XHAFER DURMISHI

JUSUF GRVALLA DHE LIRIA

LIRIA I PA INFEKTUAR L I R I A, Nr. 1, Tetor 1980 KTO DIT NA RA N DOR L I R I A, Nr. 2 Dhjteor 1980 NDOSHTA PIKRISHT NGA RADHT E TYRE JUSUF GRVALLA PO I JEPTE SHENJAT E PARA T BASHKIMIT DY DEG T T NJJTIT TRUNG L I R I A Nr. 3, Maj 1981 ATJE KU DUKET SE KA PASUR PASIVITET OSE HARRES TITULLI DUHET NDRRUAR LIRIA, Nr. 4-5, Gusht 1981 T MBLIDHEMI RRETH FLAMURIT FITIMTAR T POPULLIT TON T BASHKUAR TEZA RRETH FRONTIT POPULLOR PR REPUBLIKN E KOSOVS QENKA BR LOJ E PAHIJSHME ME PERSONIN TIM LIRIA, Nr 6, Dhjetor 1981 1

THEMELI SHT VN ME T PAVRTETA KJO M BRENGOS EDHE M SHUM PR RRUGN E TYRE * * *

Me ann e ktij libri kam dashur t sqaroj edhe n nj aspekt tjetr, prmes revists "LIRIA, relacionin n mes Lvizjes s Jusuf Grvalls dhe Organizats Marksiste Leniniste t Kosovs, OMLK, gjat vitit 1981. M konkretisht kontributin e Jusuf Grvalls dhe ndihmn e tij pr revistn LIRIA. Prmes parashtrimit t plot t ksaj shtje mendoj se do t jet edhe m leht t bhen analiza t ndryshme qoft kualitative apo kuantitative. Numrat 3 (maj 1981) dhe 4-5 (gusht 1981) teknikisht jan prgatitur n shtpin e Jusuf Grvalls n Untergruppenbach. Aspektin teknik e kam shtjelluar n nj punim me titull "Stilografat e Jusuf Grvalls". Organizimi i drgimit t ktyre tre numrave (3 dhe 4-5) n Kosov sht br nga Jusuf Grvalla, i cili pr kt detyr e ka ngarkuar Haxhi Berishn, nga Prapaqani. Prve ktyre tre numrave, n Shtutgart nga Jusufi sht shkruar dhe shprndar trakti "T MBLIDHEMI RRETH FLAMURIT FITIMTAR T POPULLIT TON T BASHKUAR" i cili sht shprndar n mnyr masovike, n gusht 1981 pr t'i br jehon botimit t xhiro-llogaris Ndihma pr Kosovn, e botuar n faqen e fundit t numrit 4-5 t Liris. Prve ktij trakti, n shtpin e Jusufit, n shtator 1981, sht radhitur dokumenti: TEZA RRETH FRONTIT POPULLOR PR REPUBLIKN E KOSOVS. Vllimi i tekstit t numrave 3 e 4-5 t revists LIRIA si dhe ai i Tezave dhe traktit "T MBLIDHEMI RRETH FLAMURIT FITIMTAR T POPULLIT TON T BASHKUAR", t gjitha kto t prgatitura n Untergruppenbach, sht rreth 61 000 fjal. Vllimi i tekstit t numrave 1, 2 dhe 6 t revists Liria, t gjitha kto t prgatitura teknikisht n Zvicr, sht rreth 41 670 fjal. N baz t ksaj rrjedh se 60% e veprimtaris me shkrim t Organizats Marksiste Leniniste t Kosovs, gjat vitit 1981, pos asaj q sht ndihmuar me punime origjinale, sht prgatitur teknikisht n shtpin e Jusuf Grvalls, sht shtypur n Shtutgart, nga shtpia e tij sht drguar pr n Kosov, dhe sa i prket shprndarjes n Perndim, s pari jan shprnda dhe shfaqur n rrethin e Shtutgartit. Duke qen i informuar dhe i involvuar n hollsi pr kto pun nga vet Jusufi, mund t kuptohet edhe m leht interesimi dhe angazhimi im n kt shtje, respekti im pr kt veprimtari ashtu si sht edhe pr do shkronj e fjal q e ka shkruar apo daktilografuar Jusuf Grvalla, respekti pr do pun q e ka br, me shokt e tij n Shtutgart. Me kt rast dua t falenderoj Faridin Tafallarin, i cili si gjithmon m ka ofruar ndihm t pakursyer. N kt rasti ai m'i ka siguruar t gjith numrat e revists LIRIA. Numrat e revists Liria qe disa vite, prmes angazhimit t Lvizjes Vetvendosje, gjenden t digjitalizuar (prmes skanimit) n internet, por n disa pjes m kan munguar disa fjal, ndrsa n kopjet e siguruara nga Faridin Tafallari nuk m ka munguar asgj.

LIRIA
LIRI (anglisht freedom, liberty; frengjisht liberte; latinisht libertas; gjermanisht Freiheit). N kuptimin ton t prditshm, n njrn an, mendojm se mund t diskutojm dhe t marrim vendime, dhe n kt kuptim kemi liri pr t zgjedhur (n mes alternativave t ndryshme). N ann tjetr mendojm se n natyr do gj e ka shkakun e vet, sht e vendosur nga nj shkak dhe mu pr kt pyesim se mos edhe veprimet tona jan t lidhura n zingjirin shkak-pasoj. N baz t ktyre dy interpretimeve, n dukje, kundrthnse mbi realitetin, lind problemi metafizik rreth vullnetit t lir dhe atyre prpjekjeve tradicionale pr zgjidhjen e tij. 1. N baz t fatalizmit (nga latinishtja fatalis, "e vendosur q nga krijimi i bots") prjetimi i liris pr t zgjedhur sht nj iluzion. Pamvarsisht se ka bjm, e ardhmja do t formohet "ashtu si sht shkruar", si sht vendosur nga fati apo si ka vendosur krijuesi. I ngjashm me fatalizmin sht i ashtuquajturi determinizmi logjik, ku potencohet se; pasi deklarimet tona pr t ardhmen qysh tani jan t vrteta apo false, qysh tani, n baza logjike duhet t jet e vendosur se si do t jet, si do t duket e ardhmja. 2. Forma tjera t determinizmit (latinisht determinare, me e kufizue, prcaktue) pranojn se zgjedhjet tona apo veprimet tona kan ndikim n ngjarjet e ardhshme, pasi kto jan t pranishme dhe jan shkaktare t tyre (ngjarjeve t ardhshme). Por njkohsisht potencohet mendimi se vet zgjidhjet dhe veprimet tona jan t prcaktuara nga shkaqet e mparshme (t natyrave fiziologjike, mentale ose sociologjike). N kundrshtim ndaj fatalizmit pranohet se (a) e ardhmja mundet me qen ndryshe dhe (b) se e tashmja dhe e ardhmja kishin mund me qen ndryshe sikur e kaluara t kishte qen ndryshe, por duke u bazuar n t dhnat faktike t s kaluars e tashmja dhe e ardhmja jan definitivisht t vendosura, t prcaktuara. N baz t s ashtuquajturit determinizimit t fort, kjo do t thot, se edhe nse veprimet tona nuk jan t vendosura nga ndonj krijues, prap se prap sht nj iluzion t flitet pr "zgjedhje t lira" n baz t "vullnetit t lir", kur n rrethanat e dhna nuk ka kuptim t flitet "se un kisha mund me veprua ndryshe". Pr kt arsye njeriu nuk sht prgjegjs pr veprimet e tij, dhe t gjitha gjykimet morale, lavdatat apo kritikat jan t pavend. N kundrshtim me kt determinizmi i but (i quajtur edhe si kompatibilizm, "pikpamje prbashkuese", nga anglishtja compatible, bashkues, jokundrthns), potencon se sht i mundur bashkimi i prvojs s veprimeve t lira me determinizmin. Liria sht nj shtje e mungess s detyrimit t brendshm apo t jashtm. Nj njeri vepron lirisht kur e bn at q dshiron, do me thn vepron n baz t dshirave, qndrimeve, pikpamjeve, karakterit t tij, etj. Liria dhe shkak-pasoja mund t bashkohen, dhe pr kt nuk ekziston ndonj problem teorik lidhur me prdorimin e koncepteve morale. Lira e njeriut nuk sht nj shtje rreth gjithkafit apo asgjs, por sht shtje shkallsh. Krejt sipas rrethanave, nj njeri sht m pak apo m tepr i lir dhe liria duhet gjithmon t vlersohet konkretisht. Prkrahs t ktij determinizmi t but jan pos tjersh Hobbes, Locke, Hume, J. S. Mill, Ayer dhe prgjithsisht filozof t tradits empiriste dhe liberaliste. Gjat viteve 1900 filozofia analitike ka prpjekur ta thelloj determinizmin e but duke e analizuar edhe konceptin veprim dhe jan br diskutime se a sht fare e mundur q veprimet t shpjegohen si pasoja t nj shkaku.

3. Prkrahsit e indeterminizmit e mohojn si fatalizmin ashtu edhe t gjitha format e determinizmit. Ata e pranojn se veprimet vrtet kryhen n rrethana t caktuara t llojit fiziologjik, mental apo sociologjik ("trashgimi dhe mjedis"), por ata e prjashtojn mendimin se veprimi apo pasojat e tij jan pasoj e domosdoshme e shkaqeve t mparshme. Njeriu e ka nj vullnet t lir me ndihmn e t cilit ai mund t bj zgjedhje t cilat paraprakisht nuk jan t prcaktuara. Indeterministt i kan dy probleme themelore: a) problemin pr ta shpjeguar raportin n mes njeriut si pjes t asaj natyre t prcaktuar nga shkaku-pasoja. Zgjidhja moniste niset nga ajo se njeriu i lir sht nj pjes e bots, por n gjendje ta shkpus zingjirin e shkaqeve dhe t ndrhyj n te. Tek filozof t tjer bhet nj zgjidhje dualiste, sipas t cils njeriu sht pjestar n botra t ndryshme, n botn e liris dhe n at t domosdoshmris, dhe kto dy bot jan dy sfera t pamvarura. Kantit (sigurisht gabimisht) i sht mveshur nj dualizm i till. Pos t tjerve D. Davidson ka paraqitur pikpamje t ngjashme. b) Pa marr parasysh bashkimin n njrn apo tjetrn, prej ktyre dy zgjidhjeve (moniste apo dualiste), prap se prap do t ndeshet problemi pr dallimin n mes zgjidhjes s lir, t indeterminuar, dhe vetm asaj mungese t shkaqeve dhe ligjshmrive (rastsis). P. sh. si mund t bhet dallimi n mes nj veprimi t lir t indeterminuar dhe nj ngjarje indeterminuese atomike tek Epikuri apo n kuantfizikn moderne? 4. N baz t Karl Jaspers (1883-1969) si fatalistt, deterministt dhe indeterministt tradicional e kan gabim, pasi ata gabimisht e kuptojn njeriun si nj send (objekt) n mesin e sendeve tjera dhe tek pastaj pyesin nse ky send a sht i lidhur n zingjirin shkaqeve apo jo. Por njeriu karakterizohet pikrisht nga ajo se ai nuk sht send (objekt), por nj subjekt q ekziston, subjekt i lir i cili tejkalon (transcendon) sendin (send-shmrin). Pikpamje t ngjashme gjenden tek Kierkegard, Heidegger dhe Sartre. Problemi metafizik mbi vullnetin e lir dhe kto katr prpjekje pr zgjidhje q jan prmendur m lart sillen rreth kuptimit t pastr metafizik mbi lirin. Anash ktij kuptimi rreth liris, ekziston gjithashtu nj kuptim normativ rreth liris, sipas t cilit njeriu sht i lir nse ai vet-realizohet (self-realization=zhvillim i balancuar i personalitetit njerzor, ku asnj pjes nuk dominon mbi nj tjetr.), (liria si vetrealizim). Diskutimi mbi kuptimin normativ rreth liris ia pren shpeshher udhn diskutimit metafizik mbi vullnetin e lir. N mesin e problemeve kryesore jan: a) A sht qllimi m i rndsishm i njeriut t bhet pjes e nj trsie? b) A jan mjetet m t rndsishme dika mbi t cilat ai (njeriu) vet mund t vendos apo ato jan objektivisht t dhna n nj mnyr apo tjetr? c) Cilin rol luan vetdija e njeriut mbi vetveten pr zhvillimin e balancuar t personalitetit t tij, ku asnj pjes nuk dominon mbi nj tjetr (vet-realizimit)? 1. Pr fatalistin para s gjithash shtja e vet-realizimit sht prmes; a) pajtimit me fatin e tij, apo fisit t tij dhe t mos luftoj kundr asaj q sht e pashmangshme. b) Tradicionalisht fatalistt i konsiderojn qllimet finale t jets (fisit apo bots) objektivisht t dhna qysh ather kur sht krijuar bota. Msimet e Nies "mbi rikthimin e prjetshm" mund t interpretohen si shembull i mendimit fatalist. 4

c) Kuptimi i ekzistencs si domosdoshmri e palakueshme konsiderohet si qendror pr jetn e lir. 2. a) Prgjithsisht deterministt e fort kan nj tendenc ta konsiderojn individin vetm si nj moment n nj trsi botrore, n at mnyr q individi bhet i lir prmes nnshtrimit ndaj krkesave t trsis. N mnyr t kundrt deterministt e but kan nj tendenc ta konsiderojn individin si qllimin m t rndsishm, q shihet m s lehti n traditn e liberalizmit (p. sh. Locke), ku liria normative shihet si munges e detyrimit t jashtm dhe t brendshm. Hegeli mund t interpretohet si determinist i but, q thot se individi sht i lir tek ather kur dshirat e tij prputhen me qllimin e trsis. b) Nuk ekziston unitet n mes deterministve se lidhur me at se a ka vlershmri objektive kuptimi i jets apo jo. P. sh. nj utilitarist si J. S. Mill kishte me thn se po, ndrsa Ayer do ta mohonte kt, megjithse q t dy jan determinist dhe liberalist. c) Ekziston unitet lidhur me at se njohja e situats personale sht nj kusht i domosdoshm pr t arritur lirin n kuptimin normativ. 3-4. a) Intederministt e llojeve t ndryshme i konsiderojn zhvillimet origjinale individuale si synimin m t lart t liris. Kanti dhe filozoft ekzistencialist (p. sh. Jaspers apo Sartre) jan ktu shembuj t pamohueshm. b) Por n ann tjetr ekziston jo-uniteti lidhur me at se a jan synimet prfundimtare t jets objektive apo jo. Jaspers dhe Sartre e mohojn statusin objektiv t synimeve jetsore. Ndrsa Kierkegaard n nj pjes t shkrimeve t tij, si dhe m von Scheler, thon se do njeri e ka nj detyr individuale (nj ide t personalitetit), t ciln ai duhet ta vet-realizoj prmes zgjidhjeve t interdeterminuara pr t arritur liri t plot. Sipas Sartrit zgjidhjet themelore t ndonjrit lidhur me synimet jetsore jan indeterminante dhe pa ndonj njsi matse objektive. N disa pjes tek Kierkegaard dhe tek Scheler, n ann tjetr, thuhet se ne, vrtet jemi indeterminent kur sht shtja t bjm zgjidhjet, nse ne duam ta realizojm synimin e vrtet me jetn, por ne nuk mund t vendosim (t zotrojm situatn) se ka do t duhej t bjm ktu n jet. Kant thot dika t ngjashme. Sipas Kantit pr ne sht e mundur q ta prdorim lirin ton zgjedhse indeterminante n mnyr t kushtzuar, por nuk sht liri e vrtet. Liria e vrtet krkon q t'u nnshtrohemi ligjeve t pandryshueshme morale, autor i t cilave, n baz t fuqis s arsyes, jemi vet. c) Ekziston unitet lidhur me at se liria ka si parakusht ekzistencn e nj vetdije mbi situatn vetjake, pasi zgjidhjet indeterminante t (drejt) nj synimi kan si parakusht ekzistencn e vetdijes mbi situatn personale.

I PA INFEKTUAR
1. Nuk kam qen komunist 2. Kurrsesi kompromis me komunistt 3. I painfektuar nga ideologjia e djallit t mallkuar 4. T gatshm t bashkpunojn me "Ballin Kombtar" 5. Qllimet majtiste jan t kthjellta si loti 5

1. Nuk kam qen komunist

"Dema: Un nuk kam qen as enverist ose komunist. A. Duka:- I keni njohur n at koh Jusuf Grvalln dhe Kadri Zekn? Adem Dema: Jusufin e kam njohur pas daljes nga burgu i par. Ai

ka qen i lidhur me ne... Jusuf Grvalla ka mbetur i pazbuluar. Kan mbetur edhe grupe t pazbuluara, sepse ne bnim 'sht e mundur t ruanim konspiracionin. I till ka qen edhe ai i Jusufit. Jusufin e kam njohur, Bardhin e kam njohur, ndrsa Kadri Zekn jo." (Apostol Duka,
Vrasje n Shtutgart, Tiran 2008, f. 150-156)

2. Kurrsesi kompromis me komunistt

Sabri Novosella: "Porsi shteti am, prapseprap njra nga kto organizata bnte njfar dallimi. Kjo ishte LNKVSHJ, e cila udhhiqej nga Metush Krasniqi, i cili ishte demokrat i vrtet dhe mbi t gjitha ideologjin komuniste e konsideronte si ideologji ruse dhe si t till edhe antishqiptare, ashtu si i konsideronte antishqiptar sllavogrekobizantint n prgjithsi." (Zri, 28 mars-4prill 1992) Sabri Novosella: "E arsyeja ime, e cila n fakt ishte edhe qndrimi i prer i organizats t cils i takoja, e n veanti i Metush Krasniqit, ishte se gjithsesi duhej krijuar nj organizat gjithkombtare n t ciln mund t militonin t gjith shqiptart atdhedashs e jo ndonj parti Komuniste marksiste-leniniste. (Intervist dhn Haqif Mulliqit e Emine Berishs pr gazetn Zri, e ribotuar n Drita, Trelleborg, Suedi m 1997.) Sabri Novosella: "Metush Krasniqi kishte nj shpirt prbashkues. Ai bnte mos pr t krijuar unitet, bile mundohej q ti afronte edhe komunistt q kishin rn n konflikt me politikn e Titos pr shkak t Stalinit. Posarisht ishte shum i kujdesshm me t rinjt q binin viktim t propagands komuniste, q vinte nga regjimi i Enver Hoxhs. Mirpo, kurrsesi nuk gjente fuqi pr t br fardo kompromisi me komunistt, t cilt ishin n shrbim t okupatorve serbo-komunist. N kt pikpamje, Metushi ishte tejet parimor dhe i palkundur. Nga komunistt stalinistoenverist, t keqen kryesore e shihte se ata do t ndikonin n orientimin e djalris kosovare, duke e keqprdorur autoritetin e shtetit am. Ndaj komunistve stalinistoenverist t brezit t ri ndjente dhembshuri t madhe. Kta i konsideronte thjesht viktima t regjimit komunist t Enver Hoxhs." (Rezistenca kosovare mes dy zjarresh, Prishtin 2010, f.68-69) Sabri Novosella (Pr diplomatt shqiptar): "Kta mua, personalisht, n mnyr kontinuitive, m sillnin libra t Enver Hoxhs, q un t gjeja mnyr pr ti drguar n Kosov. Ata, thjesht e loznin lojn e tyre, por m duhet ta pranoj se edhe un e lozja lojn time. Un t gjitha ato libra q mi dhan i futa n stuf dhe i dogja, q t mos u binin n duar t rinjve kosovar, ngase prej tyre nuk fitohej asgj e mir, sepse atyre q u gjendeshin ato libra, dnoheshin me burg t rnd dhe t gjat, e madje edhe akuzoheshin si marksist-leninist, kshtu q, n vend q ti shrbehej shtjes s Atdheut dhe kombit, n fakt krijoheshin kundrefekte." (Intervist n Zri e ribotuar n Drita nr. 10/1997) 6

3. I painfektuar nga ideologjia e djallit t mallkuar

Shefqet Jashari-Strofci: "Ta zm rastin kur sht futur n kryesin e ngusht Jusuf Grvalla. Un nuk kam ditur si quhet, far profesioni ka, ku punon dhe jeton dhe ku ka lindur. Sabriu ka thn se e njoh nj koh t gjat, sht atdhetar i mirfillt, d.m.th. i painfektuar nga ideologjia e djallit t mallkuar bolshevik. (Drita, Trelleborg, Suedi, nr. 15, 1997, f. 15)

4. T gatshm t bashkpunojn me "Ballin Kombtar"

Kadrush Sylejmani: Metush Krasniqi me Jusuf Grvalln, me at rast, than se ishin t gatshm t pranonin bashkpunimin e organizats s tyre me Ballin Kombtar dhe Legalitetin n Gjermani. Ata prgatitn nj raport t gjer mbi situatn aktuale politike n Kosov, n Serbi dhe prgjithsisht n Jugosllavin e athershme dhe, s bashku me Programin e Statutin e Partis Revolucionare pr Bashkimin e Tokave Shqiptare me Shtetin Am, ia dhan Saqip Sylejmanit, q ta drgonte n Gjermani. (Metush Krasniqi, Prishtin 1999, f.166) Kadrush Sylejmani: Nj vit e gjysm pas ardhjes dhe qndrimit t Saqip Sylejmanit n Kosov, me t njjtn detyr dhe me porosin e Hajrullah e Ahmet Trpezs dhe t Mefail Emrllahut n emr t Ballit Kombtar dhe t Legalitetit erdhi nga Gjermania n Kosov edhe Avdyl Kikaj, nga Lupi Ult i Podujevs. Edhe ky menjher u vu n kontakt me Metush Krasniqin, Jusuf Grvalln e udhheqs t tjer t partive politike shqiptare n Kosov dhe me nj raport t shkoqitur mbi gjendjen politike n Kosov e n trojet e tjera etnike shqiptare n Jugosllavi, u kthye n Gjermani. (Metush Krasniqi, Prishtin 1999, f.167)

5. Qllimet majtiste jan t kthjellta si loti

"Bota sot: Ju e that edhe m lart se pas vrasjes s Jusufit, Bardhoshit e Kadriut ka patur interpretime pr personalitetin e Jusufit, sht folur se ka qen marksist, komunist... etj. Sa ju kan lnduar juve si familje kto etiketime? Hysen Grvalla: Sigurisht se na kan prekur. Jusufi kurr nuk ka qen n Lvizje Popullore, kurr nuk ka qen komunist. Jusufin e ka edukuar nna, familja, rrethi i tij n frymn kombtare e jo ideologjike." (Bota Sot, 1dhjetor 2006) Hysen Grvalla: "Dhe kur e pan se pak kush ishte i gatshm t kacafytet me prbindshat (Shqipri e Enverit e Jugosllavi e Rankoviqit) q natn bashkpunonin e ditn shaheshin, i prvoln mangt dhe u futen t gjall n zjarrin q prvlonte. Pasi doln n Perndim bn prpjekjet e para pr dialog kombtar e njerzor me "krert" e OMLK-s dhe t grupimeve tjera q u prngjanin tufave t deleve, duke u prpjekur t'i ofrojn mrgimtart, t'i largojn nga kursi ideologjik, n mnyr q t viheshin t gjith n binar kombtar. Fatkeqsisht, gjith kto prpjekje dshtuan, sepse tufat e deleve q i kishte organizuar Enver Hoxha npr kruzhoqet partiake, ishin me tru t shprlar. Megjithat, Jusufi e Bardhoshi nuk u ndalen. Dhe, deri n ditn kur u vran nuk pushuan s insistuari pr nj pajtim t arsyeshm e t qytetruar.... ...Gjat takimeve t LNKVSHJ-s (Lvizja Nacional lirimtare e Kosovs dhe Viseve Shqiptare n Jugosllavi, e udhhequr nga Jusuf Grvalla) me prfaqsues zyrtar t Tirans, doli hapur se diktatori Enver Hoxha nuk ishte i interesuar pr forcimin e Lvizjes Kombtare, por pr formimin dhe zgjerimin e organizatave komuniste n diaspor. Pr kt shkak dshtojn edhe bisedimet pr bashkim n mes t 7

Lvizjes Kombtare t Jusufit dhe OMLK-s se Hydajet Hysenit, q u mbajtn n Stamboll n tetor t vitit 1981." (Intervist dhn Jusuf Ferizit, Bota Sot, 10 mars 2003) Hysen GRVALLA: "Qllimet majtiste tani jan t kthjellta si loti: ose do t ket shtet si mendon tradhtia, ose mos t formohet fare shteti i Kosovs." (Bota Sot, 12 mars 2003)

LIRIA
ORGAN I MARKSIST-LENINISTVE T KOSOVS Tetor 1980, Nr. 1 1-1. LIRIA 1-2. ASNJ MAS E REVIZIONISTVE NUK MUND TA MPOSHT POPULLIN TON HEROIK 1-3. ZEMRA JON LNGON PR TA 1-4. GJENDJE E RND N EKONOMIN E KOSOVS 1-5. NJ FAQE E LAVDISHME E LUFTS PR LIRI E PAVARSI 1-6. VEPR ME RNDSI T MADHE TEORIKE DHE PRAKTIKE 1-7. LIBR I RI I SHOKUT ENVER HOXHA 1-8. POPULLI AFGAN DO T FITOJ 1-9. DIKTATURA FASHISTE NUK MUND TA MPOSHT POPULLIN TURK

1-1. LIRIA
Nga Mehmet Hajrizi Liri! Liri thrrasin sot t gjith popujt e robruar t bots. Armiqt imperialist, socialimperialist, revizionist e fashist kudo n bot dridhen nga kjo thirrje e popujve dhe proletariatit. T gjith shtypsit e robruesit n bot fundin e tyre do ta gjejn n zjarrin e madh t lufts popullore. Liri! Liri thirri n shekuj populli shqiptar pr Atdheun e tij t dashur. Gjaku lum u derdh pr lirin e shtrenjt n tokn e shqipes. Liri thrret sot Kosova e robruar, Kosova e shumvuajtur e martire, Kosova trime. Bijt e Kosovs luftuan n shekuj pr liri, kundr armiqve t shumt e t egr q lakmonin fushat tona t gjera, malet tona t bukura, pasurit e shumta q ka n vete toka jon e dashur. Me kto lakmi t mendura kralt e Serbis e Malit t Zi, me ndihmn e imperializmit evropian, me gjith luftn heroike t popullit shqiptar, arritn t shkpusin nga trungu i Shqipris gati gjysmn e saj dhe ta fusin nn robrin e tyre t egr. T nisur nga kto lakmi kralt revizionist t Beogradit me tradhti dhe me hekur e zjarr e futn srish nn nj robri t re po aq t egr popullin e Kosovs dhe viseve shqiptare n Maqedoni e Mal t Zi. Por, populli yn, q n historin e tij nuk iu nnshtrua kurr asnjher me sunduesit e rinj revizionist e shovinist t trbuar. Prandaj, populli shqiptar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi ka luftuar vazhdimisht dhe lufton pa pushuar, n forca t ndryshme, kundr pushtuesve t sotm revizionist, pr lirim kombtar e shoqror. Kjo luft do t rritet gjithnj e m shum, do t zgjerohet e thellohet do dit, do t marr zjarr, do ti djeg n flakn e saj armiqt dhe tradhtart dhe do ti sjell fitoren e sigurt popullit ton, lirin e ndrruar n shekuj. Kosovn pa pushtues, pa shtyps e 8

shfrytzues, t lir e t bashkuar me Atdheun socialist do ta bj vetm gjaku i pastr i bijve m t mir t saj. Organi Liria po del me qllim q ta ndihmoj kt luft t popullit ton pr t drejta e liri. Liria n gjith punn e saj do t frymzohet nga aspiratat e larta t popullit dhe do t orientohet nga nj vij e drejt politike e ideologjike marksiste-leniniste. Liria do t jet nj tribun e vrtet e popullit q ka pr qllim t ndihmoj bashkimin e gjith popullit n luft kundr pushtuesve dhe tradhtarve. Liria do t luftoj pa mshir kundr armiqve t popullit ton dhe do t demaskoj propagandn e poshtr demagogjike e mashtruese t tij. Liria do ti tregoj popullit qart cilt jan armiqt e vrtet t tij, kush i rrmbeu lirin, kush e vrau dhe e mashtroi, kush e dboi nga vatrat e veta, kush e varfroi dhe e oi npr burgjet e errta jugosllave bijt e tij, kush e shtyp dhe e shfrytzon kaq egrsisht dhe do ti tregoj cila sht rruga e shptimit nga robria e tmerrshme. Liria do ti mbroj me guxim interesat e popullit ton t robruar para do armiku. Liria jon do t jet gjith jetn tribun e s vrtets, e drejtsis dhe zri i liris s vrtet t popullit ton. Liria do t punoj e luftoj me vullnet t hekurt pr edukimin dhe kalitjen e popullit me nj patriotizm t flakt e revolucionar. Liria do t ngrej lart me krenari traditat e shklqyera luftarake t s kaluars s lavdishme t popullit ton, prpjekjet e luftrat e tij pr liri e bashkim kombtar. Liria do t pasqyroj urrejtjen e madhe q ka mbushur gjokset shqiptare kundr regjimit shtyps e shfrytzues, luftn e popullit q behet n forma t ndryshme kundr ktij regjimi, do ti sqaroj masat mbi gjendjen brenda dhe jasht vendit si dhe do ti orientoj ato n situatat e ndryshme. Liria do t pasqyroj fitoret madhshtore t ndrtimit e t mbrojtjes s socializmit n Shqiprin nn, nn udhheqjen e Partis s lavdishme t Puns dhe shokut Enver Hoxha. Liria do t karakterizohet nga fryma e lart e internacionalizmit proletar. N luft pr lirim ne nuk jemi vetm, proletariati dhe popujt e shtypur kudo n bot luftojn kundr shtypsve e shfrytzuesve t tyre, me ne jan t gjith popujt liridashs t bots. Liria do t prkrah luftn lirimtare n Jugosllavi e kudo n bot dhe sht kundr politiks antipopullore e gjakatare t imperializmit me at amerikan n krye, t socialimperializmit sovjetik, t atij kinez dhe t reaksionarve t do ngjyre. Kt mision ka Liria jon. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 1)

1-2. ASNJ MAS E REVIZIONISTVE NUK MUND TA MPOSHT POPULLIN TON HEROIK
Nga Hydajet Hyseni Pushtuesit revizionist jugosllav dhe shrbtort e tyre shqiptar, kohve t fundit, kan ndrmarr kundr popullit ton nj varg masash t dhuns e t demagogjis. Kto masa t revizionistve nuk jan t panjohura pr popullin ton dhe nuk e udisin at. Gjat gjith sundimit t tyre t egr revizionistt jugosllav nuk kan ln metod e mjet pa prdorur me qllim q ta shtypin e shfrytzojn sa m egrsisht 9

popullin ton dhe t shuajn do aspirat e prpjekje t tij pr lirim kombtar e shoqror. Menjher pas lufts klika gjakatare e Tito-Rankoviit ndrmori masa t papar4a pr ta shfarosur, dbuar e shkombtarizuar popullsin ton n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi dhe pr t realizuar n kt mnyr ndrrat e mendura t paraardhsve t tyre shovinist. Zhdukja mizore e dhjetra mija shqiptarve gjat dhe pas lufts, dbimi me dhun pr n Turqi e vende t tjera i qindra mija t tjerve, rrahja e poshtrimi i pothuajse t gjith burrave kosovar gjat aksionit famkeq t armve, plakitja e pamshirshme e pasurive tona natyrore, grabitja e dhunshme e toks s bereqetit jan vetm disa nga masat q xhelatt titist ushtruan mbi kurrizin e popullit ton. Por megjith kto masa t prbindshme ata nuk ia arritn qllimit t tyre. Populli yn trim e patriot nuk u shfaros, nuk e lshoi tokn e tij t dashur, nuk e harroi gjuhn e tij t mbl, zakonet e traditat e lashta shqiptare. Ai nuk u friksua e nnshtrua para dhuns e terrorit fashist t revizionistve, por, prkundrazi, urrejtja dhe pezmi i tij u shtuan edhe m shum. Propaganda e revizionistve ngriti n qiell disa reforma q klika e Titos u detyrua t bnte pas vitit 1967 dhe u prpoq ta bind popullin ton se tani e tutje do t ndryshonte politika titiste ndaj shqiptarve, se tani atyre do t'u sigurohej liria e barazia e vrtet etj., etj. Krimet e pashembullta q klika titiste kishte kryer kundr popullit ton u quajtn "deformime", "shtrembrime" e "gabime" q qenkan br "pa dijenin e Titos" dhe n "kundrshtim me politikn e Lidhjes s Komunistve t Jugosllavis". T gjitha fajet pr ato q ishin br kundr shqiptarve iu ngarkuan njrit nga bashkpuntort m t ngusht t Titos, xhelatit Rankovi, t cilin klika e Titos e rrzoi pr hesape t veta dhe aspak pr krimet ndaj popullit shqiptar q kishin kryer s bashku me t sa e sa vite m par. Kishte edhe nga ata q u gnjyen nga kjo demagogji dhe menduan se duke ndrruar qimen, ujku po e harronte edhe zakonin. Por, populli yn, q n shekuj sht msuar me manovra t ndryshme t armiqve t tij, nuk u mashtrua nga reformat dhe propaganda e revizionistve. Ai e kuptoi se ishin t njejtat qllime t t njejtin armik, se ato q po ndryshonin ishin vetm format e mjetet e shtypjes e shfrytzimit. Masat e reja t revizionistve jo vetm q nuk e gnjyen popullin ton, por prkundrazi, bn q t shtohet edhe m shum urrejtja ndaj shtypsve e shfrytzuesve dhe lufta e tij pr t drejta e liri. Viteve t fundit, kur kjo luft, si rezultat i shtimit t paknaqsis e urrejtjes s masave dhe ngritjes s ndrgjegjes s tyre kombtare e klasore, po bhet gjithnj m e vendosur, m e organizuar dhe po merr prmasa gjithnj e m shqetsuese pr regjimin, klika titiste dhe zagart e saj shqiptar kan hequr maskn dhe jan hedhur mbi popullin ton me t gjitha mjetet dhe forcat e tyre. Periudhn pas Rankoviit, gjat s cils populli yn fitoi disa t drejta, revizionistt tani po e dnojn si "periudh t liberalizmit", duke arsyetuar kshtu hapur vnien prsri n plan t par t politiks s tyre t dhuns. Si rezultat numri i policve, agjentve e spiujve po shtohet pa ndrprerje. Bastisjet dhe arrestimet jan br t zakonshme dhe shtohen nga viti n vit. Populli yn po sheh t ringjallen prsri veprimet gjakatare t kohs s Rankoviit. Revizionistt jugosllav asnjher nuk kan hequr dor nga politika e shkombtarizimit t viseve t pushtuara shqiptare dhe sllavizimit t tyre. Kt politik t poshtr ata po e ndjekin edhe sot me mjete e forma t ndryshme. M tepr se 130 mij shqiptar kan ln shtpit e tyre dhe pr t siguruar kafshatn e gojs derdhin djersn npr viset e ndryshme t Jugosllavis dhe jasht saj. Sa familje shqiptare nga Kosova, Maqedonia, e tani pas trmetit t 15 prillit, sidomos nga Mali i Zi, braktisin prgjithmon vatrat e tyre dhe vendosen npr republikat jugosllave apo vende t 10

ndryshme t bots. Nga ana tjetr tokat shqiptare popullohen vazhdimisht me popullsi sllave. N mnyr t veant shovinistt maqedonas po prpiqen me do kusht t grumbullojn gjith diasporn maqedonase dhe ta vendosin at npr viset shqiptare. N kt mnyr shovinistt jugosllav synojn t ndryshojn strukturn nacionale t popullsis s tokave shqiptare dhe t'i shpallin pastaj tokat tona si toka serbe, malazeze apo maqedonase. Aq larg kan shkuar ata n kto prpjekje sa q n emr t planifikimit t familjes etj. t prpiqen q me masa mjeksore t pengojn edhe shtimin natyror t shqiptarve! Vall a s'jan kto vazhdim i planeve dhe masave t egra t ubrilloviit, Rankoviit e xhelatve t tjer si kta? Gjat vizits s tij t fundit n Kosov, ashtu si edhe gjat vizitave t tij t mparshme, kryerevizionisti Tito i ndrseu disa her kundr popullit ton klysht e tij n Kosov, t cilt ende pa u larguar ai filluan nj fushat t papar ndjekjesh, bastisjesh e arrestimesh. Mijra bij e bija t popullit nga m t mirt u rrahn e u torturuan n mnyr shtazarake, t denj vetm pr "udbasht" e Rankoviit. Dhjetra bij t popullit u nxorn para gjyqeve revizioniste dhe iu dhan dnime t rnda, t shumtn n munges t plot t fakteve. T gjitha proceset gjyqsore u mbajtn me dyer t mbyllura, sigurisht jo nga frika se mos populli do t'i sulmonte bijt e tij, si prralliste "Politika", por nga frika e madhe q ka regjimi titist nga populli i mbushur plot pezm e urrejtje. Pushtuesit revizionist dhe hyzmeqart e tyre shqiptar shpresuan se me kto masa do ta friksonin popullin ton, por, si detyrohen t pranojn edhe vet, u gabuan keq. Populli yn jo vetm nuk u friksua, por e shtoi edhe m shum urrejtjen dhe luftn e tij kundr regjimit titist, kurse bijt e tij me qndresn dhe luftn heroike n gjyqet dhe burgjet an e knd Jugosllavis, po u kallin tmerrin armiqve e tradhtarve, edhe duke qen t lidhur me pranga e zinxhir. Ma an t ktyre masave armiku synon t zbuloj e t zhduk n radh t par patriott dhe komunistt e vrtet, tek t cilt ai me t drejt sheh edhe rrezikun m t madh. Me qllim q t'i diskreditoj ata dhe t'i izoloj nga populli, nga nna q i ka lindur, ai ka ndrmarr kundr tyre nj fushat t gjer shpifjesh e trillimesh. Pr kt qllim, armiku mundohet t'i fut ata n nj thes me gjithfar elementsh, t'i akuzoj ata si "nacionalist", "irredentist", "reaksionar", "armiq t popullit" etj., etj. Por populli yn nuk mashtrohet. Ai i njeh mir dhe din t'i dalloj bijt e tij t vrtet dhe armiqt e tij t vrtet. Krahas masave t egra t dhuns, revizionistt jugosllav dhe shrbtort e tyre kan vn n veprim nj makin t tr propagandistike me qllim q t'i mashtrojn, orodisin e degjenerojn masat popullore dhe, n kt mnyr, t'i largojn ato nga hallet dhe problemet e shumta q i preokupojn, nga lufta e tyre pr t drejta e liri. Mjetet e propagands revizioniste, shtypi, radioja, televizioni etj. po mundohen me t gjitha mnyrat t'ia mbushin mendjen popullit ton se Jugosllavia na qenka atdheu yn, se sistemi i saj "vetadministrues" na qenka "sistemi i vrtet socialist", sistemi "m human" e "demokratik", sistem q u siguroka masave "liri", "mirqenie", e "begati", se politika e "mosangazhimit" na qenka "e vetmja politik e jashtme e drejt" etj., etj. Por, populli yn nuk mashtrohet nga kto profka. Ai e ka t qart dhe e po e kupton gjithnj e m mir se Jugosllavia e revizionistve sht atdheu yn aq sa ishte Turqia e sulltanve, Jugosllavia e kralve apo Italia fashiste, se Jugosllavia e Titos sht socialiste, humane e demokratike aq sa sht Spanja e Karlosit apo Kili i Pinoetit. Populli yn po e kupton gjithnj e m mir se "liria", "barazia", "mirqenia" e "begatia" revizioniste s'jan gj tjetr pos shtypje e shfrytzim i egr kolonial e kapitalist, pos kriz e inflacion i paprmbajtur, ngritje e prditshme e mimeve, papunsi, skamje, kurbet e mjerim. Ai po e kupton, gjithashtu, se politika e jashtme e revizionistve 11

jugosllav s'sht gj tjetr pos nj politik antimarksiste e kundrrevolucionare, politik e shitjes s interesave dhe sovranitetit t popujve t Jugosllavis tek superfuqit dhe vendet tjera imperialiste. Qysh kur ishte gjall Titoja dhe sidomos pas vdekjes s tij, propaganda revizioniste n Jugosllavi dhe Kosov, duke fryr deri n absurd kultin e Titos, u mundua ta nxirrte at si "njeriun m t madh t shekullit" (m i madh edhe se Lenini!), si "birin m t dashur t kombeve e kombsive t Jugosllavis" etj., etj. N mnyr t veant krert sahanlpirs t Kosovs dhe disa kalemxhinj t shitur u munduan ta nxjerrin Titon edhe si "mikun m t madh" dhe "njeriun m t dashur t shqiptarve." Por populli yn i njeh mir "meritat" e revizionistit Tito, i njeh krimet dhe mizorit e pashembullta q jan kryer mbi kurrizin e tij nga ky tiran dhe antishqiptar i trbuar dhe nuk gnjehet dot. Rndsi t veant, n prpjekjet e tyre pr ta mbajtur popullin ton n robri, revizionistt jugosllav dhe tradhtart shqiptar po i kushtojn shthurjes dhe degjenerimit t masave popullore dhe sidomos t rinis, si mjet t preferuar pr t'i trullosur e oroditur ato dhe pr t'iu shuar kshtu atyre do ndjenj patriotike e revolucionare. Pr kt qllim ata po prhapin me t gjitha mjetet e tyre artin dhe kulturn dekadente, religjionin, modn borgjeze e mnyrn amerikane t jetess, alkoholizmin, pornografin, prostitucionin etj. Por, a do t lejoj vall rinia jon e pastr dhe e zjarrt q t bjer n batakun ku duan ta hedhin armiqt e saj? Jo. Ajo po e kupton se rruga e saj nuk sht rruga e jets s shthurur, boshe e pa ideale, t ciln ia tregojn revizionistt, por rruga q u tregon atyre Avni Rrustemi, Qemal Stafa e Emin Duraku, rruga q u tregon marksizm-leninizmi, rruga e lufts pr liri e socializm. Kt dhe vetm kt rrug do t ndjek rinia jon revolucionare. Nj propagand t poshtr po bjn pushtuesit revizionist dhe zagart e tyre shqiptar edhe kundr Atdheut ton t dashur, Shqipris socialiste. Ata, pr demagogji, her pas here deklarojn se jan t interesuar pr marrdhnie "t mira" e "miqsore" me Shqiprin, kurse n mbledhjet e shumta q organizojn n popull fabrikojn kundr saj trillime e shpifje nga m t poshtrat. N kt mnyr ata prpiqen, prve tjerash, edhe t armiqsojn popullin ton t robruar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi me vllezrit tan t lir n Shqipri, me Partin e lavdishme t Puns dhe udhheqjen e saj marksiste-leniniste. Por, si e ka br t qart shoku Enver n Kongresin VII t Partis, kto prpjekje jan krejt t kota dhe do t dshtojn me turp. Populli yn po i sheh sukseset madhshtore q po korr Atdheu i tij n t gjitha fushat, po e sheh n praktik drejtsin e politiks s kristalt marksiste-leniniste t Partis s Puns dhe nuk po u beson m t lehurave t armiqve dhe tradhtarve. Dashuria e tij ndaj Shqipris socialiste, Partis s saj syshqiponj dhe udhheqsit ton t madh shokut Enver Hoxha, sht aq e madhe sa q nuk mund ta shuaj e lkund dot asnj forc n bot. Populli yn heroik, q kurr n historin e tij t lavdishme nuk sht nnshtruar e prulur para armiqve t tij t shumt e t egr, nuk bie n gjunj as para kralve revizionist t Beogradit dhe nj grushti shqiptarsh t shitur. Ai nuk friksohet nga dhuna e egr e regjimit titist dhe as mashtrohet nga propaganda e tij e poshtr, por ashtu si t gjith armiqve t tjer, do t'i tregoj edhe atij grushtin e tij drmues. I bashkuar si nj trup i vetm, populli yn do t vazhdoj luftn e tij deri n fitoren e plot dhe do t oj n vend amanetin e shenjt t Isa Boletinit, Bajram Currit e Shot Galics, t Ali Kelmendit, Asim Vokshit, Emin Durakut e mijra dshmorve t ndritur, q jetn e tyre ia faln liris s shtrenjt. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 2-3)

12

Shoku Enver Hoxha pr Kosovn

1-3. ZEMRA JON LNGON PR TA

Pjes nga libri "TRMETI LKUND MALET POR JO SHQIPTARIN" (Fjalime t mbajtura n rrethin e Shkodrs, Tetor 1979, faqe 155-158) Asnjher nuk kemi pasur dhe nuk do t kemi besim tek imperialistt dhe te revizionistt. Asnjher nuk jemi gnjyer e nuk do t gnjehemi nga fjalt dhe nga qndrimet e tyre t pabesa. Historia ne na ka msuar t ruhemi nga imperialistt, nga kapitalistt dhe nga imperialistt e rinj - revizionistt, t cilt, si dinak q jan, n do koh e kan djegur, e kan vjedhur, e kan grabitur dhe e kan coptuar Shqiprin. Vllezrit tan shqiptar n Jugosllavi vuajn. Nj nga vendet m t prapambetura n Jugosllavi sht Kosova. Edhe shqiptart n Maqedoni vuajn, por tashti, pas trmetit t 15 prillit t ktij viti, m keq akoma jan vllezrit tan shqiptar n Mal t Zi. Zemra jon lngon pr ta. Si t mos na dhemb zemra pr mijra vllezrit tan n Hot e n Grud, n Ulqin e n Tivar, kur tash q po vjen dimri nuk do t ken ati pr t futur kokn? Jugosllavia e Titos sht nj shtet bankrut, i falimentuar me tr kuptimin e fjals. Themi kshtu jo thjesht pr arsye se ne i kemi armiq titizmin, Titon dhe sistemin kapitalist jugosllav, por sepse ky sht nj realitet q e njeh gjith bota. N Jugosllavin titiste kapitali i huaj, me ligj, ka hedhur kthetrat e prgjakura. Ndrmarrjet "vetadministruese", me t cilat mburren revizionistt jugosllav, jan t kapitalit amerikan, gjermanoperndimor, francez dhe t vendeve t tjera kapitaliste, q kan siguruar, me ligj, t drejtn e pronsis mbi to. Vetm borxhet e deklaruara t Titos ndaj kapitalit t huaj arrijn shumn prej 16 miliard dollarsh. Kto borxhe e kaprcejn kufirin maksimal t 49 prqindshit, q ka caktuar Skupshtina Federative pr investimet e huaja. Sipas ligjit jugosllav aksionet e huaja nuk mund t jen m tepr se 49 pr qind, kurse 51 pr qind duhet t jen kapitale t jugosllavve. Duke dhn vazhdimisht kredi e duke investuar kapitale, kapitalistt e huaj, n nj prqindje mjaft t madhe. i kan kthyer ndrmarrjet jugosllave n pronsi t tyre. Nj prqindje e vogl e kapitalit sht e shtetit jugosllav. Gjysma e interesit t ktij kapitali shkon n xhepin e kliks s Titos dhe t borgjezis s re titiste. Miqt, vllezrit dhe motrat, q na vijn ktu nga Jugosllavia, knaqen kur shohin vendin ton socialist. Ndjenja e vetmbrojtjes, e qndrueshmris dhe e vendosmris pr t mos ln t zhduken gjuha, zakonet. dhe traditat e shqiptarizmit, atyre u shtohen do dit e m shum. Edhe armiqt e kan marr vesh se 'po bhet ktu, ku, pr 5 muaj, po inaugurohen kto ndrtime, q jan m t bukura se 'ishin para trmetit. Titoja ka katr dit q u ngrit dhe vajti n Kosov dhe, prej andej u kthye prap n Beograd. Atje ai bri disa mbledhje dhe prrallisi disa fjal. U detyrua t pranonte realitetin q n Jugosllavi ka nj minoritet t madh shqiptar, por kt fakt ai nuk e fsheh dot, se n Kosov ka 1 milion e 500 mij shqiptar, n Maqedoni nja 400 mij, n Malin e Zi 40 mij. Kshtu n Jugosllavi bhen rreth dy milion Shqiptar. Titoja gjat vizits n Kosov nuk harroi t na atakonte ne kur tha se nuk mund t zhvillohet nj vend n qoft se rri i mbyllur. Ai nuk na prmendi me emr, por aluzioni i tij ishte pr ne, se armiqt, duke shpifur kundr nesh, na akuzojn pr vetizolim. Gjat bisedave q bri, ai tha se Kosova ka pasuri t mdha, sikur kt nuk e dinin kosovart, por heshti pr faktin q kto pasuri i prpunon Sllovenia e Kroacia. 13

Nuk i bri zemra t thoshte q t ngrihen fabrika dhe t prpunohen mineralet n Kosov. Ai u detyrua t konstatoj faktin e pamohueshm dhe t hidhur q frytet e pasuris s Kosovs i rrmbejn t tjert, por nuk zuri n goj se n qoft se Sllovenia e ka nivelin e jetess 100 pr qind, Kosova e ka 30-35 pr qind. Titoja bri nj xhiro t shpejt n Pej, n Prizren e n Gjakov. Po prse e bri kt vizit n Kosov Titoja? E bri pr t qetsuar disi ndjenjat e patriotizmit, t liris dhe t pavarsis, q jan t mdha n Kosov. Kto ndjenja patriotike t shqiptarve, q jetojn n Jugosllavi, Titoja dhe shokt e tij i cilsojn si irredentizm, si nacionalizm! Ndihma jon pr zhvillimin c kulturs luan nj rol t madh n Kosov. Ky zhvillim dhe gjuha amtare atje nuk mund t frenohen. N radion, n televizionin dhe n shtypin kosovar sht adaptuar drejtshkrimi i gjuhs shqipe, tash kosovari lexon, flet dhe shkruan ashtu si ne. Kt gj populli atje e realizoi n nj koh shum t shkurtr, se e ka nxitur zjarri q e digjte nga brenda. Ne do t vazhdojm politikn e marrdhnieve t drejta me vllezrit tan t gjakut e t gjuhs. Jo vetm arsimin e kulturn, por edhe tregtin ne prpiqemi ta zhvillojm e ta zgjerojm me Kosovn dhe me Maqedonin ku jetojn vllezrit tan shqiptar, se, nprmjet ktyre marrdhnieve, ata do t shohin m nga afr zhvillimin e vendit ton n rrugn e socializmit. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 4)

1-4. GJENDJE E RND N EKONOMIN E KOSOVS

Nga Jakup Krasniqi dhe Jahir Hajrizi Si rrjedhim i rrugs kapitaliste t zhvillimit dhe t pozits koloniale n t cilin ndodhet, ekonomia e Kosovs sht mbrthyer n darn e nj krize t rnd e t gjithanshme. Viti 1980, si edhe vitet e mparshme, pr Jugosllavin revizioniste sht nj vit i vshtir. Veanrisht e rnd paraqitet gjendja n Kosov, ku pasojat e krizs ekonomike jan m t theksuara se kudo tjetr n Jugosllavi. Ekonomia e Kosovs jo vetm q nuk po bn hapa prpara, por gjendja e saj po keqsohet edhe m shum. Mosrealizimi i planeve t prodhimit e n shum deg rnia e dukshme e tij, humbjet gjithnj e m t mdha, borxhet e shumta e deficiti tregtar rekord, aftsia e dobt riprodhuese dhe akumuluese, ngritja astronomike e mimeve dhe e kostos s jetess, shtimi i madh i numrit t papunve, emigrimi n mas i fuqis puntore e plag t tjera si kto, q po vazhdojn t thellohen, e solln ekonomin e Kosovs n nj gjendje tepr t rnd. Kto plag bn q gjat viteve t fundit Kosova jo vetm nuk u zhvillua 50 pr qind m shpejt se mesatarja jugosllave, si planifikohej, por prkundrazi, ritmet e zhvillimit t saj ishin pr jo m pak se 50 pr qind nn kt mesatare. Nj nga smundjet m t rnda e t pashrueshme n ekonomin e Kosovs jan humbjet e mdha dhe t vazhdueshme. Gjat vitit t kaluar, jo m pak se 12 ndrmarrje ekonomike kishin hi m pak se 1,4 miliard dinar (t rinj) humbje, prej t cilave 72 pr qind i takonin industris dhe xehtaris. As kt vit nuk u bn hapa prpara, por gjendja u keqsua edhe m. Nn nivelin e vitit t kaluar, gjat gjashtmujorit, prodhuan 17 deg t rndsishme t industris. Vetm ekonomia e Prishtins, gjat gjysms s par t ktij viti kishte rreth 242 milion dinar humbje, e Mitrovics 117, e Ferizajt 119 milion etj. Shtimi i vazhdueshm i humbjeve, i numrit t organizatave q i krijojn ato dhe i numrit t punonjsve mbi t cilt bie barra e tyre sht vetm njra an e s keqes. E keqja tjetr sht se ato duhet t mbulohen duke u futur n borxhe t reja, n bankat dhe 14

fondet e ndryshme, duke i shfrytzuar rezervat e fundit, mjetet e destinuara pr zgjerimin e kapaciteteve, mjetet pr pushim e konsum t prbashkt t punonjsve etj. Si pasoj vshtirsohen edhe m shum kushtet e puns, puntort marrin paga t zvogluara e minimale ose hidhen krejtsisht n rrug. (Vetm gjat vitit 1978 rreth 1000 vet). Shum ndrmarrje, pr do vit, falimentojn ose glltiten nga ndrmarrjet m t mdha. Megjithat, m se 84 pr qind e humbjeve n industri, vitin e kaluar mbetn t pambuluara. Edhe n ato pak ndrmarrje ku kishte njfar rritje t prodhimit, kjo ishte rezultat para s gjithash i eksploatimit n shkall t lart t pasurive t shumta natyrore dhe fuqis puntore kosovare nga borgjezia e republikave jugosllave. Gjendja n bujqsi sht edhe m e vshtir. Pos humbjeve t mdha, q vitin e kaluar arritn n shkalln 8,4 pr qind t t gjitha humbjeve t ekonomis kosovare, pr do vit, si shkruan shtypi, mbesin t pambjella mijra hektar tok t punueshme, prve mijra t tjerve q jan djerrin e prhershme. Kjo deg e ekonomis jep vetm 20,9 pr qind t prodhimit shoqror, kur dihet se me te merret m se gjysma e popullsis. Gjat viteve t fundit prodhimtaria bujqsore ka rn 5,4 pr qind, kurse planifikohej t rritet 4 pr qind. Edhe pse toka e Kosovs sht e njohur pr plleshmrin e saj, rendimentet e kulturave lavrtare jan deri n 50 pr qind nn mesataren jugosllave. Ashtu si n t gjith bujqsin jugosllave edhe n at kosovare mbizotron prona private. Sektori privat ka m se 88 pr qind t tokave t punueshme, pes t gjashtat t mekanizmit bujqsor etj. Toka e punueshme bujqsore sht e coptuar n parcela tejet t vogla. Mesatarja e tyre sht vetm 0,24 hektar, kurse jo m pak se 4 pr qind e zn mezhdat (megjat). Blegtoria, e cila jep 33 pr qind t prodhimit bujqsor, ka rendimente shum t ulta. Fondi i prgjithshm i bagtive po varfrohet gjithnj, ndrsa 95 pr qind e tij i takon sektorit privat. Nga 600 mij dele, sa kishte Kosova n vitin 1970, sivjet mbetn vetm 295600 cop. N nj gjendje t rnd gjendet edhe pylltaria. Pyjet e pasura t Kosovs, po plakiten me t madhe nga regjimi antipopullor titist dhe po shkatrrohen vazhdimisht. Kosova prdoret si nj zon tregu pr shitjen e mallrave t gatshme industriale nga republikat e Jugosllavis. Rreth 70 pr qind t tregtis s Kosovs e mbajn mbi 200 firma tregtare jugosllave me m shum se 600 njsi tregtare, 200 prej t cilave vetm n Prishtin. Ndrmarrjet e republikave jugosllave nuk kan kurrfar pengese pr shitjen e mallrave t tyre n Kosov, ndrsa mallrat e pakta kosovare vshtir gjejn vend n tregjet jugosllave, bile edhe n tregun kosovar, jo vetm pr shkak t konkurrencs s egr, por edhe nga pengesat administrative. N kt mnyr shum ndrmarrje kosovare punojn me kapacitete t prgjysmuara ose i kan mbushur depot me mallra stoqe, duke i shtuar edhe m humbjet. Mirpo kjo nuk ndodh me lndt e para minerale q nxirren n "Trep", "Kosov", Novobrd, Kishnic, Hajvali, Golesh, Dev, Volljak, Karaev, Strezovc, Babush e n vende t tjera. Edhe n tregtin e jashtme nuk ka raporte t drejta. Derisa n Jugosllavi vitin e kaluar iu dhan ndrmarrjeve 1188 plqime pr tregti t jashtme, n Kosov u dhan vetm 5 sosh. Tregtia e jashtme e Kosovs, e cila bhet t shumtn me ndrmjetsimin e ndrmarrjeve jasht Kosovs, vitin e kaluar kishte nj deficit prej 3 miliard dinarsh, ose dyfish m shum se nj vit m par. Importi, q u rrit 67 pr qind, ishte dyfish m i madh se eksporti, ndrsa vetm gjat gjashtmujorit t par t ktij viti, edhe prkundr masave t kufizimit, u rrit pr 34 pr qind. Vlera e eksportit mbulonte vetm 50 pr qind t vlers s importit. 15

Deficiti i madh tregtar dhe inflacioni i lart n Jugosllavi, q arriti shkalln 32 pr qind, bn q qeveria jugosllave t detyrohet, pr t shtatn her pas lufts, t zhvleftsoj dinarin, kt her pr jo m pak se 30 pr qind. Kjo mas e ka vshtirsuar edhe pr m tepr gjendjen n ekonomin jugosllave, por n mnyr t veant e ka goditur rnd ekonomin e varfr t Kosovs, e cila 25 pr qind t kapaciteteve i bazon n lndt e para nga importi. Pr kt shkak vetm n industrin kimike t "Treps", si shkruan "Rilindja", parashikohet t ket 103 milion e 800 mij dinar humbje. PASOJAT E KRIZS U HIDHEN MBI KURRIZ T MASAVE PUNONJSE Pr t dalur nga kjo gjendje e vshtir, revizionistt jugosllav i ngrejn do dit mimet, duke e br n kt mnyr jetn e masave gjithnj e m t shtrenjt dhe m t vshtir. Gjat vitit t kaluar, n mesin e shum artikujve t tjer u shtrenjtuan qumshti 43 pr qind, mishi 29 pr qind, energjia elektrike 24 pr qind e shum t tjer. Vetm gjat tre muajve t par t ktij viti mimet u rritn dy her m shpejt se sa planifikohej. N pes muajt e par mimet u ngritn 26,2 pr qind, ndrsa vetm gjat muajit korrik mimet me pakic ishin 3,8 pr qind m t larta se sa nj muaj m par, kurse ato t prodhimeve industriale 5,8 pr qind. Kohve t fundit u ngritn mimet e miellit 2 dinar pr kilogram, t kafes 50 pr qind, t detergjentve 38 pr qind etj. Tregu, ashtu si edhe prodhimi, nuk sht aspak stabil dhe shpesh ka mungesa t artikujve t domosdoshm. Edhe pas ngritjes s lart t mimeve artikuj si sheqeri, kripa, detergjentet, yndyrnat, kafeja, aji, ilaet, imentoja, plehrat artificiale e shum t tjer ose mungojn plotsisht ose gjenden me shum vshtirsi. Derisa shpenzimet e jetess po shtohen me t madhe, t ardhurat personale pothuajse nuk ngriten fare, kurse t ardhurat reale jan n rnie t vazhdueshme. T ardhurat personale n Kosov ngriten pr 4 pr qind m ngadal se mesatarja jugosllave. Rrjedhim i krizs s rnd ekonomike sht edhe shkalla e lart e papunsis dhe kurbetit. T aft pr pun Kosova ka 52 pr qind t popullsis (rreth 800 mij vet), por t zn n pun, n t ashtuquajturin sektor shoqror ka vetm rreth 168 mij vet. M tepr se 70 mij vet krkojn pun npr entet e puns, por numri i vrtet i t papunve sht shum m i madh, sepse shumica e tyre as q paraqiten fare n kso far entesh. Shkalla e znies n pun e popullsis s Kosovs sht m shum se katr her m e ult se ajo n Slloveni. As struktura nacionale e punonjsve nuk sht n proporcion t drejt me strukturn nacionale t popullsis. Vetm 62 pr qind t punonjsve jan shqiptar, kurse serb e malazez jo m pak se 32,4 pr qind. Kjo mosprputhje do t ishte shum m e madhe po t analizohej struktura e atyre q punojn npr zyra dhe vende udhheqse. Akoma m t vshtir e bn gjendjen fakti se 52,3 pr qind t vendeve t lira nuk plotsohen fare. N ann tjetr shteti ka futur sistemin e puns jasht orarit. Vetm gjat vitit 1978 me orar t zgjatur kan punuar 51 865 vet, ndrsa vitin e kaluar 7400 vende t puns jan mbajtur nga honorarxhinjt. Papunsia e madhe, varfria dhe jeta e vshtir i kan detyruar nj numr t madh t t papunve t marrin rrugn e trishtueshme t kurbetit. Si detyrohen t pranojn edhe vet revizionistt rreth 120 000 vet nga Kosova punojn n viset e ndryshme t Jugosllavis apo n vende tjera kapitaliste. Por ky numr do t ishte shum m i madh sikur t llogariteshin edhe kurbetqinjt q shkojn pa ndrmjetsimin e enteve t puns dhe nuk evidentohen fare. Nga ana tjetr numri i t mrguarve nga viset shqiptare n Maqedoni, Serbi e Mal t Zi sht gjithashtu shum i madh. Vetm nga 16

komunat e Tetovs, Gostivarit, Strugs e Kumanovs kan emigruar 16 000 shqiptar, ndrsa nga komuna e Ulqinit mbi 4000 vet. Revizionistt flasin shpesh pr gjoja prpjekjet q bkan ata pr kthimin e kurbetqinjve, por kjo sht thjesht nj demagogji. Nga t 17 000 vett q u kthyen nga kurbeti n vitin 1978, vetm 1000 prej tyre gjetn pun, kurse t tjert u rreshtuan srish n ushtrin e t papunve. Entet e puns prkundrazi prgatisin plane dhe hapin rrug t reja t kurbetit. Gjat tre-katr vjetve t ardhshm, planifikohet t drgohen n Libi jo m pak se 10 000 kosovar. Pasojat e krizs s rnd q ka mbrthyer ekonomin e Kosovs, revizionistt jugosllav mundohen t'i hedhin mbi kurrizin e klass puntore dhe masave t tjera punonjse. Kshtu rreth 67 pr qind t punonjsve kosovar kishin t ardhura personale nn 5000 dinar, ndrsa 12,1 pr qind e tyre, nn 3000 dinar. Veanrisht e vshtir sht gjendja e puntorve n prodhim t drejtprdrejt. Xehtart e minierave t Kosovs, si shkruante "Rilindja" me shumic po i lshojn minierat, pr shkak t kushteve t vshtira t puns dhe t pagave tepr t ulta. Mesatarja e pagave t tyre, n vitin e kaluar, ishte vetm rreth 2800 dinar. GJENDJA E RND N EKONOMIN E KOSOVS - PASOJ E SHFRYTZIMIT KOLONIAL E KAPITALIST Revizionistt jugosllav dhe renegatt shqiptar kt gjendje t vshtir t ekonomis s Kosovs mundohen ta paraqesin si pasoj t gjendjes s rnd t ekonomis botrore, prapambetjes s trashguar t Kosovs, dobsive subjektive e profka t tjera si kto. Por e vrteta qndron krejt ndryshe. Kosova, si shihet, sht nj krahin e begatshme me pasuri t shumta natyrore. Rezervat e saj t thngjill-linjitit kapin 64 pr qind t t gjitha rezervave jugosllave, ato t plumbit e t zinkut 67 pr qind, t hekurnikelit 24 pr qind, t energjis elektrike 30 pr qind, pastaj gati t gjitha rezervave t argjendit, kromit, etj. Por, kto pasuri nuk shfrytzohen nga ne kosovart. Ato grabiten dhe shfrytzohen si lnd t para nga pushtuesit revizionist jugosllav. Prandaj, ekonomia e Kosovs sht e gjymtuar, e njanshme dhe e varur nga ekonomia e republikave jugosllave. Vendin kryesor n ekonomi e zn bujqsia, industria nxjerrse e lndve t para dhe ajo e prpunimit fillestar t tyre. Vetm Kombinatet "Trepa" dhe "Kosova", t cilt prodhojn energji elektrike dhe lnd t para minerale, japin 48,8 pr qind t prodhimit t prgjithshm industrial t Kosovs. Industria e lndve t para minerare dhe bazike japin dy t tretat e prodhimit t prgjithshm industrial. N kto deg derdhen edhe shumica e investimeve t kapitalit jugosllav dhe atij botror. Politika e grshrs s mimeve sht nj mjet tjetr i borgjezis jugosllave pr t nxjerr fitime nga Kosova. Prodhimet e Kosovs si gruri, thngjilli, energjia elektrike, plumbi, zinku, kromi, argjendi etj. merren si lnd t para me mime shum t ulta dhe pothuajse t pandryshueshme. M tepr se 90 pr qind t prodhimit t paprpunuar t plumbit e zinkut "Trepa" ua jep blersve jasht Kosovs. "Pjesa q shkon pr t plotsuar nevojat e vendit ton, shkruan revista "Economia" nuk shitet sipas mimeve t tregut botror, por me mime t brendshme t caktuara me marrveshje, t cilat shpeshher jan (gjer n 20 pr qind) nn mimet botrore." Kshtu, p.sh. mimi i plumbit n tregun e vendit sht 20 pr qind m i ult se ai n tregun botror, ndrsa mimet e hekurit, elikut pr betonim dhe bakrit (q prodhohen jasht Kosovs) jan m t mdha n tregun e brendshm se sa n at t jashtmin prkatsisht 124 pr qind, 72 pr qind dhe 27,5 pr qind. Vetm pr shkak t mimeve 17

t ulta, me t cilat "Trepa" detyrohet t'ua shes prodhimet e veta ndrmarrjeve jugosllave, gjat vitit 1978 ajo kishte mbi 300 milion dinar humbje. Kosova e shfrytzon vetm 37 pr qind t energjis elektrike q prodhon, ndrsa pjesn tjetr e marrin republikat jugosllave. Vetm Bashksia Elektroekonomike e Serbis vjet mori mbi 2 milion e 360 000 megavator energji elektrike. "Nj pjes e energjis elektrike e cila i prcillet Elektroekonomis s Serbis, shkruante "Economia", realizohet me mime shum t ulta n krahasim me mimet me t cilat ne e blejm t njejtn energji elektrike nga Elektrodistribucioni i Serbis." Nga ana tjetr, "Zhelezara" e Shkupit, q merr pr do vit rreth nj milion megavator energji elektrike, deri m 1977 paguante nj kilovator vetm 0,25 dinar, ose disa her m pak se sa paguanim ne kosovart. Nga ky mim Kombinati "Kosova" do vit kishte rreth 150 milion dinar humbje. Kontestin rreth mimit t ksaj energjie padrejtsisht e mori n dor nj komision jugosllav i arbitrazhit i cili sigurisht q nuk do ta zgjidhte at drejt. Prve ksaj pothuajse gjith sasin e thngjillit t ktij Kombinati q nuk e harxhojn termocentralet e tij, shkon n republikat jugosllave si shkon edhe gati gjith gazi industrial i ktij gjiganti. Borgjezia e republikave jugosllave bn prgatitje intensive pr shfrytzimin e mtejshm, shum m t madh, t lndve t para dhe t energjis s Kosovs. Pr t shuar etjen e ekonomis jugosllave pr energji, dhe n zbatim t porosive t Titos gjat vizits s tij t fundit n Kosov, kohve t fundit, federata formoi nj komitet koordinues n nivel jugosllav pr shfrytzimin e thngjillit t Kosovs. Republikat jugosllave parashohin t ndrtojn n Kosov termocentrale me fuqi prej 4500-5000 megavatorsh. "Tanim arritm marrveshje konkrete me Kosovn, n mnyr q nga potencialet e saj energjetike t sigurojm energji elektrike afatgjate" - i deklaronte "Rilindjes" kryetari i Vees Ekzekutive t Sllovenis, n nj koh kur nj slloven mesatarisht harxhon 4 her m shum energji se nj kosovar. Kosova i ka edhe 170 fshatra t paelektrifikuara dhe jo rrall detyrohet t ndrpres furnizimin e vet me energji, kurse me energjin e saj furnizohen rregullisht republikat jugosllave. Burimeve t pasura energjetike t Kosovs ia vn syrin edhe borgjezia e vendeve kapitaliste e revizioniste. Disa vende t Evrops Perndimore, si shkruan shtypi, po bjn prgatitje pr ngritjen e kapaciteteve t veta energjetike n Kosov. Ekonomia e Kosovs, si shihet, sht n vartsi dhe kontroll t plot nga Serbia dhe republikat tjera jugosllave. Ndryshe nuk mund t kuptohet deklarata e kryetarit t Veqes s Serbis, I. Stamboli, kur thot: "Sipas mendimit tim nuk ka pjes t vendit ton q nuk ka interes dhe leverdi pr zhvillimin e "Treps". Vrshimi i vrullshm i kapitaleve t huaja ka br q ekonomia e Kosovs q ngarkohet me borxhe t mdha. Ekonomia jugosllave sht njra nga ekonomit m t ngarkuara n bot me borxhe, ndrsa borxhet e ekonomis s Kosovs pr banor jan tri her m t mdha se mesatarja jugosllave. N vitin 1978 kredit e papaguara u shtuan 43 pr qind dhe arritn shumn 2,4 miliard dinar. Vetm n form t kamats pr kredit e marra n at vit, Kosova u pagoi bankave jugosllave dhe atyre t jashtmeve mbi 1 miliard dinar. Krahina e Kosovs pr do 100 dinar t marr, n vitin 1978 paguante 140 dinar. "Pr pes vitet e ardhshme, shkruante "Politika" e dats 30. 3. 1980, Kosova duhet t kthej borxhin prej 1.350 miliard (dinar t vjetr)." Humbjet e mdha financiare, borxhet e shumta e deficiti tregtar kan br q aftsia akumuluese dhe riprodhuese e ekonomis kosovare t jet shum e dobt dhe t ket tendenc t vazhdueshme rnieje. N krahasim me mesataren jugosllave ajo sht 4 deri 5 her m e vogl. Mjetet financiare t ndrmarrjeve kosovare prbjn vetm 7,7 pr qind t investimeve t prgjithshme n Kosov, kurse gjith pjesa tjetr sht kapital i bankave dhe fondeve jugosllave e atyre botrore. 18

