ima.inatio sit seque)a sensus% ut per phi)osophum patet ima.inatio non potest e+tendi u)tra quantitatem% quae est qua)itatum sensi*i)ium su*iectum& Hoc autem quidam non attendentes% nec ima.inationem transcendere ,a)entes% non potuerunt a)iquid inte))i.ere nisi per modum rei situa)is% et propter hoc quidam antiqui di+erunt% quod i))ud quod non est in )oco% non est% ut in I: Ph>sic& dicitur& (t e+ simi)i errore quidam

moderni di+erunt% quod An.e)i a*sque creatura corpora)i esse non possunt% inte))i.entes An.e)os tamquam ea quae ima.ina,erunt situa)iter distincta3 quod quidem praeiudicat sententiae antiquorum% qui An.e)os ante mundum /uisse posuerunt3 praeiudicat etiam di.nitati an.e)icae naturae quae cum natura)iter sit prior quam creatura corpora)is% nu))o modo a creatura corpora)i dependet& (t ideo simp)iciter dicimus% quod An.e)i esse potuerunt ante mundum& [571 !# $e potentia% q& 3 a& '7 ad ' Ad primum er.o dicendum% quod duos An.e)os esse in uno )oco indi,isi*i)i non impedit eorum distinctio% sed operationum con/usio3 unde ratio non sequitur& [571 5# $e potentia% q& 3 a& '7 ad 1 Ad secundum dicendum% quod etiam nunc nihi) prohi*et An.e)os non esse in )oco% si ,o)uerint% etsi etiam semper sint in )oco propter ordinem quo creatura spiritua)is praesidet corpora)i% secundum Au.ustinum& [571 0# $e potentia% q& 3 a& '7 ad 3 Ad tertium dicendum% quod sicut ipse 6oetius e+ponit% An.e)i indi.ent corpore so)um quantum ad ministerium non quantum ad naturae comp)ementum& [571 5# $e potentia% q& 3 a& '7 ad ! Ad quartum dicendum% quod An.e)i sunt in cae)o (mp>reo% ut in )oco qui est contemp)ationi con.ruus% non tamen de necessitate contemp)ationis& [571 # $e potentia% q& 3 a& '7 ad 5 Ad quintum dicendum% quod i))a prioritas et posterioritas non co.it nos ponere ante mundum tempus rea)e% sed so)um tempus ima.inarium% ut in quaestione de aeternitate ,e) creatione mundi% art& '5% dictum est&