Propaganda revizioniste irret se gjoja federata jugosllave ndihmon zhvillimin m t shpejt t Kosovs e bile se kjo Krahin gzoka prioritet n Fondin federativ pr t pazhvilluarit. Kjo zhurm nuk bhet pr tjetr, vese pr t'i hedhur hi syve kosovarve dhe pr ta mashtruar opinionin jugosllav e at t jashtm rreth gjendjes s vrtet n Kosov. Por faktet tregojn t kundrtn. Shkalla e zhvillimit t Krahins jo vetm q nuk bri asnj hap prpara, por, si detyrohet t pranoj edhe shtypi revizionist, viteve t fundit ajo ka rn edhe pr 5,1 pr qind (n vitin 1975 ishte 33,1 pr qind, ndrsa sivjet ajo ra n 28 pr qind). N periudhn prej vitit 1953-1978 prodhimi shoqror pr banor n Kosov u rrit m ngadal se n Jugosllavi. Derisa n vitin 1953 ai arrinte n shkalln 46,1 pr qind t mesatares jugosllave, 25 vjet m von (m 1978) arriti n shkalln 28,8 pr qind. Popullsia e Kosovs prbn 7 pr qind t popullsis s prgjithshme t Jugosllavis, kurse pjesmarrja e saj n t ardhurat kombtare mezi arrin shkalln 1,9 pr qind. Revizionistt jugosllav dhe krert tradhtar t Kosovs po i kushtojn nj vmendje edhe m t madhe intensifikimit t eksploatimit t pasurive tona, si rrug gjoja pr nxjerrjen e Kosovs nga gjendja e vshtir dhe pr zhvillimin e saj m t shpejt. Republikat jugosllave kan hartuar programe dhe projekte t reja pr ndrtimin e reparteve t tjera n Kosov. N kt mnyr Kosova jo vetm q nuk do t fitoj asgj por, prkundrazi, gjendja e saj do t keqsohet edhe m shum. Ekonomia e saj do t futet edhe m nn vartsin e republikave t Jugosllavis t cilat do t'i shfrytzojn egrsisht pasurit e shumta t Kosovs pr t prballuar krizn e rnd n t ciln ndodhen edhe ato. Propaganda revizioniste n Kosov dhe Jugosllavi m kot mundohet ta arsyetoj prapambetjen e Kosovs dhe gjendjen e vshtir t ekonomis s saj. Gnjeshtrave dhe demagogjis s tyre djallzore nuk u beson m njeri. Populli i Kosovs po sheh gjithnj e m qart se shkaktari i vrtet i ksaj gjendjeje sht kriza e thell politike, ekonomike e shoqrore q po e bren nga themelet regjimin titist dhe shtypja e shfrytzimi i egr kolonial e kapitalist q ushtrohet mbi t. Ai po e kupton gjithashtu se e vetmja rrug pr t dalur nga kjo gjendje sht lufta e pakompromis kundr regjimit revizionist jugosllav dhe tradhtarve shqiptar. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 5-7)

1-5. NJ FAQE E LAVDISHME E LUFTS PR LIRI E PAVARSI

Nga Kadri Zeka Detyrat historike t shtruara nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit vazhdonin t mbeteshin ende n fillim t shekullit ton n rend t dits. Pranvera e vitit 1910 e gjeti mbar Kosovn n kmb e me arm n dor. Kryengritja, si pohonin edhe dshmitar t kohs, kishte n baz iden kombtare t pavarsis. Dhe, n fakt, udhheqs t lvizjes si Idriz Seferi, si dhe shtypi patriotik shqiptar q e mbshteti kryengritjen, deklaruan se lufta bhej pr realizimin e autonomis administrative t Shqipris. Pr t shtypur kryengritjen, qeveria xhonturke mobilizon forca t mdha ushtarake dhe gjeneralt e saj m t zot. U angazhua drejtprsdrejti edhe erdhi pr kt qllim n Kosov vet ministri i lufts i Perandoris n at koh, Mahmut Shefqet Pasha. Ata ushtruan nj terror t pashembullt. Megjithat, qndresa e kryengritsve shqiptar qe heroike. Ata zun pikat strategjike kryesore. Momentet kulmore t saj u bn betejat e Kaanikut e t Carralevs. Aty u gozhduan forcat 20-mijshe xhonturke 19

dhe u ndalua prkohsisht marshimi i tyre drejt Kosovs. Bijt e Kosovs heroike e liridashse t udhhequr nga strateg t lufts popullore si Isa Boletini e Idriz Seferi me shok shkruan faqe lavdie e trimrie, t cilat do t mbeten edhe n t ardhmen t pashlyera n ndrgjegjen e mbar kombit, i cili i ka prjetsuar e skalitur ata n vargje epike legjendare: ka ka dielli q sban drit? Ka kris pushka nKaanik. Kaanikut raft-i pika. Nuk e dijtka ka a frika Nand sahat tuj u ther me thika Ther me thika nand sahat Ka ra kali not n gjak! Shtypi i kohs, jo vetm ai shqiptar, por edhe shtypi i huaj, i krahasoi betejat e Kaanikut e t Carralevs, me betejn e Termopileve t epoks s lashtsis. Porse gjat kryengritjes s vitit 1910 pati edhe beteja t tjera t mdha midis forcave shqiptare dhe forcave t panumrta xhonturke, si qen ato t Qafs s Morins dhe t Qafs s Agrit. Aty gjenerali famkeq Shefqet Turgut Pasha u ngujua me jav t tra. Qeveris dhe autoriteteve ushtarake xhonturke iu deshn m se tre muaj pr ta shtypur kt kryengritje. Kryengritja pati jehon t thell e t gjer jo vetm brenda vendit n vilajetet e Shkodrs, Manastirit dhe t Janins, por edhe jasht tij. Prvoja e kryengritjes s Kosovs nuk shkoi kot. Lvizja kombtare shqiptare nxorri prej saj msimet e duhura. N kt kuptim Kryengritja e Kosovs e vitit 1910 dhe Kryengritja e Malsis s Mbishkodrs, Hotit e Gruds e vitit 1911 mund t merren si parathnie e Kryengritjes s Prgjithshme t vitit 1912. Si rrjedhim logjik dhe i drejtprdrejt i ksaj lufte mbarshqiptare erdhi Shpallja e Pavarsis s Shqipris m 28 Nntor 1912. Por, si pasoj e vendimeve t padrejta, t fuqive imperialiste, me t cilat u lan jasht kufijve t shtetit t ri shqiptar Kosova e Rrafshi i Dukagjinit, dhe toka t tjera shqiptare n Maqedoni e Mal t Zi, kjo fitore mbeti e gjymtuar. Megjithat n themelet e imentuara me gjak t pavarsis shqiptare qndron edhe Kryengritja e vitit 1910 e popullit trim e liridashs t Kosovs, e udhhequr nga trima e patriot t shquar si Isa Boletini e Idriz Seferi me shok. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 7)

1-6. VEPR ME RNDSI T MADHE TEORIKE DHE PRAKTIKE

(LIBRI I SHOKUT ENVER HOXHA "VETADMINISTRIMI" JUGOSLLAV TEORI DHE PRAKTIK KAPITALISTE") Nga Jakup Krasniqi N vitin 1978, vargut t veprave t marksist-leninistit t shquar t kohs son, shokut Enver Hoxha, iu shtua edhe nj vepr e re me rndsi t madhe teorike e praktike pr mbrojtjen e marksizm-leninizmit e t socializmit. N kt vepr, si edhe her t tjera, shoku Enver Hoxha tregon me logjik t hekurt, me gjuh t thjesht e t kuptueshme rrnjt e revizionizmit titist, pasojat dhe rrezikun q paraqet ku variant i revizionizmit modern. Vepra sht nj thesar shum i muar n duart e marksistleninistve dhe proletarve kudo n bot q u tregon atyre t vrtetn mbi "vetadministrimin" jugosllav ("vetqeverisjen") si nj teori dhe praktik kapitaliste, t 20

ciln si thekson shoku Enver Hoxha, "... titistt dhe kapitalizmi ndrkombtar... e propagandojn si nj rrug t gatshme t sprovuar t socializmit" dhe e prdorin si nj arm t preferuar n luft kundr socializmit, revolucionit dhe luftrave lirimtare". Shoku Enver Hoxha, n veprn "Vetadministrimi jugosllav teori dhe praktik kapitaliste" demaskon n mnyr t pakundrshtueshme teorizimet e telallit titist, Eduard Kardelit, t shprehura n librin "Drejtimet e zhvillimit t sistemit politik t vetqeverisjes socialiste". Lufta e drejt e parimore, kurdoher n baza marksisteleniniste, e Partis s Puns t Shqipris kundr revizionizmit titist ka qen dhe sht nj shkoll e madhe q i msoi marksist-leninistt, proletart dhe popujt e bots se si luftohen armiqt e revolucionit dhe t socializmit, sado t maskuar q t jen ata. N veprn "Vetadministrimi" jugosllav..." i bhet nj analiz shkencore rrugs s zhvillimit t revizionizmit titist, si varianti i par i revizionizmit modern n pushtet. Ai, si thot shoku Enver, ishte i pari q i doli prkrah kapitalizmit botror dhe q iu vu me zell t paprmbajtur lufts kundr revolucionit e marksizm-leninizmit. "... si prpara edhe pas lirimit t Jugosllavis, konkludon shoku Enver Hoxha, grupi renegat titist, q ishte i maskuar, q hiqej si prkrahs i sistemit socialist t vendosur n Bashkimin Sovjetik, q trumpetonte se do t ndrtonte socializmin n baz t teoris shkencore t marksizm-leninizmit, n t vrtet ka qen kundr ksaj ideologjie dhe kundr prvojs revolucionare sovjetike". Lufta nacionallirimtare e popujve jugosllav, padyshim, sht epopeja e tyre m e lavdishme. Ajo prve trimris, guximit dhe heroizmit t popujve, kishte edhe ndershmrin e komunistve t vrtet e konsekuent jugosllav. Por, n ann tjetr, n gjirin dhe sidomos n udhheqjen e PKJ-s kishte shum fraksionist, devijator e nacionalist borgjez, t cilt bn q t tradhtohej Lufta nacionallirimtare dhe revolucioni n Jugosllavi. Kjo tradhti u duk qart, prve tjerash, edhe n qndrimin e udhheqjes s PKJ ndaj aleancs antifashiste. Grupi titist, si v n dukje shoku Enver Hoxha, afrohej dhe anonte nga angloamerikant, n nj koh kur lufta nacional lirimtare e Jugosllavis duhej t lidhej ngusht me luftn lirimtare t Bashkimit Sovjetik. Nga ana tjetr, si nacionalist q ishin, ata mbanin nj qndrim shovinist ndaj popujve t shtypur n Jugosllavi dhe atyre fqinj. "Jugosllavia, thot shoku Enver, rivendikonte toka n veri, sidomos n kufi me Italin. Por ajo heshtte pr kufijt n jug, veanrisht pr ato me Shqiprin, pr Kosovn dhe tokat shqiptare n Maqedoni e n Mal t Zi." Pas lufts Grupi Tito-Kardel-Rankovi ndrmori likuidimin e t gjitha tipareve marksiste-leniniste t revolucionit dhe u vu n krkim t rrugve gjoja t reja "socialiste" n fushn ekonomike, n politikn e brendshme dhe t jashtme, n arsim, n kultur dhe n t gjitha fushat e jets. Brenda nj kohe t shkurtr u zhdukn edhe ato pak elemente socialiste q kishin lindur n ekonomi, normat e centralizmit demokratik n parti u shkeln brutalisht, partia u "pastrua" nga njerzit besnik t socializmit dhe u vu n vartsi t plot t UDB-s famkeqe, kurse n politikn e jashtme Jugosllavia u lidh edhe m shum me imperializmin. "Kto masa, shkruan shoku Enver Hoxha, provonin jasht do dyshimi se ky "socializm" q po ndrtonte Jugosllavia, nuk ishte gj tjetr vese rruga e integrimit n kapitalizm". Ishte kjo rrug antimarksiste e titistve ajo q i oi ata n konfliktin me Bashkimin Sovjetik, me Stalinin dhe me t gjitha vendet e athershme socialiste dhe jo aspak prpjekjet q gjoja bnin Bashkimi Sovjetik dhe Stalini pr ta mbajtur Jugosllavin n tuteln e tyre , si drdllisin revizionistt. Pas largimit nga Kampi socialist Jugosllavia titiste u lidh edhe m fort pas qerres s imperializmit botror. "Si agjentur e kapitalizmit botror e prpunuar me 21

koh, thot shoku Enver Hoxha, ajo iu drejtua atij menjher pr ndihm dhe ky, sidomos imperializmi amerikan, u tregua plotsisht i gatshm t'u jepte Titos me shok gjith ndihmat e mbshtetjen e nevojshme pr t'u shptuar lkurn dhe pr t'i br ata nj vegl t rndsishme n luftn kundr socializmit, revolucionit dhe lvizjeve lirimtare." N kt vepr shoku Enver argumenton me fakte bindse se "teoria dhe praktika e 'vetadministrimit' jugosllav sht nj mohim i hapt i msimeve t marksizmleninizmit dhe i ligjeve t prgjithshme mbi ndrtimin e socializmit." Duke u mbshtetur n msimet jetdhnse t marksizm-leninizmit, n prvojn e pasur t ndrtimit t socializmit n Bashkimin Sovjetik t kohs s Leninit dhe Stalinit si dhe n prvojn e madhe t socializmit n Shqipri, shoku Enver hedh posht teorizimet e revizionistve titist, sipas t cilve, socializmi s' mund t ndrtohet duke i prqendruar mjetet e prodhimit n duart e shtetit socialist, por duke e coptuar pronn shtetrore socialiste, n duart e grupeve t veanta t puntorve t cilt gjoja e vetadministrokan at drejtprdrejt. Revizionistt jugosllav kan br t tyren tezn antimarksiste t Bauerit, sipas s cils, nse shteti drejton ekonomin ai bhet tepr i fuqishm kundrejt popullit dhe prfaqsis kombtare, gj q, sipas tij, do t ishte e rrezikshme pr demokracin. Por, krejt t kundrtn vrteton prvoja e Shqipris socialiste, ku ndrtohet socializmi i vrtet, ku ekonomia drejtohet nga shteti n mnyr t planifikuar e t centralizuar dhe ku ka pr masat liri e demokraci t vrtet proletare. Realiteti i zi n Jugosllavin titiste, e cila sht mbrthyer n darn e nj krize t rnd e t gjithanshme, vrteton m s miri konkluzionin e shokut Enver Hoxha se n Jugosllavi nuk ndrtohet dhe as q sht ndrtuar ndonjher socializmi. Prona private mbi mjetet e prodhimit sht shtrir kudo n Jugosllavi. Ligje t shumta lejojn bile stimulojn ekonomin private dhe u ln duart t lira borgjezve t rinj dhe t vjetr pr t shtypur e shfrytzuar masat punonjse, t cilat jetojn n kushte shum t vshtira edhe se ato t shokve t tyre n vendet borgjeze. N tr Jugosllavin sht krijuar nj klas borgjeze n qytet e fshat e cila vazhdimisht pasurohet n dm t masave popullore. Vet Titua detyrohej t pranonte se disa borgjez jugosllav kan depozituar n bankat jugosllave mbi 4-5 miliard dollar, pa llogaritur ktu miliadat tjer q kan depozituar ata n bankat e huaja. Ekonomia jugosllave i ka hapur dyert pr kapitalin botror e n mnyr t veant pr at amerikan. Firmat e ndryshme kapitaliste jan ln t lira t bjn investime kudo n Jugosllavi, pr t shfrytzuar lndt e para dhe krahun e lir t puntorit jugosllav. Revizionistt jugosllav mburren me disa fabrika e ndrmarrje q i kan, por n fakt ato jan ngritur me kapitalin e borgjezis perndimore e cila aktualisht posedon m shum se gjysmn e kapitalit t prgjithshm jugosllav. Vet fakti se Jugosllavia titiste sot ka rreth 20 miliard dollar borxhe t jashtme tregon se far ekonomie kan ngritur revizionistt n Jugosllavi. "Sistemi i 'vetadministrimit' jugosllav mund t quhet nj pushtet i kooperimit t kapitalizmit jugosllav me kapitalizmin amerikan dhe me kapitalist t tjer. Kta jan ortak n pasurit e Jugosllavis n do gj, n fabrika, n komunikacion, n hotele, n shtpit e banimit, deri edhe n shpirtin e njerzve." Revizionisti Kardel mundohet t'i bind t tjert se gjoja klasa puntore n Jugosllavi administron vet ndrmarrjet nprmjet t ashtuquajturave kshilla t puntorve t cilt gjoja zgjidhen nga vet puntort etj. Por n t vrtet, si shkruan shoku Enver Hoxha n librin "'Vetadministrimi' jugosllav", "Puntori n Jugosllavi nuk drejton dhe nuk gzon ato t drejta q i shpall me aq pomp "ideologu Kardel"... "N fakt, vendimtar sht roli i asaj shtrese funksionarsh dhe borgjezsh t rinj q sundojn n ndrmarrjen "vetadministruese". 22

Jan ata q bjn planin, q caktojn investimet, t ardhurat e gjithsecilit, t puntorit dhe t vetes; natyrisht krraba trheq nga vetja e tyre. Jan krijuar t tilla ligje e rregullore q fitimet t jen m t mdha pr udhheqjen dhe t pakta pr puntort." Revizionistt jugosllav, kur sht fjala pr ndrtimin e socializmit n fshat, mbajn heshtje t plot, pasi n fshatin jugosllav as q sht ndrtuar socializmi ndonjher. Ligjet e shtetit jugosllav, si thekson shoku Enver Hoxha, kan krijuar mundsit pr lindjen dhe pasurimin e klass s re borgjeze t fshatit dhe kulakris n kurriz t fshatarsis s varfr. Zhurm t madhe bjn revizionistt titist edhe rreth "lirive individuale" dhe "demokracis" q ekzistokan n Jugosllavi. Por, lufta e proletariatit jugosllav, fshatarsis, rinis etj. nprmjet grevave, protestave, demonstratave etj. kundr regjimit titist, nuk tregon pr ndonj demokraci pr masat, por t kundrtn; mungesn e liris dhe t drejtave pr to. Pr punonjsit n Jugosllavi, si thot shoku Enver, ka "liri" pr t qen t papun, pr t migruar jasht atdheut e pr t'u endur si hamenj npr rrugt e metropoleve kapitaliste, pr t paguar taksa, pr t'u diskriminuar dhe pr t'u shfrytzuar egrsisht nga borgjezia e vjetr dhe e re jugosllave, si dhe nga ajo e huaj. Vend t veant n veprn "Vetadministrimi' jugosllav..." z kritika e pikpamjeve revizioniste t "teoricienit" Kardel mbi shtetin. Duke hedhur posht pretendimet e ktij telalli titist, i cili me fraza abstrakte e konfuze prpiqet ta paraqes sistemin jugosllav t delegimit si barts t demokracis s vrtet, si shprehje e drejtprdrejt t "vetadministrimit" t masave popullore, shoku Enver Hoxha thekson: "N Jugosllavi nuk ekzistojn organe t pushtetit shtetror si prfaqsuese t vrteta t popullit. Atje ekziston vetm sistemi burokratik i quajtur "sistemi i delegatve." Sistemi politik i "vetadministrimit socialist" sht i ndrtuar n kundrshtim flagrant me diktaturn e proletariatit. Marksizm-leninizmi na mson se midis shoqris kapitaliste dhe asaj komuniste sht i domosdoshm shteti i diktaturs s proletariatit. N kundrshtim me kto msime, revizionistt jugosllav mohojn rolin e shtetit t diktaturs s proletariatit, t cilin pa fije turpi, pa br kurrfar dallimi e barazojn me shtetin e diktaturs borgjeze. Revizionisti me damk Kardel, duke dshiruar ta prezentoj sistemin famkeq t "vetadministrimit" si sistemin m "human" ia kundrv at diktaturs borgjeze dhe asaj proletare, t cilat, pa br dallim mes tyre, i konsiderojn q t dyja dogmatike. E gjith kjo bhet pr ta nxjerr sistemin e vetadministrimit jugosllav si t vetmin sistem t drejt dhe jodogmatik. Problem tjetr q trajton shoku Enver n kt libr, sht edhe shtja nacionale e pazgjidhur n Jugosllavin revizioniste, problem i trashguar nga koha e kralve t vjetr. Pas Lufts s Dyt Botrore, Partia Komuniste e Jugosllavis lshoi parulln e "vllazrim-bashkimit", por vet parulla nuk mund t'i zgjidhte grindjet e vjetra nacionale, q u thelluan edhe m shum. "Bashkimi" dhe "vllazrimi" i popujve, pr t cilt flitet shum n Jugosllavi, kurr nuk sht shtruar mbi themele t drejta t barazis ekonomike, politike, sociale e kulturore t kombeve e t kombsive. Kt e dshmon m s miri politika fashiste e bands s Beogradit e ushtruar, pr decenie me radh, mbi popullsin shqiptare n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi. Pr t dobsuar sa m shum rezistencn e shqiptarve, revizionistt jugosllav bn at q kishin br pushtuesit osman shum koh m par; coptuan tokat shqiptare n dy republika dhe nj krahin autonome, pasi, si ekonomikisht ashtu edhe politikisht, sht e varur plotsisht nga republika e Serbis. Popullsia shqiptare n Jugosllavi edhe pse si tha shoku Enver n fjaln e 9 Nntorit, si pr nga madhsia e tokave, ashtu edhe pr nga numri i popullsis bn sa dy republika t marra s bashku t Jugosllavis, bile edhe m shum, ndodhet n nj prapambetje t theksuar ekonomike, politike, sociale e kulturore. 23

Revizionistt titist mundohen ta paraqesin Jugosllavin si vendin ku sht zgjidhur m s miri shtja nacionale. Por, si thekson shoku Enver, "me fjal revizionistt mund t'i paraqesin si t duan marrdhniet midis kombeve e kombsive n Jugosllavi, por e vrteta e hidhur pr kt problem do t'i tmerroj ata edhe pas vdekjes." Duke e analizuar me objektivitet shkencor kt situat mjaft t vshtir e t turbullt, shoku Enver nxjerr konkluzionin e pakundrshtueshm se "shtja nacionale n Jugosllavi nuk do t zgjidhet n qoft se atje nuk prmbyset rendi kapitalist i ashtuquajtur vetadministrues". N veprn "Vetadministrimi' jugosllav..." shoku Enver Hoxha hedh posht gjithashtu edhe pikpamjet e revizionistve jugosllav mbi revolucionin dhe luftn e klasave. Sipas revizionistve titist sot nuk mund t bhet fjal pr prmbysjen me dhun t shtetit kapitalist, pr marrjen e pushtetit nga klasa puntore dhe pr vendosjen e diktaturs s proletariatit. Revizionistt jugosllav, ashtu si t gjith revizionistt tjer, mohojn revolucionin proletar dhe luftn e klasave. Ata jan kundr dhe sabotojn gjithashtu edhe luftrat lirimtare t popujve t shtypur. N kt vepr, shoku Enver demaskon edhe pikpamjet antimarksiste t revizionistve jugosllav mbi rolin e partis marksiste-leniniste n revolucion e n ndrtimin socialist. Sipas revizionistit Kardel, partia e klass puntore duhet t merret vetm me punn edukuese dhe nuk duhet t ket rol udhheqs. Mohimi i rolit udhheqs t partis dhe reduktimi i rolit t saj vetm n sfern ideologjike e edukuese sht n kundrshtim t plot me doktrinn marksiste-leniniste. Duke hedhur posht kto teorizime t Kardelit, shoku Enver Hoxha thekson: "... udhheqja e partis prbn nj shtje me rndsi jetike pr fatet e revolucionit dhe diktaturn e proletariatit, ajo pasqyron nj ligj t prgjithshm t revolucionit socialist". Revizionistt jugosllav, si antimarksist q jan, duan nj parti t tipit borgjez, t xhveshur nga do gj komuniste, ashtu si sht Lidhja e tyre e "Komunistve". Ata si thot shoku Enver, nuk duan, dhe n t vrtet nuk kan parti politike t klass puntore, por nj organizat borgjeze, nj klub ku mund t futet e t dal cilido, kur t doj e si t doj, mjafton t deklaroj se sht komunist, pa qen nevoja t jet i till. Natyrisht kjo sht nj gj normale pr nj parti si Lidhja e "Komunistve" t Jugosllavis q s'ka gj prej gjje komuniste." Ka koh q revizionistt titist po bjn nj zhurm rreth t ashtuquajturit "pluralizm t interesave", q, sipas tyre, u shprehka n kuadrin e "Lidhjes Socialiste" e cila prmbledh n gjirin e saj t gjitha rrymat politike, deri edhe te ato reaksionaret. N veprn e tij shoku Enver Hoxha, argumenton se "ky 'pluralizm', sido q t quhet "pluralizm demokratik" ose "pluralizm i interesave t punonjsve, ose ndonj lloj tjetr, n t vrtet ndryshon vetm formalisht nga pluralizmi borgjez" dhe nxjerr konkluzionin se sistemi politik i "Vetadministrimit" n Jugosllavi sht nj maskim i pacip i tradhtis revizioniste ndaj marksizm-leninizmit; ndaj socializmit shkencor dhe komunizmit." Pr ta luftuar socializmin e vrtet q u ndrtua n Bashkimin Sovjetik, t kohs s Leninit e Stalinit dhe q po ndrtohet sot n Shqipri si dhe pr ta ngadalsuar procesin e kalbzimit t rendit kapitalist, titistt, kan sajuar "teori" t ndryshme rreth "rrugve t ndryshme pr n socializm", "llojeve t ndryshme t socializmit" etj. N emr t zbatimit gjoja krijues t marksizmit dhe n prputhje me kushtet konkrete, ata mohojn ligjet e prgjithshme t revolucionit dhe t ndrtimit t socializmit. Duke hedhur posht kto teorizime, shoku Enver Hoxha shkruan: "E vrteta sht se pr ndrtimin socialist krkohet t mbahen parasysh doemos kushtet konkrete t do vendi, por socializmi n do vend mund t ndrtohet vetm n baz t marksizm-leninizmit, 24

n baz t ligjeve e t parimeve t prbashkta pr t gjitha vendet, t cilave nuk mund t'u shmangesh nqoftse nuk don t prfundosh n kapitalizm si Jugosllavia." N gjirin e kliks titiste, gjat gjith jets s saj sht zhvilluar nj luft e ashpr pr pushtet n mes klanesh sunduese. Kohve t fundit kjo luft ka marr prpjestime t reja. Pr ta zbutur sado pak kt gjendje, Titoja "zbuloi" "udhheqjen kolektive", qllimi i s cils sht ruajtja e titizmit pas vdekjes s Titos (sa ishte gjall Titoja nuk lejonte t'i cnohej sado pak sundimi personal mbretror). "Udhheqja kolektive" rreth s cils po bhet nj zhurm shurdhuese, sht nj reform borgjeze si motrat e saj t mparshme, si "sistemi i delegimit", "Ligji mbi punn e bashkuar" etj. Por, as kjo "shpikje" e famshme nuk mund ta shptoj titizmin nga fundi i turpshm q e pret. Titizmi, ashtu si mson shoku Enver Hoxha ka qen dhe mbetet nj arm e borgjezis imperialiste, nj zjarrfiks i revolucionit. Ai qndron n nj radh, ka t njejtat qllime dhe sht n unitet ideologjik me revizionizmin modern n prgjithsi dhe me variantet e ndryshme t tij. Edhe pse prpiqen ta fshehin, revizionistt titist bjn t gjitha prpjekjet q sistemi i tyre "vetadministrues" t adoptohet e t zbatohet n shkall ndrkombtare. Por popujt dhe klasa puntore n Jugosllavi dhe kudo n bot po e shohin do dit e m mir se "vetadministrimi" jugosllav sht nj teori dhe praktik vrtet kapitaliste q nuk ka asgj t prbashkt me marksizm-leninizmin dhe socializmin e vrtet. "Realiteti jugosllav, shkruan shoku Enver Hoxha, provon do dit tani dhe do t provoj akoma m mir nesr se ku i shpie Jugosllavin, popujt e saj dhe klasn puntore klika e Titos dhe e Kardelit. Pr vlerat e saj t gjithanshme teorike dhe praktike pr mbrojtjen e marksizmleninizmit, t revolucionit e t socializmit, vepra e shokut Enver Hoxha "Vetadministrimi' jugosllav teori dhe praktik kapitaliste" sht nj arm e fuqishme n duart e popullit ton t robruar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi pr ta njohur titizmin, armikun ton t urryer, dhe sistemin e tij t kalbur "Vetadministrues". (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 8-10)

1-7. LIBR I RI I SHOKUT ENVER HOXHA

Nga Kadri Zeka Kto dit doli nga shtypi libri i ri i shokut Enver Hoxha "HRUSHOVIANT", q prmban kujtime nga takimet q ka pasur shoku Enver me krert revizionist krushovian q erdhn n fuqi pas vdekjes s Stalinit. Libri sht pasqyr e lufts heroike q ka zhvilluar PPSH dhe shoku Enver Hoxha kundr revizionizmit krushovian. Ky libr po transmetohet do dit n emisionet e Radio Tirans. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 10)

1-8. POPULLI AFGAN DO T FITOJ

Nga Kadri Zeka Po bhet gati nj vit q populli afgan po lufton me heroizm kundr pushtuesve sovjetik dhe regjimit kukull t Kabulit. N fillim agresort sovjetik u prpoqn t mashtronin opinionin duke trumbetuar se gjoja ata drguan atje ushtrin e tyre me krkesn e Afganistanit, por lufta e vendosur dhe e pakompromis kundr pushtuesve 25

sovjetik dhe mercenarve afgan po u jerr maskn m s miri carve t rinj t Kremlinit. Me gjith masat e shumta t socialimperialistve sovjetik pr ta shuar kt luft, flaka e saj po rritet do dit dhe ka prfshir pothuajse gjith Afganistanin. Ushtria pushtuese sovjetike nuk po e ndjen asnj moment veten t qet dhe po merr goditje t rnda e t njpasnjshme nga lufttart popullor t cilt gzojn prkrahjen e mbshtetjen e plot t masave popullore afgane. N vargun e betejave t shumta sht pr t'u theksuar ajo q u zhvillua, gjat muajit shtator n luginn e Panshirit (150 kilometra n veri t Kabulit). N kt luft agresort sovjetik angazhuan nj numr t madh ushtarsh dhe mjete t shumta luftarake si tanksa e helikopter. Qndresa e vendosur e lufttarve t popullit t ksaj krahine i detyroi ushtrin pushtuese dhe tradhtart q pas tri jav luftimesh t trhiqen me turp nga kjo zon dhe t struken n Kabul. Gjat ktyre luftimeve ata lan n fushn e betejs m tepr se 1500 ushtar t vrar e shum t tjer t plagosur si dhe u zun nga populli 35 tanke e mbi 120 maqina t ndryshme luftarake. Lufta e drejt e popullit afgan, i cili po bn sakrifica t mdha pr t jetuar i lir e i pavarur, i ka sjell n nj gjendje tepr t rnd si pushtuesit sovjetik ashtu edhe qeverin kuislinge t Karmalit. Socialimperialistt sovjetik pr t'u hakmarr pr humbjet q kan psuar dhe pr t mbuluar disfatat e njpasnjshme, po prdorin kundr popullsis s pafajshme edhe mjete e metoda t shfarosjes masive, si bombardimet, djegiet e fshatrave t tra e deri te prdorimi edhe i bombave me napalm. N kuadrin e ktyre masave, ata, nga fundi i shtatorit ndrmorn nj fushat t gjer spastrimi n juglindje t Kabulit, gjat s cils m se 200 fshatra e bn objekt bombardimi t artileris dhe aviacionit. Me kt rast u shkatrruan dhjetra shtpi banimi e objekte ekonomike dhe gjetn vdekjen nj numr i madh banorsh t pafajshm. Burgosjet, vrasjet, shfarosjet masive e masat tjera t dhuns e terrorit fashist q po ndrmarrin pushtuesit sovjetik n bashkpunim me tradhtart e vendit po shtojn do dit e m shum urrejtjen ndr masat popullore, bile edhe n radht e ushtris mercenare. Si rezultat i ksaj, ushtria e kliks s Karmalit sht katandisur n nj gjendje shum t vshtir. Pr do dit, ushtar t shumt, madje edhe reparte t tra, dezertojn dhe bashk me armt q kan kalojn n ann e lufttarve t liris. Dezertimet e shumta dhe humbjet e psuara kan br q numri i ushtarve t ushtris mercenare t Karmalit t bie n 20 000 vet nga 80 000 sa ishte n prag t agresionit sovjetik. Nj veprimtari t rrezikshme kundr popullit afgan po zhvillojn edhe imperialistt amerikan dhe socialimperialistt kinez t cilt s'po ln mjet pa prdorur pr ta shfrytzuar luftn e drejt t popullit afgan pr interesat e tyre imperialiste. Por, populli afgan nuk mashtrohet. Ai do t dij t'i dalloj miqt e vrtet nga armiqt e tij t prbetuar. Me popullin afgan jan proletariati dhe popujt liridashs t bots. Lufta e tij sht e drejt dhe patjetr do t fitoj. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 10)

1-9. DIKTATURA FASHISTE NUK MUND TA MPOSHT POPULLIN TURK

Nga Kadri Zeka M 12 shtator t ktij viti oficert e lart dhe gjeneralt e ushtris turke, n krye me Kenan Evrenin, duke pasur edhe ndihmn e reaksionit t brendshm e t jashtm, 26

organizuan nj pu ushtarak me an t t cilit prmbysn qeverin e Demirelit dhe vendosn diktaturn fashiste n Turqi. Marrjen e pushtetit nga junta ushtarake, puistt dhe reaksioni ndrkombtar po mundohen ta paraqesin si nj mas t domosdoshme pr gjoja shptimin e "demokracis" n Turqi. Por, n t vrtet, ky pu u b pr t'i zgjatur jetn sistemit t shtypjes dhe shfrytzimit dhe pr t shuar me forcn e armve revoltn e masave popullore turke, q kohve t fundit ka shprthyer si kurr m par. Masat e shumta q ndrmorn gjeneralt puist, menjher pas marrjes s pushtetit, si ndalimi i t gjitha partive politike e gazetave prparimtare, i grevave dhe demonstratave, ndalimi i sindikatave puntore dhe shum masa t tjera t dhuns e terrorit fashist, tregojn m s miri qllimet dhe fytyrn e tyre t vrtet. Por, as demagogjia e premtimet mashtruese, as qizmja e bajonetat e diktatorve fashist dhe as planet e intrigat e superfuqive imperialiste nuk mund ta ndalin hovin e klass puntore dhe popullit revolucionar turk. Nn udhheqjen e bijve t tij komunist ai me siguri do t ngritet dhe do t kpus prangat e rnda me t cilat e kan lidhur diktatort fashist dhe imperialistt e huaj. Vetm lufta e vendosur, ashtu si t gjith popujve t shtypur t bots, do t'i sjell edhe popullit fqinj t Turqis, lirin e demokracin e vrtet dhe do ta shptoj nga skamja, mjerimi dhe tirania e egr fashiste. (Liria, nr. 1, tetor 1980, faqe 10) ====================

KTO DIT NA RA N DOR

Jusuf Grvalla: Kto dit na ra n dor numri i par i revists ilegale kosovare Liria, organ i marksist-leninistve t Kosovs. Duke u nisur nga prmbajtja e saj, nga qndrimi marksist-leninist n t shqyrtuar t temave t qlluara vitale, si dhe nga gjuha e stili prkats, shum i plqyeshm, si dhe nga entuziazmi pr punn e ndershme t ksaj reviste, t gjith lexuesve tan u rekomandojm ta gjejn e ta lexojn me kujdes Lirin. Po kt porosi kemi edhe kur sht fjala pr revistn Bashkimi, organ i Frontit t Kuq, me t cilin besojm, lexuesit tan t ndershm kan pasur rastin t njihen edhe m hert. (Lajmtari i liris, nr.2, tetor - nntor 1980, faqe 14) ====================

LIRIA
DHJETOR 1980, Nr. 2 2-1. KUSH JAN LUFTTART E LIRIS N KOSOV DHE DUAN ATA? 2-2. T BURGOSURIT KOSOVAR T KTHEHEN N KOSOV! 2-3. "...PLAG E HAPT Q KRKON SHRIM" 2-4. SHTJA PR T CILN LUFTOI ALI KELMENDI DO T TRIUMFOJ EDHE N KOSOV 2-5. JEMI SHQIPTAR E ASGJ TJETR 2-6. HAPAT KILOMETR T SHQIPRIS SOCIALISTE 2-7. KRIZ E DEGJENERIM N JUGOSLLAVIN TITISTE 2-8. MASKARAD E PASIGURIS EVROPIANE 27

2-1. KUSH JAN LUFTTART E LIRIS N KOSOV DHE DUAN ATA?

Nga Mehmet Hajrizi Nj luft e ashpr po zhvillohet kudo n Kosov kundr irredentizmit, nacionalizmit, kundr reaksionarve e armiqve t t gjith (sic.) popullit shqiptar, armiqve t socializmit etj. etj. Kt front kaq t gjer lufte e kan hapur prej kohsh n Kosov armiqt e vrtet t saj, revizionistt gjakatar t Beogradit dhe sahanlpirsit e tyre n Kosov. Sa fjalime t zjarrta kan mbajtur politikant zagar npr Kosov pr ti demaskuar, irredentistt etj., n pikpamje ideologjike, e politike, sa artikuj jan shkruar npr fletushkat revizioniste kundr nacionalizmit shqiptar, sa vizita t krerve revizionist jan organizuar ktu ( bile edhe vet Titua zbriti n Kosov pr kt qllim para m se nj viti) dhe m n fund, sa arrestime, sa bastisje e sa dnime jan br n popullsin shqiptare t Kosovs, Maqedonis e Malit t Zi q t qrohen hesapet prfundimisht me irredentizmin, q si nj epidemi po prhapet te shqiptart. Padron t Beogradit, krer e ministra t mbrojtjes e sigurimit t shtetit n prgjithsi jan ndar t knaqur nga mjetet e format e lufts q prdorin tradhtart tan kundr popullit, bile koh pas kohe edhe i kan lavdruar ata, por me rezultatet e ksaj lufte nuk kan qen dhe nuk jan t knaqur as pushtuesit e as tradhtart. Po kush jan irredentistt e nacionalistt n Kosov? Kundr regjimit titist luftojn edhe njerz e grupe t ndryshme vrtet reaksionare e nacionaliste, por tradhtart dhe revizionistt nuk e kan hallin tek ata. N gjuhn e tradhtarve dhe revizionistve pushtues, irredentist e nacionalist quhen t gjith ata patriot liridashs, revolucionar, q nuk durojn robrin, marksist-leninist, lufttart e liris n Kosov, q prpiqen pr t drejtat e popullit ton t robruar, pr lirin e tij, pr bashkimin kombtar dhe pr socializmin e vrtet. N propagandn e tyre t poshtr ata thon se kta njerz jan t pakt, njerz t kqinj, pa ndikim n popull, t cilt nxisin nacionalizmin e irredentizmin n popullsin shqiptare, jan reaksionar t ndihmuar nga jasht dhe se duan t shkatrrojn at q e ka arritur populli shqiptar, vllazrim-bashkimin e popujve jugosllav, socializmin vetqeveriss etj. etj., prandaj si armiq jo vetm t regjimit por edhe t vet popullit shqiptar duhet t luftohen nga vet populli. sht br tashm zakon i tradhtarve q n fushatat demaskuese kundr nacionalistve shqiptar, fjalimet e tyre plot sharje e shpifje pr armiqt e zakonisht edhe pr Shqiprin socialiste, ti mblsojn pastaj me fjalt m t bukura pr sunduesit tan shovinist e revizionist, pr t mirat q na vijn nga Beogradi, pr atdheun ton vetqeveriss, Jugosllavin revizioniste, pr aspiratat tona t reja e ato shekullore q i realizon n epokn e Titos e plot xhevahire t tjera. (Na kujtohet Koi Xoxeja i shkret q nuk arriti t fuste nn sundimin e Titos edhe Shqiprin Socialiste e t realizonte edhe atje aspiratat shekullore t popullit, por populli i kputi me koh kokn ktij agjenti t ndyr titist). sht krejt e kuptueshme pse armiqt nuk na quajn me emrin e vrtet. Kshtu kan br edhe paraardhsit e tyre q tu kishte efekt propaganda n popull. sht po ashtu e natyrshme q ata t zgjedhin emrat m t kqinj dhe m t urryer pr ne, me qllim njollosjeje t idealeve tona, qllimeve tona t vrteta. Irredentizm! Sa e preferuar sht br kjo fjalz n fjalorin e pushtuesve e tradhtarve tan. Zotrinj! 28

Shfletoni fjalorin dhe krkoni kt fjalz absurde pr realitetin ton. T paktn dy fakte t domosdoshme duhet ti keni parasysh: nuk mund t quhet irredentist nj popull i tr q nuk don t jetoj n robri dhe trojet e ktij populli nuk jan pjes t vogla toke t shprndara, por gjysma e Atdheut t tij q padrejtsisht u shkel nga kmba okupuese fashiste e mbretris revizioniste t Titos. Faktet historike nuk mbulohen dhe nuk zhduken dot me nj fjalz qesharake, me nj propagand t shfrenuar dhe as me dhun fashiste sado e trbuar t jet ajo. Nj popull, si ky i yni, q n shekuj kurr nuk e ka pushuar luftn pr liri, t drejta e demokraci, q rrugn e historis s tij e ka ar me shpat n dor, nuk mashtrohet e nuk prulet dot sado dinak e i egr t jet armiku i tij. Tokat e m shum se dy milion shqiptarve t robruar nga Jugosllavia titiste, prbjn nj trsi t vetme dhe jan ndar artificialisht npr republika jugosllave pr ti sunduar m leht ato dhe pr ti knaqur interesat historike t shovinistve grabitqar t ktyre republikave. Krkesa e popullit ton t robruar q t bashkohen trojet e tij n nj njsi t vetme administrative sht e drejt dhe e ligjshme. Ndjenjat e patriotizmit dhe t liris tek shqiptart n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi sht sot shum e madhe. Kshtu, po t shprehemi n fjal t armikut, i gjith populli sht i infektuar nga irredentizmi dhe nacionalizmi. Me kt fakt shpjegohet intensifikimi i shqetsuar i lufts s pushtuesve e tradhtarve kundr popullit ton viteve t fundit. Por armiqt tan mundohen ta fshehin t vrtetn, gnjejn. Njerzit q arrestojn, bastisin e persekutojn ata n Kosov, nuk jan disa, por me mijra. Me dhjetra mija dosje jan hapur nga organet titiste t dhuns pr patriot e revolucionar shqiptar n Kosov. Gjat fushats s arrestimeve n mas, pas vizits s fundit t Titos n Kosov, p.sh. burgjet nuk i zinin t burgosurit politik shqiptar. Kt e di populli yn. Por, megjith masat fashiste regresive, patriott e revolucionart nuk po zhduken, as nuk do t zhduken kurr n Kosov, sepse vet populli yn sht patriot e revolucionar. Populli yn i robruar kurr nuk i sht friksuar zinxhirve titist. Bijt e Kosovs trime, q kto troje i trashguan t lara me gjakun e baballarve t tyre, kurr nuk do ti shesin as nuk do ti falin ato. Ne akuzohemi se nxisim nacionalizmin dhe irredentizmin n masat popullore shqiptare n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi. Nj akuz t till tradhtart i bjn, bile, koh pas kohe edhe Shqipria socialiste. Por, kush mund t jet vall nxits m i fuqishm i ndjenjs s liris e i urrejtjes s masave ndaj regjimit se sa vet gjendja n t ciln i ka katandisur kto masa regjimi skllavrues, shtyps e shfrytzues barbar e revizionist. Populli shqiptar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi vrtet sht i prapambetur ( sepse sundimi kolonial e ka ln ashtu), por nuk sht injorant, sa t mos kuptoj gjendjen e tij t mjeruar. Realiteti i shklqyer socialist n RPS t Shqipris sht frymzues pr miliona proletar t shtypur n botn e kapitalit, pr popujt e shtypur e t robruar n t gjith botn. N Shqipri ata shohin t vendosur diktaturn e proletariatit, shohin lirin dhe socializmin e vrtet. Nse tradhtart kshtu e kuptojn nxitjen e Shqipris, vrtet ajo prbn nj faktor shum t fuqishm frymzues n luftn e popullit ton t robruar pr liri e socializm. Populli yn n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, po e sheh me syt e tij realitetin n Shqiprin socialiste. Puntori yn, fshatari, rinia, gruaja, inteligjencia jon revolucionare, shohin n Shqipri ndrrat e tyre t materializuara, shohin lirin e vrtet t masave punonjse, madhshtin e atdheut t tyre t dashur dhe krahasojn jetn e lumtur plot drit t vllezrve e motrave t tyre me jetn e vet skterr, plot vuajtje e mjerim, pa drit e dituri, n skamje e varfri, kurbet e mjerim. Ne jo vetm nuk nxisim nacionalizmin e irredentizmin n masa, por edhe vet luftn kundr regjimit, n forma e me mjete t ndryshme, populli e bn edhe pa 29

nxitjen ton. Ne shpallim hapur se do t ndihmojm gjer n fitoren prfundimtare kt luft. N propagandn e tyre shpifse e mashtruese tradhtart posht e lart npr Kosov, mundohen t bindin popullin se gjoja ne qenkemi reaksionar t lidhur me forca reaksionare jasht, t ndihmuar prej tyre dhe se dashkemi ti shesim interesat e popullit tek t huajt. Kush i ka shitur interesat e popullit, Atdheut tek t huajt, ne apo ata? Reaksionar, revizionist dhe tradhtar jan ata dhe jo ne. Ne nuk kemi krkuar dhe nuk do t krkojm kurr ndihmn e reaksionit t jashtm. Reaksion ka brenda me bollk, por populli don liri dhe liria mund t fitohet vetm nga vet masat popullore. Popullin ton kurr nuk e ka liruar askush; vet ka luftuar, vet sht mbrojtur, vet i ka mundur armiqt. Edhe sot, ai ka forc t mjaftueshme pr tu liruar vet nga armiku, ka bijat e bijt e tij besnik q jan t gatshm t derdhin gjakun e tyre prej shqiptari n altarin e liris. Armiku le ti quaj si t dshiroj bijt e popullit, lufttart e liris por ata nuk njollosen aq leht n syt e popullit. Populli yn e ka zakon t shikoj punn dhe jo fjaln. Puna e tradhtarve dhe revizionistve n Kosov sht par prej kohsh. Se sa shum efekt ka patur propaganda tradhtare kundr nesh n popull tregon m s miri organi yn Liria. Armiku do t dshironte sigurisht q populli kt organ ta hudhte tej, t mos e lexonte dhe tia dorzonte atij. Por ndodhi? Populli e mori Lirin, e lexoi e po e lexon dor m dor, po e ruan si syt q t mos bie n dor t armikut, e bile edhe e ka shumzuar n kopje t reja. Nse armiku ka arritur t shtie n dor ndonj kopje, kjo ka ardhur nga ndonj frikacak i rrall q rastsisht i ka rn n dor. Pr se Liria u b kaq e dashur pr popullin q n numrin e saj t par? sht e qart: Liria nuk sht organ i armiqve t popullit, i reaksionarve etj., por i bijve t vrtet t popullit. Ajo ka dalur nga vet populli, ashtu si kan dal marksistleninistt, bijt besnik t tij. Liria shpreh aspiratat e popullit ton t etur pr liri, ajo sht tribun e vrtet e popullit ton t robruar. Porosisin do patriot, do shqiptar t ndershm, gjith popullin, q ta lexoj e ta prhap Lirin, q ky organ t bhet pjestar i pandar i do vatre shqiptare, rreze drite n kto net t gjata robrie. Akuzat e armiqve kundr nesh si armiq t vllazrim-bashkimit e t socializmit n Jugosllavi jan krejt t pabaza sepse n t vrtet kto asnjra nuk ekzistojn n Jugosllavi dhe ska se si t luftohen. Por, ne nuk jemi kundr popujve fqinj jugosllav, t cilt po ashtu jan t robruar. Ne nuk duam asnj pllmb toke t tyre, jasht tons dhe dshirojm t jetojm n miqsi e fqinjsi t mir me ta, por secili n shtpi t vet. Populli serb, malazez e maqedonas duhet t luftojn kundr shovinistve t tyre bashk me ne, sepse ata i sundojn edhe vet kta popuj dhe jan armiq t tyre. Ne dshirojm q popujt e Jugosllavis t lirohen e t jetojn t lir. Shqiptari e ka treguar n vepra kt dshir t sinqert, ai ka derdhur gjak pr lirin e popujve t Jugosllavis. Revolucioni popullor n Jugosllavin revizioniste sht i pashmangshm dhe popujt jugosllav me siguri do ta kryejn me sukses at. I ndodhur n nj robri t egr, n nj shfrytzim kolonial e kapitalist, i shtypur me dhun fashiste, populli yn n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, po e kupton gjithnj e m mir se t drejtat e tij me dhun jan rrmbyer dhe se vetm me dhun mund t fitohen se nevoja e lufts kundr regjimit gjakatar revizionist sht e domosdoshme pr t shporrur pushtuesit, pr t hequr qafe nj her e prgjithmon robrin, skamjen, varfrin, kurbetin e ri e paditurin dhe pr t jetuar t lir dhe sovran n atdheun e tij t shtrenjt.. Si pasoj e gjendjes s padshirueshme t masave, n gjith popullin po zien sot m shum se kurr zjarri i urrejtjes e revolts kundr revizionistve shtyps e tradhtarve t shitur. Propaganda e shfrenuar demagogjike, arrestimet n mas, torturat e mjetet e tjera t represionit fashist t armikut nuk po e ulin por prkundrazi po e 30

shtojn akoma m shum kt urrejtje. Lufta e popullit ton pr t drejta e liri po ngjitej prpjet hap pas hapi. Nuk ka asnj forc q ta ndal kt luft. N kt gjendje, thirrjet e shqetsuara t armikut drejtuar popullit pr t luftuar kundr patriotve e revolucionarve, kundr vet bijve t tij, t bjn vrtet pr t qeshur. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 1-2)

2-2. T BURGOSURIT KOSOVAR T KTHEHEN N KOSOV!

Nga Hydajet Hyseni Me mijra po kalben sot npr qelit e burgjeve t shumt an e knd Jugosllavis. Organet e pushtetit tradhtar n Kosov dhe gjykatat q i kan dnuar ata me faj, me fakte e pa fakte, jo vetm q nuk ajn fare kokn pr ta, por "kujdesen" q t dnojn sa m shum kosovar t tjer dhe t'ua japin pr t'i "riedukuar" shtpive ndshkimore fashiste t republikave jugosllave. Lihen kshtu me mijra kosovar n "mshirn" e shovinistve, rankoviistve, etnikve e ustashve nga m t trbuarit t Jugosllavis. T burgosurit e republikave t Jugosllavis dhe ata t Krahins s Vojvodins nuk drgohen kshtu npr burgjet e republikave t tjera, por e mbajn burgun n republikn a krahinn e vet. Vetm krert tradhtar t Kosovs jan kaq "bujar" e "zemrgjer" sa t'ua drgojn xhelatve t burgjeve jugosllave me mijra shqiptar q t'ua thithin, si din ata, edhe pikn e fundit t djerss e gjakut. Me mijra t burgosur kosovar po derdhin djersn npr punishtet e shumta t burgjeve jugosllave. Prse ky lum i madh djerse t derdhet n republikat jugosllave e jo n Kosovn ton t varfr? Regjimi fashist n Jugosllavi dhe orgenet e "kapedomve" famkeq ua kan br t rnd jetn t gjith t burgosurve, por jeta e t burgosurve shqiptar, dhe sidomos atyre politik, jo vetm sht e padurueshme por sht edhe krejt e pasigurt. Mbi ta ushtrohen masa t tilla njerzore, far nuk kan ushtruar as nazistt hitlerian ndaj t burgosurve dhe robrve t lufts. Nuk jan t pakta rastet kur policia jugosllave ka br masakra t vrteta mbi t burgosurit shqiptar q kan mbetur t plagosur, t gjymtuar a t vrar mizorisht n kto kasaphana kriminale. Prse t lihen me mijra shqiptar n duart e prgjakura t kriminelve e xhelatve gjakpirs t Jugosllavis q t shfryjn sa t duan dhe si t duan ata mbi trupat e lidhur t bijve e vllezrve tan? Jan vet revizionistt dhe organet e burgjeve ata q nxisin, prgatisin e organizojn prleshje t prgjakshme n mes t burgosurve shqiptar dhe atyre jugosllav. Kto i bjn ata m qllim q t "arsyetojn" masakrat masive q bjn pastaj mbi t burgosurit shqiptar dhe, njkohsisht t'i armiqsojn, n kt mnyr, t burgosurit dhe nprmjet tyre edhe popujt jugosllav me t burgosurit dhe gjith popullin shqiptar. Duke i paraqitur t burgosurit shqiptar si shkaktar t turbullirave e prleshjeve npr burgje, ata mundohen t'i bindin popujt jugosllav se jemi ne shqiptart, "fajtor" edhe pr mosstabilitetin, pasigurin dhe t kqijat tjera q e mundojn sot Jugosllavin revizioniste. Nse t burgosurit shqiptar qenkan shkaktar t prleshjeve t prgjakshme t Nishit, Idrizovs, Titogradit, Pozharevcit etj., ather prse nuk sillen ata n Kosov, por lihen atje, q t "shkaktojn" gjakderdhje t tjera? 31

Duke qen kshtu t shkaprderdhur npr skajet e largta t Jugosllavis, t burgosurve kosovar dhe familjeve t tyre u bhet edhe nj dnim tjetr i rnd. Pr t'i shkuar njeriut t tyre n vizit, familjeve t shumta t burgosurve kosovar u duhet t kalojn qindra kilometra rrug e t harxhojn shuma t mdha parash. E ku t'i marrin parat familjet tona, n kt gjendje t rnd q kan krijuar revizionistt? Nuk jan t pakta familjet, t cilat n munges t parave, megjith mallin e madh q kan, detyrohen t'i vizitojn shum rrall ose fare njerzit e tyre t dashur. Nna e baballar vdesin pa i par edhe njher djemt e tyre t burgosur... Prse ky dnim i dyfisht pr t burgosurit kosovar dhe familjet e tyre? Nn pretekstin se burgjet jugosllave nuk kan prkthyes (q t'i cenzurojn bisedat) t burgosurve shqiptar dhe familjeve t tyre u krkohet q edhe n ato takime t shkurta e t rralla q u lejohen, t flasin jo n gjuhn shqipe, n gjuhn e nns, por n gjuhn serbokroate, "n gjuhn q e kupton edhe zoti..." 'dnim tjetr i rnd! T detyrohet shqiptari t flas n gjuh t huaj me prindrit e tij, me vllezrit e motrat e tij, me gruan e fmijt e tij! T flasin n gjuh t huaj edhe ata q po kalben burgjeve pikrisht q ne t flasim gjuhn ton t mbl; t flasin n gjuh t huaj edhe ata q nuk din asnj gjuh t huaj...! Sa e sa familjeve u ka ndeshur t kthehen prapa pa kmbyer asnj fjal me djemt e tyre! Prse t mbahen t burgosurit shqiptar npr burgjet jugosllave ku "nuk ka" (dhe nuk po mundkan t sigurohen!) prkthyes? Prse njerzit tan t detyrohen t flasin n mes veti n gjuh t huaj? Prse t burgosurit kosovar nuk kthehen n Kosov? Kt pyetje e bjn sot, me t drejt, t gjith t burgosurit kosovar, e bjn familjet e tyre, e bn gjith populli yn. "Arsyeja" q sjellin tradhtart se n Kosov nuk paska mjaft burgje sht sa pa baz aq edhe e poshtr. Kosova ka pak shkolla, pak spitale, pak shtpi kulture, pak biblioteka, muzeume e erdhe fmijsh, se sa pr burgje e stacione policie nuk ia kalon kush. Burg sot sht e gjith Kosova. T burgosurit kosovar kan krkuar kaher dhe krkojn edhe sot q t kthehen n Kosov. Pr kt krkes ata kan luftuar dhe po luftojn edhe tani, kan derdhur dhe po derdhin edhe gjak. Krkesa e tyre pr t mbajtur burgun n vendin e tyre, pr t derdhur djersn n tokn e tyre... sht e drejt dhe gjen prkrahjen e t gjithve. Krkesa e tyre sht edhe krkes e t gjith popullit. Lufts heroike t bijve, vllezrve e shokve tan q po treten npr burgjet e errta jugosllave duhet t'i bashkohet do kosovar i ndershm, duke krkuar me kmbngulje q T BURGOSURIT KOSOVAR T KTHEHEN N KOSOV! (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 3)

Shoku Enver Hoxha pr Kosovn

2-3. "...PLAG E HAPT Q KRKON SHRIM"

PJES NGA LIBRI "ME STALININ" KUJTIME Si shpjegova gjendjen e nder t marrdhnieve tona me Jugosllavin, veprimtarin armiqsore t tradhtarve jugosllav, organizimin prej tyre t bandave kriminale dhe futjen e ktyre banda ve n tokn shqiptare pr veprimtari diversioniste e sabotuese kundr vendit ton, i fola shokut Stalin pr politikn e terr or it t egr q ndjek klika e Titos ndej shqiptarve t Kosovs, Maqedonis e Malit t Zi. 32

- Jetojn shum shqiptar n Jugosllavi? m pyeti Stalini. - far besimi fetar kan? M tepr se nj milion shqiptar i thash. (Vishinski n kt ast shprehu habin e tij pr kt numr kaq t madh, q, me sa duket, nuk e kishte dgjuar m par), dhe vazhdova: Thuajse t gjith jan t fes myslimane. Si nuk jan asimiluar nga sllavt dhe 'lidhje mbajn shqiptart me banim n Jugosllavi me ata n Shqipri? -- pyeti prsri Stalini. Shqiptart q banojn n Jugosllavi i thash shokut Stalin n prgjigje t pyetjes s tij - n t gjitha kohrat jan shquar pr patriotizmin e zjarrt dhe lidhjet e fuqishme me atdheun dhe me bashkatdhetart e tyre. Ata kurdoher u jan kundrvn me forc prpjekjeve t ethshme ekspansioniste e asimiluese t reaksionarve serbomdhenj e sllavomdhenj dhe kan ruajtur me fanatizm identitetin e tyre shqiptar n do pikpamje. Aktualisht, klika e Titos ndjek n Kosov dhe n viset me popullsi shqiptare n Mal t Zi e Maqedoni t njjtn vij, dhe t njjtat metoda q kan prdorur t ngjashmit e tyre, car Aleksandri e t tjert n kohn e kaluar. Pr klikn e Beogradit, Kosova sht nj pik shum e dobt, prandaj ajo ushtron n Kosov nj terror t madh, largime n mas, arrestime dhe pun t detyruar, rekrutime n ushtri me forc si dhe shpronsime t nj numri t madh njerzish. Elementi shqiptar goditet posarisht n Jugosllavin titiste, sepse udhheqsit e tanishm jugosllav i njohin mir tiparet patriotike e revolucionare t popullsis shqiptare t atjeshme, e din mir se pr kt popullsi problemi nacional gjithmon ka qen dhe mbetet nj plag e hapt q krkon shrim. Prve ksaj, Kosova dhe viset e tjera me popullsi shqiptare n Jugosllavi jan br prej titistve qendra t rndsishme grumbullimi t kuislingve shqiptar, t banditve, t spiunve q, t instruktuar nga njerzit e UDB-s, prgatitin kundr vendit ton akte terroriste, diversioniste, sabotuese dhe sulme t armatosura. Klika e Beogradit ka vn n lvizje agjent t vjetr serb, anglez dhe amerikan si dhe agjent italian dhe gjerman, pr t mobilizuar reaksionin shqiptar t Kosovs dhe pr t organizuar me kt reaksion detashmente, t cilat, s bashku me banditt e tjer shqiptar, t hyjn n territorin ton dhe t shkaktojn turbullira. ... N vazhdim t biseds me shokun Stalin folm pr gjendjen e rnd n Partin Komuniste t Jugosllavis pas tradhtis s Titos, pr politikn antimarksiste, nacionaliste e shoviniste q ndiqte klika titiste kundr Shqipris e vendeve t tjera t demokracis popullore. N mnyr t veant un fola pr gjendjen e popullsis shqiptare n Kosov e n vise t tjera t Jugosllavis. Vija e Partis Komuniste t Jugosllavis ndaj Kosovs dhe viseve t tjera me popullsi shqiptare n Jugosllavi, i thash shokut Stalin, q nga fillimi i Lufts Antifashiste e gjer n lirim dhe akoma m tepr pas lirimit, ka qen dhe sht n pozita shoviniste e nacionaliste. Partia Komuniste e Jugosllavis, nse do t qe n pozita t shndosha marksiste-leniniste, duhej t'i kishte kushtuar rndsi t veant gjat Lufts Antifashiste Nacionallirimtare shtjes s popullsis shqiptare n Jugosllavi, pse ishte nj minoritet i madh n numr dhe ngjitur me kufirin shqiptar. Pikpamja jon n vitet e para t lufts ishte se shtja e s ardhmes s Kosovs dhe e viseve t tjera shqiptare n Jugosllavi nuk duhej ngritur gjat lufts, por shqiptart e Kosovs e t viseve t tjera shqiptare duhej t luftonin kundr fashizmit n kuadrin e Jugosllavis dhe mbas lufts ky problem do t zgjidhej nga t dyja partit motra, nga regjimet demokratike popullore q do t vendoseshin n Shqipri e n Jugosllavi, nga vet popullsia shqiptare e atjeshme. 33

shtja kryesore ishte q shqiptart e Kosovs e t viseve t tjera t Jugosllavis t ishin t sigurt e t bindeshin se, duke luftuar fashizmin krah pr krah me popujt e Jugosllavis, pas fitores do t ishin t lir e do t'u krijoheshin mundsit t vetvendosnin pr t ardhmen e tyre, pra t vendosnin vet nse do t bashkoheshin me Shqiprin apo do t qndronin n kuadrin e Jugosllavis si nj entitet me status t veant. Nj politik e drejt dhe parimore n kt drejtim do t bnte q popullsia e Kosovs dhe e viseve t tjera me popullsi shqiptare n Jugosllavi, pavarsisht nga reaksioni i egr dhe propaganda demagogjike fashiste, t mobilizohej me t gjitha forcat ne luftn e madhe antifashiste. Qysh n fillim t lufts ne ua shfaqm udhheqsve jugosllav mendimin ton se ata duhet ta mobilizonin popullsin shqiptare n frym patriotike, t lejonin q krahas flamurit jugosllav t mbanin edhe flamurin shqiptar, t mendonin pr pjesmarrjen n numr m t madh t elementit shqiptar n pushtetin e ri q do t krijohej n luft e sipr, t prkrahej e t zhvillohej te shqiptart si ndjenja e madhe e dashuris pr Shqiprin, atdheun e tyre, ashtu edhe ndjenja e vllazrimit me luftn e drejt t popujve t Jugosllavis, t krijohej dhe t forcohej bashkpunimi shum i ngusht i etave shqiptare t Kosovs me Luftn Nacionallirimtare t vendit ton, duke qen kto eta t Kosovs e t viseve t tjera t lidhura e t drejtuara nga Shtabi i Prgjithshm i Ushtris Nacionallirimtare t Jugosllavis etj. Por, si tregoi realiteti, vazhdova t'i parashtroj mendimin tim shokut Stalin, udhheqjes jugosllave nuk i leverdisnin kto krkesa t drejta e t domosdoshme, ndaj ajo jo vetm ishte e errt n deklaratat e saj me karakter parimor, por Titoja, edhe ne edhe ata shok jugosllav q i konsideronin t drejta kto krkesa, na akuzoi pr devijim nacionalist. Politika shoviniste e nacionaliste nga ana e udhheqjes jugosllave n Kosov e n viset e banuara nga shqiptart u intensifikua m tepr pas lufts, pavarsisht nga demagogjia dhe disa masa gjysmake, si qe hapja e ndonj shkolle shqipe, q ndrmori n fillim klika Tito-Rankovi. Sidoqoft n vitet e para pas lufts ne akoma e quanim Partin Komuniste t Jugosllavis nj parti motr dhe shpresonim se shtja e Kosovs dhe e viseve t tjera shqiptare do t gjente zgjidhjen e drejt sapo t krijohej momenti i prshtatshm. Ky moment menduam se u krijua n kohn e nnshkrimit t traktatit (sht fjala pr Traktatin e miqsis, t bashkpunimit dhe t ndihms reciproke midis Republiks Popullore t Shqipris dhe Republiks Federative Popullore t Jugosllavis, q nnshkrua n korrik t vitit 1946) me Jugosllavin dhe n at koh un ia shtrova Titos kt problem. Titoja m pyeti se 'mendoja un pr Kosovn. Kosova e viset e tjera me popullsi shqiptare n Jugosllavi, i thash un, jan toka shqiptare q fuqit e mdha padrejtsisht ia shkputn Shqipris; ato i prkasin Shqipris dhe duhet t'i kthehen Shqipris. Tani q ne jemi dy vende socialiste jan kushtet q ky problem t zgjidhet drejt. Titoja m tha: Jam dakord, ne e dshirojm kt, por tash pr tash nuk mund t bjm gj, sepse nuk e kuptojn dot serbt nj gj t till. N rast se nuk e kuptojn sot, i thash un, duhet ta kuptojn nesr. N kt moment shoku Stalin m pyeti se kur i kam njohur un Titon dhe udhheqsit e tjer jugosllav. Pasi i thash se i kam njohur pas lufts, n vizitn e par q bra n Beograd n vitin 1946, vazhdova: Problemi i Kosovs dhe i popullsis shqiptare me banim n vise t tjera t Jugosllavis, e ardhmja e tij mbetet nj shtje pr t ciln i takon t vendos vet populli i Kosovs dhe i viseve t tjera. Por ne, nga ana jon, pa ndrhyr kurrsesi n punt e brendshme t Jugosllavis, asnjher s'do t pushojm s prkrahuri t drejtat e vllezrve tan t nj gjaku me banim n Jugosllavi, ne do t ngrem zrin kundr 34

terrorit dhe politiks s shfarosjes q ndjek ndaj tyre klika e Tito-Rankoviit. N fund i thash shokut Stalin, se rreth ktij problemi u kemi drejtuar juve nj letr. Letrn tuaj e kam lexuar - m'u prgjigj shoku Stalin. - Jam i nj mendimi me ju, se shtjen e s ardhmes s tij e vendos e do ta vendos vet populli i Kosovs. Titoja, prve politiks antimarksiste q ka ndjekur ndaj Kosovs, vazhdoi shoku Stalin, ka dashur t aneksoj edhe vet Shqiprin. Kjo u duk haptazi kur Titoja u orvat t drgonte divizionet e tij n Shqipri. Ne e ndaluam nj veprim t till. Ne dhe ju e dim se njsit e ushtris jugosllave do t drgoheshin n Shqipri n ndihm t Koi Xoxes q ky, nprmjet forcave jugosllave, t likuidonte Shqiprin e lir dhe Qeverin Shqiptare. Titoja, i thash un, prfitoi riga fakti q Greqia n at periudh, n do rast, bnte provokacione n kufijt tan dhe kurdisi intrign se gjoja ne do t sulmoheshim n shkall t gjer nga Greqia se sulmi sht i afrt dhe prbn rrezik pr Shqiprin etj. Pas ksaj Titoja, n bashkpunim edhe me tradhtart Koi Xoxe e t tjer, me t cilt qe lidhur tinz, na propozoi q t drgonte forcat e veta ushtarake n Shqipri, pikrisht n Kor e pastaj edhe n Gjirokastr pr t na mbrojtur riga sulmi grek. Ne e kundrshtuam me forc kt propozim dhe menjher ju vum n dijeni edhe ju. Ishim t bindur se, nn maskn e divizioneve t ndihms, ai synonte t pushtonte Shqiprin dhe kjo ishte edhe prgiigjja q na erdhi nga ju n lidhje me njoftimin ton. Stalini me nj nnqeshje, ku dukej edhe zemrimi edhe ironia e thell, tha: Dhe tani Titoja na akuzon ne, sovjetikve, se gjoja ndrhyjm n punt e brendshme t Jugosllavis, se gjoja paskemi dashur t sulmojm Jugosllavin! Jo, ne kurr as kemi dashur e as mund t na shkoj ndr mend nj gj e till, sepse ne jemi marksist-leninist, jemi nj vend socialist, dhe s'mund t veprojm ashtu si mendon e vepron Titoja. Un, mendoj vazhdoi shoku Stalin q edhe n t ardhmen ne, si marksistleninist, t'i godasim veprimet dhe pikpamjet antimarksiste t Titos e t udhheqjes jugosllave, por e theksoj, n asnj mnyr s'duhet t ndrhyjm n punt e tyre t brendshme. Kjo s'do t ishte marksiste. Kt shtje ta shikojn komunistt jugosllav dhe populli jugosllav; atyre u takon t zgjidhin problemet e t sotmes dhe t s ardhmes s vendit t tyre. N kt kuadr e shoh un edhe problemin e Kosovs e t popullsis tjetr shqiptare me banim n Jugosllavi. Ne s'duhet t lm asnj shteg q armiku titist t na akuzoj pastaj se gjoja luftn ton e bjm pr prishjen e Federats Jugosllave. Ky moment sht delikat dhe do trajtuar me shum kujdes, pse Titoja, duke thn: Ja, krkojn t na coptojn Jugosllavin, jo vetm grumbullon reaksionin, por prpiqet t trheq n ann e tij edhe elementt patriot. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 4-5) Me rastin e 80 vjetorit t lindjes

2-4. SHTJA PR T CILN LUFTOI ALI KELMENDI DO T TRIUMFOJ EDHE N KOSOV

Nga Kadri Zeka Para do kohe, populli shqiptar prkujtoi me respekt t madh, me rastin e 80 vjetorit t lindjes, birin e lavdishm t Kosovs dhe gjith Shqipris, antarin e Kominternit, shokun e Dimitrovit e Telmanit, militantin e shquar komunist, Ali Kelmendin. 35

Qysh n fmijri Ali Kelmendi ndjeu thell peshn e rnd t robris dhe n mosh fare t re ai iu bashkua lufts pr liri. Nn udhheqjen e tribunit t vegjlis, Bajram Currit, ai luftoi me trimri kundr armiqve t Kosovs dhe gjith Shqipris. Lufta kundr pushtuesve t huaj ishte nj shkoll e madhe pr edukimin patriotik e revolucionar t Ali Kelmendit. I ndjekur nga shovinistt jugosllav, Aliu detyrohet t kaloj n Shqipri, ku s bashku me t rinjt prparimtar t asaj kohe, zhvilloi nj veprimtari t gjer kundr regjimit feudoborgjez dhe shquhet si lufttar i vendosur dhe organizator i talentuar n luftn pr fitoren e forcave demokratike n Shqipri. Ai mori pjes me arm n dor n Revolucionin Demokratik t Qershorit q prmbysi regjimin e urryer t satrapit Ahmet Zogu. Kur reaksioni shqiptar, me ndihmn e krajlit t Jugosllavis dhe reaksionit ndrkombtar, prmbysi qeverin demokratike dhe vendosi prsri regjimin anadollak zogollian, Ali Kelmendi ishte nga t part q e kuptoi t vrtetn e madhe se liria e demokracia e vrtet mund t fitohen vetm kur vet populli merr fatet e tij n duart e veta dhe vetm kur lufta e tij udhhiqet nga nj udhheqje e sigurt dhe besnike, q mund t jet vetm nj parti e vrtet komuniste. Pr kt qllim t madh punoi dhe luftoi Ali Kelmendi, gjat gjith jets s tij. Veprimtarin revolucionare Ali Kelmendi nuk e pushoi as jasht Atdheut, ku u detyrua t emigroj, i ndjekur nga reaksioni zogollian. Atje ai u edukua dhe u kalit si militant komunist, bri n pun t madhe pr sqarimin dhe bashkimin e emigrantve shqiptar. N mars t vitit 1924, ai pranohet antar i Grupit Komunist shqiptar, t themeluar n Bashkimin Sovjetik. Nj vit m von Ali Kelmendi kthehet n Shqipri dhe menjher i prvishet puns pr prhapjen e ideve t marksizm-leninizmit dhe organizimin e lvizjes puntore e komuniste. N Shqiprin e athershme, Aliu gjeti terren t favorshm pr nj pun t till, q i detyrohej, si shkruante ai, "karakterit t gjall dhe t papajtueshm t lufts s popullit shqiptar kundr regjimit nga njra an dhe nga ana tjetr, tradhtis, pavendosmris dhe pasivitetit t politikanve t drejtimeve tjera". Si detyr t par Aliu i shtroi vetes formimin e nj grupi komunist me nj qendr t vetme, e cila do ta drejtonte gjith lvizjen komuniste n Shqipri dhe do ta prgatiste terrenin pr formimin e Partis Komuniste, pa t ciln nuk mund t bhej fjal as pr liri e pavarsi t vrtet dhe as pr demokraci e socializm. Grupi Komunist i Kors q vepronte n at koh kishte t meta serioze n punn e tij, kurse, nga ana tjetr, elementt antimarksist q kishin infiltruar brenda grupit e dmtonin shum veprimtarin e tij. Ali Kelmendi mori kontakt me komunistt e ktij grupi dhe e ndihmoi at t dilte nga gjendja n t ciln ndodhej. Udhzimet e tij pr shtrirjen e veprimtaris ndr masat popullore n t gjith Shqiprin dhe sidomos ndr puntort, pr kombinimin e puns legale me at ilegale, pr punt n radht e shoqrive legale t puntorve e zejtarve, pr sigurimin e literaturs marksisteleniniste, studimin dhe prvetsimin e saj nga komunistt dhe puntort, pr hedhjen n aksionet konkrete revolucionare etj. i hapn Grupit Komunist t Kors perspektiva t reja e t qarta. Komunistt e Grupit t Kors dhe t grupeve t tjera komuniste q u ngritn me iniciativn e tij, u lidhn m mir me masat dhe formuan shoqri t ndryshme t puntorve dhe zejtarve, organizuan nj varg grevash e demonstratash an e knd Shqipris dhe morn pjes aktive n Kryengritjen antizogiste t Fierit. Kto aksione Ali Kelmendi i vlersonte si "pagzimi i par i zjarrit dhe guri i provs" pr komunistt shqiptar. Ali Kelmendi bri nj pun t madhe pr njohjen nga komunistt shqiptar t direktivave t Kominternit dhe zbatimin e tyre n mnyr krijuese dhe n prshtatje me 36

kushtet konkrete n Shqipri. Ai propagandoi gjersisht direktivn e Kominternit pr krijimin e Frontit popullor antifashist, t cilin front ai e kuptonte si bashkim luftarak t masave popullore, t t gjith patriotve, demokratve e antifashistve t vrtet, nn udhheqjen e nj pararoje t vrtet komuniste. Ali Kelmendi ishte patriot i flakt, por ai ishte edhe nj internacionalist i vrtet dhe konsekuent. Ai njihej dhe bashkpunonte me komunist nga vendet e ndryshme t Evrops e Ballkanit dhe ishte shok i ngusht i udhheqsve t mdhenj proletar, Gergj Dimitrovit dhe Ernest Telmanit. Shpirtin e tij t madh internacionalist, ai e dshmoi edhe me punn e madhe q bri pr organizimin e drgimit t komunistve e antifashistve shqiptar n ndihm t popullit spanjoll, ku ishte i gatshm t shkonte edhe vet, me gjith se ishte i smur rnd. Puna e madhe q bnte Ali Kelmendi dhe cilsit e rralla prej komunisti t vrtet bn q ai t fitonte dashurin dhe respektin e t gjith komunistve t vrtet shqiptar dhe urrejtjen e renegatve e trockistve si Niko Xoxe, Zai Fundo etj. Ndaj armiqve, tradhtarve dhe deviatorve t ndryshm ai nuk kishte mshir dhe i luftonte e demaskonte me ashprsin m t madhe. N luftn konsekuente q bri kundr elementve deviacionist dhe pikpamjeve t tyre antimarksiste, Ali Kelmendi ndihmoi komunistt e vrtet shqiptar t gjenin rrugn e drejt pr realizimin e qllimeve t tyre. Para largimit nga Shqipria ai takohet edhe me shokun Enver Hoxha, tek i cili ai pa q n fillim nj marksist-leninist t aft, t pjekur e t vendosur. Duke par se ndjekjet, krcnimet, burgosjet e internimet nuk mund ta ndalnin aktivitetin revolucionar t Ali Kelmendit, qeveria zogiste e dboi at nga Shqipria. Vuajtjet dhe mundimet e shumta e lodhn aq shum Aliun, sa q u smur rnd nga tuberkulozi. Por, aktivitetin e tij revolucionar ai nuk e pushoi pr asnj ast, deri sa mbylli syt prgjithmon, n moshn m t mir, m 11 shkurt 1939. Emri i Ali Kelmendit ishte i njohur jo vetm pr komunistt shqiptar, por edhe pr komunistt e vendeve tjera. I madh ishte Aliu yn e madhshtor u b edhe varrimi i tij. Pos emigrantve t shumt shqiptar, n t morn pjes dhe vun kurora mbi arkivolin e tij edhe prfaqsues t Kominternit, t proletariatit francez, italian, jugosllav, grek, bullgar, rumun, polak etj. q ishte shprehje e dashuris dhe respektit t tyre pr Ali Kelmendin, "udhheqsin e komunistve shqiptar". Ali Kelmendi vdiq, por shtja pr t ciln luftoi ai ishte e pavdekshme. Komunistt shqiptar, shokt dhe nxnsit e Ali Kelmendit nn udhheqjen e shokut Enver Hoxha, themeluan m 8 Nntor 1941 Partin Komuniste Shqiptare dhe realizuan kshtu ndrrn e madhe t Ali Kelmendit pr t'i siguruar popullit shqiptar nj udhheqje t sigurt. I bashkuar si nj trup rreth Partis, populli shqiptar u ngrit n Luftn antifashiste nacionallirimtare, dboi pushtuesit nazi-fashist, prmbysi pushtetin e klasave shfrytzuese dhe vendosi pushtetin popullor, diktaturn e proletariatit. Shqipria, t cils Ali Kelmendi ia kushtoi gjith jetn, nn udhheqjen e Partis dhe shokut Enver, sht br sot nj kopsht i lulzuar, Kshtjell e pamposhtur e socializmit, Atdhe pr t gjith komunistt e vrtet t bots. Shqipria Socialiste sht br ashtu si e ndrronte biri i saj i madh, Ali Kelmendi. Partia e puns e ka vlersuar lart veprn revolucionare t Heroit t Popullit, Ali Kelmendi, njrit nga flamurtart e par t ideve t komunizmit n Shqipri. Duke muar rolin e tij t madh, shoku Enver Hoxha ka thn: "Shoku yn i shquar, Ali Kelmendi, vazhdimisht i persekutuar, i torturuar, i burgosur, i internuar nga regjimi i Zogut, ka dhn nj kontribut t madh pr lvizjen komuniste; ai e orientoi n nj vij t drejt grupin e Kors dhe gjith komunistt, me t cilt merrte kontakt, i msonte dhe i edukonte. Ai ndihmoi pr organizimin e shndosh t puns n lvizjen puntore." 37

shtja pr t ciln Ali Kelmendi shkriu t gjitha energjit e tij, triumfoi n RPS t Shqipris por jo edhe n Kosovn e tij t dashur. Tradhtia e poshtr e revizionistve titist dhe disa sahanlpirsve shqiptar bri q populli martir i Kosovs dhe viseve tjera shqiptare n Jugosllavi, megjith gjakun q derdhi si lum t mbetej prsri n robri, n shtypje e shfrytzim t egr, n errsir, skamje e mjerim. Armiqt dhe tradhtart jan munduar ta bjn popullin ton t robruar q ta harroj birin e tij t shtrenjt dhe shtjen e madhe pr t ciln punoi dhe luftoi ai. Por ktij qllimi t poshtr ata nuk do t'ia arrijn kurr. Emri dhe vepra e Ali Kelmendit jan t gjall dhe t shtrenjt n zemrat e gjith klass puntore, patriotve e komunistve t Kosovs, jan burim i madh frymzimi n luftn e madhe t popullit ton pr liri e socializm. Populli heroik i Kosovs, i prir nga bijt e tij marksist-leninist, vazhduesit e vrtet t rrugs s Ali Kelmendit, do t ngritet prsri dhe me gjakun e tij do ta bj Kosovn t lir dhe socialiste, ashtu si e dshironte edhe biri i saj dhe i gjith Shqipris, Ali Kelmendi. shtje pr t ciln punoi dhe luftoi Ali Kelmendi do t trumfoj patjetr edhe n Kosov. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 6-7)

2-5. JEMI SHQIPTAR E ASGJ TJETR

Nga Hydajet Hyseni onju shqyptar prej gjumit onju Tgjith si vllazn ni bes shtrngonju E mos shiqoni kisha e xhamia Feja e shqyptarit asht shqyptaria Si sht njoftuar edhe zyrtarisht, gjat gjysms s par t muajit prill, n Jugosllavi do t bhet regjistrimi i prgjithshm i popullsis ( i pesti me radh pas lufts) Kto regjistrime, regjimi titist i ka br gjithmon pr hesape t vetat dhe me qllime t caktuara politike. Pos, tjerash, revizionistt jugosllav i kan shfrytzuar ato edhe pr qllime t poshtra antikombtare. Me an t mashtrimeve, presioneve, spekulimeve e falsifikimeve t ndryshme ata kan br q gjat do regjistrimi shum shqiptar t mos regjistrohen fare ose t regjistrohen jo shqiptar, por turq, musliman, serb, maqedonas e malazez. N kt mnyr numri i shqiptarve n Jugosllavi, sipas statistikave, ishte gjithmon shum m i vogl se numri i tyre i vrtet. SHQIPTART NUK JAN JUGOSLLAV Qllime t tilla padyshim q fshihen edhe pas regjistrimit t prillit. Jo rastsisht, n shtypin jugosllav, ka koh q sht shtruar shtja e deklarimit t pjestarve t kombeve t ndryshme si jugosllav. Propaganduesit dhe prkrahsit e nj deklarimi t till mundohen ta arsyetojn at me przierjen e popullsis n Jugosllavi, me ndjenjn e patriotizmit jugosllav, me rndsin q do t kishte nj deklarim i till pr forcimin e vllazrim-bashkimit etj., etj., por, n t vrtet, pas ides pr tu deklaruar jugosllav fshihen qllime t rrezikshme shoviniste e reaksionare. Shovinistt serbomdhenj gjithmon jan prpjekur pr nj Jugosllavi unitariste, ku nuk do t kishte kombe e kombsi t ndryshme, por t gjith do t ishin e do t quheshin jugosllav ; e dihet pastaj se e kujt do t ishte nj Jugosllavi e till. Qllime t tilla shoviniste ka edhe krkesa q n regjistrimin e popullsis njerzit n vend t prkatsis s tyre kombtare t shnojn jugosllav. 38

N pamje t par duket (dhe revizionistt ln t kuptohet kshtu) sikur kjo shtje sht shtruar pa ndonj qllim t keq dhe jo nga ndonj organ a personalitet shtetror, por si mendime dhe dshira spontane t lexuesve e individve t ndryshm nga radht e masave. Por, n fakt, po ta shikosh thell kt shtje del art se ajo jo vetm sht organizuar, por edhe burimi i ktij helmi gjindet n qarqet reaksionare t udhheqjes s lart t Jugosllavis revizioniste. Vet kryeministri Tito, n intervistn e tij t fundit me rastin e Dits s Republiks dhn gazets Mlladost, theksonte se i kishte plqyer shum, kur qysh para dhjet vitesh kishte lexuar se t rinjt n numr t madh deklarohen pr Jugosllavin ( za Jugosllovenstvo) ne t gjith, n t njjtn koh, shtonte ai, jemi jugosllav? Ndrsa shtypi jugosllav, duke u mbshtetur n kto deklarime avangarde t Titos shkon edhe m larg, duke theksuar se do deklarim tjetr (d.m.th. jugosllav) do t ishte i zbeht dhe pothuajse i parndsishm?! Por, nuk sht shtje e Titos dhe e klyshve t tij se si do t deklarohen popujt jugosllav. Ajo sht shtje e vet ktyre popujve dhe ata me siguri nuk do lejojn t bien n kurthet e rrezikshme q u ngrehin shovinistt. Aq m pak mund t shiten ktu kshilla avangarde tek shqiptart n Kosov dhe n viset e tjera shqiptare n Maqedoni, Serbi e Mal t Zi. J u g o s l l a v do t thot s l l a v i j u g u t, e dihet botrisht se ne jo vetm nuk jemi sllav t jugut, por nuk jemi fare sllav. Ne nuk jemi sllav t jugut, por jemi shqiptar t veriut. Fakti se ne jemi t pushtuar nga Jugosllavia, ktu nuk ndryshon asgj. N trojet tona kan ardhur e kan shkuar shum pushtues, por ne kemi qen dhe kemi mbetur shqiptar. Prandaj, t deklarohet n fardo mnyre nj shqiptar jugosllav, kjo do t thot q ai t mohoj gjakun e tij shqiptar, t mohoj prejardhjen e tij, t mohoj gjuhn shqipe do t thot t mos jet m shqiptar. E t mohosh at q t part tan e kan ruajtur n shekuj me aq shum gjak e sakrifica, sht nj ligsi dhe poshtrsi e madhe. Shqiptar t till sot ka shum pak dhe, nse ka ndonj ai meriton urrejtjen dhe prbuzjen m t madhe t t gjithve. Mjer nnat q kan lindur shqiptar t till. T MOS NGATRROHEN KOMBI DHE FEJA Ashtu si n t kaluarn armiqt e popullit ton do t prpiqen q ne shqiptart t deklarohemi si turq ose musliman, duke e ngatrruar me qllim prkatsin kombtare me at fetare. Por, kombi dhe feja nuk jan e njjta gj. Kur, n regjistrim krkohet prkatsia kombtare, kjo nuk ka t bj fare me besimin fetar q kan banort, por me kombin e tyre, me gjakun q kan, me gjuhn, zakonet etj. Nse nj shqiptar deklarohet se sht turk apo musliman kjo nuk don t thot se ai u shkrua si besimtar i fes islame, por llogaritet se nuk sht shqiptar, por pjestar i nj kombi tjetr, i kombit turk, boshnjak (musliman) etj. Ata q regjistrohen kshtu bjn vetm q t zvoglohet numri i vrtet i shqiptarve n Jugosllavi e mu kt e dshirojn armiqt e popullit ton. Regjistrimi q do t bhet nuk sht nj regjistrim i thjesht i popullsis, nuk sht vetm nj shtje statistike e demografie, por sht edhe nj shtje me rndsi t madhe politike pr t ardhmen. Prandaj, ne u bjm thirrje t gjith shqiptarve t ndershm n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi q t mos mashtrohen nga propaganda e rrezikshme e armiqve tan, q n shekuj jan munduar t na zhdukin e shkombtarizojn. Ne shqiptart e Kosovs, Maqedonis, Serbis dhe Malit t Zi nuk jemi as jugosllav, as turq dhe as musliman ( boshnjak), prandaj asnj shqiptar nuk duhet t deklarohet i till. Ne jemi vetm shqiptar dhe n rubrikn ku shnohet 39

prkatsia kombtare, t gjith duhet t shkruajm vetm fjaln e dashur shqiptar dhe asgj tjetr. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 7)

2-6. HAPAT KILOMETR T SHQIPRIS SOCIALISTE

Nga Jakup Krasniqi ndrrat shekullore t popullit shqiptar pr liri, pavarsi e prparim shoqror u bn realitet vetm me fitoren e revolucionit popullor dhe vendosjen e diktaturs s proletariatit n Shqipri. Shqipria e para lirimit ishte vendi m i prapambetur n Evrop si n pikpamje ekonomike ashtu edhe n at arsimore, kulturore, sociale e shndetsore. Populli jetonte n skamje e mjerim, kurse pasurit e tij i shfrytzonin e i grabitnin t huajt dhe regjimi satrap i Zogut. lirimi e gjeti Shqiprin n nj gjendje t rnd e t vajtueshme. Ekonomia e prapambetur shqiptare, gjat lufts u shkatrrua plotsisht. Pr industri as q mund t bhej fjal, sepse edhe ato pak objekte industriale, miniera etj. kishin dalur jasht prdorimit. U shkatrruan rrug e ura, fshatra e qytete. Nga 2500 fshatra e qytete, sa kishte Shqipria, 1850 u rrnuan e dmtuan nga lufta. Partia dhe pushteti i ri, n vitet e para t lirimit, prve vshtirsive e pengesave tjera u desht t prballonin edhe veprimtarin sabotuese e armiqsore t angloamerikanve, revizionistve titist etj. t cilt donin ta zhduknin fare Shqiprin e re socialiste. Por, populli yn patriot, i mobilizuar si n epopen e lavdishme t Lufts Nacionallirimtare, me vullnet t elikt, i udhhequr nga Partia Komuniste Shqiptare (sot PPSH), i hyri veprs s madhe t ndrtimit t socializmit n Shqipri. Kshtu, vetm pr dy vjet u zhdukn pasojat e rnda q la lufta kudo n Shqipri. Vetm 36 vjet kan kaluar prej atyre kohve t vshtira, por transformimet q kan ndodhur n Shqiprin socialiste mund t maten vetm me shekuj. Shqipria, dikur e varfr dhe e prapambetur, Shqipria e kandilit, smundjeve dhe legjendave t misrit, sot sht shndrruar n vend socialist me ekonomi t zhvilluar e dinamike, me nivel arsimor e kulturor t lart dhe me nj mbrojtje t fuqishme e t sigurt. Shqipria socialiste ka sot nj ekonomi t zhvilluar q nuk i njeh asnj nga plagt e ekonomive kapitaliste e revizioniste si krizat, inflacionin, ngritjen e mimeve, papunsin e kurbetin, rnien e prodhimit, borxhet e plag t tjera. Industria e sotme shqiptare sht nj industri e zhvilluar dhe shumdegshe. Krahasuar me vitin 1938, n vitin 1960 prodhimi i qymyrgurit, p.sh. u rrit 86,6 her, kurse n vitin 1979 mbi 400 her. Prodhimi i kromit u shtua, m 1960 dhe 1979 kundrejt vitit 1938, respektivisht 38,7 her dhe 176 her, i bakrit 12 dhe 336 her i hekur nikelit 3, 6 dhe 353 her etj. Zhvillim t shpejt dhe t pandrprer ka pasur edhe energjetika. Prodhimi i energjis elektrike n vitin 1979 kundrejt vitit 1938 sht rritur 322 her, kurse vetm ajo q prodhohet nga hidrocentralet, 580 her. Duke marr pr baz vitin 1938, prodhimi i prgjithshm industrial m 1979 ishte 125 her m i madh. I gjith prodhimi industrial i viti 1938 sot realizohet pr m pak se tri dit. Gjat pesvjearit t fundit u ndrtuan e u vun n shfrytzim shum vepra t rndsishme t industris shqiptare. Kto dit prfundoi ndrtimi i Hidrocentralit t madh "Drita e Partis", kurse disa reparte t Kombinatit Metalurgjik, ka koh q jan vn n shfrytzim. Nga ky kombinat, qysh moti doli giza dhe eliku i par i marks shqiptare, kurse tash, aty, prodhohen rreth 50 lloje eliqesh. N Kombinatin e autotraktorve "Enver Hoxha", n vitin 1978 u prodhua traktori i par shqiptar e s shpejti do t prodhohet edhe kamioni. Ktyre gjiganteve iu shtuan edhe fabrika e 40

pasurimit t hekur-nikelit n Gurin e Kuq, Uzina e pasurimit t bakrit n La, Uzina e plastmasit n Lushnje, Kombinati Poligrafik n Tiran, Fabrika e letrs n Lezh, Uzina e prpunimit t thell t Nafts n Ballsh etj. etj. Zhvillim t hovshm, gjat viteve t pushtetit popullor pati edhe industria e materialit ndrtimor, e cila n vitin 1979, kundrejt vitit 1938 sht rritur 263 her. Krejt e re n Shqiprin socialiste sht industria kimike, e cila pr her t par ka filluar prodhimin n vitin 1950 dhe q sot sht br nj industri e zhvilluar dhe komplekse. Shqipria sot eksporton shum artikuj industrial e bujqsor. N vitin 1980 rreth 70 pr qind t eksportit shqiptar e prbnin mallrat e prpunuara dhe gjysm t prpunuara. Sot Shqipria eksporton naft, energji elektrike, tela bakri, krom (me eksportin e kromit Shqipria z nj ndr vendet e para n bot), prodhime t industris mekanike, prodhime bujqsore e blegtorale, prodhime kimike, imento etj. Eksporti shqiptar sht n rritje t vazhdueshme dhe mbulon krejtsisht importin. Shqipria nuk njeh deficite tregtare. Krahas industris, nj zhvillim t hovshm nga pesvjeari n pesvjear, nga viti n vit, ka pasur edhe bujqsia, baza e ekonomis socialiste. Me kolektivizimin e prgjithshm t bujqsis u krijua baza e ekonomis socialiste edhe n fshatin shqiptar. Zhvillimi aq i vrullshm i industris shqiptare nuk do t ishte i mundshm pa zhvillimin e shpejt t bujqsis n baza socialiste. Shqipria socialiste ka shnuar suksese t mdha n zhvillimin dhe intensifikimin e bujqsis. Rritje e ndieshme sht shnuar n prodhimin e drithrave t buks, t bimve industriale, n blegtori, pemtari etj. Fitore e madhe historike pr Shqiprin sht sigurimi i t gjith buks n vend. Shqipria nuk blen m buk nga vendet e tjera. Viti 1980 sht viti i pest q prodhimi i drithrave plotson nevojat e vendit, bile edhe eksportohet. Zhvillimi i bujqsis sht i kundrt me at q po ndodh n vendet borgjeze e revizioniste, ku bujqsia sht n kriz t rnd dhe shkatrrim t vazhdueshm. N RPS t Shqipris fshati rritet e lulzon do dit, diferencat e tij me qytetin zvoglohen vazhdimisht. Sot n Shqipri ka 2,5 her tok t punueshme m shum se n vitin 1938, kurse 60 pr qind e saj ujitet dhe me kto Shqipria z nj ndr vendet e para n bot. Partia dhe pushteti popullor i kan kushtuar dhe i kushtojn nj kujdes t veant arsimit e kulturs s popullit. Rrjeti i shkollave t t gjitha kategorive, i shtpive t kulturs, bibliotekave, muzeumeve e institucioneve tjera arsimore e kulturore sht shtrir n t gjith vendin. Brenda vitit, n Shqipri, botohen 10 milion e 500 mij ekzemplar librash, ose rreth katr ekzemplar pr banor. Libri shqiptar shkon n 34 vende t bots, ndrsa gazetat e revistat shqiptare shiten n mbi 60 vende. Krahas arsimit e kulturs, hapa t mdhenj prpara ka br edhe shndetsia. Shqipria feudoborgjeze ishte e njohur si vend i smundjeve t shumta, kurse epidemit e ndryshme shpesh bnin krdin n popull. N vitin 1938 Shqipria kishte gjithsejt 122 mjek, e edhe ata punonin kryesisht n qytete. Nj mjeku i takonin ather, mesatarisht, jo m pak se 8500 banor, kurse sot Shqipria ka nj mjek e stomatolog pr vetm 579 banor. (N komunn e Prizrenit, q n Kosov konsiderohet e zhvilluar, nj mjeku i takojn 4800 banor.) N Shqiprin socialiste kontrollimi, shrbimi mjeksor dhe kurimi jan falas pr t gjith popullin. Ky sht nj tregues tjetr q dshmon se shteti socialist do gj e bn pr t mirn e popullit. Bashk me jetn e re socialiste q po lulzon kudo n Shqipri, po formohet e kalitet njeriu i ri socialist, me ide e mendime t reja revolucionare, me botkuptim t ri e me moral t lart komunist. Partia dhe shteti shqiptar gjat gjith kohs i kan kushtuar dhe i kushtojn kujdes t madh edukimit e formimit t njeriut t ri, krijuesit e farktuesit 41

t t gjitha fitoreve. Formimi i njeriut t ri, me t drejt, vlersohet si njra nga fitore kryesore t Shqipris socialiste. Arritjet e rndsishme n industri, bujqsi e n sektort e tjer t ekonomis kan br q t realizohet me sukses politika e Partis pr ngritjen e mirqenies s popullit. Prmirsimi i vazhdueshm i mirqenies materiale e kulturore t masave sht nj nga qllimet m t larta t rendit socialist. Shqipria socialiste sht i vetmi vend n bot pa taksa e tatime. Ajo sht i vetmi vend ku mimet jo vetm q nuk ngriten, por ulen vazhdimisht, kurse t ardhurat dhe standardi jetsor njohin vetm ngritje t pandrprer. Kujdesin e Partis dhe shtetit shqiptar pr popullin e tregoi edhe rasti i trmetit t 15 prillit t vitit 1979. Nn parulln revolucionare "nj pr t gjith e t gjith pr nj", vetm gjat pes muajve, u meremetuan jo m pak se 14 mij e 522 shtpi banimi dhe 165 objekte t ndryshme ekonomike e shoqrore, si shkolla, kopshte, erdhe, shtpi kulture, qendra shndetsore etj. Shtpit e reja q u ndrtuan me shpenzime t shtetit, iu dhan falas, si pron personale, t gjith banorve t goditur nga trmeti. Krejt ndryshe ndodhi n viset e goditura nga i njejti trmet n Mal t Zi, ku popullsia, sidomos ajo shqiptare, jo vetm nuk u ndihmua, por edhe pengohet t'i rindrtoj shtpit e rrnuara. (N qytetin e Ulqinit, ku as pr s afrmi nuk jan zhdukur pasojat e trmetit, nn pretekstin e "urbanizimit" t qytetit, banort nuk mund t ndrtojn ose t meremetojn shtpit, por detyrohen t marrin rrugn e hidhur t kurbetit.) T shumt e t egr kan qen armiqt q jan prpjekur dhe prpiqen ta ndalin marshimin e Shqipris socialiste, por gjithmon kan dshtuar e do t dshtojn me turp para unitetit t elikt Parti-popull. Kt fat e kan psuar t gjith armiqt e Shqipris q nga imperialistt anglo-amerikan e deri te revizionistt titist. Kta armiq t trbuar t marksizm-leninizmit, revolucionit e socializmit, kan vendosur sot nj bllokad t egr e t gjithanshme ndaj atdheut ton t dashur, por nuk ka forc n bot q ta ndal marshimin e tij fitimtar drejt ndrtimit t plot t shoqris socialiste n Shqipri. Shqipria sht vendi i vetm n bot, ku valvitet i lir flamuri i kuq i Marksit, Engelsit, Leninit e Stalinit, ku forcohet do dit e m shum diktatura e proletariatit. Vetm nn flamurin e lavdishm t marksizm-leninizmit dhe nn udhheqjen e urt e largpamse t Partis s madhe t Puns, mund t arrinte Shqipria jon suksese t tilla madhshtore. Populli yn n Shqiprin socialiste punon, ndrton dhe mbron socializmin duke e mbajtur n njrn dor kazmn e n tjetrn pushkn, Nn udhheqjen e urt t Partis, me besim t plot n forcat e veta, me vullnet e optimizm revolucionar dhe me vendosmrin pr t ecur kurdoher prpara ai po e mbyll vitin 1980 me nj bilanc t pasur fitoresh t reja n t gjitha fushat, duke e br Atdheun edhe m t bukur, m t begatshm e m t fort. Me mbylljen e ktij viti, Shqipria mbyll me sukses planin e saj t gjasht pesvjear. Nga pesvjeari n pesvjear, Shqipria ngjiti shkallt e socializmit, ndrtoi vendin, ngriti at ekonomi t fuqishme, at industri t zhvilluar e shumdegshe, at bujqsi moderne socialiste e at mbrojtje t pathyeshme. N kohn kur ekonomia e bots kapitaliste e revizioniste vuan nga plag t pashrueshme dhe shkatrrimtare, ekonomia shqiptare ecn me ritmet e rritjes s vazhdueshme. Nga viti 1950 e gjer m sot, produkti i prgjithshm shoqror sht rritur 3,2 her m shpejt se rritja e popullsis. T ardhurat kombtare jan rritur 2,7 her m shpejt, prodhimi i prgjithshm bujqsor 2 her m shpejt se rritja e popullsis. Vetm gjat viteve 1979/1980, kur Shqipria nuk merrte asnj ndihm e kredi nga jasht, produkti shoqror 42

u rrit mesatarisht 6,3 pr qind, kurse prodhimi industrial u rrit me ritm mesatar vjetor prej 8,1 pr qind. Edhe gjat pesvjearit t ardhshm, t shtatit me radh, populli yn n Shqiprin socialiste do t mobilizohet dhe do t realizoj me sukses detyrat e caktuara pr zhvillimin ekonomiko-shoqror t vendit dhe mbrojtjen e Atdheut. Viti 1980 sht viti i par i Pesvjearit t shtat, i cili hartohet duke u mbshtetur krejtsisht n forcat e veta dhe pa asnj ndihm e kredi t huaj. Ky plan do t jet plani m madhshtor q ka hartuar gjer m tani Shqipria. Ai parasheh t ndrtohen vepra industriale, bujqsore, arsimore, kulturore, shndetsore etj. aq sa jan ndrtuar gjat katr pesvjearve t par t marr s bashku (1950-1970). Viti 1981 do t jet me siguri vit i fitoreve t reja, akoma m t mdha. Grushtbashkuar rreth Partis dhe Komitetit t saj Qendror me shokun Enver Hoxha n krye, populli heroik shqiptar do t shkoj duarplot e balllart n Kongresin 8-t t Partis s lavdishme t Puns. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 8-9)

2-7. KRIZ E DEGJENERIM N JUGOSLLAVIN TITISTE

Nga Berat Luzha Jugosllavia titiste sht mbrthyer sot nga nj kriz e thell dhe e gjithanshme. Kjo kriz sa vjen e thellohet duke e br kshtu jetn e masave popullore gjithnj e m t vshtir e t padurueshme. N kt kriz kaq t thell sistemin anarko-sindikalist "vetadministrues" jugosllav e solli zhvillimi n rrug kapitaliste i ekonomis dhe i sferave t tjera t jets. Si rrjedhim, sistemi jugosllav vuan nga plag t njejta e t pashrueshme t sistemit kapitalisto-revizionist botror. Rnia e prodhimit n shum deg dhe anarkia n prodhim, ngritja e prditshme e mimeve, ngritja e shpejt e kostos s jetess s masave popullore, inflacioni i paprmbajtur, papunsia dhe emigracioni i shfrenuar i krahut t lir t puns jasht shtetit, borxhet deri n fyt, konkurrenca e egr n treg, zhvillimi jo i barabart, kaosi politik e ideologjik, grindjet e konfliktet pr pushtet, shthurja morale, mnyra kapitaliste e jetess, etj. jan disa nga pamjet e shmtuara t krizs s gjithanshme q e ka mbrthyer Jugosllavin titiste prej kohsh. Karakteristik e ekonomis jugosllave sht jo vetm zhvillimi i dobt e disproporcional, por edhe mosrealizimi i planeve t prodhimit e humbjet prdit e m t mdha. Gjat vitit 1979 ekonomia jugosllave kishte rreth 19 miliard dinar humbje, q ishin 23 pr qind m t mdha se ato t nj viti m par. Ndrkaq, vetm pr nnt muajt e par t vitit 1980 humbjet kapnin shumn prej 20,3 miliard dinarsh (30 pr qind m tepr se n periudhn e njejt t vitit 1979). Kto humbje u krijuan n degt dhe sektort m t rndsishm t ekonomis, si n metalurgjin e zez dhe at t ngjyrosur, n industrin ushqimore e at t jometaleve, bujqsi etj. Humbjet e vazhdueshme dhe gjithnj n rritje bien mbi kurrizin e puntorve dhe t masave tjera punonjse. Pr t'i zhdukur humbjet, ndrmarrjet futen n borxhe t reja te bankat, apo i harxhojn rezervat e tyre t fundit, i ulin pagat e puntorve etj. Megjithat humbjet e vitit 1979 u mbuluan vetm 84 pr qind (m se 90 pr qind e mjeteve pr mbulimin e humbjeve kan qen kredi "sanuese" t bankave me afate t shkurtra kthimi e kamata t larta). Bankat jan faktor vendimtar dhe dirigjues n ekonomin jugosllave. Kshtu, shpeshher ato duke par gjendjen e vshtir n ndrmarrje, nuk u lejojn atyre kredi 43

"sanuese". Prandaj jo rrall reparte e ndrmarrje t tra falimentojn, duke i ln rrugve qindra e mijra puntor. Ekonomia jugosllave i ka hapur dyert pr kapitalin botror e veanrisht at amerikan, gjermanoperndimor, sovjetik, francez, japonez, kanadez, anglez etj. Firmat e ndryshme kapitaliste jan t lira t bjn investim kudo n Jugosllavi, t shfrytzojn lndt e para dhe krahun e lir t fuqis puntore. Borxhet ndaj kapitalit t huaj kalojn mbi 20 miliard dollar amerikan. Kapitali i huaj kaprcen gjysmn e vlers s kapitalit t prgjithshm n Jugosllavi. Nga gjithsejt 996 miliard dinar t investuar gjat vjetve 1976-1979, m se 653 miliard ishin kredi nga bankat dhe mjetet e huaja. Vetm obligimet e ekonomis jugosllave pr kamata t kredive t shfrytzuara n vitin 1977 kapin shumn prej 62,7 milion dinarve, ndaj 44,1 milionve, sa kishte nj vit m par. Edhe n vitin 1980 revizionistt jugosllav i shtrin dorn vendeve kapitaliste dhe morn nj numr kredish. Nga banka ndrkombtare e Uashingtonit u morn disa sosh. Njra q gjoja do t prdoret pr zhvillimin e bujqsis kapitaliste jugosllave kap vlern prej 86 milion dollarsh amerikan, tjetra pr ndrtimin e rrugve n Slloveni, Kroaci, Vojvodin e Serbi kap vlern prej 125 milionsh ndrsa nj tjetr me vler prej 120 milion dollarsh do t prdoret gjoja pr zhvillimin e industris jugosllave. Regjimi nuk ngurroi q vitin e kaluar tua shtrij dorn edhe kapitalistve kanadez, francez, japonez, anglez, sheikve kuvajtas etj. Kohve t fundit vetm nga bankat kapitaliste angleze pr bankat jugosllave u akordua nj kredi e re prej 400 milion dollarsh amerikan. Propaganda jerrse jugosllave mundohet m kot t na e mbush mendjen se ngritja e disa objekteve t reja sht rezultat i ndrtimit t socializmit n Jugosllavi. Por, si na mzon marksizm-leninizmi, socializmi kurr nuk mund t ndrtohet me ndihmn e imperialistve. Barra e borxheve kaq t mdha e rndon akoma gjendjen edhe ashtu t vshtir t klass puntore jugosllave dhe t masave t gjera, si u detyrua t pohoj para sa ditsh edhe njri nga krert e kliks titiste V. Bakari. Prve borxheve t mdha, Jugosllavia ka nj deficit t madh tregtar me vendet tjera, e n mnyr t veant me vendet e zhvilluara kapitaliste, q e ka vn ekonomin jugosllave n nj pozit shum t vshtir. Vetm gjat vitit 1979 deficiti n tregtin e jashtme arriti n 6 miliard e 372 milion dollar amerikan. Eksporti mezi mbulonte gjysmn e vlers s importit, por megjithat prve pasojave t mdha n rregullimin e tregut nuk prfitoi gati asgj. Ve ksaj, kjo "vee" u detyrua t bj zhvleftsimin e dinarit pr t shtatn her pas lufts, kt her jo m pak se 30 pr qind. Inflacioni ishte i paprmbajtur dhe kaloi shkalln 32 pr qind. Aftsia riprodhuese dhe akumuluese e ekonomis sht n rnie t vazhdueshme. Pr t dal nga gjendja e vshtir n t ciln ndodhen, revizionistt kan ndrmarr nj varg masash, si ato pr kursim, pr stabilizim, ngritje mimesh, ngritje t taksave e tatimeve etj. Vetm gjat vitit 1980 u ngritn mimet e gati t gjith artikujve n treg dhe t shrbimeve, bile n shum raste mbi 100 pr qind. Gjat ktij viti, u ngritn mimet e miellit e t buks, t qumshtit e yndyrnave ushqimore, t sheqerit, mishit, pemve e perimeve, t kafes e ajit, t barnave, detergjenteve, nafts, rryms elektrike, mimet e udhtimit, t qiras, t shrbimeve komunale etj., etj. Vetm pr shtat muajt e par indeksi i mimeve u rrit jo m pak se 27,3 pr qind. mimet me pakic gjat 11 muajve u shtuan me 35,7 pr qind, ndrsa vetm gjat nntorit, n krahasim me tetorin, 2,5 pr qind. Derisa mimet ngriten prdit e pa kontroll, pagat e puntorve mbesin "t ngrira", zvoglohen (n prqindje) apo bllokohen fare pr koh t gjat. Kshtu, t ardhurat personale reale, si u detyruan t pranojn edhe vet revizionistt n mbledhjen 44

e parakohshme t KQ t LKJ jan n rnie t vazhdueshme, si sht n rnie edhe shkalla e konsumit t prgjithshm. Kostoja e jetess ishte prdit e m e lart dhe vetm gjat gjysms s par t vitit 1980 ajo u shtrenjtua 32 pr qind. N shtator t ktij viti shpenzimet e jetess ishin jo m pak se 3,4 pr qind m t larta se nj muaj m par. Prve mimeve, revizionistt ngrisin edhe taksat e tatimet mbi popullsin. Me an t tyre ata iu grabisin popullsis miliarda dinar t cilat shkojn pr fryrjen skandaloze t aparateve burokratike administrative, policore e ushtarake. Pr ka nuk ka taksa e tatime n Jugosllavi? Taksa e tatime ka jo vetm pr t ardhurat dhe pasurit e ndryshme, por edhe pr shitblerjen e mallit t thjesht, pr regjistrim npr shkolla, pr lidhjen e marrdhnies s puns, pr instalimin e aparateve shtpiake pr shrbime komunale, pr uj, pr vaditjen e tokave, pr ushtrimin e profesionit, pr kalim npr rrug e ura, pr nxjerrjen e dokumenteve shtetrore etj. Pr ta nxjerr nj dokument fardoqoft nga nj zyr shtetrore, jo vetm q duhet paguar taksn e caktuar, por shpesh u duhet dhn ryshfete npunsve, ndryshe duhet sorollatur me dit t tra nga sporteli n sportel, nga zyra n zyr. Nj form tjetr e grabitjes s masave q po praktikojn revizionistt jan edhe t ashtuquajturat vetkontribute pr ndrtimin e objekteve t ndryshme shoqrore e komunale. Kshtu s'ka komun n Jugosllavi pothuajse q nuk e ka aplikuar shpalljen e "vetkontributit" pes deri dhjetvjear, duke iu grabitur punonjsve dy deri dhjet pr qind t t ardhurave t prgjithshme. Kur merret parasysh se prve kontributeve komunale, qytetart detyrohen t japin edhe vetkontribute t tjera lokale n vendbanimet e tyre pr ndrtimin e rrugve e urave, ujsjellsit, shkollave, instalimin e rryms elektrike, pr t cilat regjimi nuk an kokn, ather kuptohet se sa mjete u mbeten punonjsve pr kafshatn e gojs. Rrjedhimi drejtprdrejt i krizs s thell dhe t gjithanshme n Jugosllavi sht edhe shkalla e lart e papunsis dhe emigracionit ekonomik gjithnj n rritje. N Jugosllavin titiste sot ka mbi nj milion t papun (vetm n Maqedoni 120 000 me rritje t shkalls s papunsis 7 pr qind) dhe mbi 1 milion e 300 000 kurbetqinj t cilt kan marr botn n sy pr bukn e gojs. Numri i vrtet i tyre sigurisht, sht shum m i madh, pasi shum prej tyre emigrojn pa ndrmjetsimin e organeve shtetrore. Numri i t papunve dhe i t mrguarve ekonomik po rritet gjithnj e m tepr. Po rritet edhe numri i puntorve me mditje, i shrbtorve etj. Vetm n Serbi te pundhnsit privat punojn rreth 40 mij vet. N sistemin e kalbur "vetadministrues" jugosllav sundojn ligjet e xhungls, konkurrenca e egr n treg bn q ndrmarrje t tra t falimentojn ose t detyrohen t "integrohen" me ndrmarrje m t mdha. Prve konkurrencs n treg manipulohet lirisht me mime, malverzohet me artikuj konsumues etj. Jo rrall, bile kohve t fundit vazhdimisht, ka mungesa t shumta t artikujve m elementar t jets, si vaji i ushqimit, detergjentet, qumshti, barnat, kafeja, aji, si dhe t imentos e plehrave minerale. Edhe pse gjat gjith vitit 1980 kishte munges t madhe t detergjenteve n tregun jugosllav, nj sasi e madhe e ktij artikulli u eksportua jasht shtetit. Kshtu vetm gjat gjasht muajve t par t vitit u eksportuan 6000 tonelata detergjente ose 15 her m tepr se sa u eksportuan n periudhn e njejt t vitit t mparshm. Kshtu u veprua edhe me vajin e ushqimit, imenton, plehrat minerale e nj varg artikujsh t tjer. Edhe pse Jugosllavia ka kushte t prshtatshme pr kultivimin e drithrave, gjat gjith periudhs s paslufts ajo sht importuese e tyre. Bujqsia jugosllave sht n shkatrrim e sipr, kshtu q nuk i plotson as pr s afrmi krkesat e tregut, jo vetm pr drithra, por edhe pr bim industriale, si luledielli e panxharsheqeri dhe shum prodhime t tjera bujqsore e blegtorale. Aktualisht mbi 700 mij hektar tok e punueshme nuk punohet fare dhe n poaq siprfaqe, sipas shtypit jugosllav, mezi 45

punohet dika. Bujqsia jugosllave zhvillohet mbi bazn e prons private. Sektori privat prfshin m se 90 pr qind t tokave t punueshme. Realiteti i zi vrteton se n Jugosllavi nuk ndrtohet dhe as q sht ndrtuar ndonjher socializmi. Prona private mbi mjetet e prodhimit sht shtrir kudo. Ligje t shumta lejojn, e bile stimulojn, ekonomin private dhe u ln dor t lir kapitalistve t rinj e t vjetr pr t shtypur e shfrytzuar punonjsit. N tr Jugosllavin sht formuar nj klas borgjeze e cila vazhdimisht pasurohet n kurriz t masave t gjera popullore. Borgjezve u ndihmohet pr ngritjen e t ashtuquajturave "organizata kontraktuese", q nuk jan vese thjesht ndrmarrje private kapitaliste, si jan edhe shum objekte tjera t ekonomis s vogl. N fshat jan ngritur "organizata t koperuesve", t cilat bashk me kulakt e fshatit kan pr qllim t'i shtypin e shfrytzojn masat e gjera fshatare dhe tua grabisin atyre prodhimet e pasurit. Jugosllavia titiste sht prfshir edhe nga nj kriz e thell politike e ideologjike. Pasqyrimi i ksaj krize t thell jan edhe grindjet e konfliktet e trbuara dhe t vazhdueshme pr pushtet n mes grupeve e klaneve sunduese. Viteve t fundit kjo luft ka marr prmasa t gjera. "Udhheqja kolektive", rreth s cils po bhet zhurm e madhe jo vetm q nuk do ta shuaj kt luft, por, prkundrazi do ta shtoj edhe m tepr. Jugosllavia revizioniste, me politikn shumfytyrshe "t mosangazhimit", jo vetm q po angazhohet n interesat e dy superfuqive dhe t blloqeve t tyre, por edhe si agjentur e tyre sht br zjarrfikse e revolucioneve proletare dhe e luftrave nacionallirimtare kudo n bot. Lind pyetja: ndaj kujt sht e paangazhuar Jugosllavia? Ndaj superfuqive imperialiste tek t cilat sht shitur? Apo ndoshta ndaj blloqeve ushtarake, luftanijet e t cilave njra pas tjetrs u bjn vizita "miqsore" porteve t ndryshme jugosllave. Krahas masave t tjera t dhuns, shtypjes e eksploatimit t egr kapitalist, regjimi ka vn n veprim edhe nj makin t tr propagandistike me qllim q t mashtroj t'i orodis e degjeneroj masat e gjera popullore dhe t'i largoj ato nga lufta klasor e ajo lirimtare. Propaganda oroditse q zhvillohet n Jugosllavi, i nxit masat pas nj jete boshe, t shurdhr e pa ideale, i shtyn n rrugn e kriminalitetit e vagabondazhit, t aventurizmit e anarkizmit, t dshprimit e utopis. N kt mnyr ajo mundohet t'i largoj masat nga rruga revolucionare dhe lufta pr t drejta e liri. Metoda e mashtrimit dhe e skllavrimit shpirtror t masave, e sidomos t rinis, me an t shtypit, radios e televizionit, t literaturs shund, t filmave t ndryshm, muziks jerrse, mods etj. sht br shum e preferuar pr revizionistt jugosllav. Dor t djatht n kt drejtim regjimi e ka klerin reaksionar, i cili me an t edukimit n frymn e obskurantizmit fetar t fmijve dhe t rinjve u fut atyre n shpirt ndjenjn e friks e t nnshtrimit. Gjendja e rnd e proletariatit dhe masave tjera punonjse, mbi t cilat bien t gjitha pasojat e krizs dhe shfrytzimit kapitalist, i ka shtyr ato t shprthejn zemrimin e tyre t paprmbajtshm kundr regjimit me greva, prleshje, demonstrata e protesta t shumta t cilat nuk po mund t'i mbulojn as krert revizionist. Ligji i revolucionit proletar, ashtu si n t gjitha vendet kapitaliste vepron edhe n Jugosllavi. Lufta e proletariatit jugosllav dhe e masave t gjera punonjse jugosllave do t jet ngadhnjimtare vetm nse klasa puntore, nn udhheqjen e nj partie marksiste-leniniste, do t vihet n krye t lvizjes dhe lufts q bjn popujt dhe masat punonjse n Jugosllavi kundr regjimit titist. Klasa puntore jugosllave nuk duhet t'i lejoj vetes t bhet rezerv e reaksionit t brendshm e t jashtm, dhe t bjer n kurthin q i ngreh ai, si ra kohve t fundit klasa puntore polake. Proletariati jugosllav duhet t marr vet fatin e tij n duart e veta dhe t marshoj prpara n revolucion. 46

Rrugn e drejt pr fitoren e sigurt t diktaturs s proletariatit n Jugosllavi e tregon vetm marksizm-leninizmi e asnj teori tjetr borgjeze e revizioniste. Proletariati jugosllav sht i fort dhe me siguri do t fitoj. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 10-11)

2-8. MASKARAD E PASIGURIS EVROPIANE

Nga Hydajet Hyseni Po bhet nj koh e gjat q tam-tamet e propagands borgjezo-revizioniste bien pa pushim rreth t ashtuquajturs "Konferenc mbi sigurimin dhe bashkpunimin n Evrop." Akti i par i ksaj konference u organizua, para pes vitesh, n Helsinki, me nj pompozitet t jashtzakonshm. Vrapuan aso kohe, atje, burra shtetror, qeveritar e diplomat t 33 vendeve evropiane, SHBA dhe Kanadas, foln plot pasion pr "paqen, sigurin dhe bashkpunimin", shtruan dreka e darka t shumta ... dhe m n fund nnshkruan me zhurm t madhe dokumentin prfundimtar "mbi sigurimin dhe bashkpunimin n Evrop." Shqipria socialiste, q n fillim, refuzoi pjesmarrjen e saj n kt loj t superfuqive dhe e quajti at "Mbledhje t mossigurimit evropian." Duke i br nj analiz marksiste-leniniste gjendjes n Evrop dhe n bot, shoku Enver Hoxha, n fjalimin e tij t njohur t 3 Tetorit t vitit 1974 demaskoi botrisht qllimet e ksaj konference, kurse "Zri i popullit" n artikullin e 29 korrikut 1975 shkruante: "Pjesmarrsit e mbledhjes s Helsinkit t mos shpejtohen pr t knduar "fitoret" e paqes e t siguris, t uljes s tensionit n Evrop. Marrveshjet, traktate, lshimet e kompromiset q manipulohen e prfundohen nn drejtimin e Bashkimit Sovjetik dhe Shteteve t Bashkuara nuk mund t kontribuojn kurr pr forcimin e paqes e t siguris as n paln rajonal as n plan ndrkombtar." Kto parashikime largpamse t Shqipris socialiste dhe t shokut Enver Hoxha po i vrteton katrciprisht koha. Nuk kaluan vese dy vite nga Helsinki dhe pjesmarrsit e ksaj konference u mblodhn prap, ksaj here n Beograd, pr t par "zbatimin" n praktik t klauzulave Mbledhjes s Helsinkit. Dhe patn 't shihnin. Me jav t tra u grindn mes veti, prfaqsuesit e vendeve imperialiste dhe sidomos ata t superfuqive, duke u munduar q secili t bnte fajtor tjetrin pr gjendjen e rnd t krijuar n Evrop, pr tensionin dhe pasigurin, q pas Helsinkit ishin shtuar edhe m shum. Vet pjesmarrsit e mbledhjes u detyruan ta pranojn dshtimin e saj, kurse shtypi borgjez e quante at "nj mbledhje pr asgj". I vetmi vendim konkret q u mor n Beograd ishte ai pr t'u mbledhur edhe nj her, pas dy vitesh, n Madrid. Megjithat, propaganda borgjeze e revizioniste vazhdonte t bj zhurm rreth "rndsis" s ksaj mbledhje "historike". Por, realiteti n Evrop dhe bot, pas Mbledhjes s Beogradit, demaskonte m s miri, kt maskarad dhe zhurmn q bhej rreth saj. Pas Mbledhjes s Beogradit, ashtu si edhe pas asaj t Helsinkit, gjendja n Evrop erdhi e u b gjithnj m e rnd e m e turbullt, tensioni, jo vetm nuk u ul, por u shtua edhe m shum, kurse gara e armatimeve mori prmasa t papara. N aleanc dhe rivalitet, dy superfuqit ndrmorn akte t reja ndrhyrjeje e agresioni n vende t ndryshme t bots, kurse manovrat ushtarake e shprthimet brthamore u bn edhe m t shpeshta... N kto rrethana u mblodh n Madrid mbledhja tjetr e "sigurimit dhe bashkpunimit evropian" dhe ishte e qart se n t s'mund t bhej tjetr, pos muhabete pa buk. Ka muaj t tr q atje bhen akuza e kundrakuza t shumta, propozime e kundrpropozime t njpasnjshme, dhe n fakt nuk vendoset gj. Pjesmarrsve iu 47

dasht t ndalnin orn q t fillonte "me koh" ky "kuvend i paqes", kurse me jav t tra ata nuk mundn t vendosin as rendin e dits! I ashtuquajturi akti i tret i ksaj mbledhjeje q po mbahet n Madrid dshmon m s miri fundin e turpshm t ksaj komedie t vrtet t dy superfuqive. "Konferenca mbi sigurimin dhe bashkpunimin n Evrop" sht pjell e dy superfuqive dhe u shrben atyre si mjegull pr t mbuluar veprimtarin e tyre reaksionare e luftnxitse. N kohn kur po rritet do dit lufta e proletariatit dhe e popujve t shtypur, kur po shtohen prpjekjet e vendeve t vogla dhe t mesme pr t mbrojtur e forcuar sovranitetin e tyre dhe pr t kundrshtuar diktatin e t mdhenjve, me nj fjal kur revolucioni sht n ngjitje, fuqit imperialiste dhe sidomos Shtetet e Bashkuara t Ameriks dhe Bashkimi Sovjetik, mundohen t'i mashtrojn popujt, t'u krijojn atyre iluzionin se edhe ato jan t interesuara pr paq e siguri, bile edhe "punojn pr kt qllim", dhe t ulin vigjilencn e popujve ndaj planeve t tyre t rrezikshme luftnxitse. Por, n t njejtn koh, nga tribunat e ktyre konferencave superfuqit imperialiste nuk ln pa krcnuar, ku hapur e ku n mnyr t kamufluar popujt dhe vendet tjera q t'u binden atyre, duke ln t kuptohet se jan vetm ato q vendosin pr fatin e popujve dhe t paqes n bot. M shum se do kush tjetr, zhurm rreth paqes e siguris bjn sot Shtetet e Bashkuara t Ameriks, Bashkimi Sovjetik dhe fuqit tjera imperialiste. Shtrohet, me t drejt, pyetja: kush po e rrezikon, ather, paqen e sigurin n Evrop e n bot? sht e qart se paqen e sigurin nuk e rrezikon askush tjetr, por pikrisht dy superfuqit dhe fuqit tjera imperialiste, pikrisht ata q flasin aq shum pr paq e siguri. Ato e kan kthyer Evropn n nj fuqi baroti dhe e krcnojn me nj luft t re gjith botn. Zhurma e tyre pr paqen t kujton demagogjin "pacifiste" t Hitlerit, n prag t Lufts s Dyt Botrore. N kohn kur n Madrid po vazhdojn llomotitjet e pafund rreth paqes e siguris, bota kurr s'ka qen m e rnduar nga ret e lufts. Sot vendet e zhvilluara kapitaliste, do dit harxhojn mesatarisht 1 miliard dollar pr luftn dhe armatimet, kurse dy superfuqit dhe blloqet e tyre, n arsenalin e armve t tyre kan grumbulluar m shum se 60 mij lloje t armve brthamore, me forc shprthyese 1 milion her m t madhe se bomba e hedhur n Hiroshim t Japonis. Vetm SHBA gjat pes viteve t ardhshme parashikojn t investojn mbi 1200 miliard dollar pr luftn. Tani SHBA po punojn pr dislokimin n Evrop t 600 raketave t reja brthamore "Pershing", kurse n qindra baza ushtarake, n t gjitha skajet e globit, jan angazhuar mbi 480 mij ushtar amerikan, prej t cilve 325 mij vetm n Evrop. Bashkimi Sovjetik socialimperialist, prgatitjeve t SHBA pr luftn, po i prgjigjet me t njejtn gjuh. Sot n Bashkimin Sovjetik, 60 pr qind e ndrmarrjeve industriale n nj mnyr ose tjetr jan t lidhura me prodhimin ushtarak. Pr t'i br zap vendet vasale dhe pr t'u prgatitur pr luftra t reja pushtuese, ai ka drguar n vendet e Evrops Lindore mbi gjysm milioni ushtar, kurse tani ka n plan t drgoj n Evrop raketa me mbushje brthamore t tipit "SS20" etj. T dy superfuqit sot kan mbi 2000 satelit ushtarak n kosmos, kurse prej vitit 1958 ato kan lansuar me qllim spiunazhi, mbi 750 satelit t till. Dy superfuqit dhe aleatt e tyre e kan kthyer Evropn n nj poligon t madh t strvitjeve ushtarake e t prgatitjeve pr luft. sht kuptimplot fakti q mu n kohn kur filloi Mbledhja e Madridit blloqet agresive NATO dhe Traktati i Varshavs vringllonin armt dhe demonstronin forcn an e knd Evrops. Dy superfuqit flasin shum pr sigurimin e paqen n Evrop, por n fakt sht e pamundur t ket paq e siguri t veuar pr Evropn. Pushtimi i Afganistanit nga Bashkimi Sovjetik, presionet e krcnimet e SHBA ndaj Iranit, rivaliteti i tyre pr 48

ndarjen e zonave t influencs dhe lndve t para etj., q n pamje t par duket sikur nuk kan t bjn me Evropn jan t lidhura ngusht edhe me paqen dhe sigurin n kt kontinent. Imperializmi pr interesat e tij sht n gjendje t hedh botn n nj luft t re botrore. Lufta sht n logjikn e tij. Ai po prgatitet pr kt kasaphan t re t tmerrshme, prandaj, sot, sht e domosdoshme t ndalet dora e tij kriminale. Por, kjo nuk mund t arrihet me konferenca si ajo e Madridit dhe as duke i mbajtur ison dy superfuqive, si po bjn shum regjime antipopullore, por vetm duke luftuar me konsekuenc kundr dy superfuqive imperialiste dhe regjimeve reaksionare, kudo q jan. Paqa dhe siguria e vrtet mund t sigurohen vetm kur fatet e tyre t'i marrin n duar vet popujt. (Liria, nr. 1, dhjetor 1980, faqe 12) ====================

NDOSHTA PIKRISHT NGA RADHT E TYRE

Jusuf Grvalla: "Fronti i Kuq Popullor, i themeluar prej forcash patriotike, pret themelimin e partis son komuniste marksiste-leniniste e cila do t vihet n ball t lufts dhe t revolucionit. Sipas vlersimeve t Frontit, arsyeja pr kt inversion qndron n kushtet konkrete, t cilat kan ndikuar q forcat patriotike t masave t gjra t ecin nj hap prpara organizimit t komunistve tan. N ksi konteksti e shohim aktivitetin e Lvizjes Nacional lirimtare t Kosovs dhe t Viseve t tjera Shqiptare nn Jugosllavi - nj organizat e hershme, q ka mbledhur dhe mban rreth vetes njerz me eksperienc patriotike e revolucionare dhe me t ciln jemi duke br prpjekje pr njohje reciproke dhe pr bashkim. N ksi konteksti jemi duke prcjell gjithashtu edhe aktivitetin e Marksist-leninistve t Kosovs, q po shfaqen kto koht e fundit me organin e tyre "Liria". Duke u nisur nga kryeartikulli n numrin e par t ktij organi, si dhe nga prmbajtja e tij prgjithsisht e nga trajtimi marksist-leninist i problemeve nga ana e krijuesve t "Liris", ne e vlersojm shum t drejt punn e Marksist-leninistve kosovar. Kjo na jep shpres q s shpejti, ndoshta pikrisht nga radht e tyre, do t realizohet edhe krkesa e domosdoshme pr themelimin e vet partis komuniste marksiste-leniniste." (Bashkimi - organ i Frontit t Kuq Popullor, nr.1, janar 1981, faqe 2, shtylla 1)

JUSUF GRVALLA PO I JEPTE SHENJAT E PARA T BASHKIMIT

Kadri Rexha. "Jusuf Grvalla shihte n horizont bashkimin e domosdoshm t forcave t organizuara patriotike dhe revolucionare, q vinte si nevoj e frontit t lufts s organizuar n kushte t reja, si nevoj e lvizjes s masave t gjra, si nevoj e rezistencs dhe e veprimit aktiv t popullit ton. Prandaj duke e ndrprer botimin e revists (Lajmtari i liris shn. i Xh. D.) Jusuf Grvalla n kt drejtim po i jepte shenjat e para t bashkimit. Kontributi i Jusuf Grvalls n botimin e revists Liria u shpreh n hartimin e materialeve origjinale, n prpunimin dhe redaktimin e materialeve t ndryshme, n lektur, n daktilografimin e materialeve, n prgatitjen teknike, n prkujdesjen artistike, n botimin definitiv t revists si dhe m n fund, n propagandimin dhe shprndarjen e saj. Nga ky bashkpunim i frytshm kan dal n drit nr.3 dhe nr.4-5 i revists Liria. (Fati i Luleve, faqe 199) 49

DY DEG T T NJJTIT TRUNG

Hydajet Hyseni: "Qysh n bisedn e par q kishte zgjatur gjith natn deri n mngjes, ata jo vetm kishin gjetur te njri tjetri shokun e ardhshm t kauzs e idealit, por edhe kishin konstatuar se n t vrtet organizatat q prfaqsonin ata vepronin mbi baz t s njjts platform politike, dhe se ishin deg t shkputura t t njejts rrnj." (Pr takimin e par t Kadri Zeks me Vllezrit Grvalla.) ("Therror n themelet e Bashkimit", fejton n 8 vazhdime n Zri, 21 shkurt-2 mars 2002, i ribotuar edhe n prmbledhjen e Rasim Selmanajt, Heroi me Kitar, Prishtin 2007, f. 28) Jusuf Grvalla: "Ai, duke nxjerr konkludime nga puna e Organizats s tij dhe nga ajo e LNK, sidomos nga organi yn Zri i Kosovs, ka ardhur n kt prfundim: sipas t gjitha gjasave, edhe LNKVSH edhe Marksist-leninistt e Kosovs jan dy deg t t njjtit trung. Nj patriot revolucionar, i cili prej kohsh qenka n burg (ai thot se nuk sht fjala pr Ademin, por pr dik tjetr), qenka prgjegjs pr ndrprerjen e kontakteve mes antarve t vjetr t organizats s hershme me antart e krahut t ri t ksaj organizate. Kshtu q, pjesa e vjetr e asaj organizate (t prbashkt) ka ndjekur nj rrug t caktuar dhe sot ka arritur deri te emri Marksistleninistt e Kosovs, kurse krahu i ri, duke mos marr kontakt me koh me antart e vjetr, qenka zhvilluar n Lvizjen e sotme Nacionallirimtare t Kosovs. Pr kto konkludime ai merr pr baz pikrisht organin Zri i Kosovs, t cilin Marksistleninistt e paskan pasur gjithashtu organ t vetin pr nj koh t gjat(sidomos q nga viti 1974, thot ai, paskan dal disa numra t ktij organi). N rast t till, sipas mendimit t tij, bashkimi i organizatave tona jo vetm q nuk sht i vshtir, por sht puna m e natyrshme." (Letr Sabri Novosells, 16 qershor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, f. 270-271) ====================

LIRIA
Nr. 3, Maj 1981 50

3-1. LUFTA E POPULLIT TON SHT E DREJT DHE DO T TRIUMFOJ 3-2. TRADHTART SHQIPTAR MBROJN INTERESAT E PUSHTUESVE 3-3. 1 MAJI I KTIJ VITI E GJETI KOSOVN N LLOGORE LUFTE 3-4. GRUPI TITIST SHT NJ GRUP TROCKISTSH DHE RENEGATSH 3-5. AI RA PR T MOS VDEKUR KURR 3-6. PUNTORT KOSOVAR N PERNDIM SHPALOSIN FLAMURIN E LUFTS 3-7. REGJISTRIMI I POPULLSIS N KOSOV U B NN HIJEN E TANKEVE 3-8. KOSOV, SA HIJE T KA XHAMADANI I TRIMRIS! 3-9. JEHONA E NGJARJEVE T KOSOVS N SHTYPIN E HUAJ 3-10. KLUBET E SHQIPTARVE KALOJN N DUART E T ZOTVE

3-1. LUFTA E POPULLIT TON SHT E DREJT DHE DO T TRIUMFOJ

Nga Hydajet Hyseni Kto koht e fundit, e tr Kosova jon kreshnike ishte aren e prleshjeve t prgjakshme midis popullit ton trim dhe regjimit t urryer t revizionistve jugosllav. T bashkuar si nj grusht i vetm e i pathyeshm, dhjetra mijra puntor, fshatar, student, nxns e intelektual, burra, gra, pleq e fmij, lan kantiert e tyre t puns, lan arat dhe bankat, lan shtpit e tyre dhe, me grushta t ngritur, vrshuan si lum i furishm e i paprmbajtur npr rrugt e pothuajse t gjitha qyteteve t Kosovs. E gjith Kosova jon trime u ngrit n kmb dhe i tregoi edhe njher bots se si n t kaluarn e saj t lavdishme edhe sot di t'u prgjigjet armiqve t saj ashtu si i ka hije: me grusht. T tmerruar nga grushti i madhrishm i popullit, robruesit revizionist t Beogradit dhe zagart e tyre n Kosov, grisn maskat, pas t cilave fshiheshin, dhe, duke prdorur mjetet dhe armt e tyre t fundit, tanket dhe izmn ushtarake, treguan fytyrn e tyre t vrtet fashiste. Pas maskave t jerra, populli yn dhe popujt e bots pan lakuriq fantazmat e zeza t Drazha Mihajlovive, ubrilovive e Rankovive, t Zogollianve, Xhafer Devve e Esat Toptanve. Duke e par veten t diskredituar kaq keq revizionistt jugosllav dhe hyzmeqart e tyre shqiptar, kan shprthyer tani nj fushat t papar propagandistike me plot e prplot gnjeshtra, falsifikime, shpifje e trillime nga m t poshtrat e m t paskrupulltat. N kt mnyr, ata po orvaten t'ia arrijn atij qllimi, q nuk mundn t'ia arrijn vetm me terror e me tanke, q ta shuajn zjarrin e pashuar t liris, q po i on pesh gjokset shqiptare, t'ia mbysin popullit ton zrin e fuqishm dhe t'ua fshehin popujve t Jugosllavis e t gjith bots t vrtetn rreth Kosovs, rreth gjendjes s saj t mjeruar, rreth lufts s drejt revolucionare q po bn populli i saj heroik, rreth shkaqeve dhe qllimeve t saj t vrteta. Sipas devizs: "Rrej shum, se dika mbetet", revizionistt dhe tradhtart, duke mohuar edhe ato q vet i kan thn vetm pak koh m par, mundohen t na bindin ne dhe t tjert se Kosova jon e mjer qenka nj parajs e vrtet, nj vend ku kombe e kombsi t ndryshme jetojn t lir, t barabart e t lumtur, n mirqenie e bollk t papar, se pikrisht kjo gjendje "kaq e mrekullueshme" po i pengoka disa forca e grupe "nacionaliste" e "irredentiste", "dogmatike e staliniste", "reaksionare" e "kundrrevolucionare", t cilat, me "parulla demagogjike sociale e nacionale" si dhe me krcnime, shantazhe e vandalizm", paskan arritur t'i mashtrojn e t'i hedhin n greva e 51

demonstrata disa qindra veta dhe kshtu paskan prishur vllazrimin e bashkimin, paskan cenuar integritetin e Jugosllavis, paskan sulmuar frytet e revolucionit dhe, sidomos, t arriturat e popullit shqiptar, bile edhe paskan dashur t bjn "kontrarevoluion"!!! Por, nuk ka plaf propagande e demagogjie, q mund ta mbuloj kt t vrtet t madhe ashtu si nuk ka as arm e forc q mund ta mbys at. Ajo sht e qart, e thjesht dhe e dukshme sa mund ta shoh edhe qorri. Nuk e shohin at dhe nuk e kuptojn vetm ata q nuk duan ta shohin, vetm ata q para saj i mbyllin syt me qllim. Revizionistt jugosllav, me politikn e tyre tradhtare dhe antipopullore i kan futur masat popullore t t gjith Jugosllavis n nj gjendje tepr t rnd. Kriza e prgjithshme dhe e pashrueshme, q ka mbrthyer pr gryke Jugosllavin e po ia z frymn dhe paknaqsia e madhe e masave punonjse q mbretron kudo n Jugosllavi, dshmon m s miri se ku ojn teorit dhe praktikat kapitaliste q ndjekin revizionistt titist. CILA SHT E VRTETA Por, n gjendje veanrisht t rnd dhe t padurueshme ndodhet popullsia shqiptare n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, mbi t ciln ushtrohet nj shtypje e shfrytzim i egr e i shumfisht kolonial e kapitalist. Kjo nuk mund t'u fshehet sot as t tjerve, pa le m ne shqiptarve, q mbajm mbi supe pasojat e rnda t nj gjendjeje t ktill. Gjithkush i njeh pasurit e shumta e t pafund t Kosovs dhe t viseve t tjera shqiptare, gjithkush e njeh edhe prapambetjen e theksuar t tyre. Gjithkush e di (dhe kt e pranojn edhe vet revizionistt) se Kosova, ashtu si edhe viset e tjera shqiptare n Jugosllavi, jo vetm q nuk po zhvillohet m shpejt se republikat e Jugosllavis, po prkundrazi diferenca, si n shkalln e zhvillimit ashtu edhe n dinamikn e tij, po shtohet nga viti n vit. Prandaj gjithkush me t drejt bn pyetjen: Pse ndodh kshtu ? Prgjigjja sht e qart dhe at e di mir populli yn, e din edhe t tjert. Ndodh kshtu, pse Kosova dhe viset e tjera shqiptare n Jugosllavi nuk jan t lira, se ato jan nj koloni e thjesht e republikave jugosllave, se ato jan plak tregu dhe burim i thjesht i lndve t para dhe i krahut t lir t puns. Kosova ka pasuri t shumta, n Kosov derdhet lum djersa e bijve t saj, por tjetrkush i shfrytzon ato, tjetrkush pasurohet me to. Pasoj e drejtprdrejt e ksaj pozite koloniale si dhe e marrdhnieve kapitaliste n prodhim, sht gjendja e mjeruar e popullit shqiptar nn robrin jugosllave. Kt gjendje t rnd e njeh dhe e sheh gjithkush, e kan pranuar shum her edhe vet krert revizionist. Prodhimi shoqror dhe e ardhura kombtare 3-4 her m e ult se mesatarja jugosllave, rreth gjysma e popullsis analfabete, m shum se do i dhjeti banor n kurbet e akoma m shum t papun ,qindra fshatra pa rrym elektrike, pa rrug, pa asnj shitore e pa kurrfar mbrojtjeje shndetsore... Kto jan vetm disa tregues q flasin pr gjendjen e vrtet t popullit t Kosovs, pa prfshir ktu viset e tjera shqiptare, ku gjendja sht edhe m e rnd, ku ndaj shqiptarve ushtrohet nj politik e till shoviniste, q e kan lakmi edhe cionistt izraelit dhe racistt e Afriks s Jugut. N Kosov dhe n viset shqiptare n Maqedoni, Serbi e Mal t Zi shumica e popullsis, sidomos ajo shqiptare, jeton n skamje, varfri e mjerim t vrtet. Nj pjes e mir e popullsis nuk ka kurrfar t ardhurash e edhe ata q marrin dika, ose nuk 52

mund t gjejn n treg as mallrat m t nevojshme t jets, ose edhe po t'i gjejn, ato kushtojn aq shtrenjt (dhe shtrenjtohen do dit) sa nuk mund t'i blejn dot. Me pagn e vogl q merr puntori (e q sht dhjetra her m e vogl se ajo q marrin drejtort, burokratt e funksionart barkmdhenj) nuk mund t'i siguroj familjes s vet as bukn e gojs. Vetm pr nj banes t keqe (se banesat "shoqrore" ndrtohen pr t tjert) atyre u duhet t japin s paku gjysmn e pags, kurse nj pjes t mir t saj duhet ta japin pr taksat, obligimet e kontributet e pafund, me t cilat i kan ngarkuar... N gjendje aspak m t mir sht edhe fshatari yn, i cili, n gjendjen tepr t rnd n t ciln ndodhet bujqsia, nuk ka leverdi t punoj as at pak tok, q akoma nuk ia kan gllabruar shteti dhe kulakt, sepse, si thon fshatart, dara u del m shtrenjt se barra. sht pikrisht kjo gjendje e padurueshme q po i detyron fshatart tan t'ia msyjn n mnyr masive kurbetit e qytetit, ku i pret i njjti fat. E mjerueshme sht edhe gjendja e rinis son shkollore e studenteske. Aq t vshtira jan kushtet e tyre t jets dhe t msimit sa q nuk mund t krahasohen jo vetm me ato t shokve t tyre n Jugosllavi, por as edhe me asnj vend tjetr. Jan t shumta shkollat e fakultetet q zhvillojn msimin n kushte q jan jasht do norme shndetsore e pedagogjike. Shum student dhe nxns po kalbin trupin e tyre t njom npr bodrume t lagshta dhe shtalla t tilla ku nuk jetojn dot as kafsht. Dhe pr t qen ironia edhe m e madhe, mimi i ktyre elive sht aq i lart sa studenti nuk mund ta paguaj as me t gjith bursn apo kredin q merr. Nuk jan t pakt studentt e nxnsit q e han bukn that ose me ndonj "zdenk" (cop e vogl djathi) apo ata q han buk t mykur, t sjell nga shtpia. Prandaj shndeti i tyre sht aq i dobt, prandaj edhe suksesi sht aq i paknaqshm. Por hallet e vuajtjet e t rinjve tan s' mbarojn as pas prfundimit t shkollimit. N krizn e rnd, n t ciln sht mbrthyer Jugosllavia, ata nuk kan asnj siguri pr t ardhmen. Shumica e t papunve jan me kualifikime, me shkolla t mesme e t larta, e madje edhe me fakultete t kryera. T paknaqur puntort, t paknaqur fshatart, i paknaqur e i revoltuar i gjith populli. N nj gjendje t till t padurueshme, ku populli sht mbshtetur pr muri, e thika po e prek n asht, mjaftonte nj shkndij e vogl q t merrte flak e tr Kosova. Kt shkndij kaher t pritur, e ndezn m 11 mars studentt trima t Universitetit t Kosovs. Ata kan krkuar shum her m par n rrug e n forma t ndryshme q t prmirsohet gjendja e tyre e mjeruar, por pr ankesat e tyre nuk au kokn askush. T ngopur me gnjeshtra e premtime boshe, studentt tan nuk duruan m, por u bashkuan si nj grusht dhe doln e demonstruan npr rrugt e Prishtins. Edhe pse krkesat dhe parullat e demonstrats s par ishin kryesisht me karakter social dhe ekonomik, ajo u cilsua si armiqsore dhe jo vetm q nuk u prfilln fare krkesat e studentve, jo vetm q nuk u mor asnj mas pr prmirsimin e gjendjes s tyre, por ndaj demonstruesve u prdor dhuna policore. Kjo dhe arrestimet q u bn, e shtuan edhe m shum paknaqsin dhe revoltn e studentve, e cila shprtheu me forc e vendosmri edhe m t madhe n demonstratn e 26 marsit. Studentve n kt demonstrat iu bashkua edhe nj numr jo i vogl i puntorve, nxnsve dhe qytetarve t tjer. Prve parullave t mparshme, n prgjithsi ekonomike e sociale, ksaj here u ngritn edhe krkesa dhe parulla politike. Demonstrata e 26 marsit ishte m popullore dhe mori edhe m shum karakter politik. Krert tradhtar, duke u hequr se gjoja po bisedojn dhe po merren vesh me studentt demonstrues, arritn t'i mashtrojn ata dhe t fitojn koh pr t'u prgatitur m 53

mir. Gjat ksaj kohe u mobilizuan jo vetm forcat e policis dhe t sigurimit, por edhe ato t ushtris, u mbylln me polic npr fabrika e shkolla puntort e nxnsit (edhe pse m par u ishte thn t dilnin pr t "pritur" stafetn), kurse nj kordon i fort policsh dhe agjentsh t armatosur deri n dhmb, i rrethoi demonstruesit n lagjen e tyre dhe i ndau nga masat e tjera popullore q ishin gati t'u bashkohen. Me t'i arritur kto qllime, tradhtart ndrruan fytyrn dhe filluan menjher sulmin e egr mbi demonstruesit. Krerve tradhtar t Kosovs iu dukn pak gjith ajo mizri e zez policsh dhe agjentsh t armatosur q u hodhn mbi demonstrues, iu dukn pak edhe repartet e ushtris q ishin vn n gatishmri dhe krcnonin demonstruesit edhe me aeroplan, por thirrn edhe njsi t policis speciale t Beogradit, pr t shfryr mllefin e tyre shovinist mbi rinin ton, mbi vllezrit dhe motrat tona. Dhe xhelatt "udbash" t Rankoviit e treguan veten dhe knaqn jo vetm vojvodt e tyre n Nish e Beograd, por edhe krert kuisling n Kosov. N mnyr t poshtr e tinzare, kta kriminel sulmuan studentt tan t pambrojtur, kur kta ishin shprndar dhe ishin kthyer n konvikte, u hodhn gazra lotsjellse, trullosse e helmuese, dhe pastaj u hodhn mbi ta si egrsira dhe bn masakr t vrtet. Xhandart e Beogradit thyenin dyer e dritare t konvikteve, rrihnin egrsisht secilin q gjenin prpara (madje edhe ata pak student q nuk kishin mundur t'u bashkoheshin shokve t tyre), fyenin e shanin n mnyrn m t poshtr jo vetm motrat dhe vllezrit tan student, por fyenin e shanin gjith popullin shqiptar, shanin nnn shqiptare...Rrugat e Beogradit shkuan deri atje sa t thyejn dollapt dhe t plakitin edhe ato pak para e plaka q kishin ln studentt n dhomat e tyre. Qindra studentve t gjymtuar e t lnduar rnd, jo vetm q nuk iu dha ndihma e nevojshme mjeksore, por ata u drguan ashtu si ishin drejt e n qeli, ku u rrahn e u torturuan prsri n mnyr shtazarake. Paria tradhtare e Kosovs jo vetm nuk bri asgj pr ta penguar kt masakr mizore jo vetm nuk ngriti zrin kundr veprimeve kriminale t etnikve t Rankoviit, por e krcnoi rinin dhe popullin ton me masa edhe m t ashpra, po qe se guxojn e ngritn prsri. Krert revizionist n Serbi e Jugosllavi dhe klysht e tyre n Kosov e mburrn hapur dhunn dhe terrorin q prdorn dhe menduan se masat represive q ata ndrmorn do t ishin, si thoshin, "nj leksion i mir" pr rinin dhe gjith popullin ton. Se sa u gabuan n vlersimet e tyre, shovinistt jugosllav dhe tradhtart shqiptar u bindn shum shpejt. Dhuna dhe terrori i egr fashist jo vetm nuk friksoi rinin ton t zjarrt dhe popullin ton trim, por prkundrazi, e shtuan edhe m shum pezmin dhe urrejtjen e tyre ndaj armiqve dhe tradhtarve. Benzina q iu hodh zjarrit q kishte shprthyer, sigurisht q nuk do ta shuante at, por do ta shtonte edhe m tepr. Dhe kshtu ndodhi. Kupa e paknaqsis dhe revolts ishte mbushur edhe m par, por tani, pas dhuns q u prdor ndaj rinis, ajo nuk zinte m. N kmb u ngrit i gjith populli. Demonstrata e greva t shumta shprthyen an e knd Kosovs. Demonstruesit hodhn parulln: "PUNETOR, STUDENT, FSHATAR, JEMI NJ E T PANDAR!" dhe ashtu u b. Dhjetra mijra puntor, fshatar, student, nxns, zejtar e intelektual u bashkuan si nj trup i vetm n nj bllok t fuqishm e t papar. Edhe n prvojn ton u vrtetua ajo q mson marksizm-leninizmi se, kur energjit e pashtershme t rinis bashkohen me luftn revolucionare t klass puntore dhe masave t tjera popullore, nuk ka forc n bot q mund ta mposht luftn e tyre. Me gjith masat e jashtzakonshme q ndrmorn dhe me gjith mungesn e organizimit e prgatitjeve t nevojshme t demonstruesve, forcat policore nuk mundn 54

ta ndalin armatn e madhe t popullit q mbushi rrugt e pothuajse t gjitha qyteteve t Kosovs. Ditn e 1 prillit, nga t gjitha ant e Prishtins, lumenj t mdhenj demonstruesish, duke ar prmes reve t gazit lotsjells, plumbave dhe bajonetave, u derdhn n qendrn e qytetit, u bashkuan dhe formuan aty nj det t madh e t papar. Pamja q mori qendra e Prishtins son heroike ishte vrtet madhshtore. Nuk mund t shihej aty asgj tjetr prve kazmave, lopatave e ekanve q ngriheshin krcnueshm para selis s tradhtarve t Kosovs, prve grushteve t fuqishm t m se 20 mij demonstruesve t t gjitha moshave e profesioneve, q ishin bashkuar n nj grusht t vetm e kolosal. Nuk mund t dgjohej aty asgj tjetr prve korit madhshtor t popullit q kumbonte n t gjith qytetin, prve brohoritjeve t fuqishme: "KUSHTE PR STUDENTT", "KUSHTE PR PUNETORT", "MIMEVE, STOP", "DUAM PUN", "KTHENI KURBETINJT", "MJAFT SHTYPJE E SHRYTEZIM", "POSHT ROBERIA RROFT LIRIA", "LIRONANI SHOKT", "KRKOJM LLOGARI", "T BURGOSURIT KOSOVAR KTHENI N KOSOV", "TREPA SHT JONA", "KOSOVA SHT JONA", "KOSOVA KOSOVARVE", "KOSOVA - REPUBLIK", "DUAM VETEVENDOSJE", "T GJITH SHQIPTART JEMI NJ", "JEMI SHQIPTAR, S'JEMI JUGOSLLAV", "MARKSIZM-LENINIZEM" etj., etj. Grushti i fuqishm i popullit dhe krkesat e tij t drejta u kalln tmerrin armiqve dhe tradhtarve, t cilt pa asnj paralajmrim, pa asnj prpjekje pr t'u marr vesh me popullin q krkonte t drejtat e veta, por q krkonte edhe llogari e prgjigje pr ato q kishin ndodhur m par, iu prgjigjn popullit me nj sulm tjetr akoma m brutal e m njerzor se ato t mparshmet. Kundr popullit duarthat e t pambrojtur, n mesin e t cilit kishte edhe gra, pleq e fmij, udhheqja e Jugosllavis "socialiste", "humane", e "demokratike" urdhroi sulmin jo vetm me krba e gazra lotsjellse, trullosse e helmuese, por edhe me arm t zjarrit. Gjat tr nats s 1 - 2 prillit, banort e Prishtins dhe t nj sr qytetesh t tjera, dgjuan t shtna t pandrprera armsh q zbrazeshin mbi trupat e njom dhe t uritur t bijve e bijave t popullit. Rrugt e shum qyteteve kosovare e skuqn me gjak, por populli yn heroik nuk u friksua. Ai i hapi dyert dhe i strehoi bijat e bijt e tij lufttar, u dha buk, krip e zemr e ua lidhi plagt. Populli e kuptoi at nat edhe m mir se kush ishin armiqt e tij t vrtet dhe kush ishin bijt e tij t vrtet. Krert revizionist n Beograd dhe sidomos hyzmeqart e tyre n Kosov e dinin mir se ' zihej at nat n zemrn e popullit e dinin se pezmi dhe zemrimi i grumbulluar kaher do t shprthente t nesrmen me forc edhe m t madhe, prandaj futn n loj edhe kartn e tyre t fundit: vun n veprim ushtrin, tanket dhe aviacionin, shpalln gjendjen e jashtzakonshme dhe vendosn orn policore. Jo vetm burgjet, por edhe stadiumet u mbushn me t burgosur, kurse konviktet e nxnsve dhe t studentve u mbushn plot e prplot polic t ardhur nga Serbia dhe viset e tjera t Jugosllavis. M shum se kaq nuk mund t bnte Jugosllavia e Titos, nuk ka br as Jugosllavia e kralve, nuk ka br as Gjermania e Hitlerit, nuk po bn as Kili i Pinoetit. Por as kto masa fashiste nuk e trembn popullin e pamposhtur t Kosovs kreshnike dhe rinin e tij t kuqe. Ata q kishin menduar se me tanke e aeroplan mund t'i friksojn bijt e shqipes, u mashtruan keq. Ajo q ndodhi m 2 prill, duhet t jet msim i mir pr do armik dhe tradhtar. N Prishtin dhe n shum qytete t Kosovs, at dit puntort nuk doln n pun, nxnsit nuk shkuan n msim por doln 55

masovikisht n demonstrata t reja, u ngritn barrikada forcave t ushtris dhe t policis armike dhe u prleshn me to me heroizm t papar. N kmb ishte i madh e i vogl. Prball tankeve e mitralozave, populli tundte grushtin e tij t fuqishm. Pothuajse t gjitha dyert e shtpive ishin t hapura pr bijt e nnave. Dora e madhe e popullit u sillte vazhdimisht buk e uj lufttarve t tij. Infermier dhe mjek mantel dhe zemrbardh t spitalit t Prishtins u sillnin pa ndrprer ushqime, fash e barra demonstruesve, u mjekonin dhe u lidhnin plagt trimave dhe trimreshave... Kishin arsye ata oficer e ushtar t huaj q kapnin kokn dhe frkonin syt. Bijat e bijt e Kosovs kreshnike, duarthat po zemr zjarrt, ua hapnin gjoksin plumbave t armikut, hidheshin edhe mbi tanke. Djemt petrita t Kosovs dhe vajzat e saj shqiponja, e veshn prsri xhamadanin e Mic Sokolit, Selam Labit dhe Vojo Kushit, i treguan edhe nj her bots se vrtet t gjith shqiptaret e shqiptart jan Shot Galica e Mic Sokola. Demonstratat q shprthyen an e knd Kosovs u shuan n gjak. Qindra bij e bija t popullit u vran, u plagosn dhe u lnduan rnd, por lufta e drejt e popullit pr t drejta e liri nuk u shua. N prkrahje t krkesave t drejta t popullit, n shum qytete t Kosovs shprthyen greva e demonstrata t tjera, kurse vllezrit tan n kurbet organizuan dhe po vazhdojn t organizojn demonstrata t fuqishme dhe mitingje t shumta proteste npr vendet e ndryshme t bots. Populli yn po e vazhdon luftn e tij n forma t ndryshme, dhe do ta vazhdoj at deri n realizimin e plot t krkesave dhe aspiratave t tij, deri n fitoren e tij t plot. JO RINIA, POR TRADHTART JAN PLEHU I KOSOVS Fytyrn e vrtet t armiqve t tij, robruesve revizionist dhe shrbtorve t tyre shqiptar, populli yn e ka njohur edhe prpara, por ngjarjet e fundit n Kosov e kan br q t'i njoh ata edhe m mir. Edhe ata q kan qen t mashtruar dhe kan pasur ndonj iluzion ndaj krerve t Kosovs, tani e kan kuptuar qart se kush jan ata, kujt i shrbejn dhe pr knd punojn e luftojn ata. Me qndrimin e tyre frikacak, kapitullues dhe krejtsisht antipopullor e antishqiptar, krert tradhtar dshmuan edhe nj her se ata mbrojn interesat e armiqve t popullit, tek t cilt jan t shitur, dhe jo aspak interesat e popullit, t cilin e kan tradhtuar dhe e kan shitur. Kta sahanlpirs jo vetm q nuk prkrahin luftn e drejt t popullit, jo vetm q nuk prkrahn asnj nga krkesat e tij t ligjshme, por prkundrazi, morn hapur ann e armiqve m t urryer t popullit ton, u bn bashkautor t forcave m t zeza rankoviiane n veprimet e tyre mizore. Hyzmeqart besnik t t huajve dhe armiq si Fadil Hoxha, Xhavit Nimani, Mahmut Bakalli, Dushan Ristiqi, Ali Shukriu, Asllan Fazlija etj., jo vetm q u dalluan n masat e egra q u ndrmorn kundr rinis dhe popullit ton, por po tregohen shum t zellshm edhe n fushatn propagandistike q revizionistt jugosllav kan shprthyer n t gjith Jugosllavin pr t'i dnuar demonstratat e Kosovs dhe krkesat e tyre. T hutuar e t seklldisur, duke u djersitur e duke shkumbzuar, kta altoparlant t bindur t shovinistve t Beogradit, n deklaratat dhe fjalimet e tyre t pafund, nuk lan gj pa thn kundr rinis son, sidomos asaj studenteske, q "me demonstratat e tyne armiqsore" paskan pasur pr qllim "me e damkos popullin shqiptar", "me e prish vllaznimin dhe bashkimin", "me thye izllogat e me vjedh mallin"!!! Kta prefekt anadollak t tipit t Qazim Mulletit, me fjalimet e tyre gjysma shqip e gjysma serbokroatisht, akoma pa u thar gjaku rinor q u derdh, akoma pa i 56

varrosur dhjetra djem e vajza q i vran mizorisht, u munduan t na bindin se bijat e bijt e popullit genkan "rrugaq", "nacionalist" e "reaksionar", se ata qenkan "agenta t t tjerve", se rinia e pastr e Kosovs qenka "plehu i Kosovs"!! Jo, tradhtar, i prgjigjemi ne, gjith populli, Fadil Hoxhs dhe bands s tij. Bijat dhe bijt e Kosovs kreshnike nuk e kan damkosur dhe nuk e damkosin as sot kombin e popullin shqiptar, ata nuk jan "huligan" e agjent t t huajve, por jan bijt m t mir e m besnik t popullit, ata nuk jan plehu i Kosovs, por floriri i Kosovs, jan lulkuqja m e bukur e Kosovs. Jo rinia, po tradhtart e njollosin popullin shqiptar. Jo rinia, po tradhtart jan agjent t t huajve. Jo rinia, por tradhtart jan plehu i Kosovs.. M kot irren dhe shkumbzojn tradhtart duke thn "rinia sht e jona", "rinia do t jet me ne" etj. Jo, rinia revolucionare e Kosovs kurr nuk ka qen e tradhtarve dhe e armiqve t saj; kurr nuk ka qen me ta, nuk sht sot dhe as q do t jet ndonjher. Rinia e kuqe e Kosovs ka qen, sht dhe do t jet e popullit dhe me popullin. Ajo ka zgjedhur rrugn e saj t vetme, rrugn q i tregon marksizmleninizmi, rrugn q i kan ln amanet mijra yje t pashuar, q derdhn gjakun pr liri e socializm t vrtet, rrugn q ia lan amanet edhe dshmort e demonstratave t fundit, q ran me heroizm pr t mos vdekur kurr. Nuk ka forc n bot q mund ta largoj rinin e Kosovs e t viseve t tjera shqiptare nga kjo rrug e lavdishme. DEMONSTRATAT E KOSOVS JAN VEPR E POPULLIT T SAJ Propaganda revizioniste n Jugosllavi dhe Kosov mundohet t'i paraqes demonstratat e grevat e Kosovs si gjoja "vepr diversioniste t forcave armiqsore t brendshme e t jashtme", t cilat "me organizim mjeshtror" dhe "me parulla demagogjike" ia paskan arritur "t'i mashtrojn masat dhe t'i hedhin n luft"! N kt mnyr revizionistt jugosllav e shrbtort e tyre shqiptar duan t'i fshehin shkaqet e vrteta q e shtyn popullin t ngritet n greva e demonstrata. Ata e din mir se kto shkaqe jan n pozitn e vshtir dhe t pabarabart t Kosovs dhe popullit t saj, n shtypjen e shfrytzimin e egr dhe t shumfisht q ushtrohet mbi masat e saj punonjse, n mungesn e nj sr t drejtash dhe lirish kombtare e demokratike, n paknaqsin e madhe q mbretron kudo dhe q po shtohet do dit, por i fshehin ato, sepse pikrisht ata dhe politika e tyre jan shkaktar t nj gjendjeje t ktill dhe rrjedhimisht edhe t demonstratave e t grevave q u bn n Kosov. Po t mos ishte kjo gjendje kaq e vshtir dhe populli t jetonte vrtet i lir e i lumtur, si duan t thon ata, ather asnj forc e brendshme as e jashtme nuk do t mund ta nxirrte popullin n rrug, sado q t prdornin "parulla demagogjike". Prse nuk po bhen greva e demonstrata n Shqiprin socialiste, ku populli jeton vrtet i lir dhe i lumtur, por bhen sidomos n vende t tilla borgjeze, fashiste ose revizioniste si Spanja, Italia, Jugosllavia, Turqia, Polonia etj.? N do fjalim e artikull rreth demonstratave thuhet se "masat u mashtruan nga parullat demagogjike q u hodhn", por nuk thuhet se pse ato parulla na qenkan "demagogji ke" dhe, deri sa qenkan t tilla, si u b q populli t jet aq "mendjeleht" (si e quajtn tradhtart) sa jo vetm q prkrahu q n fillim parullat e krkesat e demonstruesve, por po i prkrah ato edhe tani, bile akoma m me forc? sht interesant t dihet gjithashtu, prse krert revizionist e kalemxhinjt e tyre nuk i zn fare n goj edhe parullat e tilla t demonstruesve si "DUAM PUN", "KTHENI KURBETINJT", "MIMEVE, STOP", "LIRONANI SHOKT", "T 57

BURGOSURIT KOSOVAR, KTHENI N KOSOV" etj.? Pse ata nuk po e shpjegojn "karakterin demagogjik dhe armiqsor" edhe t ktyre parullave dhe pse nuk i zgjidhin kto probleme t mdha, n mnyr q "forcat armiqsore" t mos mund t'i "mashtronin" masat herve t tjera? Duke i paraqitur demonstratat dhe grevat e fundit n Kosov si vepr t grupeve e forcave t ndryshme t organizuara, revizionistt u bjn atyre nj nder t madh, e madje edhe t tepruar. Pararoja e organizuar n Kosov, komunistt, revolucionart dhe patriott e vrtet, pa dyshim q kan luajtur rol t rndsishm n kt lvizje revolucionare, por, duhet thn hapur se detyrn e saj n organizimin dhe udhheqjen e masave, ajo ka qen dashur dhe ka mundur ta kryente edhe m mir. Grevat dhe demonstratat n Kosov, m shum se t organizuara ishin spontane. Ato nuk jan dhe nuk mund t ishin vepr e askujt tjetr, por e vet popullit t saj heroik. Ai sht iniciatori, udhheqsi dhe organizatori kryesor. Kt t vrtet t madhe e din mir edhe revizionistt e tradhtart, dhe pikrisht kjo i tmerron ata. Pikrisht kt t vrtet t rndsishme duan ta fshehin ata, kur ngjarjet e fundit n Kosov ua mveshin "forcave reaksionare, dogmatike e staliniste". sht pr t'u theksuar edhe qllimi tjetr i poshtr i krerve dhe kalemxhinjve revizionist, t cilt, edhe pse e din mir orientimin e shndosh marksist--leninist t rinis dhe t demonstruesve, edhe pse e din sigurisht se gjat gjith demonstratave brohoritej pa ndrprer e nga t gjith pr marksizm-leninizmin, pr socializmin e vrtet dhe internacionalizmin proletar, mundohen t'i paraqesin demonstratat e Kosovs si vepr edhe t reaksionit antikomunist shqiptar. Duke qen t bindur se mbeturinat e reaksionit zogist, ballist etj., nuk kan pothuajse kurrfar influence n popullin e sidomos n rinin e Kosovs dhe t viseve t tjera t banuara me shqiptar, revizionistt mundohen ta bindin popullin ton se pikrisht kta reaksionar qndronin n krye t demonstratave dhe jo bijt e popullit, komunistt, revolucionart dhe patriott e vrtet. N kt mnyr ata orvaten t'i shkpusin masat popullore nga pararoja e tyre komuniste dhe revolucionare q n t vrtet, si treguan ngjarjet e fundit, jan nj dhe t pandar. Propaganda e till e poshtr sht edhe nj shrbim i mir i revizionistve pr reaksionin antikomunist shqiptar, i cili sht shum i interesuar pr t krijuar bindjen se ai sht akoma gjall dhe se ka ende ndikim n popullin shqiptar. Duke folur pr demonstruesit, tradhtari Fadil Hoxha tha se i njeh ata q nga lufta, se gjat lufts ata paskan qen bashkpuntor t okupatorit fashist, kurse pas lufts qenkan "agenta" t agjencive t huaja t spiunazhit, "armiq jo vetm t Jugosllavis por edhe t Shqipris" etj., etj. Lind pyetja: a thua nuk e di Fadil Hoxha se shumica e demonstruesve jan t rinj q kan lindur pas lufts, prandaj s'ka pasur si t'i njoh n luft, se edhe ata demonstrues q kan qen n luft, nuk kan qen bashkpuntor t okupatorit, por kan qen partizan, ndoshta edhe n aradhn e Fadil Hoxhs? Paska harruar vall Fadil Hoxha se kriminelt dhe emigrantt q kan ikur nga Shqipria, e pr t cilt flet ai, jan strehuar pikrisht n Kosov, se pikrisht nga Kosova e Jugosllavia i kan nisur ata Dushan Mugosha e Rankovii pr t vrar kuadro t Partis, gra e fmij n Shqiprin socialiste, n kohn kur n Kosov UDB-ja famkeqe bnte krdin mbi shqiptart. Fadil Hoxha dhe shokt e tij kto edhe mund t'i "harrojn", por populli nuk i harron kurr. Prandaj populli nuk mashtrohet nga shpifjet dhe trillimet e tradhtarve, sado q t hiqen ata si "lufttar" t rrall dhe "burra t ngritun shyptar".

58

Nuk pi uj as prpjekja pr t'i paraqitur ngjarjet e Kosovs si vepr t superfuqive imperialiste dhe demonstruesit si prkrahs t njrs apo tjetrs superfuqi. Agjent t superfuqive jan revizionistt jugosllav, q gjithmon u kan shrbyer atyre dhe po u shrbejn edhe tani me propagandn q po bjn rreth demonstratave, dhe jo populli i Kosovs e bijt e tij, t cilt jo vetm s`kan pasur as iluzionin m t vogl ndaj ty re, por i kan konsideruar gjithmon dhe i konsiderojn edhe sot si armiq t tyre, si armiqt m t mdhenj t popujve, t revolucionit dhe t socializmit. KUSH PO E NXIT NACIONALIZMIN? Ajo q bie n sy m s shumti n fushatn e gjer propagandistike q ka shprthyer n t gjith Jugosllavin kundr demonstratave t Kosovs, kundr demonstruesve e madje edhe kundr t gjith popullit ton, jan akuzat e shumta pr "nacionalizm", "irredentizm", "separatizm" e madje edhe pr "shovinizm shqiptaromadh". Pa hyr n argumentimin e asaj q thon, revizionist dhe tradhtar t shumt, q nga m t mdhenjt e deri te m t vegjlit, irren me t madhe se gjoja demonstratat paskan pasur pr qllim t nxisin nacionalizmin dhe shovinizmin shqiptar, t mbjellin mosbesim, prarje dhe urrejtje ndrnacionale n Kosov dhe Jugosllavi, t prishin vllazrimin e bashkimin e tyre dhe gati sa s'thon se demonstruesit paskan dashur ta pushtojn gjith Jugosllavin!!. Po vall, ' nacionalizm e ' shovinizm kishte n grevat dhe demonstratat q bri populli yn n Kosov? ' nacionalizm e ' shovinizm ka n parullat kundr papunsis, kurbetit e ngritjes s mimeve? ' kishte nacionaliste e shoviniste n krkesn e drejt pr kthimin n Kosov t t burgosurve kosovar, ose n krkesn gjithashtu t drejt q Kosova dhe viset e tjera shqiptare t lirohen nga zgjedha koloniale, q Krahins s Kosovs t'i jepet statusi i Republiks n kuadr t Federats Jugosllave? 'e keqe u erdhi popujve jugosllav n Kosov e Jugosllavi nga demonstratat q u bn dhe 't keqe do t'u sillte atyre realizimi i krkesave t drejta t demonstruesve? Asnj, absolutisht asnj t keqe. Lufta e studentve, e puntorve dhe e gjith popullit t Kosovs pr t drejta e liri, jo vetm q nuk drejtohet aspak kundr popujve ,jugosllav, jo vetm q nuk u sjell atyre asgj t keqe, po prkundrazi, ajo e ndihmon n mnyr t drejtprdrejt luftn q bjn edhe puntort dhe masat e tjera punonjse jugosllave pr t drejta e socializm. Aq m shum kjo vlen pr pakicat serbe, malazeze, turke etj. n Kosov, t cilat lirin e tyre nuk mund ta shohin n shtypjen dhe robrimin e popullit shqiptar, por prkundrazi, n lirin e tij t plot. Populli shqiptar, n historin e tij t gjat ka vuajtur shum nga pushtuesit e huaj, gjithmon ka luftuar kundr shovinistve e zullumarve t huaj, por ai vet kurr nuk ka qen pushtues, kurr nuk ka qen shovinist e zullumar ndaj t tjerve. Ai kurdoher ka ditur t bj dallimin mes popujve t tjer, me t cilt ka jetuar n miqsi e fqinjsi t mir, dhe krerve t tyre shovinist, kundr t cilve ka luftuar pa mshir. Jo vetm n Luftn Nacionallirimtare, por edhe n luftn patriotike t Azem Bejts e Isa Boletinit, populli ka dnuar do lloj dhune e zullumi ndaj pjestarve t pafajshm t kombsive joshqiptare. Shovinist e zullumar nuk kan qen kurr as t part tan, aq m pak mund t jen bijt e tyre q po rriten e edukohen me librat e Marksit dhe t Leninit n gji. Kjo u vrtetua edhe n ngjarjet e fundit n Kosov. Gjat demonstratave jo vetm q nuk u hodh asnj parull kundr popujve t tjer, po prkundrazi, m se nj her u theksua qart dallimi mes popujve jugosllav e krerve t tyre shovinist dhe revizionist. 59

Gjat demonstratave jo vetm q nuk u dm tua popullsia joshqiptare, por pati edhe serb, malazez, turq, rom etj. q iu bashkuan grevave dhe demonstratave, ose u solidarizuan me to, strehuan demonstruesit, u dhan buk dhe ua lidhn plagt. Populli shqiptar i Kosovs sht patriot, por jo, kurr, shovinist. Shovinist jan ata q e kan robruar at, e kan coptuar dhe e mbajn me dhun nn zgjedh, e jo populli yn q lufton pr t drejtat dhe liri n e tij, pa u rn m qaf t tjerve. Shovinist jan ata q sjellin polici, ushtri e tanke t huaja n Kosov, ata q vrasin, gjymtojn, rrahin e poshtrojn popullin, e jo ata q ngren zrin dhe grushtet kundr nj mizorie t till. Prarjen dhe urrejtjen e rrezikshme ndrnacionale nuk e nxit populli i Kosovs dhe rinia e tij, por udhheqja revizioniste n Jugosllavi e n Kosov, e cila, duke shtrembruar t vrtetn rreth Kosovs dhe lufts s saj t drejt, orvatet t nxit nj frym antishqiptare kudo n Jugosllavi. Jo ne, por revizionistt jugosllav kan nxitur dhe po nxisin konflikte ndrnacionale n mnyr q t'i bjn masat punonjse t harrojn problemet e tyre t mdha ekonomike e sociale, pr t ln n plan t dyt luftn e tyre klasore kundr shtypjes dhe shfrytzimit kapitalist. Por, popujt e Jugosllavis dhe klasa e ty re puntore nuk do t lejojn t bien n kurthin ku duan t'i hedhin revizionistt. Armik i tyre nuk sht dhe nuk do t jet kurr populli shqiptar q lufton pr lirin e tij, por borgjezia revizioniste q i shtyp e i shfrytzon edhe ata egrsisht. Lirin e socializmin e vrtet, ata do t'i arrijn vetm nn parulln leniniste: "PROLETAR T T GJITHA VENDEVE DHE POPUJ T SHTYPUR, BASHKOHUNI . RROFT REPUBLIKA SOCIALISTE E KOSOVS Populli shqiptar n Jugosllavi edhe m par, n forma e rrug t ndryshme, ka krkuar zgjidhje t drejt t shtjes s tij kombtare, ka krkuar q atij t'i njihet e drejta pr t vendosur vet pr fatin e tij. Pr kt t drejt ka luftuar me shekuj shqiptari. Populli shqiptar i Kosovs dhe i viseve t tjera t banuara me shqiptar u ngrit n Luftn antifashiste Nacionallirimtare, i bindur se pas fitores s saj, edhe ai do t fitonte t drejtn pr t qen i lir dhe i pavarur. Udhheqja e athershme e PKJ-s dhe vet Titoja, m se nj her kishin shpallur se pas lufts do ju njihnin dhe garantonin lirin t gjith popujve brenda kufijve t Jugosllavis s vjetr, edhe popullit shqiptar, t drejtn pr vetvendosje dhe shkputje. Por, pas lufts, ata jo vetm nuk e garantuan kt t drejt por e shkeln at me gjak. Ata q guxuan ta krkojn kt t drejt t ligjshme dhe t premtuar, u shpalln armiq, u vran, u ndoqn dhe u burgosn. Tjetrkush vendosi pr fatin e popullit ton t robruar. Dihet botrisht se n Mbledhjen e AVNOJ-it, ku u vendos edhe pr fatin e popullit shqiptar dhe t tokave t tij, q fuqit e mdha imperialiste padrejtsisht i kishin ndar nga shteti shqip tar dhe i kishin ln nn zgjedhn e Serbis dhe Malit t Zi, nuk kishte asnj delegat shqiptar. Megjithkt, revizionistt dhe tradhtart thon se populli yn paska shprehur vet vullnetin e tij q t jet kshtu si sht. ' vullnet i uditshm! Shqiptart q rrojn n tokat e tyre (dhe prbjn aty shumicn absolute t popullsis) paskan dashur dhe paskan shprehur vullnetin (pr hatr t Titos e Rankoviit!) jo vetm t mbeten n kuadrin e Jugosllavis, por edhe t coptohen nj pjes n Kosovn autonome, nj pjes n Maqedoni, nj n Serbin e ngusht dhe nj pjes tjetr n Republikn e Malit t Zi'. 60

(Mjerisht ishin larg Kosovs Kroacia e Sllovenia, se sigurisht edhe atyre "do t'u takonte" ndonj cop toke shqiptare!) Por vall a mund t'u besoj kush prrallave t tilla, a mund t mashtrojn knd ato? Jo, ato jo vetm nuk shiten tek asnj shqiptar, por nuk shiten as te popujt jugosllav dhe as te popujt e bots. Nse populli i Kosovs paska vendosur vet q t jet kshtu si sht dhe nse ai e paska lidhur fatin e tij me Jugosllavin me LKJ-n dhe me Titon, ather pse ai nuk gzon t drejtn pr vetvendosje, q Kushtetuta e Jugosllavis u siguron popujve t tjer? Pse t mos i lejohet q t vendos vet pr fatin e tij, kur ai, si thon revizionistt, "dashka t jet kshtu si sht" sht e qart se t gjitha q thon revizionistt jugosllav pr "vllazrim-bashkimin", pr "barazin" e "bashkjetesn", pr "zgjidhjen e drejt, bile ideale, t shtjes kombtare" s' jan tjetr vese demagogji, vese nj rren e madhe. Thuhet se n Jugosllavi "shtja kombtare sht zgjidhur n mnyr marksiste", bile kryerevizionisti Tito, pr "kontributin e madh" q paska dhn n kt fush, sht shpallur edhe doktor nderi, pr ironi, pikrisht n Universitetin e Kosovs! Por, vall ' ka marksiste n zgjidhjen q revizionistt i kan br shtjes kombtare n .Jugosllavi, zgjidhje q ndryshon fare pak nga "zgjidhja" q i kishin br asaj kralt e Jugosllavis s vjetr. "Gjith kombeve, theksonte Lenini, duhet t'u njihet e drejta q t shkputen lirisht dhe t formojn nj shtet t pavarur. Mohimi i ksaj t drejte dhe mos marrja masave q ta garantojn zbatimin e saj n praktik, do t thot prkrahje e politiks s pushtimeve dhe t aneksimeve". (V. I. Lenin, Vepra t zgjedhura. Vll. ll, f. 49l ) Kshtu thoshte Lenini i madh, por krejt ndryshe veprojn revizionistt titist, t cilt jo vetm q nuk i lejojn popullit shqiptar n Jugosllavi t drejtn pr shkputje, si kishin premtuar gjat lufts, por e shtypin me dhun dhe tanke edhe krkesn e tij t drejt pr t fituar republikn e tyre n kuadrin e Jugosllavis. Krkesa e ligjshme e popullit ton t robruar pr t dal nga zgjedha e huaj dhe pr t fituar statusin e republiks, u vlersua nga udhheqja revizioniste e Beogradit e nga sahanlpirsit shqiptar si "armiqsore" "nacionaliste" e "irredentiste", si "reaksionare" e "kundrrevolucionare". Por, vall ku qndron karakteri "armiqsor", "reaksionar" e "kundrrevolucionar" i ksaj krkese t popullit? Shqiptart n Jugosllavi jetojn n tokat e tyre q jan nj territor i prbashkt (pavarsisht se t tjert e kan ndar at si kan dashur) dhe prbjn shumicn drmuese t popullsis, ata kan nj gjuh, nj t kaluar historike, nj formim shpirtror; ata jan nj popull dhe nj komb. Pr nga numri i popullsis dhe madhsia e territorit ku ata jetojn (dhe kan jetuar brez pas brezi), shqiptart n Jugosllavi bjn jo m pak por sa rreth 3 republika si ajo e Malit t Zi; pse ather, ata nuk paskan t drejt t ken Republikn e tyre t federuar ? Propaganda revizioniste e akuzon parulln "Kosova - Republik!" se gjoja ajo nxit nacionalizmin, separatizmin e shovinizmin, thua se n Jugosllavi nuk paska republika t tjera! Sipas ksaj del se t gjith ata popuj q krkojn vetvendosje, e t mos flasim pr shkputje, qenkan "nacionalist" e "shovinist", del se "nxits" i nacionalizmit dhe shovinizmit paska qen edhe Lenini i madh, i cili shkruante: "T akuzosh prkrahsit e liris s vetvendosjes, domethn t liris s shkputjes, se inkurajojn separatizmin, sht po aq absurde dhe po aq hipokrite, si t akuzosh prkrahsit e liris s shkurorzimit se inkurajojn shkatrrimin e lidhjeve familjare. Ashtu si ngrihen n shoqrin borgjeze kundr liris s shkurorzimit mbrojtsit e privilegjeve dhe t shitjes s gruas, n t cilat mbshtetet martesa borgjeze, 61

po kshtu edhe mohimi q i bhet n nj shtet kapitalist liris s vetvendosjes, domethn, liris s shkputjes s kombeve, s'sht vese mbrojtje e privilegjeve t kombit sundues dhe e metodave policore t qeverisjes n dm t metodave demokratike". (Po aty, faqe 108) Krer t ndryshm e "teoricien" jugosllav dhe sidomos "politikan" e "koka t mdha t shkencs" n Kosov, mundohen ta bindin me do mnyr popullin ton se ai sht krejt i lir, i barabart, i pavarur dhe bile edhe i privilegjuar, se autonomia q ka Kosova, nuk ka kurrfar dallimi nga republika etj., etj. Interesant popull ky yni! Jeton n "liri" e "barazi" t plot dhe nuk i sheh ato! (Kshtu nuk shihte ai as "lirin" dhe "qytetrimin" q i kishte siguruar atij dikur fashizmi!) Jo, revizionist, tradhtar e kalemxhinj t tyre, kudo q t jeni! Populli yn nuk sht injorant, si kujtoni ju, sa t gnje het aq leht sa q t zezs t'i thot e bardh, q robris, shtypjes e shfrytzimit t'i thot liri e barazi. Jo'. Populli yn po e sheh gjendjen e tij t vrtet, po e sheh shtypjen, shfrytzimin dhe diskriminimin e egr q ushtrohet ndaj tij, po e sheh edhe mohimin e t drejtave m elementare kombtare e demokratike, prandaj edhe po e ngrit grushtin. Revizionistt mund t thon ' t duan pr lirin, por, si thoshte Lenini, nuk mund t ket pr nj kombsi liri m t madhe sesa liria e shkputjes, liria pr t formuar nj shtet kombtar t pavarur. Edhe sikur gjithka tjetr t ishte n rregull, mungesa e ksaj t drejte dhe lirie do t thot edhe munges ose kufizim i t gjitha t drejtave dhe lirive t tjera. Po t jet se statusi i autonomis qenka e njjta gj me statusin e Republiks, si po thuhet shpesh, ather prse nuk realizohet krkesa e popullit t Kosovs pr Republik, edhe pse pr t po derdhet gjak? Se far sht, n t vrtet, "autonomia" q ka Kosova, se sa sht ajo n fakt subjekt i pavarur i Federats dhe sa sht n duart e kosovarve, dshmuan m s miri ngjarjet e fundit n Kosov. Karakteri revolucionar ose reaksionar i nj krkese kombtare, si mson marksizm-leninizmi, qndron n faktin nse realizimi i saj do ta ndihmonte ose do ta pengonte zhvillimin e prgjithshm t atij populli, nse do ta ndihmonte ose do ta pengonte shtjen e revolucionit dhe t socializmit. Cili sht ai q mund t thot (dhe t mos gnjej) se lirimi nga zgjedha koloniale nuk do ta ndihmonte zhvillimin e prgjithshm dhe shtjen e socializmit, jo vetm n Kosov dhe n viset e tjera shqiptare, por edhe n t gjith Jugosllavin. Duke u prgjigjur pyetjeve t gazetarve, Stane Dolanci tha n mes t tjerash, se Republika e Kosovs do t ishte shkatrrim i Jugosllavis, dhe ktij avazi po i bihet edhe n shum artikuj e fjalime t tjera, duke paraqitur shkatrrimin e Federats Jugosllave edhe si qllimin kryesor t demonstratave t Kosovs? Pikpamjet e ktilla rreth shtjes kombtare Lenini n kohn e tij i hidhte posht me vendosmri, kurse autort e tyre i quante "maskarenj" dhe "socialshovinist". N veprn e tij "Mbi t drejtn e kombeve pr vetvendosje", Lenini u prgjigjej kshtu pikpamjeve t ktilla: Z. Kokoshkin krkon t na bind se njohja e se drejts s shkputjes shton rrezikun e "shkatrrimit t shtetit". "Kjo sht pikpamja e xhandarit Minrecov, me devizn e tij: 'Kape e mos e lsho'. Nga pikpamja e demokracis n prgjithsi ndodh pikrisht e kundrta: njohja e s drejts pr shkputje e pakson rrezikun e shkatrrimit t shtetit ". (Po aty, faqe 107) Shteti Jugosllav dhe do shtet tjetr shumkombsh ka rrezik t shkatrrohet jo duke u dhn popujve t shtypur lirin, por duke ua mohuar at, duke ua mohuar t drejtn q ata t vendosin vet pr fatin e tyre, duke u prpjekur pr t'i mbajtur ata me 62

dhun n zgjedhn koloniale. Edhe sikur robria e Kosovs t ishte shtylla q e mban Jugosllavi n dhe po t jet se vnia n vend e padrejtsive q i jan br dhe po i bhen popullit ton do t thoshte shkatrrim i shtet it jugosllav, ather del se ky far shteti do t shkatrrohet patjetr dhe do t duhej shkatrruar, pasi sht ndrtuar keq, pasi sht ngritur n dm t liris s popujve t tjer. Duke i mbrojtur "zgjidhjet" q i kan br shtjes kombtare t Kosovs fuqit e mdha imperialiste dhe qarqet monarkiste t Serbis e Malit t Zi, revizionistt jugosllav shkelin me t dy kmbt msimet e marksizm-leninizmit mbi shtjen kombtare. "Politika e Marksit dhe e Engelsit n shtjen irlandeze, thekson Lenini, ka dhn shembullin m t madh q ka edhe sot nj rndsi praktike t pashoqe pr mnyrn se si duhet t sillet proletariati i kombeve shtypse kundrejt lvizjeve kombtare - ka dhn nj paralajmrim kundr "zellit servil" me t cilin mikroborgjezt e t gjitha vendeve, t t gjitha ngjyrave dhe t gjitha gjuhve shpejtojn ta cilsojn si utopik do ndryshim t kufijve t shteteve q jan krijuar me an t forcs dhe me an t privilegjeve t ifligarve dhe t borgjezis s nj kombi". (Po aty, faqe 128) Me qllim t armiqsimit t popujve jugosllav me popullin ton, klika shoviniste e Beogradit mundohet t'i paraqes demonstratat e Kosovs dhe sidomos krkesn pr republik si "sulm t drejtuar kundr popullit serb, malazez, maqedonas dhe popujve t tjer t Jugosllavis". Po pr kt qllim, revizionistt kan organizuar npr qytete t ndryshme t Jugosllavis edhe tubime e protesta nn parulln shoviniste: "zhivot damo Kosovo ne damo!" (Jetn e japim - Kosovn s'e japim!). Por, kralt e rinj t Beogradit dhe ata q u shkojn pas atyre duhet ta din mir se Kosova nuk sht iflig i tyre dhe i askujt n bot. Kosova sht e Kosovarve dhe vetm kosovart kan t drejt t vendosin pr fatin e saj. Krkesa e drejt e popullit ton pr ta hequr qafe zgjedhn koloniale, jo vetm q nuk drejtohet kundr interesave t masave popullore n Serbi, Maqedoni e Mal t Zi, po prkundrazi, ajo sht edhe n interes t tyre, prandaj edhe duhet ta prkrahin. Robrimi i popullit ton, jo vetm nuk u sjell asgj t mir popujve jugosllav, po prkundrazi, si e ka shpjeguar Engelsi, sht fatkeqsi e madhe pr nj popull robrimi, nga ana e borgjezis s tij, i nj populli tjetr. "Krejt pavarsisht nga do frazeologji 'internacionaliste' dhe 'humanitare' pr 'drejtsi kundrejt Irlands' - shkruante Marksi, duke folur pr dnimin q i sillte revolucionit n Angli robrimi i Irlands, - interesi i drejtprdrejt absolut i klass puntore angleze krkon prishjen e lidhjes s saj t tanishme me Irlandn". "Klasa puntore angleze nuk do t mund t bj asgj deri sa t mos ket shptuar nga Irlanda... Reaksioni anglez n Angli, i ka rrnjt n robrimin e Irlands". (Kursivi sht i Marksit) Kt t vrtet pa dyshim q do ta kuptojn proletariati dhe popujt jugosllav duke ndjekur traditat internacionaliste t Dimitrije Tucoviqit, Kosta Novakoviqit e Miladin Popoviqit, do t mbajn qndrim t drejt ndaj lufts s drejt t popullit ton pr liri, e nuk do t lejojn q t mashtrohen dhe t bhen rezerv e borgjezis s tyre, t njohur pr shovinizmin e saj t theksuar antishqiptar. Parulla "RROFT REBUBLIKA SOCIALISTE E KOSOVES" sht e drejt, prandaj edhe prkrahet nga do shqiptar i ndershm. Krkesn e tij t ligjshme pr Republik nuk mund t'ia shuaj popullit ton asnj lloj propagande e frazeologjie, sado e ashpr ose krcnuese q t jet, ashtu si nuk mund t'ia shuajn as masat e egra t dhuns e terrorit, as plumbat dhe tanket e diktaturs revizioniste. Pr realizimin e ksaj t drejte t ligjshme, populli yn trim e patriot do t luftoj pa marr parasysh asnj 63

sakrific, deri sa n Kushtetut t shoh t shkruar: REPUBLIKA SOCIALISTE E KOSOVS. KRIMINELT AKUZOJN PR VANDALIZM Me qllim t diskreditimit t rinis dhe t gjith popullit ton, propaganda revizioniste n Jugosllavi dhe n Kosov nuk po l gj pa shpifur e trilluar kundr demonstruesve. Sipas asaj q thon qarqet revizioniste, demonstratat nuk i bri populli, po "nja 200-300 rrugae ,student t dobt e puntor t kqij", t cilt nuk paskan pasur asnj qllim tjetr, pos "t shkaktojn incidente e gjakderdhje, t shkatrrojn pronn shoqrore, t thyejn shitoret dhe t vjedhin mallin". Ata jo vetm q i paskan "detyruar njerzit me dhun q t dilnin n demonstrata", por edhe paskan "vn prpara fmij me qllim q organet policore t mos mund t shtien mbi ta"!!! `shpifje e ' trillime t poshtra! Me qllim q ta fshehin t vrtetn q po i tmerron, udhheqja m e lart revizioniste n Jugosllavi e Kosov detyrohet, t shpif n mnyr kaq naive e t paskrupullt, t gnjej kaq hapur e pr qielli sa vrtet bhet jo vetm idiote, por edhe qesharake. N kt mnyr revizionistt prpiqen t gnjejn t tjert, por gnjejn veten. Gnjeshtrat e tyre jan aq naive e fmijrore, sa nuk mund ta mashtrojn asknd. Jo vetm populli i Kosovs q e ka par e njeh mir t vrtetn, por edhe do i huaj q kurr nuk ka dgjuar pr Kosovn dhe nuk ka asnj ide pr popullin dhe rinin e saj, nuk mund t besoj shpifje e trillime t tilla. dokush mund t bj pyetje: Si sht e mundur q disa qindra "huligan" t bjn, gjat nj muaji rresht, greva e demonstrata t njpasnjshme, bile n t gjith Kosovn? Si ia arritn disa "rrugaq" q t nxjerrin "me dhun" masat n demonstrata, kurse revizionistt, me gjith dhunn e presionet q vrtet ushtrojn mbi masat, me gjith organet e shumta q kan dhe me gjith demagogjin e tyre t njohur, nuk ia arritn t nxjerrin popullin n mitingjet q organizoheshin (me nj numr t vogl filloristsh) pr t "pritur" stafetn, pikrisht ato dit kur bheshin edhe demonstratat? Meq shumica drmuese e demonstruesve paskan qen t mashtruar dhe meq rinia dhe gjith populli i Kosovs qenka me krert "politiar" t Kosovs, ather, prse nuk doln kta "burra" q t'i bindin masat se jan mashtruar dhe t "demaskonin" karakterin "armiqsor" dhe "kundrrevolucionar" t demonstratave dhe parullave t tyre, por dhan urdhr q t grihen me automatik edhe njerzit q paskan qen "t mashtruar"? Si nuk u mjaftoi krerve kosovar gjith ajo polici, gjith ai sigurim e gjith ai sistem i "vetmbrojtjes shoqrore", pr t qetsuar "nj grusht demonstruesish" (aq m tepr kur populli, si thon ata, jo vetm q nuk i paska prkrahur, por edhe i paska "pshtyr" dhe iu paska "kundrvn edhe fizikisht" !? Si nuk u mjaftoi as gjith ajo polici q solln nga Serbia, por u detyruan t fusin n veprim edhe ushtrin me tanke e avion, t shpallin gjendjen e jashtzakonshme dhe t vendosin orn policore?! Si ndodhi q demonstruesit t shtien n njsit e policis dhe policia t mos shtjer n demonstrues, e megjithat nga demonstruesit t mbesin shum t vrar e t plagosur me arm t policis?... sht e qart se demonstratat ishin popullore, se me demonstruesit ishte i gjith populli, se populli kishte dal t krkonte n mnyr paqsore t drejtat e tij, ndryshe nuk do t ndaheshin aq leht armiqt q guxuan ta sulmojn me arm popullin e paarmatosur. Gjithkush e sheh se me zhurmn e ma dhe q bhet rreth gjoja brutalitetit dhe vandalizmit t demonstruesve, bhen prpjekje pr t fshehur brutalitetin dhe vandalizmin m shum se fashist t diktaturs revizioniste, pr t'ua hedhur 64

demonstruesve fajin e prgjegjsin pr dhunn e papar q prdor, pr gjakun q u derdh. Natyrisht, n demonstrata t tilla t mdha popullore, ndodh t bhet edhe ndonj veprim i nxituar, i pamatur dhe i panevojshm. Edhe n demonstratat e fundit, nuk prjashtohet t jet br ndonj veprim i till, por karakteristik e prgjithshme e demonstratave t Kosovs ishte rregulli, durimi, pjekuria dhe gjakftohtsia shembullore. Populli kishte dal n demonstrat dhe jo n kryengritje, ai krkonte t drejta e liri, dhe jo gjakderdhje, prandaj ai edhe ngri ti parulln "PA DEMTIME!", "PA INCIDENTE!", dhe vrtet, pothuajse asnj dm, asnj incident nuk u b nga ana e demonstruesve para se t sulmoheshin nga policia. Nuk do t bheshin kurr dmet q u bn, nuk do t derdhej as gjaku q u derdh, sikur ndaj popullit demonstrues t mos prdorej q n fillim dhuna policore dhe, sidomos, sikur t mos ndrhynte policia e huaj, e cila me veprimet e saj shoviniste t padgjuara bri q jo vetm populli, por edhe polict kosovar t prlesheshin me ta. sht e vrtet se n demonstrata dhe sidomos n ato t fundit, kishin dal edhe nj numr i madh fmijsh, por ky fakt nuk i pengoi aspak korbat gjakatar q t derdhin mbi ta breshri plumbash e bombash trullos se dhe lotsjellse. Kto veprime njerzore e kriminale, t denja vetm pr fashistt gjakatar, propaganda revizioniste, tani po mundohet t'i arsyetoj duke shpifur n mnyr t poshtr sikur demonstruesit gjoja i paskan nxjerr me dhun fmijt n demonstrata, me qllim q t fshihen pas tyre edhe kshtu t mbrohen nga plumbat e policis jugosllave! Edhe sikur kjo t ishte e vrtet prsri nuk mund t arsyetohet vrasja masive e popullit, por, n t vrtet, t gjitha ato q thuhen rreth mbrojtjes me fmij jan gnjeshtra, shpifje e trillime t udhheqjes revizioniste n Jugosllavi e n Kosov. Revizionistt dhe tradhtart shpresuan se me kt shpifje t ult i ran shejit, por, as kjo nuk u ndezi. Populli yn e di mir se demonstruesit, jo vetm q nuk i nxorn fmijt me dhun n demonstrata, por prkundrazi, ata ishin n hall se si t'i ndalnin fmijt e tyre q u hidheshin n gryk mitralozve dhe tankeve t armikut, q i gjuanin ata me gur dhe u ngritnin barrikada, edhe pse prreth tyre vrshllenin plumbat. Bijt e Kosovs trime jo vetm nuk u mbrojtn me trupa fmijsh, po prkundrazi, u hapn gjoksin plumbave t armikut dhe ran duke mbrojtur grat, fmijt, popullin me heroizm t papar. Ata q e kan par kt heroizm dhe solidaritet t pashembullt t rinis son t kuqe, nuk mund t mos ken thn: "Lum Kosova 'brez po rrit!" Vandalist e brutal, mizor e kriminal, n t vrtet, ishin veprimet e policis fashiste dhe t UDB-s rankoviiane, q ushtruan mbi popullin ton gjith at dhun e terror t papar. Prgjegjs pr at q ndodhi n Kosov jan ata krer revizionist e tradhtar, qofshin n Beograd apo n Kosov qofshin shqiptar ose joshqiptar, q urdhruan shuarjen me gjak t demonstratave, ata q solln n Kosov policin e Serbis e t Jugosllavis pr t gjakosur, rrahur e poshtruar popullin ton, ata armiq e tradhtar q solln n Kosov ushtrin, tanket dhe aviacionin e lufts pr t shtruar popullin ton, pr t tmerruar edhe foshnjat n djep pr t shkretuar rrugt dhe arat tona ata q e bn Salvador t dyt Kosovn ton t bukur. Ata jan prgjegjs pr t gjitha ato q kan ndodhur dhe po ndodhin n Kosov ata jan prgjegjs pr gjakun q u derdh, dhe pa dyshim pr kt, nj dit, do t japin llogari para popullit. Revizionistt titist bn shum zhurm kundr socialimperialistve sovjetik kur ata drguan ushtri dhe tanke gjoja pr "ndihm internacionaliste", n ekosllovaki e 65

Afganistan dhe po bjn edhe tani kundr planeve t tij pr t ndrhyr n Poloni, duke u jerr me t madhe pr "t drejtn e secilit popull q t'i zgjidh vet problemet e veta, pa asnj ndrhyrje e przierje t t tjerve. Pse, tani, kta "njerz t paqes" dhe "kundrshtar t dhuns e agresionit" nuk e lan popullin e Kosovs t'i zgjidhte vet problemet e veta, por u shpejtuan t sjellin ktu tanket dhe ushtrin e tyre? Prgjigjja sht e thjesht: sepse edhe kta, si cart e Kremlinit, jan agresor e hegjemonist, kurse ajo q flasin sht thjesht nj demagogji. Dhe pr t qen ironia edhe m e madhe, pikrisht kta gjakatar e akuzojn popullin dhe rinin kosovare pr brutalitet, dhun e vandalizm !! ZRI I POPULLIT ZRI I S VRTETS N kohn kur propaganda revizioniste dhe nj pjes e shtypit reaksionar botror kishin shprthyer nj fushat t papar shpifjesh, trillimesh e dezinformimesh t paskrupullta rreth Kosovs dhe demonstratave t saj, "Zri i Popullit", organ i Komitetit Qendror t Partis s Puns, botoi artikullin: "Pse u prdor dhuna policore e tanket kundr shqiptarve n Kosov?", i cili me argumente t shumta dhe t pakundrshtueshme, hidhte drit mbi t vrtetn rreth ngjarjeve t fundit n Kosov, rreth shkaqeve t vrteta q detyruan popullin ton t robruar t ngrihet n greva e demonstrata, rreth qllimeve e krkesave t vrteta t tyre. Me an t ktij artikulli, Shqipria socialiste ngriti fuqishm zrin n mbrojtje t popullit ton t robruar e t lufts s tij t drejt, dnoi ashpr dhunn dhe terrorin barbar q u ushtrua mbi ne dhe riafirmoi edhe nj her qndrimin e saj t drejt marksist-leninist si ndaj popullit shqiptar n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, ashtu edhe ndaj popujve t Jugosllavis. Jehona q pati ky artikull n popullin ton ishte e jashtzakonshme dhe e papar ndonjher. Pothuaj se s'ka mbetur shqiptar q t mos e ket lexuar ose dgjuar fjaln e ngroht t Nns Shqipri dhe t mos ket thirrur nga zemra: "T falemnderit, Nn!" Populli yn u bind edhe nj her se "Zri i popullit" sht vrtet z i popullit, se ai sht edhe zri i tij, se zri i Shqipris Socialiste sht zri i s vrtets. Revizionistt jugosllav gjithmon jan munduar q pr luftn e drejt q bn populli shqiptar n Jugosllavi pr t drejta e liri, ta fajsojn, padrejtsisht, Shqiprin socialiste dhe Partin e saj t Puns. N se kt ata nuk e thoshin drejtprsdrejti, publikisht, e kan thn vazhdimisht n mnyr t trthort dhe, sidomos, e thoshin hapur npr mbledhjet e shumta q organizonin n popull. Tani, pas grushtit drmues, q u dha atyre artikulli i "Zrit t popullit", revizionistt dhe tradhtart doln edhe hapur dhe publikisht. Gjith makina propagandistike e Jugosllavis u angazhua n fushatn kundr "Zrit t popullit" e nprmjet tij, kundr Shqipris dhe Partis s Puns. Artikuj e komente t shumta jan botuar dhe emituar n mjetet revizioniste t informimit, si "prgjigje" ndaj artikullit t "Zrit t popullit", kurse n mbledhjet e shumta t t gjitha niveleve, revizionist dhe tradhtar t ndryshm po vazhdojn t drdllisin e t lehin kundr tij. N mnyr q t'u kishte sukses propaganda telallt revizionist e kan shoqruar at edhe me shpifje e trillime t nxjerra nga arsenali i propagands antishqiptare t kohs s Rankoviit. Si duket, revizionistt dhe tradhtart po mendojn se jan ende n vitet pesdhjet, kur njerzit, duke mos e njohur sa duhet as Shqiprin socialiste dhe as klikn revizioniste t Beogradit, edhe mund t mashtroheshin dhe t'u besonin shpifjeve e trillimeve t poshtra t Titos e Rankoviit dhe t klyshve t tyre. Esat Toptant dhe 66

Mustaf Merlikt e Kosovs, t mbyllur npr mbledhje, bare e sallone bixhozi, duke pir, si thon edhe vet, "uj t Savs" jan larguar aq shum nga populli sa nuk e njohin at fare dhe prandaj e mendojn popullin aq naiv, aq injorant, sa t luajn me t ashtu si duan ata! Por, edhe ktu ata mashtrohen keq. Populli yn e njeh sot fare mir Shqiprin kuqe t Enver Hoxhs, e njeh jetn e lumtur socialiste q lulzon atje, e njeh politikn e saj t kristalt marksiste-leniniste e i njeh edhe ata q drdllisin kundr saj. Prandaj nuk mashtrohet nga t lehurat e tyre. Gjith ai q e ka lexuar apo dgjuar artikullin e "Zrit t popullit" ose q e njeh sadopak Shqiprin socialiste dhe politikn e saj, nuk mund t mos shoh se ato q llomotisin armiqt dhe tradhtart kundr Shqipris, nuk jan tjetr vese trillime shpifje t poshtra dhe naive. Vetm renegat si Fadil Hoxha, Xhavit Nimani, Mahmut Bakalli, Ali Shukriu etj. mund ta quajn ndihmn dhe prkrahjen e sinqert t Shqipris socialiste pr popullin ton n Kosov dhe n viset e tjera shqiptare si "sulm", "ndrhyrje", "shovinizm" e "paternalizm", kurse ndrhyrjen me ushtri tanke e bajoneta t Serbis, ta quajn "ndihm" e "prkrahje internacionaliste e vllazrore" Vetm plehra si ata mund ta quajn ideologjin marksiste-leniniste t Shqipris si "reaksionare", "aventuriste" e "luftnxitse" dhe t llomotisin se ajo u shrbeka blloqeve e superfuqive imperialiste!!! Blofe t tilla kundr Shqipris nuk bjn as qarqet m reaksionare t bots. Klouni Xhavit Nimani n nj fjalim t tij duke prsritur si papagall ato q i kishin thn padront e tij n Beograd, e akuzoi "udhheqsijen e Shypnis" se gjoja ajo po i fut n nj thes t gjith shqiptart e po i quan "vllezr shqiptar" edhe forcat m reaksionare t popullit shqiptar! Kshtu flet ky sharlatan, por me siguri q kshtu nuk mendon as ai. Nuk mund t mos e dij Xhavit Nimani dhe shokt e tij se, kur flitet pr "vllezrit shqiptar", bhet fjal pr popullin, pr njerzit e ndershm, dhe jo aspak pr tradhtart e shitur, qofshin kta ballist e zogist apo revizionist si ai. Tradhtari mund t jet gjithka, por vlla nuk mund t jet kurr. Veanrisht e poshtr dhe cinike sht orvatja q, duke falsifikuar dhe shtrembruar haptazi dhe n mnyrn m t palejueshme artikullin e "Zrit t popullit", t bindet opinioni (sidomos ai jugosllav) se Shqipria pr ngjarjet n Kosov gjoja "fajson popullin serb" dhe se gjoja ajo "nxit urrejtje e konflikte n mes tij dhe popullit shqiptar" N kt mnyr, propaganda revizioniste pr piqet ta diskreditoj n syt e popujve jugosllav politikn e drejt marksiste-leniniste dhe konsekuente internacionaliste t Partis s Puns ndaj popujve t Jugosllavi s dhe t gjith bots. Qndrimin e saj t papajtueshm me udhheqjen revizioniste t Jugosllavis, Partia e Puns e Shqipris e ka theksuar qart, hapur dhe vazhdimisht, po as n artikullin e "Zrit t popullit" t 8 prillit dhe askund tjetr nuk mund t gjendet asnj fjal kundr p o p u j v e t Jugosllavis, asnj identifikim dhe przierje e popujve t Jugosllavis dhe krerve t tyre revizionist e shovinist. Vetm njerz t pafytyr si Dragosavci e Fadil Hoxha, si Vidii e Mahmut Bakalli, si Dushan Ristii e Xhavit Nimani mund ta akuzojn udhheqjen e lavdishme t Partis s Puns pr munges t internacionalizmit, edhe pse e din mir se ishte pikrisht kjo udhheqje, ishte pikrisht shoku Enver Hoxha q kishte urdhruar divizionet partizane shqiptare t vinin e t luftonin jo vetm pr lirimin e Kosovs dhe t viseve t tjera shqiptare, por edhe t popujve t Serbis, Bosnjs e Malit t Zi. Qndrimin e saj internacionalist ndaj popujve jugosllav Partia e Puns e ka dshmuar me gjakun e derdhur t qindra partizanve t pavdekshm, q ran pr lirimin e 67

popujve jugosllav, po e dshmon edhe sot kur atyre, si pasoj e politiks tradhtare e antipopullore t udhheqjes jugosllave, po u kanoset rreziku i ndr hyrjes s superfuqive imperialiste. N propagandn e tyre t poshtr kundr Shqipris, revizionistt jugosllav dhe tradhtart shqiptar kan shkuar aq larg sa ta prdorin si "argument" edhe shtjen e fes me qllim q t'i nxisin kundr Shqipris besimtart e ndershm nga radht e popullit ton. Kshtu vepronin armiqt e popullit edhe gjat Lufts Nacionallirimtare, q, me an t fes, u munduan ta ndajn e ta prajn popullin ton. Nga kjo lodr e poshtr, populli yn nuk u mashtrua as n t kaluarn dhe aq m pak mund t mashtrohet sot kur ndrgjegjja e tij klasore e patriotike sht ngritur dhe po ngritet vazhdimisht. Besimtart e ndershm e din se ata q po flasin e "merakosen" pr fen n Shqipri, jo vetm q vet nuk njohin fe, por ata nuk din e nuk njohin as komb e atdhe. Shqiptart kurr nuk e kan vn shtjen e fes mbi shtjen e vatanit, nuk kan lejuar q feja t bhet penges pr lirin dhe prparimin e atdheut. Mbi gjithka, pr popullin ton ka qen dhe sht shtja e atdheut, prandaj ai edhe thot se "FEJA E SHQIPTARIT SHT SHQI PTARIA". Tanim sht br e qart se, me propagandn e tyre kundr Shqipris, revizionistt dhe tradhtart synojn, prve t tjerash, edhe t'i armiqsojn popujt e Jugosllavis, dhe sidomos popullin ton, me Shqiprin socialiste dhe me Partin heroike t Puns. Por, prpjekjet e tilla kurdoher kan dshtuar dhe do t dshtojn me turp. Dashuria e popullit ton t robruar ndaj Nns Shqipri, Partis s saj sokolesh dhe marksist-leninistit t madh, birit m t dashur e m t lavdishm t popullit shqiptar shokut Enver Hoxha, ka qen kurdoher e madhe dhe e paluhatshme. Vet do t'ia paguajn tatimin budallallkut e poshtrsis s tyre ata q do t'u shkoj mendja se artikulli i "Zrit t popullit" e mungon kt dashuri. Prkundrazi, ai na e ka shtuar at. Shqipria ka qen kurdoher Atdhe i gjith shqiptarve, po sot ajo sht br edhe Atdhe i t gjith komunistve t vrtet dhe t gjith proletarve t bots. Prandaj pr popullin e Kosovs dhe t viseve t tjera shqiptare, ajo sht dy her atdhe. Kt duhet ta ken t qart dhe ta mbajn mir parasysh t gjith, sidomos ata q "nuk mund t qndrojn indiferent ndaj asaj q po ndodh n Shqipri". Revizionistt jugosllav dhe klysht e tyre n Kosov, jo vetm q nuk kan qen kurr "indiferent ndaj Shqipris, po prkundrazi, ata kan qen shum t interesuar dhe kan br do prpjekje q atje t ndodh ajo q kan dashur ata. Nse edhe pas dshtimeve t vazhdueshme e t turpshme q kan psuar nuk kan nxjerr msimet e nevojshme (si po ln t kuptohet), ather duhet ta ken parasysh edhe kt t vrtet: Mbrojtja e Shqipris socialiste sht detyra m e lart patriotike pr do shqiptar t ndershm, kudo q t ndodhet. do prpjekje e kujtdo qoft q, nga Jugosllavia, ta rrezikoj n fardo mnyre Shqiprin, do t has s pari n qndresn e vendosur t dy milion shqiptarve t Kosovs, Maqedonis, Serbis dhe Malit t Zi, q pr t mbrojtur Atdheun e tyre socialist, bhen t gjith Mic Sokola. POPULLI YN KRKON LIRI E JO LUFT N prpjekjet e vazhdueshme pr ta mbajtur popullin ton nn thundr, vojvodt e rinj t Beogradit dhe veglat e tyre e kan prdorur gjithmon edhe shantazhin e rrezikut t shprthimit t ndonj konflikti t madh n Ballkan dhe t ndrhyrjes s superfuqive imperialiste. Kt kart, ata po e prdorin edhe tani n fushatn propagandistike kundr popullit ton. Duke i akuzuar demonstruesit dhe prkrahsit e tyre si "luftnxits dhe prishs t paqes e t stabilitetit n Ballkan", ata krkojn hapur 68

nga populli yn q t rrij urt e t mos bj z edhe kur ai shtypet dhe shfrytzohet nga t tjert. Sepse, n t kundrtn, po t ngrihet e t krkoj ndonj t drejt a liri, bhet shkaktar i prishjes s paqes dhe stabilitetit dhe i ndrhyrjes s superfuqive n Jugosllavi, bile edhe n Shqipri! Populli shqiptar ka luftuar n shekuj pr liri. Por, ai kurr nuk e ka dashur luftn, kurr nuk ka qen luftnxits. Luftrat atij ia kan imponuar kurdoher t tjert, ata q i shkelnin n vatr dhe ia rrmbenin lirin Ai kurr s'ka pranuar t bhet mish pr top dhe objekt manipulimi i fuqive t mdha. Ai kurdoher luftn e ka br me forcat e veta dhe kurr n dm t popujve t tjer. I till ka qen populli yn ndr shekuj, dhe i till sht ai edhe sot. Populli shqiptar n Jugosllavi dshiron paqe dhe jo luft. Por, paqja nuk mund t sigurohet kurr duke i mbajtur popujt nn zgjedh e robri. Vetm duke qen plotsisht t lir, popujt e Ballkanit dhe t gjith bots mund t jetojn n paqe, miqsi e rehati t plot. Vetm n kt mnyr mund t'i mbyllet rruga edhe przierjes s superfuqive dhe agresionit t tyre imperialist. T akuzosh popullin c robruar t Kosovs dhe t viseve t tjera shqiptare si paqprishs dhe luftnxits, sht njsoj sikur ta akuzosh popullin liridashs palestinez se po e prish paqen dhe po e nxit luftn n Lindjen e Mesme, ta akuzosh at se gjoja po i hap rrug ndrhyrjes s fuqive t mdha imperialiste! Akuzat e tilla, q mund t'i bjn vetm qarqet m reaksionare, agresive, raciste e cioniste, vshtir se mund t mashtrojn njeri. Populli yn nuk dshiron luft e gjakderdhje. Prandaj, krkesat e tij i bri n rrug paqsore. Por, udhheqja shoviniste e Beogradit me qllim q ta friksoj at, ktyre krkesave iu prgjigj me dhunn dhe terrorin m t egr fashist. Por, ajo duhet ta dij mir dhe ta mbaj parasysh se masat e dhuns policore dhe ushtarake q u ndrmorn e po vazhdojn akoma, vrasjet, burgosjet masive dhe torturat njerzore, krcnimet e vazhdueshme me tanke, aeroplan e masa t ashpra ligjore, jo vetm q nuk e friksojn popullin ton, por e zemrojn dhe e egrsojn at edhe m shum, jo vetm q nuk mund ta qetsojn, por e detyrojn q, pr realizimin e krkesave (nga t cilat nuk lvizi dot), t mendoj edhe n rrug dhe me mjete t tjera. Mnyra e vetme pr ta qetsuar popullin e revoltuar sht realizimi i menjhershm i krkesave t tij t drejta, heqja e gjendjes s jashtzakonshme, lirimi i t t gjith t burgosurve, dnimi i atyre q urdhruan ndrmarrjen e masave t prgjakshme ndaj popullit etj. N t kundrtn, zjarri do t rritet edhe m shum, e prgjegjsia pr pasojat q mund t rrjedhin bie vetm mbi udhheqjen revizioniste jugosllave. VETM MARKSIZM-LENINIZMI TREGON RRUGN E VRTET T LIRIS Populli yn heroik, gjat gjith historis s tij t lavdishme, ka luftuar me heroizm pr lirin 'dhe t drejtat e veta. Kurr ai nuk u sht friksuar e prkulur armiqve sado t shumt e t egr q kan qen ata, por u ka hapur kurdoher gjoksin dhe u ka treguar grushtin e vet t fuqishm. Vala e grevave dhe demonstratave q shprthyen an e knd Kosovs, sht vazhdim i natyrshm i lufts shekullore t popullit ton pr liri Nuk ka forc n bot q mund ta shuaj kt luft t drejt t popullit ton t pamposhtur. At nuk mund ta shuajn as plumbat, tanket e aeroplant e armiqve, dhe as propaganda dhe demagogjia e tyre. Populli yn liridashs sht i bindur n drejtsin e lufts s tij dhe nuk do ta pushoj at deri n kurorzimin e saj me fitore. 69

Kt e dshmon qart lufta q populli yn po bn edhe tani n forma t ndryshme, e dshmon edhe qndrimi burrror q po mban ai ndaj fushats s gjer propagandistike q kan ndrmarr revizionistt dhe tradhtart. Populli yn patriot, puntort, fshatart, rinia shkollore e studenteske, inteligjencia jon revolucionare etj., jo vetm q nuk po u tremben presioneve, shantazhit e krcnimeve, jo vetm q nuk po i dnojn demonstratat q i bn vet dhe as artikullin e "Zrit t popullit", po prkundrazi, po e ngrejn zrin po i mbrojn e prkrahin ato, po dnojn hapur dhe me guxim dhunn dhe terrorin e egr t diktaturs revizioniste jugosllave. Ngjarjet e fundit n Kosov dhe situata e krijuar jan edhe nj msim i madh pr popullin ton t robruar. Ai po e sheh qart se kush jan armiqt e tij t vrtet dhe kush jan bijt e tij t vrtet, kush po e shtyp dhe shfrytzon at kaq egrsisht, dhe kush po lufton me vendosmri pr lirimin e tij kombtar dhe shoqror. N kto momente historike, do shqiptar i ndershm, do puntor, fshatar, student, nxns, intelektual etj., duhet t mendoj thell dhe me prgjegjsin m t madhe pr fatet e popullit dhe pr qndrimin e tij n kt situat. Armiqt e urryer, q e kan robruar e coptuar popullin ton, jo vetm po na i plakitin pasurit tona t mdha e po na thith in gjakun dhe djersn ton, jo vetm po na mbajn n varfri, skamje, papunsi, kurbet e mjerim... por po mundohen edhe t na shuajn edhe ndjenjat tona patriotike e revolucionare. Ata vran mizorisht, n lulen e rinis, shum vajza e djem nga m t mirt t popullit, vran motrat dhe vllezrit tan t shtrenjt, q krkonin t drejta e liri pr popullin. Ata plagosn e gjymtuan qindra bija e bij t popullit, kurse qindra t tjer i kan prplasur burgjeve dhe po ua nxjerrin shpirtin, duke ushtruar mbi ta mundime e tortura njerzore. Armiqt tan t egr e mbuluan me polici, ushtri, tanke e aeroplan, Kosovn ton t dashur. Ata e rrahn, e shan dhe e poshtruan popullin ton kurse tani, kundr tij po vjellin vrer t papar shovinist... N kushte t ktilla t dhuns dhe terrorit t egr q po ushtrohet mbi ne e q nuk sht par as n kohn e zez rankoviiane, secili e sheh qart fytyrn e vrtet gjakatare dhe antishqiptare t udhheqjes shoviniste jugosllave dhe zagarve t saj, pra shtja shtrohet prer: O me popullin o me armiqt e tij; me popullin ose me ata q e vrasin, burgosin, torturojn e poshtrojn bijat e bijt tan m t mir; me popullin ose me shovinistt rankoviian dhe klysht e tyre shqiptar. Kshtu duhet t gjykojn edhe bijt e ndershm t popullit n organet e ndryshme t pushtetit, e edhe ata q pr t siguruar kafshatn e gojs, ose edhe t mashtruar, jan detyruar t'ia vn vetes emrin e urryer t agjentit e t policit. Ata nuk duhet ta lejojn veten t bhen mash n duart e armiqve dhe, pr hir t "udbashve" etnik t Nishit e Beogradit, t vrasin, gjymtojn e torturojn vllezrit e motrat e veta, bijat dhe bijt m t mir t popullit. Grevat dhe demonstratat heroike n Kosov treguan edhe nj her se 'forc e madhe e pathyeshme sht populli i bashkuar si nj trup i vetm n luft pr t drejta e liri. Edhe nj her u pa se vetm t bashkuar, klasa jon puntore, fshatarsia jon patriote gruaja revolucionare dhe rinia jon e zjarrt, mund t luftojn me sukses pr interesat e tyre dhe t t gjith popullit. Populli yn po e sheh se bijt e tij m t mir, komunistt e vrtet, revolucionart dhe patriott e vrtet,- po luftojn, po vriten, po burgosen e po gjymtohen pr t mirn e tij, pr t mirn e ksaj toke, prandaj edhe po e prkrah me forc luftn e ty re, po solidarizohet me ta, po i mbshtet e po i ndihmon ata me t gjitha mnyrat, po bashkohet gjithnj e m shum me luftn e tyre t drejt. "Bashkimi bn fuqin", thot populli, prandaj bashkimi i papar i popullit ton, q u arrit gjat grevave 70

dhe demonstratave t fundit, duhet t forcohet dhe t elnikoset edhe m shum, duke ln anash (si n koh lufte) do ndasi fetare, sociale e regjionale, do mosmarrveshje, mri e hasmri; do gj q dobson unitetin e popullit. T bashkuar dhe t lidhur si vllau me vllan, ne jemi m t fort se t gjith armiqt dhe tradhtart, t bashkuar ne jemi t pamposhtur, t bashkuar ne do t fitojm t drejtat tona, lirin ton. Gjat historis s tij t lavdishme, populli yn kurr nuk ua ka shtrir dorn armiqve t tij. T drejtat dhe lirin e tij ai kurr nuk i ka krkuar si lmosh nga armiqt e urryer, por kurdoher ka qen i bindur se "liria nuk falet, por fitohet me gjak dhe sakrifica". Edhe ato pak t drejta q ka populli shqiptar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, s'ia ka falur askush, por i ka fituar me luftn e tij t vendosur, me gjakun e bijve t tij m t mir. Ai, as tani nuk pret q t drejtat dhe lirin t'ia falin shovinistt e Beogradit. Populli yn sht i vendosur t luftoj me vendosmri deri n realizimin e plot t krkesave t tij, sht i gatshm t bj pr to do sakrific e therori. Populli yn kurr nuk i ka dgjuar, e nuk i dgjon as sot, ata frikacak e kapitullant q e "kshillojn" ta pushoj luftn e t'u prulet dhe nnshtrohet armiqve t tij. Por, populli yn, gjithashtu, nuk lejon t bjer n gabimin tjetr q t hidhet n veprime t pamatura, t nxituara e t parakohshme. Prvoja e gjat luftarake e ka msuar at t jet i vendosur dhe i patrembur n luft, por edhe i pjekur, gjakftoht e i prmbajtur. Lufta jon do t jet e gjat dhe e vshtir. Ajo duhet t jet e guximshme, por edhe e gjithanshme, e prgatitur dhe e organizuar mir. Lufta pr liri sht detyr dhe nder pr do shqiptar t ndershm. Por, populli yn si ka ditur n t kaluarn, do t dij edhe tash t bj dallimin mes atyre q vrtet luftojn pr interesat e tij dhe atyre q orvaten ta keqprdorin e ta shfrytzojn luftn e tij t drejt pr qllimet e tyre t errta. Populli nuk ka asgj t prbashkt me ato forca reaksionare zogiste e balliste q mundohen t przihen n luftn e popullit ton dhe hiqen sikur edhe ato po luftojn pr lirimin e Kosovs. N t vrtet qllimi i tyre i fundit nuk sht lirimi i Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare, por lufta kundr socializmit t vrtet, q po ndrtohet n Shqipri. Nuk mund t jen kurr me popullin e Kosovs kriminelt q kan vrar patriot t mdhenj si Bajram Currin e Luigj Gurakuqin, Hasan Prishtinn e Avni Rustemin, ata q kan vrar "yjet e Vigut", Tefik angn, Bardhok Bibn, Ndrec Ndue Gjokn e Heroinat Mirditore. Nuk mund t jen kurr me Kosovn ata q lidhen e bashkpunojn me CIA-n, me etnikt, ustasht apo me UDB-n e Jugosllavis titiste pr t luftuar kundr Shqipris socialiste. Kush lufton kundr Shqipris s kuqe t Enver Hoxhs, ai sht edhe kundr popullit t Kosovs, ai sht kundr gjith popullit shqiptar. Rrugn e vrtet drejt liris dhe prparimit, popullit ton t robruar nuk ia tregojn as revizionistt titist, as tradhtart sahanlpirs n Kosov dhe as ballistt e zogistt n shrbim t imperializmit. Vetm nn flamurin e kuq t marksizm-leninizmit, nn udhheqjen e klass puntore dhe pararojs s saj marksiste-leniniste, populli yn do ta arrij lirimin e vrtet kombtar dhe shoqror. Populli i Kosovs, q kurr n historin e tij nuk u ka rn n qaf popujve t tjer, as tani nuk do t lejoj asnj shfaqje t nacionalizmit e shovinizmit ndaj popullsive joshqiptare n Kosov. At q mund ta bjn t tjert, nuk e bn kurr shqiptari. Lufta jon drejtohet kundr atyre q na shtypin e shfrytzojn, kundr shovinistve robrues t Jugosllavis e tradhtarve shqiptar t Kosovs, dhe jo, kurrsesi, kundr popujve jugosllav, kundr puntorve e fshatarve jugosllav, t cilt, sikurse edhe ne, shtypen e shfrytzohen nga borgjezia e re jugosllave. Patriot i vrtet shqiptar sht jo ai q sillet keq e bn zullume n njerzit e pafajshm t kombsive t tjera, por ai q lufton pa mshir kundr regjimit gjakatar t revizionistve jugosllav, e n t njjtn koh shkon 71

mir me fqinjt e vet joshqiptar dhe i bind edhe ata pr drejtsin dhe pastrtin e lufts lirimtare t popullit ton. Ashtu si ka thn shoku Enver Hoxha, populli shqiptar kurdoher e ka ar rrugn e historis me shpat n dor. N luftn e tij' t lavdishme pr liri, ai kurdoher sht mbshtetur n forcat e veta dhe kurr n "ndihmn" a "prkrahjen" e fuqive t mdha agresive. As tani ai nuk ka as iluzionin m t vogl ndaj asnj fuqie a superfuqie imperialiste. lirimin e tij, populli i Kosovs dhe i viseve t tjera t banuara me shqiptar, nuk e pret si peshqesh as nga imperializmi amerikan, as nga socialimperializmi sovjetik, as nga maoistt kinez dhe as nga titistt jugosllav. Lirin e ndrruar n shekuj, populli yn do ta fitoj vetm me punn dhe luftn e pa' mposhtur t tij, vetm me vuajtjet, sakrificat dhe gjakun e bijave e t bijve t tij., Por, n luftn e tij t lavdishme, megjithat, nuk sht vetm. Me t jan dhe do t je n t gjith popujt liridashs, proletariati, komunistt dhe revolucionart e vrtet' t t gjith bots. Lufta e popullit ton sht e drejt, dhe patjetr do t triumfoj! (LIRIA, maj 1981, faqe 1-9)

3-2. TRADHTART SHQIPTAR MBROJN INTERESAT E PUSHTUESVE

Nga Mehmet Hajrizi Revizionistt shovinist t Jugosllavis, pr t knaqur ndjenjat e tyre grabitare, t trashguara nga kralt e vjetr t borgjezis jugosllave, prdorn mjete dhe metoda ndr m t ndryshmet pr t vn nn sundimin e tyre popullin ton dhe ta prjetsojn n tokat tona kt sundim t egr. Pr nnshtrimin e Kosovs, revizionistt jugosllav vun n zbatim dy format e njohura, t nnshtrimit, dhuns e shtypjes, dhe at t demagogjis e mashtrimit. Ata vran me tradhti kuadro t njohur partizansh shqiptar, udhheqs t popullit n luft pr liri, torturuan dhe gjymtuan komunist dhe patriot shqiptar, terrorizuan popullin e, nga ana tjetr, korruptuan ndonj nga ato kuadro t lufts dhe zgjodhn nga llymi i popullit ton njerz t poshtr pr t vn firmn e tradhtis n mbledhjen famkeqe t Prizrenit m 1945. Q at dit, ajo mbledhje trumbetohet nga revizionistt si "shprehje e vullnetit t lir t popullit shqiptar t Kosovs pr vetvendosje". Ndrsa ai grusht tradhtarsh u vu n shrbim t pushtuesve revizionist dhe mbeti shrbtor i bindur i tyre. Historia afro 40 vjeare e sundimit, shtypjes e shfrytzimit t egr, q i bri e po i bn klika revizioniste e Titos popullit ton n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, ka treguar m s miri natyrn fashiste grabitare t ksaj klike. Historia pas Lufts s Dyt Botrore e popullit ton martir ka treguar edhe nj her qndresn heroike dhe vendosmrin e popullit ton t robruar pr t luftuar kundr do armiku, sado i egr qoft ai, dhe pr t jetuar i lir, ka treguar dashurin q ka ai pr Atdheun e tij t lasht. Kjo luft, nga ana tjetr, tregon se vullneti i kujt ishte shprehur n mbledhjen e Prizrenit. Tradhtart shqiptar jan reklamuar vazhdimisht nga revizionistt jugosllav si "prfaqsues t popullit t Kosovs", t cilt flisnin ather dhe flitkan tani "n emr t popullit t Kosovs". N fakt ata, si ather, edhe sot s'jan gj tjetr pos kuisling t pushtuesit. Ata jo vetm nuk ngritn zrin kundr t gjitha ktyre tragjedive q u luajtn n kurriz t popullit shqiptar t Kosovs, por morn pjes aktive n t gjitha masat antishqiptare q ndrmori regjimi. 72

Detyrat q u ka besuar dhe ngarkuar regjimi i Titos tradhtarve shqiptar n Kosov, jan t shumta dhe t ndryshme. Sot, madje edhe n krye t organeve sunduese e shtypse n Kosov, revizionistt kan vn tradhtart shqiptar. Ata kan krijuar edhe nj kast t tr aristokrate e burokratike n administrat dhe kulak n fhat sikrah e mbshtetje e tradhtarve pr t zbatuar me besnikri politikn kolonialiste t shovinistve titist dhe politikn borgjezo-revizioniste n prgjithsi. Revizionistt menduar se me futjen e ndonj tradhtari shqiptar n organet e tyre t ndryshme t partis e t pushtetit, kan krijuar terren pr t br zhurmn e "t drejtave t plota" t popullsis shqiptare n Kosov, q ata i paskan dhn etj. Por populli yn e njeh mir armikun e tij dhe dredhit q prgatit ai, e njeh gjithashtu edhe band tradhtare t Fadil Hoxhs e Xhavit Nimanit, Ali Shukriut e Veli Devs, t mahmutve e t ilazve, q po shajn e po lehin sot posht e lart npr Kosov. Pr t fituar besimin e plot t regjimit titist, lakejt e tij n Kosov shpesh her zbatojn metoda terrori e shtypjeje akoma m t egra q porosisin padront e tyre n Beograd. Angazhimi dhe bashkpunimi i tyre i ngusht me policin fashiste serbe n masakrat q u bn kohve t fundit, flet m s miri pr kt. Ata jan faktor i rndsishm i revizionistve jugosllav pr sundimin, shtypjen, shfrytzimin e varfrimin e popullit ton t shumvuajtur n Kosov. Si eksponent t regjimit titist, ata jan njkohsisht edhe altoparlant e interpretues injorant t demagogjis s ktij regjimi n Kosov. Ata jan caktuar q gjith jetn e tyre t'i bjn aureol regjimit shtyps dhe shfrytzues n fuqi dhe me kujdes t veant kryexhelatit t popullit ton n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi dhe t popujve t Jugosllavis, J. B. Titos. Fadil Hoxha dhe kompania e tij n Kosov jan sot lufttart m t zellshm kundr marksist-leninistve t vrtet t Kosovs dhe kundr do lvizjeje patriotike e revolucionare. Ata, tok me revizionistt jugosllav, luftojn kundr Republiks Popullore Socialiste t Shqipris dhe aktualisht kan shpallur nj fushat t trbuar shpifjesh e trillimesh kundr saj. Bile ata u hyn edhe aventurave donkishotiane t armiqsimit t popullit ton n Kosov me Shqiprin socialiste dhe me Partin e Puns t Shqipris. Por, qllimet e tyre t mbrapshta nuk do t realizohen kurr. Fjalt e zgjedhura e t bujshme t tradhtarve pr t ardhshmen e "bukur", q ata i prgatitkan popullit ton, nuk mund ta fshehin gjendjen e sotme kaq t rnd t popullit shqiptar n Kosov dhe aq m pak ta mashtrojn at. Populli yn e di se liria nuk mund t vij nga tradhtart dhe regjimi n fuqi. Zhurma e madhe q bhet rreth "reformave" ekonomike e shoqrore, "autonomis" s Kosovs, "vetvendosjes s marrdhnieve t reja ndrnacionale" etj., jan bllofe me t cilat armiqt duan ta vn n gjum ndjenjn kombtare e klasore, luftn e popullit pr lirim. Populli yn, nn sundimin e revizionistve jugosllav, nuk e ndan luftn kundr pushtuesve revizionist nga ajo kundr tradhtarve t shitur te ta. Klika tradhtare e Kosovs ka shitur interesat kombtare t popullit ton n Kosov te pushtuesit dhe sht vn n shrbim t tyre kmb e kok, prandaj sht armik i papajtueshm me interesat dhe aspiratat e popullit ton n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi. Ajo sht bashkfajtore tok me revizionistt jugosllav pr gjendjen s sotme t popullit shqiptar n Kosov, sht bashkfajtore pr tragjedin q po prjeton sot populli yn, dhe dnimin e fundit do ta marr nga populli ashtu si dhe armiku kryesor klika revizioniste e Beogradit. Populli yn kurr n historin e tij nuk sht mashtruar. Pushtimi i Kosovs nga policia e ushtria fashiste serbe, nuk mund t prjetsohet. fardo qofshin masat e revizionistve dhe t tradhtarve, ata nuk mund ta shuajn luftn e popullit ton, nuk mund ta mashtrojn at. 73

Prball pak tradhtarve, populli yn ka shum bija e bij trima, t gatshm pr t br sakrificn supreme pr lirin e popullit e q din t dalin fitimtar mbi bajoneta e tanke. (LIRIA, maj 1981, faqe 9)

3-3. 1 MAJI I KTIJ VITI E GJETI KOSOVN N LLOGORE LUFTE

Nga Kadri Zeka Proletar t t gjitha vendeve bashkohuni! Lart solidariteti ndrkombtar! N kushtrimin e ktyre thirrjeve luftarake bashkohen n barrikada klasore miliona proletar n mbar botn dhe godasin fuqishm sistemin e kalbur borgjezorevizionist, godasin shtypjen e shfrytzimin e egr q ushtrohet mbi ta. Edhe 1 Maji i ktij viti ishte dita kur proletariati botror tregoi forcn e vet dhe vendosmrin revolucionare n luftn e tij t drejt pr t'u liruar nga prangat kapitaliste. Sistemi borgjezo-revizionist sht n kalbzim dhe po prjeton momente t vshtira. Rnia e prodhimit, inflacioni, papunsia, ngritja e mimeve, ulja e pagave e plag t tjera t ktij sistemi, kan keqsuar shum jetn e masave punonjse. N kt gjendje, borgjezia e reaksioni prpiqen q nga njra an t hedhin barrn e ksaj krize mbi kurrizin e masave punonjse, kurse nga ana tjetr t shtojn sa m shum fitimet e veta. Proletariati e masat punonjse n bot po e kuptojn do dit e m mir se shptimi i tyre mund t vij vetm nga lufta pr shkatrrimin e sistemit t shtypjes e t shfrytzimit. Ata po e kuptojn se lirimi i tyre arrihet vetm duke shtrnguar radht, duke forcuar unitetin e revolucionarve n luft kundr imperializmit amerikan, socialimperializmit sovjetik, regjimeve antipopullore, fashizmit e reaksionit. Imperializmi e reaksioni u gabuan rnd kur kujtuan se bashk me tradhtin revizioniste, i ka ardhur fundi edhe Marksit, Engelsit, Leninit e Stalinit, se ka marr fund edhe ideologjia e tyre marksizm-leninizmi. Por ata u bindn shpejt pr t kundrtn dhe sot po e shohin me syt e tyre se kjo ideologji rron e gjall n zemrat e proletarve t mbar bots, dhe i udhheq ata n betejat e prditshme t lufts klasore. do vit me dhjetra miliona puntor hudhen n greva e dhjetra t tjer do dit dalin n demonstrata dhe prleshen me policin e ushtrin borgjezo-revizioniste. Marksizm-leninizmi sht i gjall e jeton kudo n bot, flamuri i tij valvitet krenar n Atdheun ton t dashur, Shqiprin socialiste. Dhe pr kt Shqipria sht aq e dashur dhe e respektuar nga t gjith komunistt, proletariati ndrkombtar si dhe revolucionart e njerzit prparimtar kudo q ndodhen. Ideologjia e msuesve t mdhenj t proletariatit botror, Marksit, Engelsit, Leninit e Stalinit, ka br fole edhe n zemrat e masave punonjse dhe t gjith popullit shqiptar n Jugosllavi. Ishte madhshtore brohoritja pr marksizm-leninizmin e mbi 20 mij vetave n demonstratat e fundit q u zhvilluan n Kosov. Restaurimi i plot i kapitalizmit n Jugosllavi si dhe shtypja e shfrytzimi q ushtron regjimi titist mbi masat punonjse, kan br q edhe n Jugosllavi t zhvillohet nj luft e ashpr klasore. Pos formave tjera t lufts proletariati jugosllav do vit bn mbi 2000 greva. N mnyr t veant lufta klasore n Kosov ka marr hov t madh, sepse ktu masat punonjse i shtrohen nj shtypje e shfrytzimi t paskrupullt. Punonjsit kosovar kan nivelin m t ult t jetess n t gjith Evropn, marrin paga shum t ulta, pothuajse nuk kan kurrfar mbrojtjeje e sigurie n pun. "Me nj gj, cok, s'mund t pajtohemi: rrogat jan tepr t vogla... s'marrim m shum se 1500 dinar. A do t na dalin kto vetm pr buk e duhan, si thua?" pyet nj 74

minator i Novobrds, kurse shoku i tij shprehet kshtu: "E sheh n 'kushte punojm dhe 'thua, sa fitojm n muaj... Neve xehtarve, n vend q t na paguajn aq sa meritojm, na japin aq sa pr t bler nuk e duhan, kurse n shtpi kam gjasht fmij, gruan dhe prindrit... Un vlla, s'marr vesh 'po bhet, ve nj gj e di: se s'po shprblehemi sipas puns..." (Biseda sht nxjerr nga "Rilindja") Kshtu flasin puntort e Novobrds e kso fjalsh dgjon kudo edhe prej puntorve t tjer n Kosov. Kjo gjendje e rnd dhe ky shfrytzim i pashoq, kan ngritur ndrgjegjen e masave dhe kan ashprsuar n kulm kontradiktat klasore. Shprehje e ksaj gjendjeje t padurueshme, jan edhe demonstratat e fundit q prfshin Kosovn e n t cilat puntort kan zn nj vend nga m kryesort. Kt fakt nuk mund ta fshehin as revizionistt titist e tradhtart shqiptar. N demonstratat e 1, 2 dhe 3 prillit, q u zhvilluan n Prishtin, morn pjes mijra puntor dhe u qndruan heroikisht t gjitha lajkave mashtruese dhe terrorit policor t titistve. Edhe n qendra t tjera t Krahins, puntort qen forc e madhe n demonstrata dhe tani, pa iu trembur syri, kan ln punn dhe jan hedhur n greva. Kjo po i kall tmerrin regjimit. Puntort kosovar e pritn 1 Majin ashtu si u ka hije, n llogore lufte, e pritn me demonstrata e greva me parullat luftarake: "DUAM PUN!", "DUAM NGRITJE PAGASH!", "MIMET STOP!", POSHT REVIZIONIZMI!", "RROFT MARKSIZMLENINIZMI!", "LART SOLIDARITETI NDRKOMBTAR!"... Edhe puntort kosovar q punojn n botn e jashtme, 1 Maji, Ditn e solidaritetit ndrkombtar t puntorve, n shum qytete e festuan me demonstrata e manifestime t tjera krah pr krahu me vllezrit puntor t vendeve t tjera. RROFT 1 MAJI, DITA E LUFTS DHE SOLIDARITETIT NDRKOMBTAR T PUNTORVE! (LIRIA, maj 1981, faqe 10)

Shoku Enver Hoxha pr Kosovn: 3-4. GRUPI TITIST SHT NJ GRUP TROCKISTSH DHE RENEGATSH -Pjes nga fjala n mbledhjen e 81 partive n Kremlin Grupi titist sht nj grup trockistsh dhe renegatsh prej shum kohsh. T paktn pr Partin e Puns t Shqipris ai sht i till q prej vitit 1942, domethn 18 vjet m par. Q n vitin 1942 kur lufta e popullit shqiptar mori nj hov t madh, grupi trockist i Beogradit, nn maskn e miqsis dhe n mirbesimin ton, u prpoq me t gjitha mjetet t pengonte zhvillimin e lufts son t armatosur, u prpoq t pengonte krijimin e reparteve t fuqishme sulmuese partizane shqiptare dhe, n pamundsi t'i ndalonte, u prpoq t merrte drejtprdrejt drejtimin e tyre politik dhe ushtarak. Ai tentoi q do gj t varej nga Beogradi dhe Partia jon, ushtria jon partizane t ishin apendise t thjeshta t Partis Komuniste Jugosllave dhe t Ushtris Nacionallimtare Jugosllave. Partia jon duke ruajtur miqsin me partizant jugosllav, u bri ball me sukses ktyre qllimeve djallzore. Q n at koh grupi titist prpiqej t vinte themelet e Federats Ballkanike, nn drejtimin e titistve t Beogradit, t lidhte partit komuniste pas qerres s Partis Komuniste Jugosllave, t bnte q ushtrit partizane t popujve t Ballkanit t ishin nn vartsin e shtabit titist jugosllav. Pr kt qllim ai, dakord q n at koh me anglezet, u prpoq t krijonte shtabin ballkanik dhe ta lidhte e ta vinte at, 75

domethn ushtrit tona, nn drejtimin e anglo-amerikanve. Partia jon u rezistoi me sukses ktyre planeve djallzore. Dhe kur valoi Flamuri i lirimit n Tiran, banda titiste e Beogradit u dha urdhr agjentve t saj n Shqipri t diskreditonin suksesin e Partis Komuniste Shqiptare dhe t organizonin puin pr t rrzuar udhheqjen e Partis, at q organizoi Partin, q udhhoqi Luftn Nacionallirimtare dhe q e oi popullin shqiptar n fitore. Dhe pui i par u organizua nga Titoja, tok me agjentt e tij t fsheht n Partin ton. Por komplotin e Titos e shkatrroi Partia Komuniste Shqiptare. Komplotistt e Beogradit si hodhn armt dhe tok me kryeagjentin e tyre n Partin ton, tradhtarin Koi Xoxe, vazhduan riorganizimin e komplotit kundr Shqipris s re me forma t tjera, me forma t reja. Qllimi ishte: Shqipria t bhej republik e shtat e Jugosllavis. N nj koh kur vendi ishte i shkatrruar dhe i djegur e duhej rindrtuar nga e para, kur populli ishte pa buk e pa streh, por me nj moral t lart, kur popull e ushtri me arm n dor bnin roje vigjilente kundr komploteve t reaksionit q organizoheshin nga misionet anglo-amerikane dhe q e krcnonin Shqiprin e re me invazione t reja, kur nj pjes e madhe e Ushtris Partizane Shqiptare kaprceu kufirin e atdheut dhe u vajti n ndihm vllezrve jugosllav, luftonte krah pr krah me ta, komplotistt e Beogradit kurdisnin plane pr t robruar Shqiprin. Por Partia jon u bri ball heroikisht ktyre agjentve t fshehur nn maskn e komunistit. Kur pan trockistt e Beogradit se e humbn davan, se komplotet po ua shkatrronte Partia jon, provuan kartn e fundit: T invadonin Shqiprin me ushtrit e tyre, t mbytnin rezistencn, t arrestonin udhheqsit e Partis s Puns t Shqipris dhe t shtetit shqiptar, dhe ta deklaronin Shqiprin republik t shtat t tyre. Partia e prishi edhe kt plan djallzor t tyre. Ndihma dhe ndrhyrja e J. V. Stalinit n ato aste qe vendimtare pr Partin ton dhe pr lirin e popullit shqiptar. Ishte tamam koha e demaskimit t kliks s Titos nga Informbyroja. Byroja Informative bri t dshtojn veprimet komplotiste t kliks s Titos jo vetm n Shqipri, por edhe n vendet e tjera t demokracis popullore. Renegati dhe agjenti i imperializmit, Titoja dhe banda e tij, duke vepruar nn maskn e komunistve, u prpoqn t shkputnin vendet e demokracis popullore t Ballkanit dhe t Evrops Qendrore nga miqsia dhe nga aleanca e lufts me Bashkimin Sovjetik, t shkatrronin partit komuniste dhe puntore t vendeve tona dhe ti shndrronin shtetet tona n rezerv t imperializmit anglo-amerikan. Ata q s'deshn t'i shihnin e t'i kuptonin kto veprime t ksaj bande provuan pr t dytn her me kundrrevolucionin n Hungari dhe me komplotet e pareshtura n Shqipri se ujku qimen ndrron, por prap ujk mbetet, se Titoja dhe banda e tij mund t bjn dredhira, mund t vn maska, por prap tradhtar dhe agjent t imperializmit, vrass s komunistve heroik internacionalist jugosllav mbeten, verpojn dhe kshtu do t jen, derisa t zhduken. Partia e Puns e Shqipris ishte, nga ana tjetr, dakord q me Republikn Federative Popullore t Jugosllavis t vendoste marrdhnie shtetrore t fqinjsis s mir, marrdhnie tregtare dhe kulturore, n rast se respektoheshin normat e bashkekzistencs paqsore n mes t shteteve me regjime t ndryshme, pse pr Partin e Puns t Shqipris Jugosllavia titiste ska qen, ssht dhe sdo t jet kurr nj vend socialist, derisa t ket n krye grupin renegat dhe agjent t imperializmit.

76

N Shqipri titistve u hasi sharra n gozhd, ose, si thot Titoja, "Shqipria iu b ferr n kmb" dhe natyrisht grupi tradhtar titist e vazhdoi luftn kundr Partis s Puns t Shqipris dhe mendonte se na demaskonte duke na cilsuar "stalinist". Grupi i Beogradit sna luftoi vetm me propagand, por ai vazhdoi spiunazhin, diversionin, komplotet, drgimin e bandave t armatosura n vendin ton dhe vepronte m fort se para vitit 1948. Kto jan t faktuara. Por tragjedia qndron ktu, q Partia e Puns e Shqipris, nga nj an, ishte n mbrojtje kundr sulmeve t ashpra dhe t paprera t revizionistve jugosllav, nga ana tjetr, qndrimi i patundur, parimor, marksist-leninist i Partis son ishte n kundrshtim me qndrimet pajtuese q mbaheshin ndaj revizionistve jugosllav nga ana e udhheqsve sovjetik dhe e disa partive t tjera komuniste e puntore. Grupi tradhtar i Beogradit filloi organizimin e kundrrevolucionit edhe n Shqipri . Sikur Partia jon t kishte br gabimin e futjes n "vallen e pajtimit" me revizionistt jugosllav, si predikohej pas vitit 1955, ather demokracin popullore t Shqipris do ta kishte marr lumi. Ne, shqiptart, nuk do t ishim sot ktu n kt sall, po do t luftonim ende npr male. Partia dhe populli, n nj unitet t elikt, qndronin shum vigjilent dhe zbuluan e demaskuan spiunt e Titos n Komitetin ton Qendror, q punonin n bashkpunim me legatn jugosllave n Tiran. Titoja u drgoi lajm ktyre tradhtarve, duke u thn se ishin ngutur, se duhej t kishin pritur udhzimet e tij. Kta spiun e tradhtar i drguan letr edhe shokut Hrushov q t ndrhynte kundr Komitetit Qendror t Partis s Puns t Shqipris. Kto jan t faktuara me dokumente. Qllimi i Titos ishte q kundrrevolucioni n Shqipri t koordinohej me at n Hungari. Pas Kongresit XX t Partis Komuniste t Bashkimit Sovjetik do t mbahej Kongresi yn III. Agjentura jugosllave mendoi se kishte ardhur asti ta rrzonte udhheqjen "kokforte dhe staliniste shqiptare" dhe organizoi komplotin, i cili u zbulua dhe u drrmua n Konferencn e Partis n Tiran, n prill 1956. Komplotistt morn dnimin e rrept t merituar. Agjentt e tjer t rrezikshm t Titos n Shqipri, Dali Ndreu dhe Liri Gega, morn urdhr nga Titoja t arratiseshin n Jugosllavi se "ishin n rrezik" dhe se veprimet kundr Partis son "duheshin organizuar nga territori jugosllav". Partia ishte plotsisht n dijeni t veprimtaris dhe t urdhrit sekret t Titos. Ajo ishte vigjilente dhe i kapi tradhtart mu n kufi, kur tentonin t arratiseshin. Agjenti tjetr jugosllav dhe tradhtari i Partis s Puns t Shqipris e i popullit shqiptar, Panajot Plaku, u arratis n Jugosllavi, u vu n shrbim t jugosllavve. Ai organizonte emisionet armiqsore t radiostacionit t ashtuquajtur "Shqipria socialiste". Ky tradhtar i shkroi letr renegatit Tito dhe shokut Hrushov dhe i krkonte ktij t fundit q me autoritetin e tij ta likuidonte udhheqjen e Shqipris, me Enver Hoxhn n krye pr arsye se ne qenkemi "antimarksist", "stalinist". Ne na udit dhe bjm pyetjen legjitime: Pse shoku Hrushov dhe shokt sovjetik shum her shkuan n Brioni pr t biseduar me renegatin Tito pr shtjen e Hungaris. N qoft se shokt sovjetik kishin dijeni se titistt po prgatitnin kundrrevolucionin n nj vend t kampit ton, a u lejohet udhheqsve t Bashkimit Sovjetik t ven t bisedojn me nj armik, q organizon komplote dhe kundrrevolucione n vendet socialiste? Disa shok mendojn gabim, pretendojn se ne mbajm kto qndrime ndaj titistve, ngaq gjoja dashkemi t mbajm flamurin e lufts kundr revizionizmit, ose ngaq e shohim kt problem ngusht, nga pikpamja thjesht nacionale, prandaj qenkemi futur, n mos n "rrugn shoviniste", t paktn n at t "nacionalizmit t 77

ngusht". Partia e Puns e Shqipris shtjen e revizionizmit jugosllav e ka par dhe e sheh nn prizmin e marksizm-leninizmit, e ka par, e sheh dhe e lufton si rrezikun kryesor pr lvizjen komuniste ndrkombtare, si rrezik pr unitetin e kampit socialist. Por ne, duke qen internacionalist, jemi njkohsisht edhe komunist t nj vendi t caktuar, t Shqipris. Ne, komunistt shqiptar, nuk do t quheshim komunist, nqoftse nuk do t mbronim me konsekuenc dhe me vendosmri lirin e atdheut ton t shtrenjt nga komplotet dhe sulmet diversioniste t kliks revizioniste t Titos, t cilat synojn invadimin e Shqipris dhe q tashm njihen mir nga t gjith. A mundet dhe a sht e lejueshme q ne, komunistt shqiptar, ta lm vendin ton q t bhet gjahu i Titos, i amerikanve, i grekve, apo i italianve? Jo kurr! Jugosllavt na akuzojn se gjoja jemi "shovinist, ndrhyjm n punt e tyre t brendshme dhe krkojm rektifikimin e kufijve shqiptaro-jugosllav". Mjaft nga miqt tan mendojn dhe ln t kuptohet se ne, komunistt shqiptar, jemi n kto ujra. Ne u themi miqve q mendojn kshtu se gabohen rnd. Ne s'jemi shovinist, ne as kemi krkuar dhe as krkojm rektifikim kufijsh. Por ajo q ne krkojm dhe do t krkojm vazhdimisht nga titistt dhe pr t ciln do t'i demaskojm ata deri n fund sht t heqin dor nga krimi i gjenocidit kundr popullsis shqiptare t Kosovs, t heqin dor nga terrori i bardh kundr shqiptarve t Kosovs, t heqin dor nga dbimi i shqiptarve nga tokat e tyre dhe drgimi n mas i shqiptarve n Turqi; ne krkojm q popullsis shqiptare n Jugosllavi t'i njihen t drejtat n baz t kushtetuts s Republiks Federative Popullore t Jugosllavis. Shoviniste sht kjo krkes apo marksiste? Kto jan pozitat tona n kt shtje. Por n rast se titistt, nga njra an, flasin pr bashkekzistencn, pr paqen, pr marrdhnie t fqinjsis s mir dhe, nga ana tjetr, organizojn komplote, organizojn ushtri mercenarsh dhe fashistsh n Jugosllavi pr t sulmuar kufijt tan dhe pr t coptuar s toku me Greqin monarkofashiste Shqiprin ton socialiste, ather t jeni t bindur se jo vetm populli shqiptar i Shqipris s re do t ngrihet me arm n dor, por me arm n dor do t ngrihen edhe nj milion shqiptar q jetojn nn robrin titiste, pr t'i ndalur dorn kriminelit. Dhe kjo sht marksiste dhe kshtu do t bhet, po t ngjas gjkafsh. Partia e Puns e Shqipris nuk lejon krkend t luaj ose t bj politik me t drejtat e popullit shqiptar. Ne nuk ndrhyjm n punt e brendshme t t tjerve, por, kur, si rezultat i zbutjes s lufts kundr revizionistve jugosllav, arrin puna q n nj vend mik si Bullgaria t shtypet harta e Ballkanit, duke prfshir Shqiprin brenda kufijve t Jugosllavis Federative, nuk mund t rrim pa folur. Na thuhet se kjo ndodhi pr gabimin teknik t nj npunsi, po pse kto nuk ndodhn m par? (LIRIA, maj 1981, faqe 11-12)

3-5. AI RA PR T MOS VDEKUR KURR

M maj u mbushn 39 vjet nga rnia heroike e udhheqsit t par t Rinis Komuniste Shqiptare, Heroit t Popullit Qemal Stafa. Qemali lindi m 1920 n Shkodr, n nj familje me tradita t njohura patriotike. Qysh i ri, ai u brumos nga i ati, e sidomos nga vllau i madh Veliu, me nj patriotizm t madh, me nj dashuri t thell pr popullin q jetonte n skamje, injoranc e varfri e me nj urrejtje t paprmbajtur ndaj armiqve dhe tradhtarve. N fmijrin e hershme, Qemali fillon t lexoj literaturn prparimtare t kohs e t lidhet me njerz revolucionar e antizogist. Prmes Veliut, ai arrin t njihet 78

edhe me poetin revolucionar Migjenin, t cilin e adhuronte. M von e gjejm njrin ndr nxnsit m revolucionar n gjimnazin e athershm t Shkodrs. Aty ai ra n kontakt edhe me literaturn komuniste q asaj kohe sigurohej me vshtirsi n Shqiprin e sunduar nga satrapi Zog. Aty ai pati rastin t njihej edhe me shum revolucionar t tjer si Emin Duraku, Nazmi Rushiti etj. Gjat ksaj kohe, Qemali dallohet si pr zgjuarsin e kulturn e gjer t tij, ashtu edhe n aktivitetet e shumta letrare q organizonte rinia e gjimnazit. Si i ri revolucionar, Qemali m von pranohet antar i Grupit Komunist t Shkodrs dhe zhvillon nj aktivitet t gjer pr prhapjen e ideve komuniste n masn e rinis. Idet e mdha t komunizmit kishin forcuar mendjen e zemrn e Qemalit. Nuk kishte m shum se 15-16 vjet kur shkruante: "E vjetra po shembet, nj jet e re po lulzon grmadhash, jet pr t ciln shqiptari nuk tutet se vdes, mjafton q vdekja t jet e ndershme, t jet vdekje burrash, vdekje pr Atdhe." N hartimet e tij t ksaj kohe nuk gjejm shkrime as pr cicrimn e zogjve, as pr aromn e luleve, po vetm tinguj lufte, dufe kryengritse, optimizm mbi grmadha e varfri. Aktiviteti i tij prej komunisti e militanti t vendosur bie n sy t policis mbretrore dhe, pak dit para pushtimit t Shqipris nga Italia fashiste, Qemalin e arrestojn. N qelit e errta e t ftohta t burgut, ai mendonte pr dit t bardha e t lumtura pr popullin e vet, t cilin ai aq shum e donte. Mundimet e torturat nuk mundn ta mposhtin trupin e tij t njom, shpirtin e tij revolucionar. Zri i tij gjmoi krenar prball trupi gjykues: "Jam komunist i bindun dhe i deklaruem, dhe vetm bolshevizmi do ta shptoj masn e puntoris q ndodhet e shtypun." Dhe kjo nuk ishte vetm nj deklarat e nj komunisti, por ajo ishte deklarat e gjith nj populli, q po i shpallte luft mbretris, fashizmit, shtypjes dhe shfrytzimit. M 7 prill 1939, ditn q hordhit fashiste t Musolinit sulmuan Shqiprin, Qemali, i arratisur nga qelia shpejton bashk me shok rrugve e rrugicave. Pushtim, dgjohet zri i tij, dhe ky kushtrim bri vend n mendjen e zemrn e popullit. Fashizmi prdor t gjitha mjetet e dhuns e t demagogjis pr ta shtypur e mashtruar popullin ton, ai i bnte thirrje rinis shqiptare t vishej n rrobat e zeza t fashizmit, por Qemali nxitonte kalldrmeve, ulet e ngrihet pran vatrave t ndezura t Tirans s kuqe, deri sa arrin n 8 nntorin e asaj vjeshte historike, kur themelohet Partia Komuniste Shqiptare, shptimtarja e vrtet pr popullin fukara. Qemali dha nj kontribut t veant e shum t madh n themelimin e Partis dhe n mbledhjen themeluese qndronte prkrah shokut Enver, si shok e bashklufttar besnik i tij. Ai, ndonse shum i ri, u zgjodh antar i Komitetit Qendror dhe m von luajti nj rol t madh n konsolidimin e forcimin e Partis. Ato dit ishin dit t mdha, dit q do t rrezatonin n historin e kombit, dit q do t nisnin nj epok t re n historin e Shqipris. Pak dit m von u themelua Organizata e Rinis Komuniste Shqiptare e Qemali u zgjodh sekretar politik i saj. Ai, n ato dit fortune, u vu n krye t djalris shqiptare. Shoku Enver n kujtimet e tij nga themelimi i Rinis Komuniste Shqiptare shkruan: "Zgjedhja e Qemalit, antarit t Komitetit Qendror t Partis Komuniste Shqiptare, si sekretar politik t Organizats Komuniste t Rinis, ishte nj garanci e madhe pr Partin dhe Organizatn e Rinis, pse Qemali ishte nj shok me cilsi t rralla pr moshn e tij t re. Ai ishte shum i ri, por ishte i pjekur, ai ishte i thell e serioz n mendime dhe diskutime." Themelimi i Partis dhe Rinis Komuniste Shqiptare e kishte mbushur plot optimizm e i kishte dhn forca t reja komunistit zemrzjarr, udhheqsit e organizatorit t shquar t Partis e rinis shqiptare. Nxitonte Qemali sypatrembur ku e krkonte nevoja e atdheut, derisa arriti n 5 majin e vitit 1942, ditn q ra heroikisht dhe 79

thirrja e fundit e tij ishte: "Rroft komunizmi!" Nj nat m par, ai kishte ndenjur me nj minder pran e pran me shokun Enver, ishin mallur e kishin biseduar pr hallet e lufts. Shoku Enver kujton: "Si mund ta mendoja un se puthja e shtrngoja pr her t fundit n kraharorin tim shokun nga m t mirt e Partis, shokun dhe bashklufttarin tim m t dashur, Qemal Stafn." Rnia e tij heroike u b nj shembull i lart frymzimi pr t gjith Partin e Rinin Komuniste Shqiptare, ndezi zjarr zemrat e lufttarve t liris n luft kundr pushtuesve fashist e tradhtarve t vendit. Ai ra pr lirin e popullit, pr komunizmin, ra pr t mos vdekur kurr. Dhe populli sot e kujton dhe nderon me respektin m t madh si birin dhe lufttarin e tij t shtrenjt. At e kujton me respekt e dashuri t madhe edhe populli e rinia revolucionare e Kosovs, q sot ndodhet nn robrin fashiste jugosllave. Dita e 5 majit, kur ra Qemali n prleshje me forcat fashiste, nga populli yn u shpall Dit e Dshmorve. (LIRIA, maj 1981, faqe 12-13)

3-6. PUNTORT KOSOVAR N PERNDIM SHPALOSIN FLAMURIN E LUFTS

Nga Kadri Zeka Ngjarjet tragjike q po prjeton Kosova i kan br t ndrgjegjshm puntort kosovar n mrgim se edhe ata, si pjes e pandar e popullit shqiptar, n kto momente t vshtira q po kalon Atdheu, duhet t ngrehin lart flamurin e lufts. Shtypja e shfrytzimi, si dhe malli pr Atdhen e popullin q i ka lindur, kan grumbulluar nj pezm e zemrim t paprshkruar n zemrat e tyre. Kjo urrejtje ndaj shfrytzuesve e shtypsve gjakatar titist po shprehet m s miri kto dit me nj hov t paprmbajtur n demonstratat, mitingjet e protestat e shumta q po organizojn ata n botn e jashtme. Puntort tan, nga skamja e mjerimi, nga presionet q u bn regjimi titist, jan detyruar t'ua kthejn shpinn familjes e fmijve t tyre, vatrave ku kan lindur dhe do gjje t dashur pr ta. Puntort kosovar sot jan m t bashkuar e m t vendosur se kurdoher m par n luftn e tyre t drejt. Kt e dshmojn demonstratat dhe mitingjet protestuese t njpasnjshme q jan zhvilluar deri m tash. M 11 prill u grumbulluan mbi 400 kosovar, n Bern t Zvicrs dhe, me flamuj e parulla t shkruara, demonstronin rrugve t qytetit, duke shprehur solidaritetin e tyre me luftn e vllezrve dhe t motrave n Kosov si dhe urrejtjen pr gjakpirsit titist. M pas, puntort u drejtuan pr n prfaqsin diplomatike t Jugosllavis n Bern, ku organizuan nj miting protestues, n t cilin ngritn zrin e protests pr terrorin e masakrat q po bjn ushtria e policia fashiste n Kosov. Demonstratn e Bernit e pasoi ajo e Cyrihut t Zvicrs, q u zhvillua m 18 prill, e n t ciln morn pjes mbi 700 puntor kosovar. Ata marshuan qytetit, duke brohoritur pr t drejtat e popullit ton. Pos ktyre, demonstrata nga puntort tan jan zhvilluar edhe n Shtutgart e n Dyseldorf t Gjermanis Perndimore. N t parn ishin t pranishm rreth 500 manifestues, kurse n t dytn mbi 800 veta. N t gjitha kto demonstrata, si dhe n manifestime t tjera, zotronte nj shpirt i lart luftarak dhe nj vendosmri e pashoqe pr t luftuar pushtuesit titist dhe tradhtart e vendit. Puntort tan n mrgim organizuan demonstrata t shumta edhe me rastin e 1 Majit, ku bashk me puntor e proletar t vendeve t tjera, treguan para armiqve forcn dhe unitetin e tyre luftarak. 80

Lufta e hapur e kosovarve n mrgim demaskon m s miri shpifjet e telegrameve t konsullatave jugosllave, q drguan n emr t puntorve kosovar, ku gjoja ata dnojn luftn e demonstratat e popullit ton n Kosov. Puntort, me parullat e tyre luftarake: "KOSOV-REPUBLIK!", "REPUBLIK-VETVENDOSJE!", "JA VDEKJE.JA LIRI!", "DUAM LIRIMIN E SHOKVE!" LUFT, LUFT NAT E DIT, Q T SHOHIM PAKZ DRIT!", "LART SOLIDARITETI NDRKOMBTAR!", "MARKSIZM-LENINIZM!", "POSHT TERRORI E DHUNA N KOSOV", "POSHT UDB-ja FASHISTE JUGOSLLAVE!", "POSHT TITIZMI!", "TITIZMI SHT FASHIZM!"... u treguan jo vetm armiqve titist por gjith bots se jan t vendosur n luftn e tyre dhe se kjo luft nuk do t pushoj deri n realizimin e t gjitha krkesave t drejta t popullit ton. Ata gjithashtu treguan se nuk mund t'i praj e friksoj asnj demagogji e presion i armikut. N fund t t gjitha demonstratave u organizuan mitingje protestuese dhe u shpalln krkesat para prfaqsive diplomatike jugosllave. Krkesat e puntorve tan n botn e jashtme ishin plotsisht identike me ato, q paraqitn edhe demonstrantt n Kosov. Me luftn e popullit ton sht solidarizuar edhe opinioni prparimtar ndrkombtar i cili dnon n mnyrn m t rrept masakrat e krimet njerzore t regjimit titist n Kosov. Me demonstratat q u zhvilluan jasht, u bashkuan edhe shum antifashist, demokrat e miq t popullit ton dhe po shprehin indinjatn e tyre t thell pr ngjarjet tragjike q po prjeton populli yn. Ngjarjet e hidhura t Kosovs kan zn nj vend t mir edhe n shtypin prparimtar botror dhe n mjete t tjera t informimit. Pjes nga fjala e nj motre kosovare mbajtur n mitingun protestues n Dyseldorf t Gjermanis T dashur bashkatdhetar, Tani e dim se jo vetm shqiptart por tr botn e kan tronditur ngjarjet tragjike q po ndodhin n Kosov. Populli yn puntor, trim, paqedashs e i etur pr liri dhe pavarsi, n nj gjendje shum t vshtir ekonomike dhe politike, gjeti rrugn m t prshtatshme pr t'i krkuar t drejtat e veta (borxhin e vjetr) nga qeveria jugosllave. Qeveria jugosllave, q popullin kosovar e ka mbajtur dhe e mban n shnjestr, nxitoi me tanke e helikopter, vrau, burgosi e theri lulen m t bukur rinin e Kosovs. Kshtu udhheqsit jugosllav e treguan edhe njher fytyrn e tyre t vrtet t pushtuesit, vrassit, e fashistit gjakatar. Tani kjo udhheqsi kot prpiqet me fraza t thata, me shpifje e trillime, t'i mashtroj popujt e bots pr krimet q po bn mbi popullin ton n Kosov. Turp i bots, tragjedi e shekullit. Nj qeveri evropiane e shekullit XX, e vetquajtur socialiste, t lshohet mbi nj popull t shtypur me shekuj si bish e artur, ta vras, ta dhunoj, e m n fund edhe ta akuzoj. Ne jemi nj popull i vogl prball nj bishe t madhe, por jemi t fort e t pamposhtur, sepse n zemrat tona kemi indinjat e urrejtje t thell pr ata q na i shkelin vatrat dhe na i grabitin pasurit. Klika revizioniste jugosllave gjithmon na ka dnuar e vrar, por kurr s'na ka mposhtur. Kjo klik renegatsh e preku popullin ton n gjrat m t shenjta e m t shtrenjta. Ajo n t kaluarn e afrt (n kohn e gjakpirsit Rankovi) vrau e zhduku mijra shqiptar, dhe jo vetm kaq. I emigroi, u hyri n familje, cnoi me dhun moralin e gruas shqiptare, pse ajo kishte qndisur nj shami kuq e zi, apo pse n pajn e saj kishte pundore me ngjyra simbolike. Pra edhe paja e vajzave shqiptare i hynte n 81

"politik" renegatit Tito, Rankovi e Kolishevski, t cilt edhe sot po e tregojn hijen e vet dhe hujin e ujkut t etshm pr gjak shqiptari. Edhe sot bota me t drejt e quajti Kosovn "Shtpin e varfr t Evrops" t ciln udhheqja jugosllave e la t till me qllim dhe tani krkon t'ia shtjer flakn dhe dshiron ta djeg me fmij n djep, me t rinj e t reja, me gra e burra. Por, s'e djeg dot. Kosova prap do t ket fmij, prap do t ket rini, sepse vet sht e re. Kosova do t ket liri, se pr t po lufton e po derdh gjak sot. Ne grat shqiptare nuk i lindim fmijt n epruveta, nuk ua lm mbiemrin ton, ne lindim shqiptar me arm n brez, ne do t lindim e do t rrisim gjithmon nipa e mbesa t Shots dhe t Azemit, Isa Boletinit e Bajram Currit, t Emin Durakut e eriz Topullit. Dhe do t mburremi para bots dhe brezave t ardhshm me historin ton. far u prishim pun revizionistve jugosllav pse jemi popull patriot?... far mkati bri populli yn q e krkoi statusin e republiks? Kush jan irredentistt? Po pushtuesit? Kush kujt ia turbullon ujt? E kush mundohet ta lr dike pa uj? Ne do t fitojm. Por, fitoret arrihen e mbrohen me prpjekje e sakrifica. Me luft e djers. Betohemi me mendje, me zemr e grushta t bashkuar pr tokn, popullin, gjakun e derdhur e lirin. I dnojm armiqt e popullit shqiptar, i thrrasim popujt e tjer t Jugosllavis dhe t bots q t ecin rrugs s sigurt t solidaritetit e t marksizm-leninizmit, me protesta kundr shtypsve kriminel. "POSHT TRADHTART E ATDHEUT!" "NUK DUAM JET PA LIRI!" "LAVDI DSHMORVE T RN PR ATDHEUN!" "I QOFSHIM FAL ATDHEUT TON T DASHUR, KOSOVS TON T SHTRENJT!" (LIRIA, maj 1981, faqe 13)

3-7. REGJISTRIMI I POPULLSIS N KOSOV U B NN HIJEN E TANKEVE

Nga Jusuf Grvalla Lidhur me regjistrimin aktual t popullsis, revizionistt jugosllav kan zhvilluar me koh nj fushat sa t ethshme aq edhe perfide t propagands dhe t agjitacionit n dm t disa popullsive. Pas qerres s revizionistve, me nj paturpsi q shkon deri te tradhtia e hapt kombtare, jan lidhur me zell t madh edhe renegatt shqiptar n pushtet. Fushata sht zhvilluar n dy drejtime kryesore. Drejtimi i par ka qen propaganda dhe agjitacioni i organizuar shtetror n disa pjes ti quajm skajore t popullsis shqiptare, n t cilat socialshovinistt jugosllav ia kan dal t ushtrojn edhe m prpara njfar ndikimi kombtarizues e asimilues, si jan t ashtuquajturit torbesh apo maqedonas musliman n Maqedonin perndimore dhe t ashtuquajturit musliman t viseve shqiptare t Malit t Zi. T mos flasim pastaj pr popullsin shqiptare t viseve t Sanxhakut, te e cila socialshovinistt e Beogradit kan arritur ta shtypin pa mshir ndjenjn kombtare dhe ta rrnjosin n mas t madhe gjuhn amtare shqipe. Ndrkaq, drejtimi i dyt ishte ai i frenimit t ndjenjs kombtare t shqiptarve, kudo q t jen ata, me presione t gjithanshme politike etj. Ja disa nga aksionet e shumta n shkall shtetrore, t realizuara me ann e mjeteve publike t informimit, si jan shtypi e televizioni. 82

Thirrjet pr vampirizm t teorive borgjeze shoviniste Qysh para tri vjetsh, m 1978, nj ekip i Televizionit t Beogradit, n krye me poetin dhe gazetarin serb Lubivoje Rshumoviq, realizoi n Maqedonin perndimore nj serial televiziv dokumentar, t prbr prej dymbdhjet emisionesh njorshe. Duke vajtur nga fshati n fshat, si misionart e dikurshm t krishterimit, ky gazetar zhvilloi me at rast biseda t pafundme me t ashtuquajtur torbesh apo maqedonas musliman. Bisedat, duke u sjell gjoja n mnyr spontane dhe duke u prpunuar pastaj n redaksi me mjete dhe metoda shkencore, zhvilloheshin rreth adeteve e zakoneve, rreth t kaluars historike t torbeshve, rreth emrave karakteristik t personave e t vendeve, si jan shtigjet e ndryshme, fushat e arat, burimet e krojet etj. Me nj fjal emisionet ngulnin kmb q t nxirrej antroponimia dhe mikrotoponimia sllave e ksaj pjese t popullsis shqiptare dhe t viseve thjesht shqiptare Ky ishte nj qllim i tejdukshm q, me ann e mjeteve dhe metodave t njohura shoviniste t shkenctarve t dikurshm sllav si Cvijiqi e Gjorgjeviqi, te kjo pjes e popullsis shqiptare t thellohet edhe m tej apolitizmi, pacifizmi dhe asimilimi, duke ia ngulitur asaj n kok mendimin se m par mund t jet gjithka tjetr sesa popullsi shqiptare. Renegatt shqiptar n pushtet, qoft n Kosov a n Maqedoni, si sht e natyrshme pr ta, e bn syrin qorr e veshin shurdh e nuk e pan t udhs ta thonin asnj fjal lidhur me at fushat t ndyr shoviniste, e cila sht n kundrshtim edhe me dispozitat kushtetutare t Jugosllavis, q kan t bjn me prcaktimin e lir kombtar dhe q gjoja para shikojn dnime t rrepta pr do agjitacion n kt drejtim. Por, egrsia dhe guximi karakteristik i socialshovinistve jugosllav n diskriminimin e nj populli t tr, shprtheu haptasi vitin e kaluar n gazetn Veer t Shkupit. Nga 25 shtatori deri m 21 tetor, kjo gazet e shovinistve maqedonas botoi n 23 vazhdime serin e artikujve t Nijazi Limanovit me titull Islamizimi i Maqedonis. Duke u prpjekur gjoja pr tu dal zot torbeshve apo maqedonasve musliman, si quhet ktu me koh nj pjes e popullsis shqiptare pjesrisht e asimiluar, gazeta n fjal doli me sulme t hapta shoviniste, t padgjuara deri m tash, kundr popullit shqiptar. Sipas t vjellave t Limanovit, nj gazetar gjysmanalfabet dhe psikopat nga rrethi i Dibrs, populli shqiptar e pasksh pranuar n t kaluarn me gjith dshir fen muslimane, me qllim q pastaj, me nj agresivitet t papar prej pushtuesi t egr, ti islamizoj edhe popullsit sllave prreth. N marifetin e tij t bukur, morri Nijazi Limanov edhe vet nj shqiptar i asimiluar - shkon aq larg sa jo vetm i thrret t vampirizohen t gjitha forcat e errta shkencore t borgjezis sllavomadhe serbe, por atyre u siguron edhe lnd t re lidhur me agresivitetin, dhunn dhe prgjithsisht egrsin e pushtuesve shqiptar. Prsri renegatt shqiptar bn gjumin e tyre t mbl t tradhtis dhe t moskokarjes pr kado q nuk e rrezikon pozitn e tyre t mjer n aparatin revizionist jugosllav. Doli dhe reagoi, vrtet pes para dymbdhjetve por n mnyr t thukt shkencore, akademiku Dr. Ali Hadri. Duhej q renegatt shqiptar, si u jepte mundsi Kushtetuta pr t ciln ata kapen aq fort kur ua do nevoja, tia ngjitnin pr veshi Limanovit e Veerit dhe ta ndrprenin q me artikullin e par serin e atyre shkrimeve me prmbajtje thellsisht antishqiptare. Ata, pra, jan aq energjik e t paprtueshm kur kan t bjn, qoft edhe me nj fjal t vetme t autorve shqiptar. 83

Tragjedia n popull farsa n pushtet Si tham n fillim, drejtimi i dyt nga do t dmtohej popullsia shqiptare n regjistrimin aktual t popullsis, ishte shtrngimi dhe presioni i gjithanshm politik mbi shqiptart. Ky shtrngim u realizua n radh t par me burgosjet masive t djalris prparimtare t Kosovs e t viseve t tjera shqiptare. Pr nj libr, nj broshur, gazet apo trakt, madje pr nj fjal goje t thn n rrug, qindra e mijra shqiptar u privuan lirie dhe i mbushn burgjet e Kosovs dhe t Jugosllavis n nj periudh fare t shkurtr kohore. Sikur t mos u mjaftonte kjo, plangprishsit shqiptar, kta tradhtar t regjur, morn flamurin e turpit n dor dhe u byritn para mikrofonave e kamerave, n faqet e shtypit revizionist, duke iu krcnuar n nj mij mnyra popullit shqiptar dhe djalris s tij prparimtare, me aq pasion t egr, sa t ta mbushin mendjen se i ke hyr deri n fyt borxh djallit po more guxim qoft edhe t marrsh frym shqip. Q efekti t jet sa m i madh, revizionistt dhe sahanlpirsit shqiptar, pasi bn punn e tyre djallzore, iu dhan edhe m me pasion krcnimeve pr ata shqiptar, q do t guxonin t bnin agjitacion lidhur me deklarimin e kombsis. Askujt ska mundur ti shkoj as mendja se regjistrimi i popullsis n Kosov do t vazhdonte edhe n kushtet e tmerrshme q u krijuan pas demonstratave t fundit. N nj koh kur rrugt, sheshet dhe vatrat tona binin er gjaku, zhurm tankesh e aeroplansh dhe shklqim barbar t bajonets s ngopur me gjakun e rinis son ; n nj shtrngim t till hekuri, si sht rrethimi i plot i qyteteve dhe fshatrave tona, ora policore e ndalimi i do grumbullimi t njerzve; mbyllja e Universitetit dhe e t gjitha shkollave, mbyllja e ndrmarrjeve, fabrikave dhe uzinave n nj koh t till, pra, nj shtje si sht regjistrimi i popullsis skishte gj tjetr pr qllim, pos sadizmin e pamat t shovinistve revizionist t Beogradit, q deshn ta provonin n praktik se a rrzohet deveja e strngarkuar pr nj lkur lepuri m shum. Shtypi, radioja e televizioni revizionist zun t krekoseshin si mburravect e fundit t ksaj bote sesi, megjith situatn e krijuar n Kosov, ata gjoja se kan humbur pushtetin dhe regjistrimin e parashikuar t popullsis po e vazhdonin n kushtet dhe n mnyrn m normale. Si vazhdimisht q 69 vjet e ktej, forcat e errta borgjeze jugosllave deshn edhe ksaj radhe t prfitonin nga mjegulla dhe t mjegullonin statistikat e tyre t mjegullta dhe t zvoglonin numrin e shqiptarve q jetojn brenda kufijve administrativo-politik t Jugosllavis. Sa i dnueshm sht ky akt kaq barbar i atyre forcave t errta jugosllave n pushtet, t cilave u ka krijuar klim shum t favorshme pr manifestimin e fsheht dhe t hapt t shovinizmit pikrisht revizionizmi n pushtet, do t shihet me kalimin e kohs ather kur do t shihet edhe dmi q i sht shkaktuar n kt mnyr evidentimit statistikor t popullsis shqiptare n Jugosllavi. Por, kjo nuk i bn nder qeveris jugosllave. Dhe aq m pak do ti sjell dobi. Sepse populli yn, ndonse ksaj radhe ishte i zn me pun m t ngutshme, me varrimin e bijave dhe bijve t vet, me mjekimin e plagve q morn ata nga ushtria dhe milicia jugosllave, me burgimet e rnda, sht absurd t mendohet q e ka harruar edhe rndsin e regjistrimeve t popullsis. Populli yn ka nj shpirt t madh. Ai e prballoi burrrisht e heroikisht tragjedin. Do ta prballoj edhe kt regjistrim t popullsis q u b nn hijen e tankeve dhe nn zhurmn krcnuese t aeroplanve. Pr falsifikimet q borgjezia jugosllave ka br prej motesh lidhur me numrin e shqiptarve, populli yn gjithmon e ka pasur t gatshme prgjigjen : Jemi shqiptar, shqiptar lindim dhe shqiptar vdesim! Kt prgjigje ka pasur kurdoher n goj populli yn, edhe kur u sht vn zjarri shtpive, fshatrave e lagjeve tona; kur xhandari serb na ka drmuar pse i kemi thn ose nuk i kemi thn mirmngjesi; edhe kur na 84

kan shkelur flamurin, na kan plakitur kokrrn e fundit t misrit nga drithnikt...Edhe kur na e kan zbritur deri n balt dinjitetin kombtar, duke na krkuar armn q se kemi pasur; edhe kur na e kan ndaluar gjuhn ton t mbl. sht m e uditshme, ne nuk ligemi nga punt dhe fjalt e armikut. Sepse e dim se do fjal e tij sht vetm nj fars. Por, as armiku t mos mendoj se e mashtron leht kt popull, i cili po e prjeton tragjedin e madhe ku e katandisi shovinizmi jugosllav, por i cili ka vendosur me t gjitha forcat e veta tia vr atij pushkn n gjoks. Ksaj t vrtete do ti dal zot shqiptari sidomos sot, q armiku hoqi maskn e tij t urryer dhe doli me fytyrn e tij t vrtet dhe m t urryer, me fytyrn e kriminelit gjakpirs. (LIRIA, maj 1981, faqe 14)

3-8. KOSOV, SA HIJE T KA XHAMADANI I TRIMRIS!

Nga Jusuf Grvalla Ktu e njqind vjet m par kishte ndodhur nj nga prleshjet m t pabesueshme n historin e njerzimit. Fshatari shqiptar me emrin Mic Sokoli ishte kapur fyt a fyt me topin bajloz turk. Kjo prleshje e madhrishme e njeriut me elikun i kishte thyer t gjitha prmasat e deriathershme t prfytyrimit njerzor mbi heroizmin. N prleshje me Micin, topin e thau vera dhe u rrokullis thepins tatpjet n nj hon t Gryks s Carralevs. Nga shqiptari Mic mbeti xhamadani i trimris, i skuqur me gjak, i cili iu vesh trollit si far e trimris s prjetsuar t shqiptarit. Dhe mbeti edhe knga epike : Mic Sokoli nji fjal pe flet, I thot nans Tymerme!, Pa u faru Malsia krejt. Ktu nuk hyn as krajl as mret! Athere nuk ishte Shqipria. N t vrtet Shqipri kishte, por at e kishte kapur pr fyti dhe ia kishte zn diellin gjysmhna e verdh turke. Fatosat pasardhs t Micit, duke vn gjakun e tyre t shtrenjt n themelet e toks nn, e bn edhe Shqiprin, duke ngulur n 1912 n Vlorn heroike flamurin e kuq me shkabn dykrenare, simbol i liris, shtetsis dhe pavarsis shqiptare. Por, fuqit imperialiste t kohs jo vetm q trupin e Shqipris e shtrin n salln e operacionit t tyre t egr, duke ia hequr asaj, si me brisk pjest gati m vitale, por dhan edhe shenja t qarta se nuk do ta lenin as shqiptarin brenda kufijve kombtar ta gzonte i qet jetn n atdheun e lir, t krijuar me mundime mbinjerzore n luft me shtat krajlit. Kurse fuqit shoviniste t Ballkanit, si Serbia, nuk knaqeshin vetm me pushtimin e Kosovs, por prpiqeshin t hidhnin hapin deri n Shkumbin. U desh heroizmi i lumjanve pr ti dhn nj msim dhelprs plak t Shumadis. Dhe, msimi i doli tepr i hidhur asaj, pasi iu desh t lente 12 mij vojnik n malet e Lums. Dhe m pas doli, ksaj radhe nga deti, nj armik tjetr q mori n sy rrugn e robrimit t Shqipris, u desh q kundr ktij armiku t vishej edhe nj her xhamadani i Mic Sokolit. Doli dhe e veshi pa prtes, n Vlor m 1920, Selam Musai, duke iu hedhur edhe ai n gryk topit italian. I tmerruar nga trimria shqiptare, edhe ky armik i ri, ndonse kishte forca t pamata numerike e teknike, u detyrua t kthehej nga kish 85

ardhur, matan detit, duke ln prapa lakmin e paprmbajtur pr brigjet shqiptare dhe pr pasurit e mdha t Atdheut ton, si nj mundsi t kthimit t srishm n to. Erdhi viti 1939 dhe me t kmishzinjt e Dues, Musolinit, e pastaj edhe ata t Hitlerit, q deshn ta shtronin prdhe Shqiprin. Por, tashm ishte br fare e qart se n do rrebesh q egrsohej mbi tokat shqiptare, i delte i zoti edhe xhamadanit t trimris shqiptare. Ksaj radhe, ai u vesh nga komunisti Vojo Kushi, n Kodr t Kuqe t Tirans, duke iu hedhur n gryk tanksit gjerman, pr ta br at t belbzoj dhe t mos ti kthehet kurr m goja e zjarrt n Shqiprin e prskuqur nga komunizmi. Kjo sht me pak fjal historia e xhamadanit t trimris, historia e nj populli t tr, i cili, prball armikut kurdoher m t fuqishm n numr dhe n prgatitjen teknike ushtarake, prball lakmis s armiqve zullumqar t largt e t afrt, u detyrua t futet n luftra t pareshtura, madje, me nj arm t vetme; me gatishmrin e flijimit pr nderin e atdheut dhe me trimrin e tij karakteristike q zvendson do arm t armikut. Dhe vrtet shekujt, n ndrrimin e tyre, shkundn rrebeshe t mdha mbi kokn e shqiptarit. Shpesh koha e zuri ngusht shqiptarin pr nj kafshat buk, por jo edhe pr sofrn bujare q i shtrohet me zemr mikut; koha e zuri shpesh ngusht shqiptarin me robri, skamje dhe mjerim, por asnjher t prkulur e t nnshtruar; gjithmon shqiptari u tregua dorlir pr t ta ln n dor pa t pyetur fare gjn e vetme q kishte jetn e tij, kurdo q kt e krkoi nderi i fisit dhe nevoja e atdheut. Nj histori e till ngjalli kurdoher admirimin e miqve dhe tmerrin e armiqve. Kurse bota prreth, e ballafaquar me nj trimri kaq t materializuar, pa pasur mundsi ta shqyrtoj e ta definoj saktsisht, bnte seir dhe mbetej me goj hapur, e uditur nga nj arm e till gatishmria mbinjerzore pr flijim dhe trimria e pashembullt. Bota, e cila dikur uditej se ku e gjente shqipja gjith at forc kur matej me shtat krajlit, sot po uditet, e gjeti kshtu shqiptarin e Kosovs t rebelohet brenda nats dhe si po i bn ball me muaj t tr rrethimit t egr me tanke e bajoneta, ushtri e polici; si i bn ball trbimit t zhurmshm krcnues t aeroplanve mbi kokat e popullsis duarthat e t paarmatosur. Populli shqiptar i Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare t robruara nga Jugosllavia nuk u rebeluan brenda nats . Rebelimi i tij u prgatit pr afro dyzet vjet t vshtira jete n kuadr t Jugosllavis revizioniste titiste, e cila pr popullsin shqiptare, prball propagands lidhur me mirqenien, barazin ekonomike, politike e shoqrore me kombet dhe kombsit e tjera, lidhur me gjoja vllazrim bashkimin, spati gj tjetr pos shtypjes kombtare e shoqrore, pas diskriminimit social e kulturor, pos shfrytzimit t egr t pasurive t tyre natyrore dhe zbatimit t mjeteve t gjenocidit. I durueshm sa sbn m deri m sot, populli yn, duke arritur n shkalln e nj mjerimi t till q kufizohet me vdekjen nga uria, i ndodhur prball nj propagande t rnduar tu nga demagogjia, e cila ka pr qllim t mbyt gjith ka shptuar ende nga skamja e mjerimi; i ndodhur edhe prball qndrimit diskriminues ndaj kombsis son nga ana e regjimit antipopullor dhe sidomos antishqiptar t qeveris s Beogradit, e pa t arsyeshme t ngrinte zrin e saj t fuqishm dhe t krkonte t drejta e liri n nj rrug paqsore, prve demonstratave. Po kur n vend t t drejtave dhe lirive, mori prgjigjen me tanke, aeroplan, me krba, gazra lotsjellse e helmuese, dhe m n fund edhe me plumbin e shovinistve, vendosi ta nxjerr palln sheshit dhe ti dal sypatrembur prball armikut, me ato mjete q pati n dor. Dhe mjetet e tij ishin m t fuqishme se tanku e aeroplani, m t fuqishme se plumbi i armikut. N ann e tij ishin drejtsia dhe trimria, prball synimeve grabitqare e shoviniste t armikut, n ann e tij 86

ishin detyra dhe nderi pr mbrojtjen e pasurive dhe t jets, prball sulmeve t t huajit mbi kto pasuri dhe mbi jetn e njerzve t robruar e t skamnuar. N nj situat t till, trbimi i armikut e shtyri edhe nj her shqiptarin ta vesh xhamadanin e trimris. Si dikur Mic Sokoli, Selam Labi e Vojo Kushi, djalria patriotike e revolucionare, e mbrujtur edhe me idealet e larta marksiste-leniniste, doli sypatrembur para tankut t ushtris s revizionistve jugosllav. Edhe kur shtrohet shtja e armve, Kosova kto i ka me bollk, dhe bile t gjitha llojet e tyre. Ato i solln me vete armiqt e shumt pr ta robruar e plakitur, por, bashk me kokn e tyre lan n Kosov edhe armt q kishin sjell me vete. Kaluan mbi tokn ton shum pushtues: romaku, bizanti dhe turku, greku dhe bullgari, serbi e malazezi, austriaku e francezi, italiani e gjermani, bile shum prej tyre nga dy e tri her. Q t gjith ata, me forcn e armve t tyre, mendonin se do ti prjetsonin stemat dhe flamujt e tyre mbi fushn e gjer t Kosovs. Por, stemat dhe flamujt iu shkeln me kmb, populli yn mbeti kryelart dhe e pasuroi arsenalin e armve. Petritat e Podujevs, me nj ifte gjahu, armatosn dy autobus me polic t specializuar q kishin ardhur nga Beogradi, ua kalln automjetet, dhe me armt e rrmbyera formuan n qytetin e tyre t dytn Arbri t vogl. N Prizren, motrat tona, me emrin e Shot Galics n goj, sulmuan mbi hordhit e urryera t xhandarmris serbe. Kurse n Prishtin, studenti sypatrembur i doli prpara tankut, shpalosi gjoksin dhe brtiti si sokol mali : Shtjer, bish fashiste, se se tremb dot komunistin shqiptar! Ata q kan dyshuar n fjalt e marksist-leninistit t madh t ditve tona dhe prijsit t lavdishm shqiptar, shokut Enver Hoxha, kur thoshte se sduhet zemruar shqiptarin, sepse, kur zemrohet shqiptari, merr flak e zjarr edhe stralli, e patn rastin t binden gjat demonstratave t fundit n Kosov, kur ngjau ajo q skish ngjar gjetiu tjetrher: kur fmijt, t kapur dor pr dor, u doln prpara sypatrembur tankeve dhe armve t shovinistve jugosllav. Nj udi e madhe ndodhi para pak kohsh n Pej: armiku titist, i cili kishte vn re femrn kosovare me ksul, tirq e xhamadan shqiptar, u tmerrua dhe ua vuri dryrin dyqaneve ku enden veshjet tona kombtare. Po ai e kishte kuptuar n mnyr banale shtjen e xhamadanit t trimris. Sepse, nuk sht zhguni mbi gjokset shqiptare q atyre ua sjell trimrin, por sht zemra e tyre e brumosur me dashurin e pamat pr tokn mm dhe kombin e drejtsis. Kosov, hije t ka xhamadani i trimris! (Liria, maj 1981, faqe 15)

3-9. JEHONA E NGJARJEVE T KOSOVS N SHTYPIN E HUAJ

Nga Kadri Zeka Dhuna e terrori i ushtruar nga milicia e ushtria jugosllave n Kosov si dhe krkesat e drejta t popullit shqiptar n Jugosllavi, po gjejn nj pasqyrim t gjer edhe n shtypin botror. Me qllim q t njihen lexuesit tan, n kt numr po sjellim pjes artikujsh t gazetave t ndryshme q u kushtohen ngjarjeve t Kosovs. N arikullin me titull "Mosbesimi n Kosov sht i thell", gazeta gjermanoperdimore "Frankfurter Algemaine" e dats 9.4.1981, ndr t tjera shkruan: "Kur u vjen uji deri n fyt, diktaturat fashiste t Aneriks Latine, vetadministrimi jugosllav reagon si duket n mnyr bukur t ngjashme. Gjja e par sht fajsimi i "armikut t jashtm". Sipas Dolancit, sht gj kundrrevolucionare, nse Krahina Autonome e Kosovs, q tani ndodhet n Serbi, t shndrrohet n republik t shtat t 87

Jugosllavis. Sepse kjo, sipas tij, qenka n kundrshtim me Kushtetutn. Mirpo sht nj parim i pranuar nga t gjitha kushtetutat e civilizuara q n baz t procedurs legale kto gjra mund t ndryshohen. Edhe Kushtetuta Jugosllave parashikon nj mundsi t till. Sipas deklaratave t Dolancit e t Bakallit, shihet qart se ata nuk jan t gatshm t'i analizojn shkaqet e vrteta t turbullirave n Kosov dhe t mirren me masa preventive politike, pos represaljeve." M posht, gazeta, duke folur pr krkesat e shqiptarve, thot se "nuk doli vetm krkesa pr shndrrimin e Kosovs n republik, por edhe pr bashkimin e t gjith shqiptarve q jetojn n Jugosllavi brenda nj republike t till." E njjta gazet, n numrin e dats 30 prill 1981, duke folur pr falsifikimin e fakteve nga qarqet zyrtare jugosllave, shkruan: "Sot n disa pjes t gazetave jugosllave si n "Politika", "Nin" dhe "Politika ekspres", thuhet hapur se udhheqja nuk e ka thn t vrtetn mbi prmasat e ngjarjeve n Kosov, as para gazetarve t brendshm as para atyre t jashtm... N kritikn e gazetave thuhet se shtypu jugosllav u pengua nga qarqet zyrtare t politiks informative q t shkruaj pr prmasat e vrteta t revolts s shqiptarve. Politika informative n prgjithsi ndjek nj rrug t dyshimit." Prpjekjet e revizionistve titist e t tradhtarve shqiptar q mundohen ta paraqesin gjendjen sikur lufta e popullit t Kosovs drejtohet kundr popujve jugosllav dhe pakics serbe n Kosov, kjo gazet n artikullin e 27 prillit i mohon kshtu: "T gjith vrojtuesit vrtetojn se demonstratat e shqiptarve, prkundr karakterit nacional, nuk jan t drejtuara kundr pakics serbe. Gazeta suedeze "Sundsvalstidning", n nj artikull me titull "Ngjarjet n Kosov shqetsojn shum udhheqsit e Beogradit", bn kt prshkrim t ngjarjeve: "Demonstratat u prhapn n t gjith Krahinn, ku pjesn m t madhe t popullsis e prbjn shqiptart. Demonstruesit kritikonin shtypjen q u bhet shqiptarve n Jugosllavi. Ata krkonin liri fjale e shtypi, si dhe Krahina e Kosovs t shpallet republik, Kosova q sht zona m e varfr e vendit, sht krahin autonome por q bn pjes n republikn m t madhe jugosllave, n at t Serbis. Autoritetet jugosllave i quajtn demonstruesit nacionalist, separatist dhe kundrrevolucionar. Papunsia n Kosov sht shum e madhe. Produktiviteti dhe rrogat jan m t ultat n gjith Jugosllavin. Qarqet zyrtare vazhdojn t'i shpjegojn turbullirat dhe demonstratat e Kosovs si veprime t kryera prej grupesh t ndryshme nacionaliste dhe theksojn se do shenj e nacionalizmit do t dnohet rnd. Megjithat, krkesa e shqiptarve t Kosovs pr republik duhet t shikohet nga autoritetet e larta jugosllave n at mnyr q t zgjidhet drejt." Nga plenumet e udhheqjes m t lart jugosllave dgjohen thirrjet histerike q u drejtohen atyre kriminelve serb e malazez, q e kan gjakosur 40 vjet popullin ton dhe q gjat demonstratave shtien me arm mbi demonstrues, q t tregojn "patriotizm" dhe t mos e lshojn Kosovn. Kjo sipas shovinistve jugosllav, nuk sht nacionalizm. Por, kur nj popull i tr krkon t drejtat e tij elementare, cilsohet si nacionalist e kundrrevolucionar. Edhe gazeta amerikane "Nju-Jork Tajms" e 27 prillit, pasi thot se situata me sa duket mbetet e pastabilizuar, meq prforcimet e ushtris dhe t policis ndodhen akoma n Kosov dhe tubimet politike jan t ndaluara, shtron pyetjen: "Shteti federativ i Jugosllavis tashm ka 6 republika. far ndryshimi do t sillte edhe nj republik m shum? Pse Kosova t mos jet republik, kur 85 pr qind t banorve t saj (1,5 milion) jan shqiptar etnik?" Nga ana e saj gazeta greke "Tovina" bn kt koment mbi ngjarjet n Kosov: "Nuk duhet ta paksojm rndsin e ngjarjeve q po ndodhin prej shum javsh n rajonin autonom t Kosovs, n kufi me Shqiprin, edhe n qoft se kriza mytet. Fakt 88

sht se autoritetet jugosllave nuk i kursejn mjetet e tyre mbytse. Kto telashe prbjn paralajmrim serioz." Gazeta zvicrane "Noje Cyrher" e 25 prillit shkruan: "Informacionet jozyrtare flasin pr qindra viktima, ndrsa ato zyrtare pr nnt" dhe kshtu vn n dyshim ashtu si shum gazeta t tjera numrin e viktimave t dhn nga autoritetet zyrtare, dhe vazhdon: "Paknaqsia e shqiptarve n Kosov nuk shprehet nga grupet m militante shqiptare, t cilat krkojn nj republik shqiptare n Kosov, por ajo shtrihet edhe n 300 mij vet q banojn n Maqedoni e 50 mij t tjer n Mal t Zi." N disa gazeta t Gjermanis Perndimore u botua artikulli i korrespondentit gjerman n Vjen Volfgang Liman, me titull: "Qetsi varri n Kosov" n t cilin thuhet: "Kosova e ndien veten t shtypur nga shteti jugosllav. Kjo sht e qart. Rritja e prodhimit shoqror n fund t vitit 1970 ishte sa gjysma e mesatares s Federats. M 1978 pr do 1000 banor n Kosov ishin t punsuar vetm 107, ndrsa mesatarja e Jugosllavis ishte 254. Nga ana tjetr, Kosova sht e pasur me lnd t para dhe ka nj industri t mir nxjerrse, por i mungon industria prpunuese. N Serin mbretrore dhe n Jugosllavin e paralufts, shqiptart shtypeshin, por shtypja vazhdon edhe n Jugosllavin e sotme, pavarsisht nga parullat "vllazrim-bashkim". Gazeta gjermanoperndimore "Zyd Kurir" n artikullin me titull "Arsyet e turbullirave n Kosov, shqiptart e ndiejn veten t nnvleftsuar", pohon: "Harresat e politiks s Jugosllavis socialiste, e cila flet me qejf pr t drejtat dhe barazit e kombeve dhe t kombsive n Kosov, sht zor t mohohen. Prve ksaj, sht edhe situata kritike ekonomike n vend e cila duket jashtzakonisht e qart n Kosovn e pazhvilluar. Edhe sikur turbullirat e fundit t jen vn nn kontroll, Beogradi duhet t gjej nj zgjidhje politike, e cila pr Kosovn ka qen e domosdoshme." Edhe shtypi spanjoll nga ana e tij i ka kushtuar shum vend ngjarjeve n Kosov. Gazeta "Avoi" e Barcelons shkruan se "Kosova sht rajoni m i prapambetur n Jugosllavi dhe gati n gjith Evropn. Shqiptart q banojn aty konsiderohen qytetar t dors s dyt, pavarsisht nga prparimi q kan pasur gjat ktyre 35 vjetve t fundit." N nj koment t gjat me titull "Kosova e varfr dhe e diskriminuar", gazetari spanjoll Torro Riesko shkruan: "Shqiptart e Kosovs konsiderohen njerz t prbuzur n Jugosllavi. Kosova sht krahina m e prapambetur e Jugosllavis dhe e gjith Evrops. Ekziston nj pabarazi e dukshme midis Kosovs, dhe krahinave t tjera. Kosova sht nj vend i pasur me minerale. Atje nxirret m shum se gjysma e qymyrgurit t Jugosllavis. Ajo sht e pasur me drithra etj. Q nga mbarimi i Lufts, represaljet atje kan qen t egra. Nga ana e saj, gazeta italiane "Koriere dela sera", duke folur pr shkaqet e ngjarjeve n Kosov, Krahinn e cilson si rajonin m t prapambetur n Jugosllavi. Kurse gazeta amerikane "Herald Tribjun" shkruan: "Kosova, n Jugosllavin e bots s tret, sht pjesa m e varfr, me nj hendek q rritet mes varfris dhe luksit realtiv t republiks m t pasur, Sllovenis." Gazeta austriake "Kurir" e 22 prillit, n artikullin me titull: "Kosov: a erdhi ushtria vetm me nj tuf dafinesh?", ndr t tjera shkruan: "Ku qndron e vrteta?", pyet n mnyr kritike gazeta e Beogradit, duke transmetuar n mnyr t zbutur informatat kontradiktore t Jugosllavis lidhur turbullirat n provincn e Kosovs t banuar me shqiptar. Dhe ky informacion sht aq kontradiktor sa njeriu duhet t'u besoj rrenave, si bie fjala: m 6 prill Stane Dolanci e prmendi numrin e 11 t vrarve dhe 57 t plagosurve. Mahmut Bakalli n konferencn e shtypit n Prishtin e dha numrin 9 t vrar dhe 260 t plagosur. Kjo sipas tij, ishte shifra "ekzakte". M 16 prill, si njofton 89

TANJUG-u, sekretari i Kryesis s LKJ Dushan Dragosavac tha se "armiku e ka realizuar qllimin n kolektivet punonjse t Krahins, me parulla armiqsore ia doli t mashtroj nj numr t madh puntorsh". Nj dit m von, Mahmut Bakalli thoshte se "fabrikat nuk e kan ndrprer pr asnj ast prodhimin dhe nuk sht vn re kurrfar turbullire mes puntorve. Sipas Bakallit, mes t plagosurve 55 kan marr lndime nga plumbat, por Bakalli thot njkohsisht se ushtria nuk ka shtn asnjher mbi njerzit. Plagt e plumbave jan mistike, ose jan shkaktuar nga gjahu i arinjve. Ose ushtria jugosllave, e cila sipas t dhnave zyrtare, erdhi n Kosov natn e 1 prillit n t gdhir t 2 prillit, dhe vrshoi tr Krahinn, mos erdhi ajo vetm me gjethe dafinesh n dor? Gjendja e jashtzakonshme, e vendosur m 2 prill, zyrtarisht, thon, u hoq m 20 prill. Po TANJUG-u njoftonte se gjendja e jashtzakonshme ishte hequr q m 9 prill n Prishtin, Podujev dhe Gllogovc e Lipjan. Ka mundsi q e hequra t hiqet edhe nj her!" N mnyr t ngjashme komentojn edhe gazeta t tjera t bots, t cilat shprehin mosbesim ndaj t gjitha informatave q japin qarqet zyrtare jugosllave dhe dnojn dhunn e terrorin e pashoq t titistve n Kosov. (LIRIA, maj 1981, faqe 16)

3-10. KLUBET E SHQIPTARVE KALOJN N DUART E T ZOTVE

Nga Jusuf Grvalla N valn e furis revolucionare, puntort kosovar t qyteteve gjermanoprndimore Dyseldorf e Bilifeld, morn n dor klubet e puntorve kosovar n kto dy qytete. Ata ndrruan udhheqjen e klubeve e przun t drguarit e konsullatave jugosllave, pr shkak se si dihet botrisht, deri m tani kto klube ishin kthyer n erdhe t spiunazhit prej udbashve t konsullatave dhe ishin br vatra t rrezikshme antishqiptare. "Liria" e prshndet kt iniciativ dhe shpreson se shembullin e ktyre puntorve do ta ndjekin edhe bashkatdhetart n qytete tjera. (LIRIA, maj 1981, faqe 16) ====================

ATJE KU DUKET SE KA PASUR PASIVITET OSE HARRES

Kadri Rexha: "S pari kishte ndrprer daljen e revists Lajmtari i liris dhe me t gjitha forcat e veta ishte prqendruar n botimin e revists Liria dhe n organizimin e demonstratave t prbashkta. M n fund, po pr kt qllim ai e kishte hedhur posht edhe iden e formimit t komiteteve pr Kosovn n botn e jashtme. Lidhur me disa pun q n at koh Jusuf Grvalla autorizohej ti kryente, ai vazhdimisht prmes prfaqsuesit t degs Hasan Prishtina i kshillonte shokt q para se t shtronin detyra prkatse ta kishin parasysh edhe nevojn e bashkimit: Edhe kjo pun mund t vazhdoj po e pat ju t arsyeshme u drejtohej shokve t vet Jusuf Grvalla - por mendoj se kur merrni vendime pr shtje t tilla, duhet ta mbani parasysh edhe rrethann e nevojs s madhe t bashkimit, duke u prir nga mendimi se me bashkim nnkuptohet bashkimi i mendimeve, i pikpamjeve dhe i punve t prafrta a identike t dy a m shum organizatave. Atje ku duket se ka pasur pasivitet ose harres nga un, atje kryesisht ka qen vendimtar ky parim dhe m pak harresa ose pasivizimi. (Fati i luleve, Prishtin 1993, faqe 202)

90

Haxhi Berisha, nga fshati Prapaqan i Komuns s Deanit, sht personi kryesor dhe vendimtar q e ka br drgimin e numrave 3 dhe 4-5, do me thn t 60% t vllimit - t tekstit total t "LIRIS", n Kosov, n maj dhe gusht 1981. Kt pun, kt detyr e ka kryer n baz t porosive t Jusuf Grvalls.

TITULLI DUHET NDRRUAR

Jusuf Grvalla: "Tani prej teje pres prgjigje t prer pr sa vijon: 1) A e aprovon ardhjen time bashk me at shokun, lidhur me sqarimin e shtjes s prmendur, apo se lejon. 2) Pas pshtjellimeve rreth titullit t organit Zri i Kosovs, a t duket e udhs q organit ton t ardhshm ti vm nj titull tjetr? Un mendoj se titulli duhet ndrruar. 3) A duhet t pranojm edhe ne, sikundr ata t Liris, solucionin e republiks vetm pr territorin e sotm t Krahins s Kosovs? 4) A mendon se duhet edhe m tutje, pas ktyre njoftimeve, ta vazhdoj bashkpunimin me shokun (Kadri Zekn - shn. i Xh. D.) n fjal, apo t punoj vetm, duke iu kushtuar kryekput punve t LNKVSH dhe t organit t saj t ardhshm? T lutem ti analizoni hollsisht kto shtje me shok dhe t m prgjigjeni sa m par q t jet e mundshme." (Letr Sabri Novosells, 16 qershor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, f. 271) ====================

91

LIRIA
Nr. 4-5, Gusht 1981 4-5-1.PRPARA DREJT FITORES! 4-5-2. JEMI PATRIOT, SJEMI SHOVINIST 4-5-3. POPULLI SHQIPTAR N JUGOSLLAVI ASNJHER NUK VENDOSI PR FATIN E TIJ 4-5-4. TRADHTART E VJETR DHE TRADHTART E RINJ 4-5-5.JUGOSLLAVT T VRASIN NATN E T QAJN DITN 4-5-6. DSHMI T KALBZIMIT T VETADMINISTRIMIT" TITIST 4-5-7. THELLOHET KRIZA EKONOMIKE N KOSOV 4-5-8. SUKSESE DHE PERSPEKTIVA MADHSHTORE 4-5-9. ZEMRA SPECIALE 4-5-10. T gjith shqiptart Mic Sokola 4-5-11. ATENTAT KUNDR PERANDORIT 4-5-12. LETR E HAPUR PUNTORVE KOSOVAR N MRGIM 4-5-13. SHQIPJA BN EDHE PA GJM, I MJAFTON LAVDIA 4-5-14. NDIHMA PR KOSOVN 4-5-15. Njoftim

4-5-1. PRPARA DREJT FITORES!

Nga Mehmet Hajrizi Popull shqiptar i Kosovs kreshnike, Forcat ushtarake policore-fashiste t borgjezis serbe mbuluan srish me zjarr e hekur Kosovn ton t shtrenjt. Dhjetra mijra shovinist t trbuar kan shkelur n trojet tona t lashta pr t na shtypur dhe nnshtruar. Krajlt e rinj gjakpirs serbomdhenj e kthyen edhe nj her Kosovn n nj burg e kasaphan t madhe fashiste. Ata nuk u mjaftuan me gjakun e bijave dhe bijve tan m t mir q lau rrugt e qyteteve t Kosovs n masakrn e prgjakshme t marsit e t prillit, por mbushn edhe burgjet e tyre famkeqe me mijra petrita e sokolesha shqiptare dhe po ushtrojn nj dhun e terror t papar mbi gjith popullsin shqiptare n Kosov e Jugosllavi. 92

Etja e mendur pr gjak shqiptari, shovinistt rankoviist i oi deri atje sa t prdorin mjete e metoda dhune, nga t cilat ishin prmbajtur edhe nazi-fashistt hitlerian. Ata menduan se me nj sulm t rrufeshm, t egr dhe t gjithanshm mbi Kosovn, t planifikuar me koh nga Rankovii dhe klika e tij n pushtet, do t na friksonin dhe t na nnshtronin shpejt. Kshtu do t krijohej nj terren i lir pr t realizuar n Kosov politikn shoviniste t ubriloviit e t Rankoviit me shok, q jan br sot qllime jetsore t pasuesve t tyre, kliks serbe n Beograd. Kto qllime t bijve t sotm t Karagjorgjevive nuk jan m sekrete pr asknd n bot, ata i kan nxjerr ato sheshit, me bisht e me brir, duke treguar hapur se duan t na i marrin edhe ato pak t drejta q fituam me gjak, duan ta fusin Kosovn n nj sundim edhe m t egr, ta shtypin e shfrytzojn barbarisht, ta shndrrojn at prjetsisht n nj tok serbe, ta zhdukin gjuhn, kulturn, artin, letrsin, kngt, simbolet tona kombtare, t na bjn t harrojm historin ton t lavdishme dhe t na i shkelin e poshtrojn, t na i fashitin njher e prgjithmon ndjenjat tona t zjarrta e t pashuara t liris dhe patriotizmit, idealet tona t shenjta. Ky sulm i ri shovinist mbi Kosovn ton martire nuk sht vetm nj represion i egr ndaj krkesave tona krejt t drejta e t ligjshme, t shprehura n demonstratat heroike popullore n Kosov, por pjes e planit t prgjithshm strategjik serbomadh t shtrirjes s hegjemonizmit dhe sundimit t tij mbi gjith Jugosllavin e t sulmit, n bashkveprim me socialimperialistt sovjetik, edhe kundr Shqipris dhe m gjer. Gjendja e rnd dhe e padurueshme e krijuar n Kosov, sidomos kta muajt e fundit, nga dhuna e terrori shovinist, shtypja kombtare e shoqrore dhe shfrytzimi i egr kolonial, represioni fashist e persekutimi n mas gjithnj n shkallzim, kan br t domosdoshme organizimin e nj rezistence t fuqishme popullore kundr ktyre valve t trbuara shoveno-fashiste e t vazhdimit t intensifikimit t lufts pr t drejtat tona t mohuara me zjarr e barot dhjetra vite me radh nga revizionistt barbar t Beogradit. Popull shqiptar, Ne, bijt e tu besnik deri n vdekje, komunistt marksist-leninist t Kosovs, bjm thirrje q lufta pr t drejtat tona t ligjshme, lufta kundr masave t egra shoviniste antishqiptare t organizohet me guxim e heroizm, t rritet e zgjerohet dhe t vazhdohet me vendosmri deri n realizimin e plot t krkesave tona t drejta. Rruga e rezistencs, e lufts s vendosur, sht rruga e vetme e shptimit, rruga e vetme e fitores, rruga e vetme e realizimit t t drejtave tona. Ne krkuam t drejtat tona, krkuam republikn pr shqiptart n Jugosllavi, e drejt kombtare kjo q e kan t gjith popujt e federats jugosllave. Shovinistt serbomdhenj, t prekur n interesat e tyre grabitare, duke mos pasur asnj argument, asnj baz t shndosh pr t'i mohuar krkesat tona krejt t ligjshme, thirrn me lehtsi: "Kundrrevolucion"!, "u prish federata jugosllave"! e plot blofe si kto, dhe menjher drguan n Kosov hordhit barbare t ushtruara pr gjenocid e terror mesjetar me qllim q t na nnshtrojn. Por, llogarit nuk u doln si menduan. Ata, vrtet, vran e plagosn, gjymtuan e burgosn mijra djem e vajza trime shqiptare, por nuk arritn ta friksojn e nnshtrojn asnj, populli heroik i Kosovs qndroi dhe po qndron n kmb i paluhatshm, i paprkulur. Dshmort tan t lavdishm dhan jetn n demonstrata duke thirrur: "Rroft republika!", "Rroft populli shqiptar!", "Rroft republika jon!", "Rroft liria!", "Rroft komunizmi!", "Prpara drejt fitores!" Ky heroizm i bijave e bijve tan revolucionar do t jet patjetr shembull i edukimit patriotik pr rinin ton t kuqe. 93

Pavijonet, korridoret dhe qelit e errta t burgjeve fashiste n Kosov, ku po torturohen njerzisht patriot e revolucionar shqiptar, po ushtojn nga thirrjet protestuese dhe kngt patriotike t korit madhshtor t t burgosurve t pannshtruar. Bijt dhe bijat trime t Kosovs, edhe n pranga, t lidhur e t drmuar, po i fusin tmerrin armikut me qndresn heroike t tyre, me vendosmrin e tyre revolucionare. Duke mos pasur mundsi q i gjith populli t futet n burg, armiqt tan t egr kan organizuar dhe po vn n zbatim nj proces t gjat e t pandrprer persekutimi n gjith popullin, nprmjet t ashtuquajturit "diferencim politik" t masave popullore, i cili ka pr qllim q nj pr nj t merret n pyetje do shqiptar dhe, nn presionin shovinist serb, t'i dnoj demonstratat dhe krkesat e tyre, t prshndes pushtuesit e dhunn fashiste q po ushtrohet n Kosov, t prahet me vllezrit e tij dhe t nnshtrohet plotsisht para armikut. Por duhet theksuar ktu se ky "diferencim" n t shumtn e rasteve n popull, tek puntort, n rini e madje edhe n disa instanca udhheqse, sht sabotuar e ka dshtuar plotsisht, ose sht kthyer n manifestim proteste kundr regjimit shtyps. N t vrtet, i gjith populli ishte n demonstrata dhe s'kishte si t hiqte dor nga krkesat e veta. T diferencuar nga krkesat tona, nga populli, mbetn vetm nj grusht tradhtarsh t mjer shqiptar, q me koh kan qen kundr popullit dhe interesave t tij. Edhe n t ardhmen duhet t sabotohet dhe t dshtoj do prpjekje e armikut pr t na nnshtruar dhe pr t na vn kundr njri-tjetrit. Vetm t bashkuar, t lidhur sup m sup, duke ln anash do hasmri personale, si vllau me vllan, n ndrmarrje, n fshat, n shkoll, kolektiv e kudo, ne mund t mbrohemi, t sabotojm aksionet e armikut, t ngritemi e t protestojm hapur, si tregojn shum shembuj t till t guximshm gjat ktyre muajve t fundit. Le t mbrojm me do kusht edhe ne n do mnyr krkesat tona t drejta! Bijt dhe bijat tona dhan jetn pr to, si mund t shkelim mbi gjakun e tyre, mbi gjakun ton?! As plumbat, as tanket e aeroplant, as dhuna e terrori, as presioni e torturat, sado t egra qofshin, nuk mund t na nnshtrojn kurr. Puntor t Kosovs, Pasojat e politiks revizioniste t shtypjes e shfrytzimit q po ushtrohet n Kosov, m shum se kudo, bien mbi supet tuaja. Grabitsit tan t egr, me kraht tuaj, me forcn tuaj puntore, me gjakun e djersn tuaj, rrmbejn pasurit tona t shumta. Nga gjith puna drmuese q bni nat e dit, ju mezi fitoni kafshatn e buks pr vete dhe fmijt tuaj. Lufta greviste e klass puntore, si n gjith Jugosllavin, edhe n Kosov po rritet do vit m shum. Krkesat e vendosura t puntorve pr kushte m t mira pune, paga m t larta, t drejta politike etj., i kan vn n pozit t vshtir shtypsit e shfrytzuesit tan dhe jan detyruar t'i plotsojn, ku m shum e ku m pak ato, pa marr parasysh gjendjen e vshtir n t ciln ndodhen. Por, nuk kan munguar asnjher edhe mjetet e dhuns e demagogjis pr t'i shtypur ato krkesa, vet lvizjen puntore. N demonstratat masive t pranvers s prgjakshme t ktij viti, bashkimi i radhve t puntorve, lidhja e gjokseve tuaja si nj barrikad e pashprthyer eliku, i tmerroi armiqt. Ngjarjet e prgjakshme t marsit dhe prillit n Kosov, ishin nj prov e vshtir, por, shum e suksesshme, e bashkimit jo vetm e klass puntore por e t gjith popullit n rezistencn e prbashkt pr interesat tona t prbashkta. Armiqt shovinist kan shprthyer nj fushat t egr kundr klass puntore n Kosov. Aktualisht, tehu i ktij sulmi sht drejtuar veanrisht kundr puntorve 94

heroik n kombinatin "Ramiz Sadiku", n kombinatin "Kosova" t Obiliqit, Fabrikn e amortizatorve, n "Kosovn" e Vuiterns, n Kombinatin e drurit n Ferizaj, n Fabrikn e akumulatorve n Mitrovic, n Metalikun e Gjakovs etj. Qllimi i ktyre sulmeve t poshtra sht q ta friksojn e ta prajn klasn ton puntore, ta godasin at, q ajo t ul kokn e t nnshtrohet, ta pengojn bashkimin e saj n luft kundr regjimit shtyps e shfrytzues. Armiku i klass son puntore dhe i gjith popullit, mendon se ka gjetur rastin dhe kohn t shtyp, jo vetm krkesat tona kombtare, por edhe lvizjen puntore q po rritet nga dita n dit. Ky objektiv i duhet atij q t hap rrugn e zbatimit t politiks s t ashtuquajturit "stabilizim ekonomik", q nuk sht gj tjetr vese hedhje e pasojave t krizs s rnd kapitaliste q ka mbrthyer gjith Jugosllavin, mbi klasn puntore dhe masat e tjera punonjse. Revizionistt duan, kshtu, t sigurojn nj sundim t qet e t rehatshm e pa shqetsime mbi klasn puntore dhe mbi gjith popullin. Ata duan t na prajn dhe t na vn njrin kundr tjetrit. Por, ju, shok puntor, duhet t keni besim t plot te njri-tjetri. N qoft se sot, pr shembull, minatort e "Treps" ose t ndonj kolektivi tjetr nuk arritn t dalin masivisht n demonstrata, se ishin t rrethuar me hekur e zjarr, nesr me siguri q ata do ta shprthejn at dhe do ta tregojn veten edhe ata, sepse edhe ata jan trima e revolucionar si gjith t tjert. Armiku yn goditi pr vdekje qindra puntor trima, arrestoi dhe prjashtoi nga puna, ndau nga radht shokt tan t dashur. Nse ne do t ishim indifirent ndaj ktyre veprimeve t egra, ai do t na sulmoj nj nga nj t gjithve. Prandaj sht e domosdoshme q t organizojm rezistencn e prbashkt kundr shtypjes, pr interesat tona t prbashkta, sepse gjendjen ton t rnd mund dhe duhet ta prmirsojm vetm me prpjekjet tona t prbashkta. Nse viteve t kaluara n Kosov klasa puntore organizoi dhjetra greva e protesta, tani ato duhet t jen me qindra. T kundrshtohet me to me forc e kmbngulje shtypja e shfrytzimi i klass puntore, t krkohet kudo rritje e pagave, t cilat, n gjendjen e tanishme, nuk sigurojn as bukn pr familjet tona, t krkohet kthimi i shokve n pun, lirimi i tyre nga burgjet, pushimi i ndjekjeve dhe persekutimeve ndaj puntorve n t ashtuquajturat "diferencime", t krkohen kushte m t mira t puns, jetes, banimit, t mbrojtjes shndetsore etj. N kushtet e mohimit t egr t t drejtave tona kombtare, lvizja popullore n Kosov do t vazhdoj e patundur dhe me vendosmri deri n realizimin e plot t tyre. Klasa puntore, si klasa m revolucionare dhe m e organizuara n kt lvizje, ka rol t veant, ka barrn kryesore. Ajo duhet t jet n ball t ksaj lufte. Por, q ta arrij kt, ajo duhet t jet e organizuar m mir dhe e bashkuar si nj trup i vetm. Prandaj, ne i bjm thirrje gjith klass puntore t Kosovs q t'i organizoj radht e veta n do ndrmarrje, do repart, do brigad e do njsi punonjse, me qllim t mbrojtjes s t drejtave t saj nprmjet lufts s prditshme klasore, t zhvillimit t vazhdueshm t ksaj lufte pr krkesa ekonomike e politike. T lidhemi me besa-bes me njri-tjetrin q, bashkrisht, t mbrohemi dhe t luftojm pr t drejtat tona. Fshatar t Kosovs, Krkesa e t gjith popullit ton pr republik, sht krkesa pr shptimin ton nga sundimi i egr serb, i cili, n bashkpunim me shovinizmin malazez dhe maqedonas, shtyp dhe shfrytzon edhe vllezrit tan n Maqedoni e Mal t Zi, sht krkes kundr grabitjes s pasurive t toks son, pr t ciln fshatari patriot shqiptar ka luftuar me shekuj, sht krkes kundr rrmbimit t drithit t arave tona, buks son, bagtive tona. sht krkes pr nj jet m t mir e m t lir, pr shkolla shqipe, pr kulturn ton, pr rrug e ambulanca n fshatrat tona, krkes pr zhdukjen 95

e varfris s mjerueshme dhe kurbetit t hidhur, papunsis e analfabetizmit, krkes pr t qen zotr n trojet tona. Bashk me bijat dhe bijt tuaj, me puntort, studentt, me nxnsit e intelektualt, me kto krkesa n goj dhe n zemrat q ndizeshin flak, u derdht edhe ju rrugve e shesheve t Kosovs, u gjakost me heroizm me xhelatt fashist. Pr krkesa t ktilla populli yn, dhe jo "kundr popullit serb e popujve t tjer t Jugosllavis", si mundohen t gnjejn armiqt tan t pafytyr e t poshtr, do t luftoj deri n fitore. N kohn kur shovinizmi serb po digjte e masakronte fshatra t tra shqiptare, n mnyrn m barbare, kur Kosova po vrshohej nga kolont serb e malazez, Azem Galica, trimi legjendar i bjeshkve t Drenics, thrriste pr luft t pamshirshme kundr ushtris dhe xhandarmris shoviniste serbe, po njkohsisht porosiste popullin: "asnj dm fqinjve serb e malazez!" Dhe ashtu ndodhi sepse populli yn dhe udhheqsit e tij nuk ishin shovinist. Edhe sot ne i bjm thirrje gjith popullit ton q t trajtoj mir popullsin serbe e malazeze n Kosov, sot e n t ardhmen, megjithq shfaqje t shovinizmit shqiptar n Kosov nuk ka. At e ka trilluar shovinizmi serb pr t diskredituar n syt e t tjerve luftn ton burrrore, pr t'i armiqsuar me ne popujt e Jugosllavis. Por, prpjekjet e armiqve pr t na izoluar nga popujt e Jugosllavis dhe prkrahja nga ana e tyre e lufts son t drejt, shpejt do t treten si vesa n rreze. N historin e popullit ton jan t njohura luftrat dhe prpjekjet heroike t fshatarsis pr t drejta e liri, pr bashkim kombtar. Ky patriotizm revolucionar i pasuruar n traditn luftarake t popullit ton, arrin deri n ditt tona m i pasur se kurr, m i zjarrt se kurr. Prandaj, n luftn e popullit ton pr t drejta dhe liri, fshatarsia patriote shqiptare e Kosovs, Maqedonis dhe Malit t Zi, prbn forcn m t madhe, e cila, bashk me gjith popullin dhe nn udhheqjen e klass puntore dhe pararojs s saj marksiste-leniniste, do t marshoj drejt fitores s sigurt. Por kjo forc e madhe e fshatarsis duhet t organizohet e t bashkohet me luftn e prditshme t fshatarve pr prmirsimin e kushteve t jetess, pr rrug, ambulanc e shkoll, pr tokn e buks, pr dritn e drejtsin, kundr taksave e tatimeve, kundr dhuns e presionit fashist, q sidomos tani pas demonstratave po manifestohet brutalisht edhe n fshat. Cili fshatar i ndershm shqiptar duron t'i shahen n syt e tij bijt e bijat q ran n fushn e nderit, n ngjarjet heroike t marsit dhe prillit, t'i shahen e t'i njollosen ata mijra bij e bija q po dergjen burgjeve t errta, t'i shahet e njolloset vet lufta e popullit ton pr t drejtat e tij t ligjshme, t'i shahet historia e tij, kultura, gjuha, flamuri e nna shqiptare? A ka gj m t tmerrshme e m t rnd pr fshatarin ton t ndershm e patriot, me dinjitet burri shqiptar, sesa t t poshtrohet dit e nat, t bastiset e kontrollohet nga banditt shovinist dhe t'i shkilet nderi i shtpis dhe kombit? Armiqt tan kan shprthyer nj fushat t flliqur donkishoteske kundr Shqipris s kuqe t Enver Hoxhs. Ata mendojn se mund ta diskreditojn e ta rrezikojn at, por t lehura qensh n hn jan sulmet e tyre. Ata mundohen t na armiqsojn ne shqiptart me vllezrit tan, me atdheun ton t dashur, por harrojn se t part tan, edhe baballart e vllezrit tan kan dhn jetn pr Shqiprin e Kosovn pa dallim, dhe ne sot jemi gati si nj t gjith t vdesim me nder pr kt Shqipri socialiste. Le t mos e varin kurr shpresn shovinistt serbomdhenj, as aleatt e tyre, se do t na gjejn t prar e t armiqsuar ndonjher ne shqiptart, kudo q t jemi. 96

sht mjaft domethns pr armiqt tan fakti se q m 1 e 2 prill, kur shprthyen demonstratat e mdha popullore, dhjetra familje shqiptare, t gjakosura m par mes veti, faln gjaqet dhe u prqafuan vllazrisht pr interesin e prgjithshm, pr hir t bashkimit. Ky nuk ishte nj fenomen, por nj proes q po vazhdon edhe sot. Ne prshndesim nga zemra kto familje dhe thrrasim t gjitha familjet e tjera q akoma jan n hasmri, t veprojn sipas ktyre shembujve t trimris s vrtet. Apo t marrim nj fakt tjetr: Vllezrit tan n kurbet t hidhur, kudo q u ndodhn, me t dgjuar 'ndodhi n Kosov, u hodhn edhe ata n demonstratat e shumta dhe n protesta, duke u bashkuar kshtu me luftn ton t drejt. Edhe larg Kosovs ata jetojn me Kosovn dhe pr Kosovn e tyre t shtrenjt. Rini e kuqe e Kosovs, Rini studentore, fshatare, shkollore e studenteske e Kosovs trime, rini e barrikadave dhe aksioneve heroike revolucionare, ti i vure gjoksin e para tiranve shtyps e gjakatar, ti e para derdhe gjakun rinor n prleshjet e prgjithshme me armikun. Dhjetra vite me radh armiqt u munduan, me do mjet e me do form, t t degjenerojn, t t fusin n nj jet t shthurur, pa ideale e pa kuptim, po ti ruajte me besnikri traditn e t parve, trimrin e baballarve, idealin e aspiratat e popullit q t lindi, dhe n ngjarjet e fundit shembe pr tok gjith ato prpjekje t ethshme e t vazhdueshme t armikut kundr teje, i tregove gjith bots se: n Kosov po rritet e ngritet nj rini e madhe, e fort, e bashkuar, trime dhe e vendosur, q nuk do ta duroj m shtypjen dhe robrin. Ja pr se, shovinistt e trbuar kan drejtuar pikrisht kundr rinis gjith at forc sulmesh barbare. Ata vran e plagosn qindra t rinj, arrestuan mijra t tjer, q ta friksojn rinin ton, mbylln Universitetin dhe shkollat, arrestuan dhe prjashtuan nga puna arsimtart patriot e revolucionar shqiptar kudo n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, zvogluan numrin e nxnsve e t studentve duke ln n rrug mijra djem e vajza shkollare, na ndan nga profesort e dashur t Universitetit t Tirans pr t'i zvendsuar ata me serbomdhenj nga Nishi, dhe tani po bjn plane pr shkaprderdhjen e Universitetit ton dhe pr largimin e studentve shqiptar edhe npr universitete jugosllave dhe, m n fund, ndryshimin e t gjitha planprogrameve msimore, duke filluar nga klast m t ulta t shkolls fillore e deri te universiteti, duke hequr prej tyre edhe ato pak elemente q mund t'i edukonin t rinjt tan me ndjenjs kombtare e patriotike shqiptare. Shok student e nxns, Protestoni n mnyr t organizuar dhe me forc kundr organeve qeveritare q duan t ln rrugve, jasht universitetit e shkollave shokt tuaj! Krkoni me kmbngulje q t kthehen n radht tuaja shokt dhe shoqet e prjashtuara nga shkollat dhe fakultetet! Krkoni q t'u lejohet vazhdimi i studimeve n gjuhn shqipe vllezrve tan nga Maqedoni dhe Mali i Zi! Protestoni kundr ndjekjes e persekutimit q po ushtrohet ndaj studentve, nxnsve e profesorve t ndershm! Protestoni kundr hallakatjes e shkaprderdhjes s Universitetit dhe studentve! Protestoni kundr censurs shoviniste n planprogramet msimore, n historin ton kombtare, gjuhn, letrsin e kulturn ton! Krkoni q profesort nga Universiteti shtetror i Tirans t vazhdojn ligjratat n Universitetin ton! 97

 Vazhdoni krkesat tuaja t drejta pr kushte shkollimi e studimi! Organizoni n fakultete e shkolla shok e shoqe me besnik, t vendosur pr t luftuar me do sakrific pr t drejtat tuaja e pr t'u bashkuar me luftn e t gjith popullit pr t drejta e liri! Vetm kshtu mund t quheni bij e bija t popullit ton trim e patriot, q na lindi e na rriti, na edukoi e kaliti si thesarin e tij m t muar, lulen e tij m t bukur, si trima e heronj, lufttar t lavdishm t betejave revolucionare. Nuk ka mjet as metod degjenerimi, dhune e terrori, demagogji e mashtrim q mund ta largoj rinin ton nga rruga e lufts pr t drejta t ligjshme t popullit ton. Gra dhe vajza heroike t Kosovs, Asnjher n historin e Kosovs nuk sht par nj pjesmarrje aktive kaq e gjer e gruas shqiptare n lvizjet popullore si kjo, n ngjarjet e fundit historike t popullit ton t robruar. Pr k t flassh m par? Pr ato mijra vajza trimresha, q qndronin n ball t demonstratave popullore, bile shpesh edhe n udhheqjen e tyre, pr ato mijra Shot Galica, Margarita Tutulane, Bule Naibe e Ganimete t gjalla, apo pr ato gra trimresha t qyteteve dhe fshatrave t Kosovs q gatuan buk pr demonstruesit, i strehuan ata, ua lidhn plagt e i mjekuan, pr ato gra e vajza q u prplasin shqiptare gjith urrejtjen e indinjatn e tyre armiqve n tubimet "diferencuese", q po organizojn ata kudo edhe pr grat, apo pr nnat tona t forta e heroike, q bijat e bijt e tyre t dashur, lulet e tyre t jets i prcolln duke thn: "Hajt zemra e nns, edhe po t mos kthehesh, nga shokt mos u ndaj, mos na turpro...!" Ju, nna t dashura, q u ndat nga bijt e bijat tuaja t pavdekshme, nuk keni mbetur t vetmuara. Ju keni sot qindra mijra djem e vajza t popullit, q ju thrrasin nn, ju keni dashurin dhe respektin e gjith popullit ton patriot e luftarak, i cili prulet para bijave dhe bijve tuaj, duke thirrur: "Lavdi e prjetshme dshmorve t liris!" Vazhdoni, ju nna t dashura shqiptare, t rrisni e edukoni djem e vajza t tilla, se sot m shum se kurr i duhen ata Kosovs son t robruar! Fal i qofshim t gjith atdheut e liris! Vazhdoni, gra e vajza trimresha, t luftoni krah pr krah me vllezrit tuaj, n do betej pr t drejtat tuaja, t drejtat e popullit, pse vetm kshtu mund t dilni nga robria e dyfisht q po jua z frymn! Ju prbni gjysmn e popullit dhe forca juaj sht e madhe, e tmerrshme pr armikun. Organizoni kt forc, radht tuaja, dhe shprtheni zjarrin e urrejtjes e t zemrimit q ju zjen n zemrat tuaja heroike! I gjith populli shqiptar n Jugosllavi shtypet e shfrytzohet, por akoma m shum gruaja shqiptare, e cila nuk ka pothuajse asnj t drejt n jetn shoqrore, politike e ekonomike. Sistemi revizionist dhe zakonet e egra prapanike, q ruhen nga ai t gjalla, kan br q grat t lidhen n pranga vetm n rritjen e fmijve dhe t mbyllura n burgun shtpiak, n nj errsir t prapambetur mesjetare. Pa luft e prpjekje nuk mund t dilet nga gjendja e rnd n t ciln ndodhet sot gruaja shqiptare n Kosov dhe n viset e tjera t banuara me shqiptar. Intelektual patriot e revolucionar, Si bij besnik t popullit, nga gjiri i t cilit keni dal, juve ju bie nj barr e rnd dhe e vshtir e lufts dhe prpjekjeve t popullit ton t shumvuajtur pr t drejta e liri. 98

Mijra intelektual patriot e revolucionar shqiptar n Kosov, Maqedoni, Mal t Zi e Serbi, msues, arsimtar, profesor, npuns, mjek, artist, shkrimtar, kngtar e puntor t shquar t shkencs e kulturs e kan kuptuar drejt detyrn e tyre dhe me vetmohim jan br shrbtor t denj t popullit, t interesave t tij t mdha. Armiku yn barbar e ka vn n shnjestr inteligjencien ton popullore e revolucionare, duke prdorur mjete dhune, terrori e presioni kundr saj, kulturn, shkencn, gjuhn, letrsin, historin ton t lasht, duke zbatuar kundr tyre nj inkuizicion t tmerrshm shovinist. Por, ne do t'i mbrojm ato me guxim. Gjuha e kultura jon u kan rezistuar shekujve plot rrebeshe, aq m pak sot ato mund t sakatohen e t zhduken. Prishjet e kontratave t lidhjeve tona me Shqiprin, n fushn e kulturs, arsimit, shkencs etj., nuk mund t'i shembin kurr lidhjet tona t zemrs me Shqiprin e kuqe. Censura e egr shoviniste ndaj krijimtaris letrare e artistike, shkencore, publicistike etj., q sht vendosur n Kosov, nuk mund t'ua mbyll gojn intelektualve revolucionar t Kosovs. Ashtu sikurse librat, nga Shqipria q po qarkullojn ilegalisht n Kosov, jasht censurs, do t qarkullojn fshehurazi dor m dor. Kshtu na kan msuar intelektualt patriot t Rilindjes son kombtare. Shfrytzoni t gjitha format dhe mundsit n veprimtarin tuaj krijuese shkencore, kulturore, arsimore, edukative, letrare e artistike, duke hedhur tej kocenptet borgjeze e shoviniste. Edukoni fmijt, rinin dhe popullin n frym patriotike, kudo q t veproni, pa prfillur presionin e egr shovinist. Luftoni bashk me popullin pr t drejtat e tij, pr nj jet t tij t lir. Luftoni pr t drejtn e fjals e t shtypit, pr krijimtari pa censur t egr shoviniste. Popull shqiptar i Maqedonis, Serbis dhe Malit t Zi, Republika shqiptare n federatn jugosllave, q do t prfshinte n vete t gjitha viset shqiptare n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, do t ishte njsoj si republikat serbe, kroate, maqedonase, malazeze etj. Krkesa e shqiptarve n Jugosllavi pr republik nuk ka asgj nacionaliste e shoviniste, por sht krkes pr nj t drejt kombtare, q do t duhej ta kishim me koh. Krkesa jon pr republik nuk do t thot aspak dbim pr pakicat serbe, malazeze dhe maqedonase, si na akuzojn shovinistt. Shovinistt revizionist jugosllav padrejtsisht na kan coptuar ne shqiptart, q jemi nj popull i vetm me truall unik e t pandashm. Asnj popull n Jugosllavi, shum prej t cilve jan m t vegjl se yni, nuk sht ndar e coptuar kshtu. Edhe shqiptart e Maqedonis, Serbis dhe Malit t Zi, gjat gjith sundimit revizionist n Jugosllavi, i jan ekspozuar nj shtypjeje t egr shoviniste, gjenocidit n mas dhe shfrytzimit barbar, duke qen t detyruar shpeshher t ln edhe vatrat e tyre njher e prgjithmon, pr t marr n sy rrugt e bots, si refugjat t prjetshm. Sot, kur i gjith populli yn i shtypur e i sunduar u ngrit n kmb, shovinistt, si n Kosov, ashtu edhe n Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, po ushtrojn nj dhun e presion fashist t papar. Edhe ato pak t drejta elementare q kishin shqiptart e ktyre viseve, tash po u hiqen nga shovinistt barbar. Por, ne do t vazhdojm t gjith s bashku luftn pr t drejtat tona t ligjshme, deri n realizimin e plot t tyre. Me shqiptart trima t Maqedonis, Serbis e Malit t 99

Zi, bashk me vllezrit kosovar, nuk do t kursejm as gjakun, as jetn ton pr fitoren e ksaj t drejte. Popull serb e malazez n Kosov, Armiku yn i prbashkt po mundohet t'i gnjej popujt e Jugosllavis se gjoja shqiptart jan ngritur n luft kundr tyre, e jo kundr regjimit shtyps e shfrytzues t Beogradit, q sht edhe armiku i popujve t tjer n Jugosllavi. Ju, serbt e malazezt e ndershm n Kosov, e dini m s miri t vrtetn mbi luftn e popullit shqiptar pr t drejtat e tij t ligjshme. Ne nuk duam t luftojm me asnj popull t Jugosllavis, as me popullin serb e as me popullsit serbe e malazeze n Kosov. Kt e din armiqt tan shovinist dhe duhet ta din edhe t gjith popujt e Jugosllavis. Ne themi se Kosova shtypet e shfrytzohet nga klika shoviniste serbe e Beogradit, kurse nga revizionistt jugosllav shtypet dhe shfrytzohet jo vetm populli shqiptar, por edhe ai serbo-malazez n Kosov, sepse nuk i shfrytzojn vet pasurit e vendit ku jetojn, nuk i gzojn as t drejtat e tyre t "garantuara" me kushtetut. Popullit t ndershm serb dhe popujve t tjer jugosllav nuk u vjen asnj e mir nga ky trajtim i Kosovs dhe popullsis shqiptare, serbe, malazeze etj., q jetojn n t. Lufta pr t drejtat e Kosovs, lufta e saj pr shkputje nga vargonjt shtyps dhe shfrytzues, sht pr t drejtat e serbve dhe malazezve n Kosov, sht edhe n t mir t tyre, sepse edhe ata jetojn n varfri, nga e cila shpesh detyrohen t ikin, duke braktisur Kosovn. Ky dhe vetm ky sht ai "presioni shovinist" q ka br t shprngulen familjet serbo-malazeze nga Kosova. Por, nga ky "presion" i kan braktisur vatrat e veta akoma m shum familje shqiptare. Ky fakt sht tashm i njohur prej t gjithve. Klika shoviniste serbe n Beograd dhe shrbtort e saj serb n Kosov, nuk mund t jen mbrojts t interesave t popullit serb, ashtu sikurse nuk sht dhe nuk mund t jet mbrojtse e interesave t popullit shqiptar klika tradhtare shqiptare, n krye me Fadil Hoxhn e pasuesit e tij. Shovinistt serbomdhenj n Beograd flasin shpesh n emr t interesave t popullit serb, ashtu si fliste Hitleri n emr t interesave t popullit gjerman. Ata jan antishqiptar t trbuar dhe po bjn do prpjekje pr t armiqsuar t gjith popujt jugosllav me popullin shqiptar, por edhe patriot serb s'jan e as mund t jen kurr, ata jan armiq t popullit t vet dhe luftojn kundr interesave t tij. Ata, q sigurojn sundimin e tyre jo vetm mbi popullin serb por edhe mbi gjith popujt e Jugosllavis, po prgatisin komplotin e fsheht n bashkveprim me socialimperialistt sovjetik. Kjo politik sht thellsisht antipopullore dhe antikombtare, sht shitje e interesave t vendit, sht prsritje e historis s 1941-s. Populli serb duhet ta dij se agresioni eventual sovjetik n Jugosllavi, Shqipri e gjetk, do t sillte nj robrim t egr edhe pr vet serbt. Mjafton t prkujtojm ekosllovakin dhe Afganistanin. Ne me t drejt presim dhe shpresojm q serbt dhe malazezt e ndershm n Kosov do t luftojn s bashku me shqiptart pr t drejtat e tyre, q populli i Serbis dhe popujt e tjer t Jugosllavis do t na prkrahin, t na mbshtesin n luftn ton t drejt. do armiqsi mes nesh sht n interes t armiqve tan, kundr t cilve nj dit do t ngritemi domosdo t gjith s bashku. Komunist e revolucionar shqiptar n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi! Populli yn i robruar po kalon aste t vshtira. Nj rrezik akoma m i madh, q po i kanoset nga shovinizmi i shfrenuar dhe agresioni i ri fashist i socialimperialistve sht iminent. 100

Nevoja e organizimit t forcave popullore n nj front t vetm pr t'u br ball ktyre stuhive t trbuara, sht br nevoj dite dhe krejt e domosdoshme. T organizojm radht tona, t rrisim e forcojm lvizjen komuniste, duke shkrir idet e marksizm-leninizmit, socializmin shkencor, me lvizjen e gjer popullore! T punojm me popullin duke u lidhur ngusht me t, q bashk me popullin e n ball t tij, t luftojm pr t drejtat e tij, lirin e popullit! Lufta e popullit ton sht e drejt dhe e ligjshme. At po e prkrah sot gjith opinioni prparimtar ndrkombtar. Luft pa sakrifica nuk ka. Shum komunist, revolucionar e patriot, na i rrmbeu armiku kto koht e fundit. Por, t till populli yn ka plot. M kot armiqt tan prpiqen t na nnshtrojn, ne dhe popullin ton trim. Ne jemi gjall dhe kurr nuk do t zhdukemi, nga asnj armik, sado i fuqishm e barbar t jet ai. Luftn ton nuk do ta ndalim kurr, deri n fitore! Prpara, pra, drejt fitores son t sigurt! RROFT REPUBLIKA SOCIALISTE E KOSOVS! JASHT NGA TOKAT TONA POLICIA FASHISTE JUGOSLLAVE! LAVDI MARKSIZM-LENINIZMIT FITIMTAR! LAVDI INTERNACIONALIZMIT PROLETAR! (LIRIA, gusht 1981, faqe 1-4)

4-5-2. JEMI PATRIOT, SJEMI SHOVINIST

Nga Hydajet Hyseni Shovinistt serbomdhenj kan shprthyer kto koht e fundit nj fushat t egr dhe t papar antishqiptare. N emr t lufts gjoja kundr nacionalizmit, irredentizmit e shovinizmit shqiptaromadh, po sulmohet me egrsi jo vetm populli shqiptar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, por edhe i gjith populli yn, kudo q t ndodhet, po sulmohet kultura dhe historia e tij e lavdishme, po sulmohen traditat, zakonet dhe virtytet e tij m t larta, po sulmohen librat, kngt dhe simbolet e tij kombtare, po sulmohen, me nj fjal, gjithka q sht shqiptare. Me an t britmave histerike kundr nacionalizmit e shovinizmit t trilluar shqiptar, vojvodt e rinj t Beogradit po mundohen t fshehin shovinizmin e tyre t egr antishqiptar, t justifikojn masakrn e tyre t prgjakshme, q bn gjat ksaj pranvere n Kosov, t arsyetojn masat e papara t dhuns, terrorit e gjenocidit, q u ndrmorn dhe po vazhdojn t ndrmirren kundr popullit ton liridashs. Duke sulmuar me t gjitha mjetet popullin ton dhe do gj t tij, duke e fshehur dhe shtrembruar t vrtetn rreth gjendjes s tij t padurueshme, rreth aspiratave dhe qllimeve t lufts s tij t drejt, ata po orvaten ti nxisin kundr popullit ton edhe popujt e Jugosllavis, ti prajn e armiqsojn ata n mes veti, n mnyr q kshtu ti largojn ata nga lufta kundr regjimit titist dhe ti sundojn m leht n kt situat t vshtir q po kalon Jugosllavia revizioniste. Por, misioni q i kan parashtruar vetes kta revizionist shoven sht tepr e vshtir dhe e destinuar t dshtoj me turp. Nuk sht leht t akuzosh nj popull t tr, nj histori e nj kultur t tr. Pr ta br kt, duhen fakte e argumente t forta, e ato revizionistt nuk mund ti gjejn kurr te populli yn, sado q ti krkojn edhe me mikroskop. Kjo munges faktesh nuk mund t kompensohet me akuza, sharje dhe 101

etiketime, me shpifje, gnjeshtra e trillime, sado ustallar t mbaruar e me prvoj q t jen pr kt autort e tyre, dhe as me fakte e argumente t sajuara e t kurdisura nga vet revizionistt, t atilla si dmtimi i monumenteve dhe varrezave serbe n Kosov, shprndarja e t ashtuquajturs hart e Shqipris etnike, vendosja e eksplozivit n ambasadn jugosllave n Tiran e t tjera veprime si kto, t kryera nga vet revizionistt me qllim jo vetm nacionalist, shovinist, e ekspansionist, por edhe t egr, kriminel e terrorist! Fakte e argumente t tilla, autorve t tyre mund edhe tu duken edhe t menura e drmuese, por n t vrtet, ato jan aq nave e primitive sa jo vetm nuk mund t mashtrojn asknd, por, prkundrazi u ndihmojn njerzve q ta identifikojn kriminelin q ka drejtuar duart e prgjakura n drejtim t viktims dhe irret me t madhe: Kapeni vrassin! Shqiptart kurr nuk kan qen shovinist Le ti kthehen sa t duan, revizionistt t kaluars son t lavdishme pr t krkuar edhe atje shovinizmin shqiptaromadh, le t shfletojn ata sa t duan libra, kronika e dokumenta t s kaluars. Atje, ata mund t gjejn sa t duan luft pr liri, se t part tan nga nj luft e bnin prvjet, po ata nuk mund t gjejn kurr luft shqiptare pr robrimin e t tjerve, mund t gjejn ata sa t duan vetmohimin e qndress heroike, mund t gjejn sa t duan xhamadan trimrie npr termopilet e shumta shqiptare, por ata nuk mund t gjejn kurr shovinizm, terror e zullum shqiptar. N historin ton, revizionistt do t gjejn Sknderben, vllezrit Frashri e Mic Sokolin, Ismail Qemalin e Isa Boletini, eriz Topullin e Bajram Currin, Azem Bejtn e Shote Galicn, Qemal Stafn e Emin Durakun, do t gjejn shum trima shqiptar, q luftuan pr lirin e popujve t tjer, do t gjejn shum lufttar t Spanjs republikane, do t gjejn mijra partizan, komisar e komandant t lavdishm, q derdhn gjakun e tyre n Sanxhak e Vishegradpor ata nuk do t gjejn atje Karagjorgjevie e Obrenovi, Mark Milan e Veshovi, Krst Peanr e Krst Mili, nuk mund t gjejn Nikolla Pashi e Drazha Mihajlovi, Jovan Cviji e Cubrilovi dhe as satrap Tito e Rankovi. Populli yn liridashs, gjat gjith historis s tij shumshekullore, ka luftuar me heroizm kundr shovinistve t huaj, e pra edhe kundr atyre serb e malazez, por, me prjashtim t revizionistve titist, askush nuk ka folur ndonjher pr nacionalizm, shovinizm dhe ekspansionizm shqiptaromadh. Kurr populli shqiptar nuk ka lnguar nga kjo smundje e rrezikshme, gjat historis s vet shumshekullore, nga kjo smundje aq m pak lngon sot q sht bashkuar si kurr ndonjher m par rreth flamurit t kuq t marksizm-leninizmit. Smundjen shovinizm nuk e gjen jo vetm n Shqiprin socialiste q sht i vetmi vend i vrtet socialist, por at nuk mund ta gjesh as n popullin ton t robruar nga shovinistt jugosllav. Le t irren klysht e Rankoviit n Jugosllavi e Kosov kundr nacionalizmit shqiptar, le t vrapojn ata, si t mendur, n do qytet, fshat e kolektiv kosovar, pr ta gjuajtur shovinizmin shqiptaromadh! Frym t lart e t shndosh patriotike revolucionare e komuniste, ata mund t gjejn gjithkund, madje edhe m shum se ajo q pan n grevat dhe demonstratat e fundit. Por shovinizmin shqiptaromadh, q aq shum po e krkojn, ata mund ta gjejn vetm n shkrimet e fjalimet e tyre m shum se shoviniste. Pr shovinistt rankoviist, gjithka q sht shqiptare, gjith sht patriotike e revolucionare, gjithka q nuk u plqen atyre ose q ua prish planet e tyre t 102

prbindshme, sht nacionalist e shovinist dhe iredentist, reaksionar e kundrrevolucionar. Dhe, meqense gjith populli yn, kudo q t jet, sht shqiptar (dhe jo jugosllav, si u plqen shovinistve serbomdhenj), meqense gjith populli shqiptar sht patriot ( pikrisht patriot shqiptar e jo patriot jugosllav, si dshirojn ata) dhe meqense si i till populli yn po ua prish atyre planet e mendura, ather, pr ta, me prjashtim t ndonj zagari, gjith populli shqiptar sht nacionalist, shovinist, iredentist, kundrrevolucionar e gjithka tjetr. Me qllim q t diskreditojn popullin ton dhe aspiratat e tij t drejta n syt e popujve t tjer, sidomos t atyre jugosllav, shovinistt serbomdhenj po mundohen ta paraqesin gjith luftn lirimtare t popullit ton dhe n mnyr t veant grevat e demonstratat e mdha t ktij viti, si luft t drejtuar kundr popujve t Jugosllavis! N kt mnyr, ata jo vetm shtrembrojn karakterin e vrtet t lufts son, por mundohen t identifikohen me popujt q ata shtypin e shfrytzojn. Por, nj identifikim t till, sigurisht q nuk e bjn popujt e Jugosllavis, e at nuk e ka br dhe nuk e bn as populli yn. Kundr zaptuesve shovinist serbo-malazez, populli shqiptar ka luftuar pa mshir, por lufta e tij nuk ka qen e drejtuar kurr kundr popujve t Serbis e t Malit t Zi. Luftrat e tij t mdha lirimtare, populli yn gjithmon i ka br n tokn e vet, dhe kurr n tok t huaj. Ai ka qen gjithmon i pushtuar, po kurr pushtues. Luftrat e tij jo vetm nuk drejtoheshin kundr popujve t tjer jasht trojeve shqiptare, po as kundr pakicave joshqiptare q jetonin n tokat e tij, qofshin kta kolon t hershm apo t mvonshm. sht fakt i njohur dhe i pranuar se gjat periudhs s lufts antifashiste nacionallirimtare, edhe m par, popullsia serbe e malazeze n Kosov sht dmtuar shum m pak sesa popullsit e tyre motra n Serbi e Mal t Zi. Lufta q populli shqiptar ka br n shekuj pr lirin e tij jo vetm q nuk i ka dmtuar popujt fqinj, po prkundrazi, ajo ka qen kurdoher edhe n interes t liris s tyre t vrtet. Lufta jon nuk drejtohet kundr popujve, po kundr shovinistve jugosllav Popujt jugosllav dhe sundimtart e tyre shovinist, nuk jan nj. Prandaj, edhe populli yn ata nuk i ka futur dhe nuk i fut as sot n nj thes. Lufta q po bn populli yn i robruar pr t drejta e liri, jo vetm q nuk drejtohet kundr proletariatit e popujve jugosllav n Kosov e jasht saj, por, prkundrazi, ajo sht edhe n interes t tyre. Prandaj, n mos sot, nesr me siguri q do t fitoj edhe prkrahjen dhe mbshtetjen e tyre. Llomotitjet e pandrprera t shovinistve jugosllav se gjoja grevat dhe demonstratat e Kosovs ishin t drejtuara kundr popujve jugosllav, kundr unitetit dhe federats s tyre, sado u bn nn parulla t tilla, si: kundr serbve, t gjith serbt t dbohen nga Kosova, pr Shqiprin e madhe, pr Kosovn e pastr etnike etj., jan vetm shpifje t poshtra. Qllime e krkesa t tilla nuk kan pasur demonstruesit. Ato po i trillojn e po i prhapin vet shovinistt serbomdhenj dhe lakejt e tyre shqiptar, duke treguar n kt mnyr se sa ua duan ato t mirn edhe popujve jugosllav. Gjat grevave dhe demonstratave t tij heroike, populli yn krkoi kushte m t mira t jetess, krkoi pun, krkoi kthimin e kurbetinjve e ndalimin e ngritjes s mimeve, krkoi q bijt e tij t burgosur t ktheheshin n Kosov, kurse t pafajshmit t lirohen, krkoi q pasurit e shumta t Kosovs t shfrytzohen nga vet kosovart, krkoi q ti jepet fund trajtimit t Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare si koloni e thjesht e republikave jugosllave, q popullit shqiptar n Jugosllavi ti njihet e drejta e tij e ligjshme pr vetvendosje ( t ciln kushtetuta jugosllave ua njeh popujve t tjer 103

edhe m t vegjl se yni), q Kosova t fitoj statusin e republiks s federuar. Kto krkesa t drejta jo vetm q sjan kundr popujve t tjer n Kosov e n viset e tjera shqiptare, por, prkundrazi, ato jan edhe krkesa t tyre, sepse, ndonse jo sa shqiptart, edhe ata shtypen e shfrytzohen nga sunduesit e tyre revizionist, edhe ata jan t paknaqur me kushtet e tyre t jetess gjithnj e m t vshtira, edhe ata vuajn nga papunsia, kurbeti, ngritja e prditshme e mimeve, edhe ata mbajn mbi kurriz pasojat e shfrytzimit kolonial t Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare. Populli yn gjat demonstratave t tij, skrkoi dbimin e serbve, malazezve e maqedonasve nga tokat shqiptare, nuk krkoi kurrfar kufinjsh t pastr etnik, si po shpifin revizionistt. Ai krkoi vetm q t lirohet nga robria kolonialiste dhe t bhet zot i vetvetes, krkon republikn e tij ku do t jetonte i lir e i pavarur, n barazi, harmoni e bashkjetes t vrtet me pakicat joshqiptare dhe njkohsisht n marrdhnie t sinqerta vllazrore me popujt e Jugosllavis dhe ata t Ballkanit, prandaj krkesa pr Republikn e Kosovs, ashtu si edhe krkesat e tjera, nuk ka asgj shoviniste. Republika e Kosovs jo vetm q nuk do t ishte robrim pr popullsin joshqiptare n Kosov, si po irren revizionistt, por prkundrazi, ajo do t jet fitore e madhe edhe pr ta. Parulla Kosova-republik nuk drejtohet as kundr popujve t Maqedonis e Malit t Zi. Republika e Kosovs do t jet grusht i rnd pr borgjezin shoviniste jugosllave, por ajo nuk do tu sjell asnj t keqe proletariatit dhe popujve t Jugosllavis. Nga shfrytzimi kolonial i Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare prfiton borgjezia e Serbis, Maqedonis e Malit t Zi, dhe jo aspak masat punonjse t ktyre republikave, t cilat gjithashtu shtypen e shfrytzohen egrsisht. Sa m i madh t jet shfrytzimi kolonial i popullit shqiptar nga borgjezia jugosllave, aq m e vshtir sht gjendja e klass puntore dhe masave t tjera punonjse t Jugosllavis. Robrimi i Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare nuk i sjell asgj t mir proletariatit jugosllav por e vshtirson edhe m shum gjendjen e tij, e vshtirson luftn e tij pr t drejta e socializm t vrtet. Pr ta bindur opinion jugosllav dhe at botror gjoja pr rrezikun q iu kanoska serbve dhe Serbis nga populli shovinist shqiptar, ( ashtu si i kanoset), ujkut nga qengji n prralln e La Fontenit), shovinistt serbomdhenj po ngren shum re pluhuri, pr gjoja dhunn e terrorin q paskan ushtruar shqiptart e Kosovs gjat demonstratave t tyre t fundit ndaj serbve e malazezve t pafajshm. Sipas asaj q thon ata del se t gjith serbt dhe malazezt, jo vetm n Kosov por edhe n Beograd e Gjenev, paskan qen n rrezik t madh! Demonstruesit e egr, vandalist, terrorist, i paskan ndjekur, i paskan rrahur e krcnuar, u paskan hyr brenda, u paskan djegur pasurin dhe shtpit Pr ti br sa m t besueshm akuzat e tyre, kalemxhinjt revizionist po mbushin faqet e gazetave dhe revistave me rrfime, deklarata,tronditse t viktimave, me fotografi dritaresh t thyera e shtpish t djegura. erdhe etniksh e kriminelsh si familja Delibashi jan br heronj t dits dhe fotografit e tyre i gjen n do gazet e revist t Beogradit. Heronj t dits jan br kriminelt etnik, q kishin lyer duart me gjak shqiptari, para e gjat lufts, ata klysh t Rankoviit, q kishin gjakosur popullin ton gjat aksionit famkeq t armve, ato gjakatar q tani, ashtu si edhe n 1968, qllonin tinzisht me arm zjarri mbi turmat e paarmatosura t demonstruesve shqiptar, t cilat nga ana tjetr qlloheshin nga milicia serbe me bomba e mitraloza. Ishin kta kriminel, q, si kundrveprim, u qlluan me gur e shishe nga demonstruesit, e jo aspak njerzit e pafajshm serb e malazez. N rrugn e Sremit, kishte edhe familje t tjera serbe, por populli demonstrues e qlloi me gur dhe i vuri flakn vetm shtpis s Delibashive, 104

dhe vetm ather, kur prej dritareve dhe pullazit t saj u vran njeri pas tjetrit shtat demonstrues. Kt t vrtet, q po mundohen ta fshehin shovinistt dhe propaganda e tyre, e din mir dhe e kan par jo vetm demonstruesit por edhe shum banor t asaj lagjeje, q jo vetm nuk sulmoheshin nga demonstruesit, por u drgonin atyre sa mundnin fasho, uj e ushqim. Kshtu kishte ndodhur n rrugn e Sremit dhe kshtu kudo tjetr, ku shovinistt serbo-malazez qllonin mbi popullin demonstrues. Jo vetm shqiptart, por, edhe do serb e malazez i ndershm i dnon veprimet e tilla t etnikve, q n mnyr tinzare e qllonin prapa shpine me arm e snajper popullin ton duarthat, q krkonte t drejtat e tij duke brohoritur pr marksizmleninizmin dhe internacionalizmin proletar. Pse shprngulen nga Kosova, serbt dhe malazezt? Nj zhurm e madhe po bhet kudo n Jugosllavi edhe rreth shprnguljes s serbve e malazezve nga Kosova, gj q serbomdhenjt po mundohen ta paraqesin si pasoj gjoja t presionit, q ushtroheshka mbi ta nga ana e shqiptarve nacionalist e shovinist q nga viti 1966 e ktej, dhe sidomos pas demonstratave q u bn n Kosov. Kjo shtje sht br tem e preferuar dhe e prhershme n faqet e gazetave e revistave t Beogradit, si dhe n fjalimet e krerve nga m kryesort n Kosov, Serbi e Jugosllavi. Pr hulumtimin e ksaj dukurie jo vetm q jan angazhuar gati gjysma e gazetarve t Serbis, por, edhe jan formuar komisione t posame, t cilat gjat puns s tyre t madhe hetuese po :zbulojn plot fakte t tilla presioni, si pyetjet: A po e shet shtpin?, shkelje t arave me biiklet (!), pemt e rrzuara, kafsht e ngordhura, disa gur t hedhur n ballkon gjetja e ndonj kafshe n t lashta, kryqat e thyer n varreza, zjarri i shprthyer n nj pjes t Patrikans s Pejs etj., etj. Fajtore pr t gjitha kto dhe shum veprime t tjera rrnqethse si kto, sipas asaj q thuhet, qenkemi ne, nacionalistt shqiptar?. Ne jemi fajtor pr do gj t keqe q u ndodh serbo-malazezve, jo vetm n Kosov, por edhe n Serbi e Mal t Zi! Ssht udi q nj dit t na fajsojn edhe pr vrshimet e vjetra n Serbi apo pr trmetin q e pat goditur Malin e Zi! Me fakte t ktilla. Shovinistt serbomdhenj po mundohen t argumentojn presionin q gjoja po e detyron popullsin serbo-malazeze ta lshoj Kosovn, por, faktet e tyre jan aq t poshtra, naive e qesharake, sa vshtir mund t gnjejn njeri. Shovinistt rankoviist mundohen t paraqiten mbrojts t serbve e malazezve t Kosovs, por n t vrtet n kt mnyr ata ua bjn t keqen atyre, i nxisin t shprngulen nga Kosova, i armiqsojn me fqinjt e tyre shqiptar dhe, n t njjtn koh, nxisin kundr serbve e malazezve edhe ndonj shqiptar t papjekur. Zjarrin n Patrikann e Pejs nuk e shkaktuan nacionalistt shqiptar, por, si vrtetuan edhe ekspertt serb, ai shprtheu s brendi nga dhoma ku, si u vrtetua m von, po ngrohej nj mysafir serb i Patrikans, pr t cilin as sot nuk dihet gj. sht krejt e sigurt q mysafir t till misterioz, t jen ndodhur edhe n Bresje, natn q u dmtuan kryqet dhe gurt e varrezave t ktij fshati. Metodat e tilla t lufts, q udbasht e Rankoviit i kan msuar prej t parve t tyre shovinist, t cilt t veshur si shqiptar plakitnin e terrorizonin popullin e pastaj pr kt akuzonin lufttart e Azem Galics, atyre mund tu duken ende t vlefshme. Por, n t vrtet, atyre tani u ka dal boja. Me kto metoda shoviniste jo vetm po bhen qesharak, por edhe po e vrasin vetveten. 105

sht e vrtet se ka serb e malazez q shprngulen nga Kosova. Ashtu si shprngulen edhe m shum shqiptart. sht e vrtet q ndonjher mund t ndodh edhe ndonj znk e mosmarrveshje mes fqinjve shqiptar e serb, ashtu si ndodhin edhe mes shqiptarve apo mes serbve. Por, t nxjerrsh konkluzionin se kjo shprngulje e serbve sht pasoj e presionit t shqiptarve t robruar, kt mund ta bjn vetm shovinistt serbomdhenj. Shkaqet e vrteta t shprnguljes s serbve e malazezve nga Kosova, ashtu si dhe t shqiptarve, jan kushtet e vshtira t jetess, skamja, papunsia e mjerimi i madh, q jan rrjedhim i drejtprdrejt i marrdhnieve kapitaliste n prodhim dhe i shfrytzimit kolonial t Kosovs. Kjo sht e vrtet dhe kt po e thon hapur edhe qindra e qindra serb e malazez t shprngulur ose jo t shprngulur , q po hedhin posht shpifjet shoviniste pr gjoja presionin e shqiptarve. Statistikat flasin se popullsia serbe po shprngulet edhe nga komuna e Leposaviqit dhe nga viset periferike t Serbis, ku ka pak ose aspak shqiptar. Mos vall edhe atje serbt po i nxjerrin tabelat Kuca na prodaju (shtpi n shitje) pr shkak t presionit t nacionalistve shqiptar?! T gjith shovinistt serb, malazez dhe maqedonas, t gjall e t vdekur, jan ngritur n kmb, pse disa serb e malazez e kan lshuar Kosovn pr pun, shkollim ose kushte m t mira t jetess, kurse pr shprnguljet masive, vrtet t dhunshme ,t qindra mijra shqiptarve nga Kosova e nga viset e tjera shqiptare pr n Jugosllavi, Turqi, Amerik e Australi, nuk thuhet asnj fjal e vetme. Po ata shovinistt e tradhtart, po ata Kolishevsk, po ata Stamboli e Risti, po ata Markovi e po ata via shqiptar q dbimin e dhunshm t shqiptarve e quanin liri pr t lvizur e banuar si pas dshirs s secilit, tani lvizjen vrtet vullnetare t serbve e malazezve po e quajn pasoj t gjoja presionit t shqiptarve. Vetm shovinistt mund t bjn gjith at zhurm pr katr gur t hedhur n ballkon, pr ndonj kafsh t gjetur n ara, apo pr zjarrin e dmtime t nxituara e t shkaktuara nga vet ata, n nj koh q rrugt e qyteteve tona skuqeshin me gjakun e bijve e t bijave m t mira t popullit, kur i gjith populli ndiqej, rrihej e poshtrohej nga policia serbe, kur bandat shoviniste serbe, malazeze e maqedonase, me uniform e pa uniform, rrahin e masakrojn n mnyr shtazarake njerzit tan t pafajshm, kur monumente t kulturs son t lasht rrafshohen me eskavator, kur varrezat shqiptare lvrohen me zingjirt e tankeve serbe Jo vetm ne shqiptart, por edhe t tjert nuk e kan vshtir t shohin se cila sht e vrteta rreth presionit t vrtet dhe presionit t trilluar n Kosov, se kush po e bn presionin dhe kush sht nn presion. Kthimi aq i shpesht i shovinistve serbomdhenj n vitin pr ta tragjik 1966, sht mjaft domethns e kuptimplot. Kultura shqiptare dhe inkuizicioni revizionist Pr t justifikuar masat e papara, q po ndrmarrin kundr ndrgjegjes kombtare t popullit ton, shovinistt serbomdhenj po sulmojn t gjith kulturn, arsimin, shkencn, artin dhe letrsin shqiptare, e deri edhe simbolet e veshjet tona kombtare. Sipas tyre, gjith kjo kultur shqiptare qenka e ngarkuar me historicizm e romantizm nacional, me mite, shpirtra t vdekur e me ideale t tejkaluara, dhe, si e till, ajo paska br q rinia t edukohet keq, t hutohet e t mashtrohet aq shum, sa t ngrihet n greva e demonstrata aq t mdha. Q t mos prsritet ajo q ndodhi, shovinistt e Beogradit i kan hyr puns pr ta shkarkuar kulturn kosovare nga fryma kombtare e tejkaluar dhe pr ta shndrruar at n nj kultur vetadministruese, n nj kultur q kultivon jo nacionalizmin shqiptar por t 106

ashtuquajturin patriotizm jugosllav! Pr tia arritur ktij qllimi, shovinistt kan vn n shnjestr t gjitha institucionet e arsimit e t kulturs si Universiteti, Akademia e Shkencave dhe Arteve, Instituti Albanologjik, Instituti i Historis, shoqatat e shkrimtarve, kompozitorve, artistve figurativ e t gazetarve, shkollat , shoqrit kulturo- artistike e deri te ato erdhe t pakta t fmijve q ekzistojn n Kosov. T gjitha kto po cilsohen si vatra t nacionalizmit e t kundrrevolucionit dhe po sulmohen nga t gjitha ant e me t gjitha mjetet. Shovinistt jugosllav i kan hyr edhe nj her rivlersimit t historis son kombtare, gjoja pr t liruar historiografin ton nga historicizmi, glorifikimi, dogmatizmi e nacionalizmi romantik. Sipas ktij vlersimi t ri ( q nuk ndryshon aspak nga ai i paralufts), Sknderbeu legjendar t cilin dikur bnin mos q t na e merrnin na delka nj person jo negativ dhe asgj m tepr, ose barazohet me Car Lazarin e me kralt e tjer t Serbis, Ismail Qemali quhet nj agjent i Austris, Isa Boletini nj bashibozuk turkofil, Azem Galica nj vrass i serbve t pafajshm e t mos flasim pr udhheqsit e lavdishm t Shqipris socialiste, kundr t cilve nuk ln gj pa shpifur e trilluar. Sipas ktij vlersimi marksist, gjith lufta e popullit shqiptar pr liri e pavarsi del nxitje dhe vepr e forcave t ndryshme nga jasht, Lidhja Shqiptare e Prizrenit quhet krijes e sulltanve t Turqis, Kryengritja e vitit 1912 si luft fanatiksh e bashibozuksh q gjoja drejtohet kundr popujve t Serbis , Malit t Zi dhe ushtrive t tyre lirimtare, formimi i Partis Komuniste Shqiptare dhe gjith revolucioni n Shqipri na dalin vepr e merit e komunistve jugosllav dhe agjentve t tyre si Koi Xoxe etj. etj. Ja far historie kombtare dshirojn shovinistt q t msohet n shkollat tona! Ja ku qndron ngarkimi i saj me romantizm nacional, dogmatizm e historicizm! Kshtu po veprojn shovinistt edhe me letrsin, artin dhe muzikn ton. do vler e vrtet me sado pak frym kombtare po kualifikohet si nacionaliste e armiqsore dhe inkuizitort revizionist po i heqin nga vitrinat e librarive dhe bibliotekave, nga programet e shkollave e t televizionit, kurse autort e shumt kosovar jan jo vetm objekt kritike e presioni, por edhe jan prplasur burgjeve. Si t paprshtatshm, nacionalist, e armiqsor po cilsohen jo vetm veprat e mdha t letrsis dhe artit t realizmit socialist ( kundr t cilit po flitet krejt hapur), por edhe at t rilindasve tan , edhe veprat e De Rads, veprat e Naimit ton t madh! Po ndalohen e po sulmohen si nacionaliste e armiqsore jo vetm kngt e produksionit t Tirans, q u kushtohen ngjarjeve t mdha e figurave t ndritura t s kaluars son t lavdishme, por edhe kngt lirike si ajo Kam qndisur nj shami etj. etj. Aq hapur kan dal shovinistt rankoviist sa t krkojn edhe mbylljen e Universitetit ton, mbylljen e shkollave dhe shoqrive t ndryshme, t krkojn ndrprerjen e do lloj komunikimi dhe kontakti me vllezrit n Shqiprin socialiste, t krkojn q veprat e shkrimtarve tan, q po ndalohen, t zvendsohen me vepra t antishqiptarve t trbuar si Cosii, Andrii, Dedijeri, Tempo e Lalii, pr filmat shqiptar, q jan hequr nga repertori, t zvendsohen me filma kaubojsh, kriminelsh e prostitutash, q kngt dhe vallet e bukura t zvendsohen me britmat dhe lvizjet e mendura t psikopatve e hipive t droguar t Beogradit e Perndimit, q n t njjtn mbledhje, t kritikohet si nacionalizm e pabarazi mbajtja e ligjratave pr studentt serb e malazez, edhe pse ata i mbanin n gjuhn serbokroate, dhe n t njjtn koh, t njjtt shovinist t krkojn q n vend t profesorve tiranas, studentve shqiptar tu mbajn ligjrata n gjuhn serbokroate profesor nga Nishi e Beogradi, q, n emr t unitetit t fmijve dhe edukimit t tyre t prbashkt, t 107

krkohet edhe heqja e msimit n gjuhn shqipe npr shkolla! Aq larg kan shkuar shovinistt jugosllav n revanin e tyre t mendur antishqiptar, sa ti sulmojn si nacionalist, iredentist, armiqsor e antijugosllave edhe gjuhn ton t njsuar, veshjet tona kombtare, plisin e bardh dhe flamurin ton t lavdishm!!! Pr t qen ironia edhe m e madhe, gjith kjo hajk e papar kundr ndrgjegjes son kombtare, gjith kjo luft kundr shovinizmit t paqen shqiptar, bhet n nj koh kur shovinizmi serbomadh sht br me mjekr, kur po ringjallen si asnjher m par etnikt m t zi t lufts e t paslufts, kur letrsin dhe shtypin serb e prshkon si nj fill i zi unitarizmi e hegjemonizmi serbomadh, kur portreti i Karagjorgjeviit po shtypet edhe n monedhat e arit, kurse uniformat e ushtris pushtuese serbe botohen gati n do numr t gazetave dhe revistave t Beogradit. Balta revizioniste nuk mund ta njollos diellin e socializmit N fushatn e tyre t egr antishqiptare, revizionistt jugosllav nj vmendje t veant po i kushtojn lufts kundr Shqipris socialiste dhe politiks s saj t drejt marksiste-leniniste e konsekuente internacionaliste. Me qllim t njollosjes s emrit t Shqipris dhe uljes s prestigjit t saj t madh n bot, e njkohsisht me qllim t nxitjes kundr saj t popujve t Jugosllavis dhe sidomos t popullit shqiptar, revizionistt po mundohen ta paraqesin me do kusht jo vetm politikn e Partis s Puns, por edhe kulturn, shkencn, artin dhe letrsin e realizmit socialist, q po lulzon atje, si nacionaliste e shoviniste, iredentiste,paternaliste, e luftnxitse! Askush deri m tash nuk ka br kundr Shqipris akuza, shpifje e trillime t tilla t poshtra si ato q po bjn revizionistt shoven t Jugosllavis. Propagand t till t hapt e t theksuar antikomuniste, nuk bjn sot as vendet m fashiste dhe as Vatikani. Vetm shovinistt nuk mund ti quajn ndrhyrje n punt e brendshme t Jugosllavis artikujt e Zrit t popullit, q dnuan dhunn e terrorin e pashembullt t ushtruara mbi popullin e Kosovs dhe q prkrahn krkesat m se t drejta, ashtu si bri edhe i gjith opinioni prparimtar botror. Vetm shovinistt mund ta quajn shovinist e antijugosllav qndrimin kurdoher t drejt e internacionalist t Partis s Puns ndaj popujve t Jugosllavis, vetm ata mund t shpifin sikur Shqipria po na nxit ne, shqiptart e Kosovs dhe t viseve t tjera, t luftojm kundr popujve jugosllav, se ajo po bn politikn e superfuqive e absurditete t tjera si kto. Vetm shovinist t urryer, si Herlevii e Ristii, dhe ndonj klysh i tyre shqiptar, mosmirnjohs, mund t akuzojn pr ndrhyrje n punt e brendshme t Jugosllavis profesort e respektuar t Universitetit t Tirans, t cilt, si po pranojn edhe vet revizionistt, gjat qndrimit t tyre n Kosov, kan qen t ndjekur e t kontrolluar n do hap! Vetm shovinistt dhe tradhtart mund ti akuzojn shkrimtart, kngtart, valltart, artistt dhe sportistt e pakt q kan ardhur nga Shqipria, se gjoja me veprat, kngt, vallet dhe lojn e tyre, paskan rrezikuar sovranitetin dhe integritetin e Jugosllavis. Aq larg kan shkuar revizionistt n prpjekjet e tyre pr ta diskredituar Shqiprin, sa jo vetm t mbushin eterin, shtypin e libra t tr me sharje, shpifje, gnjeshtra e trillime nga m t poshtrat e m t padgjuarat, por edhe ta akuzojn udhheqjen shqiptare edhe pr t ashtuquajturn hart t Shqipris s madhe, t prpiluar e t shprndar nga emigracioni reaksionar shqiptar (i cili shum shpesh sht n shrbim t kliks titiste), apo pr eksplozivin, q ata e vendosn vet n ambasadn jugosllave n Tiran. 108

Me metoda t tilla, revizionistt po mundohen ta diskreditojn Shqiprin, po n t vrtet ata po demaskojn kshtu dhe po diskreditojn vetveten. Balta, me t ciln revizionistt po mundohen ta njollosin diellin e socializmit, po u bie revizionistve fytyrs. E famshmja hart e Shqipris s madhe, pas s cils u kapn aq fort revizionistt, me shpres se kshtu do ta nxitnin kundr Shqipris edhe popullin grek, tashm u b cop-cop, e pas saj popujt e Ballkanit pan fytyrn e vrtet luftnxitse t krajlve t rinj serbomdhenj, kurse eksplozivi q u vendos n Tiran, u nxori syt ustallarve t tyre n Beograd. E vrteta marksiste-leniniste po i bn pluhur e hi drdllisjet bajate e banale t revizionistve dhe intrigat e manovrat e tyre t poshtra. Cilt jan shovinistt e vrtet Gjith kjo fushat e egr, e papar, kundr popullit ton dhe gjithkaje q sht shqiptare, sht vazhdim i drejtprdrejt i politiks s egr antishqiptare t krajlve t Beogradit, sht shprehje e procesit t rankoviizmit t mtejshm t Jugosllavis revizioniste, rrezikun e ringjalljes s t cilit, shoku Enver Hoxha e ka theksuar qysh n Kongresin e 7-t t Partis, para 5 vitesh. Zhurma shurdhuese q po bhet kundr nacionalizmit e shovinizmit t trilluar shqiptar, ssht gj tjetr pos prpjekje pr ta fshehur shovinizmin e hegjemonizmin e vrtet rankoviian. Por, shovinizmi serbomadh ashtu si dhe ai malazez e maqedonas, sht aq i zi e i dukshm sa nuk mund t mbulohet me kurrfar potere kundr gjoja nacionalizmit t shqiptarve t robruar dhe as me fraza e parulla boshe dhe monotone pr vllazrim-bashkimin. Nuk sht vshtir pr asknd q t dalloj se kush jan shovinistt e vrtet dhe kush sht preja e tyre, se kush jan ujqit e kush qengji, q po ua turbullon atyre ujt! Shovinistt jan ata q e kan robruar, e kan ndar e coptuar me bajoneta popullin ton liridashs, ata q nn parulln e Serbis s madhe t Car Dushanit e t pastrtis s saj etnike, i kan dbuar me dhun nga trojet tona qindra mijra shqiptar, ata q kan vrar, prer, djegur e masakruar me dhjetra mijra burra, gra, pleq e fmij t pafajshm shqiptar para, gjat dhe pas lufts, ata q bn masakrat e tmerrshme t Drenics, Gjilanit e Tivarit, jan ata q rrahn e poshtruan gati t gjith burrat kosovar gjat aksionit famkeq t armve, ata q solln n tokn ton gjysmn e ushtris dhe policis jugosllave, gjysmn e tankeve, avionve e mitralozave, pr t na mbytur n gjak popullin ton t paarmatosur, q krkonte t drejtat e veta t ligjshme, ata q na i vran, na i plagosn e gjymtuan qindra motra e vllezr nga m t mirt, vetm e vetm pse krkonin buk e liri pr popullin, ata q na e burgosn dhe po vazhdojn t na e burgosin, rrahin e torturojn ajkn e popullit ton, ata q po mundohen t na i friksojn fmijt me tanke, avion e me topa. Shovinistt jan ata q po na i plakisin pasurit tona t mdha, ata q na e mbylln para kohe Universitetin dhe shkollat tona, ata q po mundohen t na ndajn, izolojn e armiqsojn me vllezrit tan t nj gjuhe e t nj gjaku, me Shqiprin socialiste, ata q po botojn libra t bardh, t kaltr e lloj-lloj librash t tjera t zeza, antishqiptare, ata q po na i sulmojn e mohojn heronjt tan t pavdekshm, historin, kulturn dhe gjith trashgimin ton, ata q po na i sulmojn e ndalojn kngt, librat, veshjet e simbolet tona kombtare, jan ata q po bjn mos pr ta penguar shtimin e popullit ton, ata q duan ta lrojn tokn ton me plug e me pushk. Shovinistt jan ata q godasin e rrzojn shtpit tona edhe me helikopter e artileri, ata q nuk ua japin familjeve tona bijat e bijt e tyre t vrar, ata q vrasin edhe t plagosurit e zhvarrosin edhe t varrosurit. Shovinistt jan at q kan hapur dosje pr t gjith popullin ton, ata q i urdhrojn njerzit pr ti mbajtur t hapura dyert me qllim q t bastisin e 109

kontrollojn m leht, ata q po burgosin, ndjekin e maltretojn njerzit e ndershm, vetm pse u kan dhn ndihm mjeksore demonstruesve t plagosur, pse kan krkuar shkoll n gjuhn shqipe, pse nuk u kan duartrokitur fjalimeve t tradhtarve, pse para dhjet vjetsh kan shkruar ndonj reagim a artikull, apo pse e kan prmendur fjaln masakr n ndonj fjalkryq t gazets!!! Kto jan shovinistt dhe populli yn i shumvuajtur q lufton pr lirin dhe t drejtat e tij t ligjshme, pa u rn n qaf popujve t tjer dhe pa u br atyre asnj t keqe. Ky sht shovinizmi i vrtet n Kosov dhe kundr tij mund t mos jet vetm ndonj bastard shqiptar, ndonj sahanlpirs i rrall, q sht zhytur aq thell n lumin e ndyr t tradhtis, sa t mos i vij ndot e trishtim q t glltis gjith at vrer t neveritshm antishqiptar, q po vjellin padront e tyre rankoviian. Kundr ktij shovinizmi sht ngritur sot populli yn liridashs dhe jo aspak kundr njerzve t pafajshm t popujve t tjer. Ne, shqiptart e Kosovs, Maqedonis, Serbis e Malit t Zi, kemi luftuar e do t luftojm me vetmohim e heroizm deri n fitoren kundr armiqve tan shovinist, por ne nuk kemi qen dhe nuk do t lejojm kurr q t biem n ujrat e ndyta t shovinizmit. Ne jemi patriot, e sjemi shovinist. Qndrimi yn ka qen e sht: NDAJ POPUJVE ASNJ DM NDAJ SHOVINISTVE, ASNJ MSHIR! Prandaj, ne i bjm prsri thirrje popullit ton q, krahas intensifikimit t mtejshm t lufts s gjithanshme kundr regjimit robrues t shovinistve jugosllav, ashtu si edhe deri tash, t mos lejoj asnj dm, asnj presion e zullum ndaj njerzve t pafajshm serb e malazez. Veprime t tilla jo vetm q jan n kundrshtim me karakterin e lufts son, por jan edhe shrbim i madh pr shovinistt serbomdhenj, t cilt po bjn mos me qllim q ta njollosin e diskreditojn luftn ton t drejt. Shovinizmit t armiqve tan ne nuk i kundrvm shovinizmin, por grushtin popullor, revolucionin. Luftn ton lirimtare ne do ta bjm kurdoher me flamurin e kuq t marksizm-leninizmit n ball, me tingujt e Internacionales n goj, me parulln e pavdekshme leniniste :PROLETAR T T GJITHA VENDEVE DHE POPUJ T SHTYPUR, BASHKOHUNI! (LIRIA, gusht 1981, faqe 5-8)

4-5-3. POPULLI SHQIPTAR N JUGOSLLAVI ASNJHER NUK VENDOSI PR FATIN E TIJ

Nga Berat Luzha KOSOVA - REPUBLIK! Kjo ishte krkesa q dominoi n demonstratat historike q u bn gjat pranvers s ktij viti - an e mban Kosovs dhe n shum vende t bots. Kt krkes t drejt po e shpreh sot populli yn n mbledhjet e shumta q po organizon armiku, n traktet q po shprndahen gjith kund apo n parullat e panumrta q po skuqin rrugt, muret e ndrtesave dhe lndinat tona. izmja e rnd fashiste u mundua ta shkel dhe t na mbys kt krkes t ligjshme, t na e mbyll gojn njher e prgjithmon. Duke u munduar ta komprometojn e denigrojn popullin shqiptar n Jugosllavi prpara opinionit jugosllav dhe atij ndrkombtar, aparati borgjez shovinist serbomadh, kt krkes si dhe t tjerat e quajti sipas konvenimit t tij si "reaksionare" "kundrrevolucionare", "irredentiste" "shoviniste" e "nacionaliste" etj. Shovinistt jugosllav mundohen tua mbushin mendjen popujve jugosllav se gjoja krkesa e popullit t Kosovs drejtohet kundr popullit serb, 110

atij maqedonas e malazez dhe kundr integritetit territorial t republikave prkatse dhe t vet Jugosllavis, se na qenka kundr rregullimit kushtetutar t RSFJ dhe, po t realizohet, do ta shkatrronte at! N adres t popullit ton nga revizionistt ka vetm mallkime, krcnime, fyerje e sharje nga m t poshtrat por, n qarqet udhheqse t revizionistve asnjher nuk pati arsye e gjakftohtsi n vlersimin e ksaj krkese t drejt t popullit ton. Duke mos pasur asnj arsye bindse pr ta hedhur posht krkesn ton t ligjshme pr Republik, revizionistt po mundohen t spekulojn jo vetm me t sotmen, por edhe me t kaluarn e ndritshme t popullit ton. Duke e mohuar, falsifikuar e shtrembruar n mnyr t palejueshme t vrtetn historike armiqt tan t urryer dhe shrbtort e tyre po mundohen t na bindin se gjoja vet populli yn paska vendosur t jet kshtu, si sht, n zgjedhn e huaj shoviniste, t jet i robruar, i ndar e i coptuar! SI MBETI KOSOVA NN SUNDIMIN E SERBIS Coptimi dhe nxjerrja n ankand e trojeve shqiptare, filloi para nj shekulli, kur fuqit e athershme t mdha dhe shtetet shoviniste fqinje nisn thurjen e komploteve n dm t popullit shqiptar. Pazarllqet m serioze n trojet shqiptare filluan me t ashtuquajturin Traktat i Shn Stefanit, q u b n mars t vitit 1878 n mes t Rusis dhe Turqis. Sipas ktij traktati famkeq, Bullgaris, prve krahinave t tjera n Ballkan i jepeshin edhe tokat shqiptare q shkonin deri n malet e Voskopojs. (Shovinistt bullgar i ndrrojn edhe sot e ksaj dite tokat q dikur ua kishte dhuruar Rusia Cariste). Ndrkaq Malit Zi traktati i njihte sovranitetin mbi Ulqinin Krajn, Anamalin, Hotin, Grudn, Kelmendin, Vermoshin, Plavn, Gucn e Rugovn, kurse Serbia zgjerohej n Sanxhakun e Prishtins dhe n nj pjes t rrethit t Mitrovics. Meqense vendimet e traktatit t Shn Stefanit nuk u pranuan nga fuqit e mdha t kohs, sepse ishin t njanshme dhe t diktuara arbitrarisht nga Rusia Cariste; pr t'i rishikuar ato u thirr Kongresi i Berlinit. Vendimet kryesore t ktij kongresi q filloi punn m 13 qershor 1878, ishin marr qysh m par n bisedime t fshehta. Serbia dhe Mali i Zi, nprmjet Rusis kishin fituar pozita t mira pr t aneksuar territore shqiptare. Fuqit e Mdha e mohuan n trsi shtjen shqiptare, kurse Shqiprin e quajtn "shprehje gjeografike". Delegacionit shqiptar i kryesuar nga Abdyl Frashri u refuzua t merrte pjes n Kongres, ku vendosej pr fatet e Shqipris. N kto rrethana coptimi i atdheut ton u b fakt i kryer. Kundr coptimit t tokave shqiptare, i bashkuar si nj trup i vetm, qe ngritur gjith populli shqiptar, n t gjitha vilajetet. M 10 qershor 1878, n Prizren themelohet Lidhja Shqiptare e cila shnon faqe t lavdishme t historis shekullore t popullit ton. Me heroizm t pashoq t ushtris s Lidhjes, vullnetarve dhe t vet banorve, u mbrojtn me sukses Plava e Gucia, Hoti e Gruda q i ishin caktuar pr aneksim Malit t Zi. Vetm n nntor t vitit 1880 ushtria turke mundi t'ua merrte nga duart kryengritsve qytetin e Ulqinit dhe t'ia dorzonte ushtris malazeze. Po Mali i Zi nuk mjaftohej me kaq, por donte me do kusht edhe Shkodrn dhe territore t tjera shqiptare, deri n lumin Drin, n jug, dhe deri n Gjakov - n lindje. arqet shoviniste serbe nga ana e tyre, i kishin vn syrin tr Kosovs Dibrs, Shqipris s Veriut, me nj dalje n det etj.

111

Pr kto krkesa, n munges t argumenteve t tjera, shovinistt serb bazoheshin n "argumente" gjoja historike, sepse prej shekullit XIII - XV n kto krahina kishte sunduar Serbia e kto "argumente", krert e Beogradit i prdorin edhe sot pr t mbrojtur "Kosovn serbe" si, "djepin e Serbis". Pa fije turpi, revizionistt e sotm mbrojn hapur dhe vazhdojn politikn serbomadhe t obrenovive, karagjorgjevive, stojadinovive, pashive dhe rankovive. Politika pushtuese ndaj tokave shqiptare, e filluar nga kryeministri serb Garashanin, qysh n vitin 1847 ka vazhduar duke prdorur kurdoher kundr popullsis s pafajshme shqiptare dhunn dhe terrorin m t egr. Politika shfarosse si ajo e Knjaz Milanit, i cili bashk me urdhrat ushtarve t tij u jepte edhe porosin: "Sa m shum shqiptar t shprngulen, aq m t mdha do t jen meritat tuaja para atdheut", vazhdoi edhe n Jugosllavin e re t Titos, gj q u vrtetua edhe gjat ngjarjeve t fundit n Kosov. Politika shoviniste krkonte kthimin e prbrjes etnike t krahinave t pushtuara n favor t elementit sllav. Prandaj, prve shfarosjes prmes terrorit e masakrimit u aplikua edhe dbimi i dhunshm i shqiptarve jasht trojeve t tyre. Por, megjithat Kosova dhe krahinat tjera shqiptare n Maqedoni, Serbi e Mal e t Zi mbetn dhe do t mbesin gjithmon shqiptare. Lufta e pandrprer e popullit shqiptar pr liri e pavarsi, u kurorzua m 28 Nntorin historik t vitit 1912, kur Plaku i urt Ismail Qemali e ngriti, pas afr pes shekuj robrie Flamurin e lavdishm t Sknderbeut. Vendimi i 28 Nntorit kishte rndsi edhe m t madhe pasi drejtohej kundr interesave t fuqive t mdha imperialiste dhe synimeve t poshtra t monarkive t Ballkanit. Lvizjen Kombtare shqiptare, t mbushur prplot luftra t gjata e t prgjakshme pr liri e vetvendosje, historiografia borgjeze u mundua ta paraqes sikur ajo paska qen reaksionare, primitive, e drejtuar kundr reformave "prparimtare" turke, kundr ushtrive, "lirimtare" t shteteve fqinje dhe e quan at vepr t t huajve apo t nj grushti njerzish, bile agjentsh t huaj. Shpallja e Pavarsis nuk ishte vepr e t huajve as nj grupi t veant patriotsh, por vepr e nj kuvendi kombtar, me prfaqsues nga t gjitha krahinat e Shqipris, q erdhi pas lufts dhe prpjekjeve m se shtatdhjetvjeare. Kosovn n kt kuvend e prfaqsonte trimi i madh Isa Boletini. Pavarsia u shpall njkohsisht pr t gjitha krahinat me popullsi etnike shqiptare. Por, q t fitohej pavarsia e vrtet popullit ton do t'i duhej t bj edhe shum luftra t tjera, do t'i duhej t derdh gjak t bijve t tij m t mir. THIKA E DIPLOMACIS EVROPIANE COPTON ATDHEUN TON Vetm 19 dit pas shpalljes s Pavarsis n Londr u mblodh Konferenca e Ambasadorve. Ajo u mblodh gjoja pr t caktuar kufijt e Shqipris. Por n t vrtet qllimi i saj ishte ndarja e tokave tona q "kishin mbetur pa zot" pas mundjes s Turqis nga aleanca ballkanike. Pa pritur vendimet e konferencs, ushtrit e shteteve shoviniste fqinje vrshuan n trojet shqiptare, duke shfrytzuar kshtu paaftsin e Qeveris s Vlors t sapoformuar, e cila ende nuk kishte konsoliduar, si dhe lodhjen e popullit shqiptar nga luftrat e mdha me pushtuesit turq. Ushtria serbe pushtoi Kosovn, Shqiprin e Mesme e kishte dal n Durrs. Ndrkaq Mali i Zi po bnte mos q ta pushtonte Shkodrn e pamposhtur. Luma, nga ana tjetr kacafytej me hordhit e panumrta t ushtris serbe dhe, si thot knga popullore "ia mbushte asaj shpinn plot me plumba". Me gjith luftrat e mdha, rezistuese ndaj ushtrive serbe e malazeze, Konferenca e Ambasadorve vendosi q Rrafshi i Dukagjinit, Kosova dhe krahinat 112

shqiptare n Maqedonin e sotme t'i jepeshin Serbis dhe shum krahina rreth kufirit malazez t'i njiheshin Malit t Zi. Me coptimin e tokave shqiptare, populli shqiptar nuk u pajtua kurr. Vendimet e padrejta t ksaj konference, patriott tan t mdhenj si Ismail Qemali, Isa Boletini e Luigj Gurakuqi i hodhn posht q n Londr. Nn udhheqjen e Isa Boletinit, Bajrarn Currit, Hasan Prishtins etj., n Kosov filloi organizimi i kryengritjes pr lirim nga zgjedha e re, q ishte edhe m e rnd se ajo turke. M 22 shtator 1913, populli i Dibrs i dboi pushtuesit serb dhe n qytet ngriti flamurin kombtar. Trupat serbe u dbuan edhe nga Struga e Ohri, ndrsa vullnetart shqiptar sulmuan Tetovn e Gostivarin, e m von edhe Gjakovn. Mirpo, me ann e nj, ofensive kundr kryengritsve dhe popullit, ushtria serbe, pas luftimesh t ashpra i shkel ato prsri, duke masakruar barbarisht popullsin e duke ln pas vetes vetm grmadha. Nj ushtarak serb, n nj letr t botuar n gazetn socialiste "Radnike novine" (22 tetor 1913) shkruante: "...Mund t them se ktu po bhen gjra t tmerrshme. Jam i tmerruar dhe pyes gjithnj se si njerzit mund t jen kaq barbar pr t kryer t tilla mizori... mund t them q Luma... nuk ekziston m. Nuk ka vese kufoma, pluhur e hi." Socialdemokrati serb Dimitrije Tucoviq dhe gazeta e tij "Radnike novine" e dnuan borgjezin serbe pr kto ndrmarrje pushtuese, ndrsa "Rabotenieski vesnik",organ i socialistve bullgar ato dit shkruante: "Serbia mobilizoi prsri ushtrin pr ta goditur Shqiprin, e cila krkon lirimin kombtar dhe vetvendosjen." Ndrkaq, Lenini i madh, duke e gjykuar coptimin e popullit shqiptar nga Konferenca e Londrs i dha prkrahje t plot lvizjes kombtare t shqiptarve kundr mbretris s Serbis dhe m von kundr Jugosllavis borgjeze. Edhe pas rnies s Kosovs dhe krahinave tjera shqiptare nn sundimin serbomalazez, rezistenca dhe lvizja kundr regjimit t ri nuk pushoi kurr asnjher. etat t shumta patriotike si ajo e Azem Galics organizohen n krahina t ndryshme, si n Drenic, Morav, Llap etj. Pr t organizuar m mire kt luft formohet m 1918 n Shkodr Komiteti "Mbrojta Kombtare e Kosovs". Nj pazarllk tjetr i fuqive t mdha me tokat shqiptare u b n vitin 1915, kur u nnshkrua Traktati i Fsheht i Londrs. Sipas ktij traktati Shqipria duhej t coptohej mes Italis, Malit t Zi, Serbis e Greqis. Traktati i Londrs ishte nj traktat imperialist, i cili shkelte n mnyr brutale pavarsin dhe trsin toksore t Shqipris dhe merrte npr kmb t drejtat sovrane t popullit shqiptar. Mirpo, qeveria sovjetike me Leninin e madh n krye, duke botuar traktate t fshehta t fuqive imperialiste q ndanin botn midis tyre,nxori n drit edhe prmbajtjen e Traktatit t Fsheht t Londrs, q u cilsua si "Qefini i Shqipris". Populli shqiptar i kuptoi planet e vrteta t fuqive t mdha e t shteteve fqinje kundr atdheut. N saje t zbulimit dhe t demaskimit nga ana e Leninit t ktyre planeve t rrezikshme antishqiptare, atdheu yn shptoi nga nj coptim i ri, kurse botimin e traktatit populli yn e quajti "sy pr t verbrit e vesh pr t shurdhrit". shtja e kufijve t Shqipris u shtrua edhe m 1919 n Konferencn e Paqes n Paris ("Paqja e Versajes"), e cila filloi punimet m 18 janar t atij viti. Kjo konferenc n vend q t'i rishikonte vendimet e padrejta t konferencave dhe traktateve t mparshme, i ri konfirmoi ato, bile mori edhe vendime pr nj ri coptim t ri t Shqipris. Planet djallzore t Konferencs s Paqes pr coptimin e atdheut ton i hodhi posht populli shqiptar nprmjet t Kongresit t Lushnjs t vitit 1920. Ky kongres shpallte se shqiptart ishin t gatshm t bnin t gjitha sakrificat dhe t 113

derdhnin edhe pikn e fundit t gjakut kundr do vendimi q vinte n rrezik trsin toksore dhe pavarsin e atdheut. M tutje ky kongres shpallte se "shqiptart din t vdesin pr t mos shkuar nga njra dor te tjetra si tuf delesh e t bhen plak e atyre q drejtojn sot diplomacin e Evrops". Megjithkt, n nj konferenc t mvonshme t ambasadorve t organizuar nga fuqit imperialiste, n vitin 1921, u mor edhe nj vendim q i shkpuste atdheut nj pjes t krahins s Lums, Hasit dhe Gollobrds. N nj protest t kohs thuhej: "Mjerisht, po bahet e treta her q thika e ftoht e diplomacis po pret n mish t gjall t atdheut ton e q po na kputen vise t mueshme, t cilat, nga do pikpamje q t vshtrohen, nuk mund t'i mohohen kurrsesi Shqipnis, kshtu, q t ndamet e tyre prej trupit t saj formon patjetr nj padrejtsi t hapt". Edhe m von politika pushtuese e arqeve shoviniste t Serbis ndaj Shqipris nuk pushoi asnjher. sht i njohur intervenimi jugosllav i vitit 1924, pr prmbysjen e qeveris demokratike t Fan Nolit dhe kthimit n pushtet t satrapit Ahmet Zogu . "Kthesa kundrrevolucionare e Ahmet Zogut n Shqipri, shkruante aso kohe Gjergj Dimitrovi, e kryer me ndihmn e Jugosllavis dhe me forcat e saja t armatosura, zgjeroi frontin e reaksionit ballkanik deri n detin Adriatik,.." Bashk me Italin, e cila po prgatitej t pushtonte Shqiprin, ortake n kt ndrmarrje donte t bhej edhe Jugosllavia e Stojadinoviit dbe,.kral Aleksandrit. Mirpo Italia nuk pranonte ortak n Shqipri, sepse konsideronte ta ket nj koloni pr vete. Gjat gjith sundimit t regjimit borgjez t Jugosllavis s vjetr, krahinat e banuara me shqiptar, si Kosova, Maqedonia Perndimore, nj pjes e Malit t Zi, Krahinat e Preshevs, Bujanovcit e Medvegjs, dhe Peshteri bnin pjes n viset m t pazhvilluara dhe m t prapambetura t Jugosllavis, si nga aspekti ekonomik, ashtu edhe nga ai kulturor, arsimor etj. Kjo gjendje, para s gjithash, ishte pasoj e politiks shtypse dhe shfrytzuese t borgjezis serbo-malazeze. Duke br plane t poshtra jo vetm pr shfrytzimin e tyre, por edhe pr asimilimin dhe dbimin e popullit shqiptar, Nikola Pashii planifikonte q pr 20-30 dit popullin shqiptar ta asimiloj n pikpamje kulturore e kombtare. Sipas tij " Shkrirja e ktyre viseve n Serbi duhej t kryhej n mnyr t plot si jan shkrir pas 1878 Nishi, Leskovci dhe Vranja". Duke zbatuar planet e saj t poshtra, qeveria shoviniste jugosllave shprnguli pr n Turqi dhe vende tjera qindra mijra shqiptar, e n vend t tyre solli kolonist t elementit sllav. Por, politika e ktill shoviniste s'mbeti pa rezistenc e kundrshtim t organizuar t popullit shqiptar. Lufta e shqiptarve duhej t'u shrbente arqeve serbe si msim " se jan vjetruar metodat e Milloshit t vitit 1883 dhe ato t Ristiit t viteve 1878-1879 pr Maqedonin dhe Kosovn". Ndrkoh, krahinat shqiptare n Mbretrin jugosllave ishin prfshir prej kohsh nga veprimet dhe luftimet e etave kryengritse (komitave), t cilat sulmonin nisi dhe reparte t ushtris dhe t policis armike. Si Shqipria, ashtu edhe Jugosllavia, gjat Lufts s Dyt Botrore u sulmuan dhe u pushtuan nga fuqit e athershme nazifashiste . Popujt e ktyre dy shteteve fqinje u hodhn n luftn Nacionallirimtare, krah pr krah njri -tjetrit, kundr armikut t prbashkt, mirpo, qysh gjat lufts, n udhheqjen e PKJ-s u vrejtn shenja t shovinizmit dhe t mendjemadhsis. (...)

114

SI E SHIHTE PARTIA KOMUNISTE E JUGOSLLAVIS T DREJTN PR VETVENDOSJE, PARA DHE GJAT LUFTS ? N kundrshtim me borgjezin shoviniste serbe, e cila kishte aspirata t vazhdueshme dhe prpiqej me t gjitha forcat pr t aneksuar sa m shum territore shqiptare, Parti Socialdemokrate e Serbis mbajti qndrim afirmativ ndaj lufts s popullit shqiptar pr liri dhe bashkim kombtar. Udhheqsi i ksaj partie, D. Tucoviq, ishte kundr aneksimit t Kosovs nga Serbia dhe e dnoi borgjezin serbomadhe pr ndrmarrjet pushtuese n krahinat shqiptare. Edhe Partia Komuniste e Jugosllavis, m von, mbajti gjithashtu qndrim pozitiv ndaj t drejts s popullit shqiptar n Jugosllavi pr vetvendosje n Konferencn e saj t 3-t ajo dnoi borgjezin serbe pr " politikn pushtuese dhe koloniale n Maqedoni dhe kundr Shqipris". Ajo krkoi q " t'i njihet do populli e drejta e sovranitetit n caktimin e marrdhnieve t veta, prandaj edhe e drejta e shkputjes s lir dhe e formimit t shteteve t tyre, respektivisht e bashkimit me shtetet e tyre am". Nga ana tjetr, Kongresi i 4-t i PKJ-s, mes tjerash, thrret klasn puntore jugosllave q "ta ndihmoj nga t gjitha ant luftn e popullit shqiptar t coptuar dhe t shtypur, pr nj Shqipri t pavarur dhe t njsuar" (" Kosova" 2,1973). Duke dhn iniciativn pr rregullimin e ardhshm federativ, PKJ vendosi q m 1937 t formoj komitetet qendrore pr Sllovenin e Kroacin dhe Komitetin Krahinor pr Kosovn, e cila prej vitit 1940 lidhet drejtprdrejt me KQ t PKJ dhe kishte t gjitha t drejtat dhe atributet q kishin edhe komitetet e organizatave partiake t Maqedonis, Serbis, Malit t Z etj. N kt mnyr ishte i lidhur gjat lufts edhe Shtabi UN pr Kosov e Metohi. " Gjat LNC-s, shqiptart n Jugosllavi kan pasur trajtim t njjt n do pikpamje e edhe sa i prket t drejts pr vetvendosje, sikur t gjith popujt e Jugosllavis" ("Kosova", 2,1973). Lidhur me shtjen e vetvendosjes s kombeve n nj artikull programatik n gazetn " Proleter" nr.16, 1942, vet Tito shkruante se " shtja e Maqedonis, shtja e Kosovs dhe Metohis, shtja e Malit t Zi, shtja e Serbis, shtja e Kroacis, shtja e Sllovenis, shtja e Bosnjs e Hercegovins, do t zgjidhen leht, duke i knaqur t gjith". Gjat lufts, duke folur pr shtjen e vetvendosjes s kombeve t veanta, pas lirimit Tito deklaron: Populli rnaqedonas ka t drejt t vetvendos, e madje edhe t shkputet... Por, populli maqedonas, sovran n t drejtat e veta, ka t drejt edhe t bashkohet n bashksin federative edhe t popujve tjer...N mnyr t ngjashme duhet shtruar edhe shtja e Kosovs dhe Metohis". (letr e Titos drguar V. Tempos, 1943). Kshtu e shtronin ather shtjen kombtare krert revizionist t PKJ-s, por praktika tregoi se ata nuk mendonin kshtu. Ata prpiqeshin t krijonin prshtypjen se kishin qndrim t drejt ndaj shtjes s pazgjidhur kombtare n Jugosllavi, por n t vrtet ata zbatonin qndrimet e hershme t Simiqit me shok t cilt ishin kritikuar ashpr nga Kominterni dhe Stalini, si qndrime q s'kishin asgj t prbashkt me zgjidhjen marksiste-leniniste t shtjes kombtare. KA U VENDOS N AVNOJ DHE KA N BUJAN ? Qndrimi i vrtet i PKJ-s rreth shtjes kombtare, e sidomos rreth asaj shqiptare, del n shesh edhe me ndrhyrjet brutale n punt e brendshme t Partis Komuniste Shqiptare, e sidomos gjen shprehje n Mbledhjen e Avnojit. N kt mbledhje, populli yn, edhe pa asnj delegat shqiptar, " vendosi dhe shprehu vullnetin e tij t lir" q t mbetet ashtu si ishte m par! 115

Edhe pse populli shqiptar n Jugosllavi, ishte si pr nga numri ashtu edhe pr nga territori, m i madh se disa kombe jugosllave q fituan t drejtn pr republik, ai u desh t "knaqej" vetm me konstatimin demagogjik t pakicave nacionale u jan njohur t gjitha t drejtat nacionale. Duke u klasifikuar si " pakic kombtare", ose "popullsi" ( "narodnost"! ), populli shqiptar u zhvesh nga shum t drejta t tij t ligjshme, t cilat i ishin premtuar me koh nga udhheqja e Partis Komuniste jugosllave. Populli shqiptar n Jugosllavi u privua nga e drejta q t vendos vet pr fatin e tij. N zjarrin e lufts, kur popujt e Jugosllavis dhe t bots vendosnin pr fatin e tyre dhe formonin organet e tyre t pushtetit popullor, m 31.12.1943, u mblodhn n Bujan t Malsis s Gjakovs, prfaqsuesit e .popullit t Kosovs, n Konferencn e Par t Kshillit Nacional lirimtar Konferenca, n t ciln merrnin pjes 49 delegat, prfaqsues t popullit dhe njsive partizane ( nga t cilt 6 ishin serb e malazez), n Rezolutn q u aprovua, konkludoi se 'Kosova e Metohija asht regjion n t cilin jeton, n pjesn m t madhe, populli shqiptar, i cili si gjithmon, ashtu edhe sot dshiron t bashkohet me Shqipnin, prandaj ndjejm pr detyr t vm n dukje rrugn e drejt t ciln duhet ndjekur populli shqiptar, q shqiptart e Kosovs e Metohis t bashkohen me Shqipnin, kjo asht lufta e prbashkt me popujt e tjer t Jugosllavis, kundr pushtuesit dhe bashkpuntoreve t tij t vendit sepse kjo asht e vetmja rrug q t fitohet liria kur t gjith popujt - prandaj, edhe shqiptart - do t shprehen pr fatin e tyne me t drejt t vetvendosjes deri n shkputje. Garanci pr t gjitha kto jan UN e Jugosllavis dhe UN e Shqipnis, me t ciln asht e lidhun ngusht. Prve ksaj, jan garanci aleatt tan t mdhej: Bashkimi Sovjetik, Britania e Madhe dhe Amerika ( Karta e Atlantikut, Konferenca e Mosks dhe e Teheranit). (Kosova" nr. 2, 1943). Edhe pse ky vendim ishte i drejt, ishte shprehje e lir e fatit t popullit ton, e n prputhje me dokumentet e PKJ-s pr vetvendosje, ky u kundrshtua dhe u kritikua nga udhheqja e partis jugosllave dhe nga vet Tito, si "vendim q sht n ku ndrshtim me vendimet e AVNOJ-it". N nj letr drguar Komitetit Krahinor Tito ua trheq vrejtjen komunistve kosovar se "sot nuk sht fjala pr caktimin e kufijve n mes t Shqipris e t Jugosllavis t dyja ende t pushtuara por, pr lirimin e tyre me luft t armatosur. Pra, sot do t ishte krejt gabim t parashtrohen dhe t zgjidhen fardo shtjesh kontestuese. Kto mund t zgjidhen n mnyr t drejt vetm nga ana e popujve t lir". Kshtu, kur ia donte puna, Tito me demagogji deklaronte se "punt q sot nuk po mund t'i zgjidhim, do t'i zgjidhim nesr, pas lufte. Duke iu kundrvn vendosjes s pushtetit popullor me kompetenca t plota pr qeverisjen n Kosov Tito i porosit "shokt" kosovar se "nuk duhet ta krijoni komitetin provincial, pr shkak se krahina nuk sht nj ark kompakt i veant (! ).Ky Kshill mund t jet vetm iniciator, vetm organ i unitetit politik t masave, por nuk duhet t'i japim atij karakter pushteti" (! ) etj. Derisa organet partiake jugosllave ose heshtnin, ose e prcillni punn "pr nesr", populli kosovar, komunistt dhe simpatizuesit e LN-s krkonin qndrim t prer pr fatin e shqiptarve. Komiteti i Partis pr rrethin e Prizrenit n nj letr drguar Komitetit Krahinor, v n dukje se simpatizuesit e LN-s nuk e kuptojn shtjen e vetvendosjes ashtu si e shpjegojn ata dhe thon: ne u flasim se vet populli do t vendos pr fatin e vet, por atyre u duket e uditshme kjo prgjigje, sepse krkojn q t'u thuhet se a do t'i bashkohet Kosova Shqipris n kohn e paslufts". Edhe Milladin Popovii, qysh n vitin 1943 i drgoi nj letr Komitetit Qendror t PKJ-s ku krkonte q t prcaktohej prmbajtja konkrete e vetvendosjes dhe mnyra se si t 116

zbatohej ky parim te shqiptart e Kosovs. "Ne kemi theksuar gjithnj parulln e vetvendosjes, pr nesr. N kt mnyr nuk ka mundur t mobilizohet populli shqiptar kundr pushtuesit". M von, Milladin Popovii krkon q KQ i PKJ-s t mbaj nj qndrim konkret dhe t prcaktoj formn e vetvendosjes s shqiptarve n Jugosllavi. Megjithse shtja e Kosovs ishte ende e pazgjidhur, kosovart e vazhduan luftn, duke shpresuar q s paku pas lufte do t'i fitonin t drejtat e veta kombtare. Lufta po intensifikohej gjithnj e m tepr dhe nga fundi i saj formacionet luftarake ne Kosov numronin rreth 50 mij lufttar q luftonin deri n krahinn m t largt t Jugosllavis. Kosova, lufts i dha nja 6000 dshmor, por kur i shtojm edhe ata mijra t tjer t vrar nga ushtria "e re" jugosllave, ky numr shumfishohet. Derisa brigadat kosovare luftonin anemban Jugosllavis, n Kosov, gjat vitit 1945, u vrsuln divizionet serbe, malazeze e maqedonase, q vran dhe masakruan popullsin shqiptare. PAS "LIRIMIT", KOSOVA PRSRI N ANKAND Derisa n Kosov ishte vendosur sundimi i egr i administrats ushtarake jugosllave, n Beograd ishte vn n ankand e tr Kosova dhe krahinat e tjera shqiptare n Jugosllavi. Kujt do t'i takonin krahinat shqiptare? Ishte udhheqja "e re" e Jugosllavis "socialiste" ajo q e shtronte tani kt pyetje, q e kishin shtruar sa e sa her ujqrit shovinist e imperialist. N Jugosllavi kishte edhe probleme t tjera t pazgjidhura, por pazarllqet m t mdha u bn, si zakonisht, rreth tokave shqiptare, dhe pikrisht rreth Kosovs, pasi q krahinat e tjera, pa diskutim u ndan mes tri republikave t sapoformuara jugosllave, Serbis, Maqedonis dhe Malit t Zi. Varianti i par q u propozua n udhheqjen jugosllave ishte se Kosova duhej ndar n mes tri republikave, q e rrethonin. Ndrkoh, pas nj konsultimi me Titon, rrjedh vendimi se Kosova duhet ta gzoj statusin e autonomis n kuadr t Federats jugosllave, por megjithat , kjo autonomi do t ishte gjysmake, pasi Kosova duhej t'i bashkohej si njsi autonome njrs nga njsit federale - republikave. Por, cils republik t'i bashkohej? Ishte pyetja tjetr q u shtrua n Beograd. Ka pasur mendime (kuptohet te udhheqsit jugosllav) se Kosova duhet t'i bashkohet Malit t Zi, me arsye se kishte nj tradit t lidhjes s Komitetit Krahinor t PKJ pr Kosov e Metohi me Komitetin provincial t Malit t Zi, Boks dhe Sanxhakut, prej vitit 1937, deri m 1940, si dhe pr shkak t "mentalitetit t ngjashm t popullit shqiptar dhe atij malazez "! Kan ekzistuar mendime pr bashkimin e Kosovs me Maqedonin, sepse populli shqiptar dhe ai maqedonas, sipas udhheqjes jugosllave, jan t ngjashm pr nga numri, se n t kaluarn kan pasur fat t ngjashm dhe se ekziston lidhshmria e Kosovs me Maqedoni! Kosova, sipas disa mendimeve, duhej t'i bashkohej Serbis. Si arsyetim u morn nj 'mori "faktesh": se n Kosov rreth 20 % ishte popullsi serbe, q synon t jet n kuadrin e Serbis; se Vojvodina duhej t'i takonte Serbis pr shkak t prbrjes nacionale, prandaj t dy autonomit duhej t ishin n kuadrin e nj njsie federale; se Kosova ishte m e pazhvilluara n Jugosllavi, e Serbia njsia m e madhe, kshtu q do t mund t jepte "ndihm t rndsishme ekonomike" pr zhvillimin e shpejtuar t Kosovs; sepse, "nga motivet e internacionalistve dhe komunistve t nacionalitetit shqiptar dhe t atij serb pr bashkim me njsin federale, kishte nevoj q me ann e nj jete t prbashkt, t afrohen populli shqiptar dhe ai serb, t cilt n t kaluarn, pr shkak t politiks s arqeve sunduese kan vepruar kundr njri-tjetrit! Nga ana tjetr, 117

bashkimi me Serbin federale "ka qen deri diku (sic!) kompromis ndaj paragjykimeve t vjetra pr Kosovn serbe me t cilat kan qen t ngarkuar jo vetm disa shtresa sociale t Serbis, por edhe nj numr komunistsh dhe njerzish udhheqs t ksaj njsie federale" (nnvizimi sht i "Liris"). (Shih "Kosova" nr.2. 1973). Kshtu, n baz t t gjitha ktyre "argumenteve" e "fakteve", n favorin e Serbis nuk pat se si mos t fitoj propozimi i tret q Kosova t'i bashkngjitej Serbis. Aneksimi arbitrar i Kosovs, i vendosur nga arqet e larta udhheqse t partis dhe t shtetit jugosllav, ishte plotsim i aspiratave shoviniste serbomdha. Vet A. Rankovii, i cili ishte edhe autori kryesor i ktij aneksimi, n prill t vitit 1945, deklaronte me mburrje se "ky aneksim sht prgjigja m e mir pr ata q trumbetojn rrezikun e coptimit t tokave serbe, q akuzojn LN sikur do f i dobsoj serbt pr llogari t kroatve e t tjerve". Aneksimi dhe shitja e Kosovs te shovinistt serb ishte edhe nj vepr e nj grushti tradhtarsh t Kosovs, si Fadil Hoxha, Xhavit Nimani, Ali Shukrija etj., t cilt, ashtu si Koi Xoxe me shok ishin vn n shrbim t plot t kliks Tito-Rankovi. Populli i Kosovs, gjat pranvers s vitit 1945 nuk dinte se po bhej me fatin e tij n Beograd. N prill t ktij vitit D. Mugosha, q ather ishte sekretar i Komitetit Krahinor t Partis, shpreh " dshirn" e Kshillit Nacionalirimtar pr Kosov dhe Metohi, q edhe "ne, popujt e Kosovs dhe Metohis t'i aneksohemi Serbis federative motr". Kjo deklarat e nj shovinisti t trbuar n Mbledhjen e Kshillit Antifashist t Serbis m von u b "shprehje e vullnetit t lir dhe e vetvendosjes s popujve t Kosovs". M 9 prill 1945, gazeta "Barba" njoftonte se "Mbledhja e Kshillit Antifashist t popullit t Serbis pranoi dshirn e popullit t Kosov e Metohis pr bashkim me Serbin federale". Mirpo kjo gazet, duke harruar se ' tha nj her botoi m 30 qershor 1945 vazhdimin e fjals s Dushan Mugoshs, ku ky zbulonte se Kosova nuk kishte br asnj krkes dhe nuk kishte marr asnj vendim n kuvendin ton sepse n Kosov e Metohi vepron pushteti ushtarak. N rastin e par, sapo t hiqet pushteti ushtarak n Kosov e Metohi, ne do t vendosim n kuvendin ton ti aneksohemi Serbis federative".. Kshtu, pra, si shihet, pr Kosovn m par u vendos n Beograd. Por, ka mbeti t mbetet n Kosov? N baz t dallavereve nga m t ndryshmet, nga t cilat ishte vendosur q Kosova t mbetej nn Serbi u b edhe Konferenca e Dyt e Kshillit Antifashist t Kosov e Metohis rreth prcaktimit t fatit t Kosovs, vetm sa pr t'i br "amini" asaj q ishte vendosur n Beograd. Dhe populli yn e di mir se n far rrethanash u zhvillua kjo konferenc, (Konferenca e Prizrenit), ku delegatt hapur u krcnuan nga njerzit e OZNA-s se, po t mos deklarohen "pro", nuk do t kthehen m n shtpit e tyre dhe, vrtet shum delegat q votuan kundr vendimeve t Beogradit, nuk u kthyen m kurr nga andej. Vendimi "historik" i ksaj konference propagandohet sot nga tradhtart si "shprehje e vullnetit dhe e dshirs s popullit t Kosovs q ta lidh fatin e vet me Serbin dhe n kuadr t saj - me Jugosllavin"! Nga t gjitha q u than dhe u vendosn pr Kosovn, asnjher nuk doli n shesh, arsyeja, nuk u fol pr t drejtn e popullit t Kosovs pr t vetvendosur pr fatin e tij, q Kosova kishte t drejt edhe t shkputej, edhe t mbetej n kuadr t Federats jugosllave, me t drejta t barabarta me popujt e tjer t ksaj Federate. Kto t drejta ia presupozonte popullit ton gjaku i mijra dshmorve i derdhur para dhe gjat LN-s, ia garantonte marksizm-leninizmi, ia premtonte edhe vet udhheqja e PKJ -s. Sa pr krahinat tjera shqiptare jasht Kosovs n udhheqjen 118

jugosllave as q u fol, por, arbitrarisht u vendos q ato t ndahen n mes tri republikave jugosllave. Edhe vet Kosova pothuajse nuk fitoi gj; ajo mbeti nj "oblast" i Republiks s Serbis dhe asgj m tepr. KRKESA PR REPUBLIK SHT E DREJT DHE DO T TRIUMFOJ! Populli shqiptar n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi me shekuj ka luftuar pr lirin e tij, pr t drejtat q i takonin. Nga kto aspirata ai nuk hoqi dor kurr pa marr parasysh se me k kishte t bnte. Edhe pas Lufts Nacionallirimtare, populli yn nuk u mashtrua me regjimin e ri, q ishte po aq i egr e i urryer sa edhe ai i Pashiit, por e vazhdoi luftn pr t drejtat e tij, pra edhe pr t drejtn e vetvendosjes. Pa marr parasysh kushtet e rnda t sundimit revizionist, si dhuna dhe terrori, dbimi i dhunshm, prapambetja e theksuar ekonomike, prapambetja arsimore e kulturore, populli shqiptar asnjher nuk pushoi s krkuari t drejtat e tij t ligjshme, statusin e Republiks n kuadr t Jugosllavis etj. shtja e statusit t Republiks u shtrua sidomos n vitin 1968, me rastin e prgatitjeve t disa amandamenteve t Kushtetuts s Jugosllavis. Prvese n shum tubime, kt krkes ia paraqiti Titos edhe nj delegacion krahinor. Por Tito refuzoi t'i prgjigjej nj krkese t till, duke u arsyetuar se "republika nuk sht faktor i vetm i cili i zgjidh t gjitha problemet" ("Rilindja", 4. XI. 1968). Ishte e qart se udhheqja jugosllave nuk kishte ndrmend t prgjigjej n krkesn e kosovarve. Prandaj, n nntor t vitit 1968 shprthyen demonstratat e mdha t rinis dhe popullit. Demonstruesit, pos t drejts pr vetvendosje, krkuan edhe njohjen e statusit t Republiks, barazin e prdorimit t gjuhs shqipe me ate serbokroate, hapjen e Universitetit t Kosovs etj. Demonstratat u shuan me gjak nga forcat policore. Por, pas tyre, udhheqja jugosllave u detyrua t plotsonte disa nga krkesat, si lejimin e prdorimit t Flamurit Kombtar, barazin e gjuhve, hapjen e Universitetit, por krkesa pr Republik nuk u pranua, vese, si satisfaksion, u forcua statusi i autonomis dhe, nga nj "oblast", Kosova u shndrrua n nj Krahin Autonome dhe u b element konstituiv i Federats. Kosova fitoi "autonomin", por, megjithat, ajo mbeti nj koloni e thjesht e Serbis dhe e republikave t tjera, kurse pozita e shqiptarve n republikat e tjera pothuajse nuk ndryshoi fare. Mbi popullin ton vazhduan shtypja dhe shfrytzimi i egr kapitalist e kolonial. Miliona e miliarda tonelata xehe plumbi, zinku, ari e argjendi q ka nntoka e pasur kosovare, drejtohet n Serbi dhe n republika t tjera jugosllave, ose marrin rrugn e kontinenteve. Se bhet me xehen gjysm t prpunuar t "Treps" tashm po e din si minatort e ktij gjiganti, ashtu edhe populli i Kosovs; se ajo merret me mim shum t ult se sa mimi ekonomik dhe ai ndrkombtar, se shkon si xehe gjysm e prpunuar se shkon pr t'i mbuluar borxhet e shumta t regjimit jugosllav te kapitalistt ndrkombtar etj. Rrug t njjt ndjek edhe thngjilli (ari i zi i Kosovs), rryma elektrike, bereqeti i arave tona, mishi i bagtis son,.. Nj trajtim i till ka br q Kosova, edh pse sht m e pasura me begatit natyrore, t jet t vrtet krahina m e varfr dhe m e pazhvilluar n Federatn jugosllave! Populli shqiptar n Jugosllavi dhe rinia e tij heroike, nuk jan pajtuar dhe nuk pajtohen kurr me nj pozit dhe trajtim t till t Kosovs dhe viseve t tjera shqiptare. Prandaj, ai nuk e ka pushuar asnjher luftn e tij pr t drejta e liri. Kjo sht edhe arsyeja q populli yn, i bashkuar si nj trup i vetm, gjat pranvers q shkoi , vrshoi rrugve t qyteteve dhe t fshatrave t Kosovs duke brohoritur: 'Kosova sht jona! "Trepa sht jona! ", "Kosova-kosovarve! ", 'Mjaft m shtypje e shfrytzim! " 119

"Kosova Republik! ", 'Republik, Republik ". Me kto parulla n goj populli yn u prlesh heroikisht me kordon policsh serb, u prlesh me ushtrin fashiste t Jugosllavis e me tanket e tyre. Krkesa e popullit shqiptar n Jugosllavi pr vetvendosje e Republik, sht e drejt dhe krejt e ligjshme. Pr kt t drejt populli yn ka luftuar shekuj me radh, pr t lufton edhe sot dhe do t luftoj pa marr parasysh asnj sakrific, deri n realizimin e saj t plot, derisa ai t bhet zot i toks dhe fatit t tij. Kosova dhe tokat tjera shqiptare n Jugosllavi jan t atyre q jetojn n to, dhe vetm ata kan t drejt t vendosin pr fatin e tyre! (LIRIA, gusht 1981, faqe 8-12)

4-5-4. TRADHTART E VJETR DHE TRADHTART E RINJ

Nga Jusuf Grvalla do pushtues, pr t br zap popullsin e pushtuar, rekruton n organet e pushtetit t vet nj numr vendsish, t cilt bhen prues t politiks, t ideologjis dhe t urdhrave t atij pushteti. Nga viti 1912, kur tokat shqiptare n Kosov e Rrafsh t Dukagjinit, n Maqedoni, Mal t Zi si dhe ato n Serbin e sotme t ngusht iu shkputn padrejtsisht trungut shqiptar dhe hyn nn zgjedhn e egr serbomalazeze, n shrbim t pushtetit t huaj hyn edhe njerz nga radht e popullsis vendse shqiptare, q nga poverenikt m t thjesht e deri te deputett n parlament. Prfaqsues tipik t indigjenve t rekrutuar n aparatin shtetror t pushtuesve jugosllav ishin dikur Dragajt e Mitrovics, Begollt e Pejs, Kryezit e Gjakovs etj., dhe m pastaj, n aparatin revizionist titist- Fadilj Hodzt, Dzavid Nimant, Mahmud Bakalt etj. N kohn e Jugosllavis s vjetr kishte ndodhur q populli shqiptar, duke u nisur nga t drejtat formale q garantonte kushtetuta e athershme, bnte edhe prpjekje pr t zgjedhur prfaqsuesit e vet n organet e pushtetit ( rasti i Zef Lush Markut, Lufta e Baranit e 1937-s) dhe, pr ta realizuar kt t drejt, ishte prgjakur sa e sa her me pushtetin shovinist. Ndrkaq, n Jugosllavin e Titos, pushteti e ka kursyer popullin; ai sht kujdesur vet pr njerzit q do t zgjidhen n organet shtetrore. Poverenikt dhe deputett shqiptar n parlamentin titist i gjejm n nj pozit m t mir se ata n Jugosllavin mbretrore; kta skan nevoj as t luajn veshin pr t br ka don pr popullin n mnyr q t fitoj simpatin e tij. Mjafton q tu prgjigjen krkesave t pushtuesit dhe e kan t siguruar kolltukun e but. Vullneti i popullit prjashtohet fare, sepse, n vendet udhheqse ( qoft edhe pr nj drejtor t thjesht) funksionart nuk zgjidhen , por emrohen nga forumet e larta lokale dhe qendrore. Pasi ti ket zgjedhur pr qejfi, pushteti i quan kta njerz prfaqsues t popullit. Po edhe populli, logjikisht, ata i quan tradhtar t popullit. Sepse, sipas praktiks s deritanishme, sht dashur t japsh provime t shumta t gatishmris pr t br politik antishqiptare, ani pastaj t t emroj pushteti n ndonj organ lokal apo qendror. Ska tjetr emr pr kta sahanlpirs q i shrbyen me besnikrin e qenit, jo popullit, nga gjiri i t cilit kan dal, po regjimit t egr antipopullor e antishqiptar, te i cili jan shitur badihava. Ata u bn thjesht nj vegl e verbr n realizimin e politiks shoviniste dhe t gjenocidit mbi shqiptart. 120

Me pajtimin e plot t ktyre tradhtarve u masakrua, m 1945, popullsia shqiptare n Drenic e Gjilan, n Tetov e gjetk. Me heshtjen e tyre aprovuese u likuiduan dhjetra mijra partizan shqiptar n Tivar, n Srem e Slloveni, ku kishin vajtur pr tu dal n ndihm popujve fqinj jugosllav n dbimin e izmes fashiste. Poverenikt dhe funksionart titist ishin kok e kmb t pranishm kur u shkel me t dy kmbt vullneti i popullit shqiptar n Kosov dhe n viset e tjera shqiptare, i shprehur n Rezolutn e Konferencs s Bujanit, m 1943, e cila shqiptarve u garantonte t drejtn pr vetvendosje deri n shkputje dhe bashkimin me vendin am, Shqiprin, e q ishte aspirat e natyrshme shekullore e popullit ton t martirizuar. N vend q t viheshin me guxim n ball t popullit ton t shkret e t drmuar luftrash, masakrimesh e skamjeje, ti prinin atij n rrugn e mtejshme t lirimit kombtar dhe klasor ( kur Jugosllavia shkeli t drejtat e premtuara, pr t cilat populli yn pat derdhur pa kursim gjakun e bijve t vet t shtrenjt), tradhtart Fadilj Hodza e Dzavid Nimani me shok, paraplqyen qyqarin dhe pajtimin n heshtje me t gjitha t zezat q kishte prgatitur pr shqiptart klika titiste. Ata ishin ktu edhe kur zbriti dhe u shkel pr m se 20 vjet flamuri shqiptar. ( t verbrit: Pse edhe ata nuk krkuan t ndaloheshin flamujt e kombeve t tjera n Jugosllavi n emr t internacionalizmit proletar si bn jugosllavt me shkabn ton dykrenare?!) Ata nuk paraqitn kundrshtimin m t vogl as m 1947, ku u zbrazn drithnikt e Kosovs dhe populli yn i uritur u detyrua t ushqehej me barishte, se kopallat e demagogjit revizioniste nuk jepnin buk. Pr m tepr, tradhtari Xhevdet Hamza u ndodh n krye t detyrs pr realizimin e aksionit famkeq t armve, m 1956, kur populli shqiptar u masakrua, kur dinjiteti i popullit ton u krcnua t ulej deri n balt nga zullumet e gjakpirsve titist-rankoviist. Qyqarin e tyre nuk e preku as vajtimi i djepeve shqiptare, loti i nnave as malli i burrave shqiptar, q u dbuan nga vatrat strgjyshore dhe morn n sy shkrettirat e Anadollit. Tradhtart ishin gjithnj ktu, t pranishm kudo, si biberi n tav dhe bnin jetn e tyre t rehatshme n kushtet e vllazrim-bashkimit t xhelatit me viktimn. Dhe pr kt merrnin shprblim racionin e turpshm prej sahanlpirsish; s pari n triska t majme pr ushqim e veshmbathje, pastaj n shtpi t mdha e apartamente, e m pastaj n vila e vetura. Kur krimet individuale e masive t ushtruara nga klika titiste mbi popullin ton, se prekn dot at lkur bualli-mamuth t renegatve shqiptar, marrzia m e madhe sht t pritsh prej tyre q t preken nga pabarazit ekonomike, shoqrore e kulturore nn regjimin titist. N qoft se t ardhurat kombtare n Kosov jan gjasht her m t vogla se ato n Slloveni, kurse zhvillimi i Kosovs bhet me nj ritm 106 pr qind n zotimet e jugosllavve, n qoft se papunsia te ne sht njzet her m e madhe se ajo n Slloveni dhe krahu i lir i puns derdhet var-dar nga Kosova npr republikat e Jugosllavis dhe n shtetet Perndimore. N qoft se n Kosov punohet n zhvillimin e nj industrie nxjerrse, q e pasuron Beogradin dhe jo t nj industrie prpunuese q do t pasuronte Kosovn, nse fshatarsia kosovare sht varfruar deri n kufirin e zis s buks dhe rnkon n kushtet e nj jete asociale, n qoft se gruaja shqiptare ka mbetur edhe n fund t shekullit XX n errsirn mesjetare, e diskriminuar nga aspekti shoqror dhe familjar, n qoft se, m n fund, ky mjerim prjetohet n prmasa t shumfishuara n viset shqiptare n Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, kan t bjn t gjitha kto me renegatt shqiptar!!! Ata e kan kolltukun e tyre, kan pallatet dhe veturat, kan rrogat e tyre t majme, si gjith funksionart dhe borgjezia jugosllave. Dhe, mbi t gjitha nse popullit i ka ardhur shpirti n fyt dhe ngre zrin e tij t fuqishm pr t krkuar buk, t drejta e liri, kushte t njjta a t prafrta me popujt e tjer t mozaikut jugosllav, me t cilt e lidhin vllazrimi e bashkimi tradhtart e kan n dor milicin dhe ushtrin. Natyrisht, jo pr t pr t prkrahur interesat e 121

krkesat e popullit, po pr ti shtypur n gjak ato. Dhe, kur t mos u mjaftojn milicia e ushtria e stacionuar n tokat shqiptare t robruara, ata mund ta thrrasin edhe milicin dhe ushtrin e Beogradit. E din se, pr t br zap shqiptart, Beogradi nuk kursen ushtri as milici. Tanke as avion. Helikopter as municion. Kjo gj, sht e vrteta, dihej mirfilli. Ishte par n ngjarjet e 1945-s e n ato t 1968-s. U pa edhe n tragjedin m t re t Kosovs, n mars e prill. Por, nuk dihej nj gj tjetr. Megjith besnikrin e tyre t pashoqe ndaj Beogradit, tradhtart shqiptar si Dzavid e Mahmudi, a e meritonin ata q Beogradi ti nxirrte n rrugn e madhe? Dyzet vjet luft antishqiptare t shkurtabiqit-bullafiq Dzavid Nimani nuk i siguruan atij as nj pensionim t rehatshm nga gospodari! Si qen i zgjebosur e i shogur i stanit, t cilit i jan rralluar t lehurat dhe i sht dobsuar nuhatja, ai u detyrua t lr stanin e kaorren, t lr koritn dhe qullin e prbashkt me qent e tjer t gospodarit. mund t bnte pr Beogradin m shum se ka br, i shkreti Dzavid! Stazhi m se 10 vjear i shrbimit t Mahmudit qe vrtet m i shkurtr, po ky ishte nj qen me dresur dhe shrbimi i tij shum m intensiv e efektiv. Megjithat, edhe Mahmudin e hodhi n shport Beogradi si lvoren e limonit t shtrydhur. Po pse? Edhe budalla e di se ajo q krkon aktualisht prej tyre Beogradi, nuk sht m fare n mundsin e tyre. Populli i robruar shqiptar kishte nevoj t madhe tia qanin hallet e tia mjekonin plagt e mdha, q ishin pezmatuar sa sbn m. Kurse Beogradi krkon q renegatt shqiptar ti flasin ktij populli ashtu si i kan folur qe 40 vjet, me demagogji, friksime e shantazhe, Krkon q ata t injektojn edhe m n popullin shqiptar po ato mendime q kan Beogradi, Mahmudi e Fadilji. Por, kjo sht e kot. Aq e kot , sa do t kish qen e kot sikur shqiptart t krkonin nga Beogradi q ky tua jap falas ato t drejta e liri, t cilat sfitohen vese me luft kmbngulse e me gjak. Duhet t jesh i verbr fare nse nuk sheh se sqitet m n krye me shqiptarin. Ka ndodhur dika e re me t. Ai gjithmon e ka urryer regjimin antipopullor jugosllav, i cili mban nn thundrn e vet t prgjakshme edhe popujt e tjer t ktij mozaiku artificial, por dmton veanrisht shqiptarin. Po sot kjo urrejtje ka dal haptazi dhe sht br mur i pakaprcyeshm pr pushtuesin dhe tradhtart e vendit. N ngjarjet e marsit e t prillit, populli yn tha njher dhe prfundimisht: Jo! Kjo i kushtoi gjak. Ndrmjet nesh dhe qeveris s Beogradit tani ka hyr gjaku i bijve t shtrenjt t popullit ton. Dhe ky gjak sht ai q i fshin t gjitha perspektivat e kthimit n gjendjen e mparshme. Beogradi krcnohet haptazi me gjakderdhje t re. Por si bn dobi. Zemra jon ka gjak sa gurra. Dhe mbi gjakun e derdhur forcohen edhe m shum themelet e vetdijes kombtare e klasore t shqiptarit t robruar. Ndjenja e fuqishme e liris e ka bashkuar popullin ton trim si nj trup t vetm. Me tanket e aeroplant, me helikoptert e mitralozt, me ushtrin e milicin speciale, Beogradi sbri gj tjetr pos q dogji etapat e lufts son t pashmangshme dhe na ndihmoi shum n afrimin sa m t shpejt kah dita e fitores s sigurt. E di mir Beogradi se nuk gjendet dot ila pr ta shruar te populli yn kujtimin e vrasjeve e t plagosjeve, as akullin e burgjeve t ksaj pranvere. Por, kt sikur nuk po e din ca tradhtar t rinj q pushteti i ka futur n loj si kartn e fundit. Kryesia e Serbis e pat thn q n fillim t prillit se disa udhheqs vasal kosovar si Fadilji, Dzavidi e Mahmudi jan t pjekur pr tu larguar nga skena politike. Kjo i gjeti tashm Dzavidin e Mahmudin, pritet t gjej edh e Fadiljin. Nga ana tjetr, kur populli shqiptar shtroi shtjen e republiks s federuar t Kosovs, ishte e vetkuptueshme q, kur t shpallej republika, nga postet e tyre duhej t binin dhe t 122

merrnin nga populli dnimin e merituar t gjith ata udhheqs e kriminel kosovar e jugosllav, q aprovuan apo urdhruan gjakderdhjen n Kosov. ( Si mund t jetoj shqiptari nn shkopin dirigjues t atij q i vrau, i plagosi e i burgosi bijt m t shtrenjt?) Tani plaga po pezmatohet gjithnj e m shum, sepse Beogradi, i vetdijshm pr krimet e deritanishme dhe pr rrugn e krimeve m t mdha q ka ndr mend, emroi n vende kye t pushtetit krahinor renegat t rinj shqiptar me kondicion edhe m t madh pr tradhti t reja. Garnitura e vjetr e tradhtarve t urryer u zvendsua kmbadoras me nj garnitur findo t re tradhtarsh q irren si t flamosur, duke pandehur se do ta friksojn e ta prulin nj popull q kurr ssht prulur, e prulet aq m pak sot q ka vendosur t luftoj pa u zmbrapsur pr t drejtat dhe lirit e veta. Tash q ska buk, dhe shteti ka hartuar plane pr nj otkup t ri, kta renegat t rinj thrresin: Mirqenia, Begatia! Kur populli krkon me t drejt, republikn q e kan t gjith popujt e tjer t Jugosllavis, ata thrresin: E kemi republikn Serbin. Kur begatit tona plakiten pa mshir dhe marrin rrugn e Beogradit, ata thrresin: Vllazrim-bashkim!. Kur ushtria e milicia fashiste mbulojn n gjak Kosovn, duke shkelur mbi popullsin e pambrojtur, ata irren: T distancohemi nga nacionalistt, shovinistt, reaksionart e kundrrevolucionart shqiptar, q duan t rrezikojn revolucionin dhe integritetin territorial t Jugosllavis! Me nj fjal, ata thrresin si qyqart m t mdhenj t ksaj bote pr nj nnshtrim akoma m t madh t popullit ton, pr tu pajtuar me humbjen edhe atyre pak t drejtave formale q kishin deri m tash n Serbin. Ata e thrresin kshtu popullin shqiptar q ky, me sy n ball, tia hap vetvetes me duart e veta varrin e sigurt. Ku e shohin vall perspektivn kta renegat t rinj? Ata se kan as prvojn e paraardhsve t tyre, e kushtet kur u ngjitn n sken jan pakrahasueshm m t ndrlikuara se ato kur mbretronin renegatt e vjetr. . Pr pushtuesit jugosllav, shrbime m t mdha se Fadilji, Dzavidi e Mahmudi nuk mund q nuk mund t bjn. Kurse populli shqiptar jo vetm nuk po friksohet nga shantazhet e tyre, po prdit po i konsolidon m shum radht e veta, po e forcon frontin e lufts e t hakmarrjes s madhe popullore. U mbetet nj mundsi e vetme tradhtarve t irren e t prpliten si peshku n zall, e kur ti shtrydh deri n fund pushtuesi e ti hedh n rrug, atje ti pres dora hakmarrse e popullit. T mjert tradhtar, po u prgatit populli! (Liria" nr.4-5 gusht 1981, faqe 12 dhe 17) (Shnim i Xhafer Durmishit: N librin e Mehmet Hajrizit, HISTORI E NJ ORGANIZATE POLITIKE dhe DEMONSTRATAT E VITIT 1981, Tiran 2008, n faqe 130, si autor i ktij artikulli figuron emri i Mehmet Hajrizit. Por ai figurim nuk e paraqet t vrtetn. Pra artikulli Tradhtart e vjetr dhe tradhtart e rinj, sht i Jusuf Grvalls dhe askujt tjetr.) Jusuf Grvalla: "Mendoj se ky numr duhet t prmbaj nj fjal hyrse t redaksis. Q t mos na prvidhet ndonj lshim, mendoj se kt fjal, s paku n pika t shkurta, duhet ta prpilosh ti me shokt dhe pastaj t m tregoni edhe autorizimet e mia lidhur me t, prkatsisht n shkall mund t intervenoj un n t. Tash pr tash, un kam parashikuar, globalisht, kto tema: 1) kryeartikulli. N pika t shkurtra t prfshihen kushtet objektive q u paraprin ngjarjeve t Kosovs. Vet ngjarjet e Kosovs nga aspekte t ndryshme. ... 123

4) Renegatt e vjetr dhe renegatt e rinj (sht fjala pr artikullin q u botua n revistn Liria, nr. 4-5, gusht 1981 me titull "Tradhtart e vjetr dhe tradhtart e rinj" - shn. i Xhafer Durmishit) ... Nuk mund t them gj prerazi lidhur me afatin kur mund t kryhet nga ana ime puna e daljes s gazets, por shpresoj se nuk do t m marr m shum se 20 dit." (Letr Sabri Novosells, 21 korrik 1981) Shoku Enver Hoxha pr Kosovn

4-5-5. JUGOSLLAVT T VRASIN NATN E T QAJN DITN

N Konferenc iu dha fjala edhe Bllazho Jovanoviit, t deleguarit t Partis Komuniste t Jugosllavis. Ai tha se sillte prshndetjet e Komitetit Qendror t Partis Komuniste t Jugosllavis, t t gjith popujve t Jugosllavis, q luftonin kundr okupatorve, sillte solidaritetin e tyre me Partin Komuniste t Shqipris dhe me luftn heroike t popullit ton. Ai, gjithashtu, shprehu gzimin pr njohjen e Partis son nga Kominterni. Bllazho Jovanovii n fjalimin e tij prshndeti luftn dhe sukseset e Partis son. Ai moi luftn q kishte br Partia jon kundr elementve grupash, i theksoi kta si t rrezikshm pr unitetin e Partis dhe pastaj tregoi shkurtimisht eksperiencn e Partis Komuniste t Jugosllavis n zhvillimin e lufts dhe n organizimin e saj. N Konferenc e mori, gjithashtu, fjaln edhe shoku yn i shtrenjt, internacionalisti jugosllav, Miladin Popovii. Diskutimi q bri n Konferencn e Par t Vendit ishte i pjekur dhe mendimet e tij ishin t drejta. Me vlersimin e lart q i bri n Konferenc puns s Partis son, ashtu si edhe m par e m pas, ai e tregoi veten se qe nj komunist i vrtet internacionalist, nj mik i dashur e i sinqert i Partis e i popullit ton. Midis t tjerash, n mendje m ka mbetur edhe nj moment tjetr gjat Konferencs q tregon m s miri se kush qe Miladin Popovii. N prshndetjen e tij Bllazho Jovanovii, pasi vlersoi punn dhe veprimtarin e Partis son Komuniste, foli edhe pr Miladinin e Dushan Mugoshn dhe n njfar mnyr bri aluzion se kta ishin krijuesit (!) e Partis son. Miladini, si internacionalist, duke qen kundr pikpamjeve t tilla, n ndrhyrjen e tij, theksoi: - Askujt nuk duhet t'i shkoj ndr mend se Partin Komuniste t Shqipris e kemi krijuar ne, dy t drguar t Partis Komuniste t Jugosllavis. Jo, e vrteta sht se Partin Komuniste t Shqipris e krijuat vet ju, komunistt shqiptar dhe, nse duhet folur pr rolin tim, ose t dokujt tjetr t jashtm ky rol s'sht gj tjetr vese ajo q n marrdhniet midis partive motra quhet ndihm e prkrahje internacionaliste, vllazrore. Partin tuaj Komuniste ju do ta krijonit si e krijuat, edhe sikur t mos vinim ne ktu. I till qe Miladin Popovii prandaj ne e nderonim dhe e respektonim at pr cilsit e tij t larta dhe pr mirkuptimin q arrinim, kur bisedonim pr njrin apo pr tjetrin problem. Si thash, n ato vite, ne qem njohur edhe me Dushan Mugoshn dhe n prag e gjat punimeve t Konferencs, edhe me Bllazho Jovanoviin. Dushani qndroi n Shqipri pothuaj deri n prag t lirimit, por nuk i afrohej Miladinit as nga kapaciteti, as nga kultura, as nga bonsensi e thellsia e mendimit dhe as nga karakteri. Miladini ishte i iltr, i dashur me shok, i rrept me armiqt, njeri me kultur e me horizont t gjer, komunist nga zemra e nga botkuptimi, kurse Dushani, pa ia mohuar q ishte trim e puntor, ishte i ngusht, sektar, i prcipt, i nxituar dhe q me intrigat e 124

tij, orientoi e dmtoi shum organizata e kuadro. Por fytyrn e tij t ndyr prej shovinisti e titisti, t nj agjenti t ult t Rankoviit e armiku t betuar kundr shqiptarve t Kosovs, ai e tregoi m mir kur Partia Bolshevike e Stalini i madh dhe, pas saj, Partia jon demaskuan klikn trockiste t Titos. Gjat ditve q ishte n Shqipri, si thash, ne njohm edhe Bllazho Jovanoviin. N nj nga bisedat q patm me t ky shfaqi mendimin se n ndonj rast Partia jon kishte rn n sektarizm (e kishte fjaln pr konsiderimin e gabuar t ndonj ete partizane si eta e partis, gj q ne vet e kishim kritikuar qysh m par dhe e kritikuam edhe n Konferenc); gjithashtu, si prmenda m lart, n Konferenc, lshoi pr her t par aluzionin se Partin ton e kishin krijuar jugosllavt. Ne ia kundrshtuam me forc Bllazho Jovanoviit thniet e tij, argumentuam se si qndronte e vrteta mbi t ashtuquajturat eta t partis dhe u duk se ky ra dakord me ne. M pas, mbaj mend q as un, as Miladini nuk patm me t ndonj frkim a mosmarrveshje, ai qndroi brenda funksioneve t tij, bile megjithse ishte antar i KQ t PK t Jugosllavis, ai dgjonte me vmendje bisedat, argumentet, raportimet etj., t Miladinit se e shihte q ky e njihte mir gjendjen e Partis e t lufts n Shqipri dhe, si thash, n prshndetjen q i bri Konferencs s Par t Vendit, vlersoi lart realizimet q ishin arritur nga Partia jon e re, si n ngritjen e forcimin e saj, ashtu dhe n zhvillimin e lufts antifashiste t popullit shqiptar. sht e uditshme se si pak koh pas Konferencs s Par t Vendit erdhi S. V. Tempoja, dhe, me nj arroganc e prepotenc t papar, deshi t hidhte posht gjith vijn e Partis son. Si duket, udhheqja e PKJ nuk ishte knaqur ngaq Bllazho Jovanovii nuk mundi ta kryej si deshn ata rolin q i kishin ngarkuar, prandaj drguan Tempon me vrejtje e kritik, me plane pr Shtabin ballkanik, pr t futur n nj thes federativ Shqiprin, Bullgarin e Greqin. Vrejtjet e propozimet e tij absurde e arrogante nuk mund t'i pranonim dhe u grindm e u ndam keq me t si un dhe Miladini. Q n kt koh ai prpunoi Koi Xoxen dhe e nxiti pr prapaskena kundr udhheqjes s shndosh t Partis son, por Tempoja s'kishte koh t ndalej shum n Shqipri, se kishte plane t mdha dhe me komunistt grek e bullgar. Pikrisht n kt periudh nisi t shfaqej konflikti i ashpr midis nesh dhe udhheqjes s PKJ e q m pas erdhi gjithnj duke u acaruar. Ky konflikt n fillim dukej sikur shkaktohej nga personat e drguar, si qe rasti i Tempos n vern e 1943-s apo i Velimir Stojniit e Nijaz Dizdareviit n vern e vjeshtn e 1944-s, por koha do t vrtetonte se rrnjt dhe synimet e konfliktit ishin shum m t thella, t paramenduara prej kohsh e tepr armiqsore. Lufta jon e vazhdueshme me elementt q prmenda m lart si dhe me pjestart e tjer t klanit t tyre, si Dushan Mugosha, Velimir Stojnii, Nijaz Dizdarevii, Josip Gjergja, Boris Kidrii, Savo Zllatii, Sergei Kraiger, gjenerali Kupreshanin, Serzhentii e t tjer, t cilt gjat viteve t lufts, por edhe pas lirimit erdhn n Shqipri t drguar nga KQ i PKJ, na bindi se konflikti q shprtheu mes nesh nuk vinte nga gabime t njrit apo t tjetrit t drguar, por e kishte burimin e vrtet te vija dhe te synimet antimarksiste e antishqiptare t vet udhheqjes jugosllave me n krye Titon. N dokumente t shumta t Partis son e n mjaft shkrime t miat jan pasqyruar gjersisht qndrimet e drejta dhe lufta jon e ashpr dhe parimore me t drguarit e Titos n Shqipri (pr t gjith kta kam hedhur n letr, gjithashtu, nj cikl kujtimesh), por ktu, meq sht rasti, dshiroj t ritheksoj dy-tri momente: Ashtu si Miladin Popoviin edhe t drguarit e tjer t Jugosllavis, q erdhn n Shqipri n vitet e rnda t lufts (bile edhe n vitet e para pas lufts), ne i kemi pritur kurdoher me zemr t hapur, pa prapamendime; i kemi pritur si komunist, si 125

vllezr idealesh dhe nga ana jon kemi br gjithka q t'i respektonim si t till e t na respektonin si t till. Ardhjen e tyre n Shqipri ne e monim si nj ndihm e prkrahje internacionaliste q na jepte nj parti motr, antare e Kominternit, dhe jo si nj ndihm q na e jepte ky apo ai person i veant, qoft ky edhe Titoja. Ather ne qem t rinj, shum gjra edhe s'i dinim, por ama, si komunist, ne e dinim mir se shtjet m kardinale, m thelbsore t Shqipris na takonte t'i zgjidhnim e t'i vendosnim vet ne e, me luft e prpjekje, me mund e sakrifica, i zgjidhm e i vendosm vet ne, komunistt shqiptar. Por edhe eksperiencn e nj partie motr qem t gatshm ta pranonim me gjith zemr. Pr problemet e ndryshme t puns e t ndrtimit t Partis ne kishim nj mendim tonin, kishim nj prvoj t fituar nga studimi i literaturs marksiste, prvojn sado fillestare t kohs s grupeve etj. Por me vmendje e respekt dgjonim edhe fjaln e miqve, n rastin konkret t t drguarve t Partis Komuniste t Jugosllavis. Kur ajo q na thoshin ata na dukej me vend, ne e aprovonim dhe pr kt s'kishte si t mos i falnderonim. Kur jeta, praktika e justifikonte at q na kishin sugjeruar ata, ne, si komunist e si shqiptar nuk e kursenim shprehjen e mirnjohjes m t thell. Por kur jeta nuk e justifikonte at q na thoshin, ather ne vet vendosnim dhe gjenim nj form apo nj rrug m t prshtatshme. Gjer ktu s'kishte asnj t keqe. As ne s'kishte pse t zemroheshim me miqt, por as ata s'kishte pse t zemroheshin me ne, meq s'doli e tyrja. N procesin e lufts e t puns t tilla fenomene s'ka si t mos ndodhin. Mjaft q gjithka t jet e sinqert dhe e ndershme, mjaft q gjithka t jet thn apo sugjeruar me pastrti komuniste, me synimin pr t mirn e shtjes. Kshtu e shihnim ne, komunistt shqiptar, eksperiencn q na jepnin t drguarit e PKJ, dhe pikrisht se e shihnim kshtu, prandaj dhe i monim ata, i nderonim, e n shum raste u jepnim m tepr, bile shum m tepr se 'u takonte. Si komunist mendonim se dashuria, shpesh e tepruar, q u shfaqnim miqve, nuk sillte ndonj t keqe midis komunistsh vllezr; si shqiptar kshtu na thoshte t vepronim tradita e lasht e nderimit t mikut q t ka ardhur n vatr. Por kur miqt e viteve t para, apo miqt e dekadave m von abuzuan me ne e synuan t bhen zotr t shtpis, ne ditm t'i bindim se shtpia jon prve vatrs s ngroht ka dhe nj der, bile dhe penxhere... Por nuk i shihnin kshtu, nuk niseshin nga kto pozita marksiste shumica, pr t mos thn t gjith t drguarit e Titos, me prjashtim t Miladin Popoviit. T rnd e serioz t mdhenj, kush me poza strategu e kush me fraza mendimtari, me presione, intriga e me hipokrizi, hap pas hapi ata filluan ta shfaqnin qart thelbin e tyre. Akademi e kurse speciale partie ne s'kishim br, por q ata blofonin, q ata shpesh ngatrronin m tepr sesa ndihmonin, kt nism ta vm re. Me kta t drguar kemi pasur frkime e kundrshtime pr shtje parimore, pr probleme vije: duhej t ndrtonim kshillat apo sovjett; brigadat duhej t'i quanim brigada sulmuese apo brigada proletare; shqiptart e Kosovs e t Maqedonis duhej t luftonin sipas pikpamjes son marksiste-leniniste, apo sipas pikpamjes shoviniste t Vukmanovi Tempos; duhej ta fshihnim Partin nn maskn e Frontit dhe ta mbanim n gjendje pak a shum ilegaliteti edhe pas lirimit, apo Partia t qndronte n ball, flamur, si donim ne dhe jo si pretendonte i drguari i Titos, Velimir Stojnii. Ky Stojnii, me nj pretendim t mendur dhe kriminal, krkonte t na impononte at vij likuidatore q Partia nuk e kishte pranuar as n kohn e lufts. Dhe kur e krkonte kt? Pikrisht kur Partia, vija e saj e drejt, kishte fituar dhe kur duhej grumbulluar gjith populli n luftn e ardhshme pr rindrtimin dhe pr zhvillimin socialist t vendit. 126

Mblidheshim tok me Miladinin dhe rrinim me net t tra pa gjum, duke diskutuar pr t'u rezistuar n mnyr luftarake ktyre elementve, me t cilt, edhe pse i njihnim si shok, nuk bashkoheshim n shtje vije. 'sht e vrteta edhe Miladini, edhe un, edhe shokt e tjer, fillimisht, pa e njohur, kishim besim te Titoja. Kur bisedonim t dy, thoshim se nuk mund t mendoj Titoja kshtu, por jan kta njerz q gabojn. - Miladin, - i thosha un, - ne nuk gabojm. Situatn e vendit ton, mentalitetin e popullit ton i njohim ne dhe jo ata, prandaj nuk mund t dalim kurrsesi me parulla t majta, duke u nisur nga fakti q n Jugosllavi u krijuan brigada proletare. Vija e PKSH nuk sht oportuniste, si pretendon Tempoja kur u grindm me t n Kucak, dhe as sektare, si pretendon Velimir Stojnii. - Jam dakord me ty, Taras, - m thoshte Miladini, - ju keni t drejt q nuk lvizni nga mendimet tuaja. Ata le t mendojn far t duan. - Fundi i fundit, - i thosha Ahut (kt pseudonim i kishim vn Miladinit), ne, Komiteti Qendror i Partis Komuniste t Shqipris, jemi t vetmit prgjegjs prpara Partis dhe prpara popullit ton. Kto kundrshtime parimore zhvilloheshin shum m prpara se t demaskohej grupi i Titos si renegat e tradhtar i marksizm-leninizmit dhe, si thash edhe m lart, Miladin Popovii jo vetm s'kishte asnj kundrshtim me vijn e ndjekur nga Komiteti Qendror i Partis son, por edhe ndihmonte q kjo vij t zbatohej e t mbrohej. Por ndihma dhe sinqeriteti i tij komunist binin n kundrshtim me planet djallzore t Titos ndaj nesh, prandaj Miladini u thirr n mnyr t hapur armiqsore nga Titoja, q t gjykohej pr veprimtarin e tij armiqsore dhe pr t'i lne dor t lir Velimir Stojniit, i cili kishte ardhur ato koh n Shqipri, si prfaqsues dhe instruktor i PK t Jugosllavis dhe i drguar i Titos dhe q m 1944 organizoi prapaskenn e Beratit kundr Partis son heroike, kundr vijs s saj t drejt dhe t pamposhtur marksisteleniniste, kundr Partis q i ngriti masat n kmb dhe i organizoi e i oi n fitore. Ai luftoi me porosi t Titos edhe kundr Sekretarit t Prgjithshm t Partis. Titoja synonte t dobsonte e m n fund t likuidonte Partin ton, t dobsonte vendin akoma m shum n pragun e fitores dhe, me an t kliks s Koi Xoxes, ta bashkonte Shqiprin me Jugosllavin. M kujtohet si sot q, n kohn kur Miladini u urdhrua t kthehej ne Kosov, para se t ndahej nga ne, duke shtitur un dhe ai u ngjitm n kodrat e Odrianit, e, duke biseduar, ai m tha: - Taras, dgjo! Kta, Stojnii dhe Dizdarevii, jan armiq. Vetm n mos u pjeksha dot me Titon, se kta dhe t gjith ata q i kemi luftuar s bashku, do t'i demaskoj. Por shpejt ne do t bindeshim q vet udhheqja jugosllave, me Titon e Rankoviin n krye, ishte dora q i kishte prgatitur e i kishte drguar te ne, pr veprimtari antiparti e antishqiptare, Mugosht, Vukmanovit, Stojnit e t tjer. Dhe m pas, kur tradhtia e tyre doli sheshit, fabrikuan libra t bardh e broshura, artikuj e kujtime, nj propagande t ter false e t ndyr pr t detyruar opinionin q t besoj se ata kane krijuar kt e at, se ata e bn kte e at, shkurt, ata na e paskan br diellin t dal mngjeseve n Shqipri! Kta flasin shum pr t drguarit jugosllav, t cilt erdhn pr here t par nga Kosova n Shqipri n gjysmn e dyt t vitit 1941, por nuk prmendin nj fakt real: qysh n pranvern e 1939-s e m 1940, por sidomos pas prillit 1941, kur hyn italiant n Kosov, nga Shqipria u drguan n Kosov nj numr komunistsh, me origjin nga ato an, por q prej kohsh ishin br ktu komunist e vepronin ktu si komunist. Ata 127

dhan atje kontributin e tyre pr organizimin e Partis e t Lufts Nacionallirimtare n Kosov e gjetk, shum prej tyre dhan jetn n zjarrin e lufts. Po kshtu n vitin 1941, por edhe m pas, nga Shqipria shkuan n Kosov e n krahina t tjera me popullsi shqiptare n Jugosllavi, dhjetra e dhjetra msues shqiptar. Ne, komunistt e athershm, duke shfrytzuar kt rast legal, u prpoqm dhe mundem t futnim n prbrjen e atyre q u drguan me pun n Kosov element patriot e revolucionar, shum nga shokt, miqt e simpatizantt e grupeve tona komuniste, e m pas, t Partis Komuniste q krijuam. Ata me porosin ton dhan atje nj kontribut t ndjeshm, duke prkrahur e duke u hedhur aktivisht n luftn antifashiste t popullit trim kosovar, vllezrve tan t nj gjaku. Dihet edhe kjo e vrtet: njsi t tra t Ushtris son Nacionallirimtare, me urdhr t Shtabit ton t Prgjithshm, q n ditt e para t tetorit 1944, kur akoma s'qe liruar plotsisht Shqipria, vazhduan luftn heroikisht n Kosov, kurse pas Clirimit t vendit, brigada t tjera t ushtris son (dy divizione: V dhe VI), vazhduan luftn edhe n vise t tjera t Jugosllavis, krah pr krah me njsitet e partizanve kosovar e t Ushtris Nacionallirimtare t Jugosllavis. Disa qindra prej partizanve tan dhan jetn n Kosov, n Malin e Zi, n Sanxhak e n Bosnj ku luftuan. Pa qen nevoja t rreshtojm fakte t tjera, le t bjm pyetjen: Sikur t ndiqnim edhe ne logjikn e Tempove mbi rolin e t drguarve, ather n 'konkluzione duhej t arrinim e 'pretendime duhej t paraqitnim, t paktn pr zonat ku shkuan e luftuan jo m 5 a 6 t drguar me anta n sup, por qindra e mijra veta me arm n duar?! Historia, koha e kan thn e do ta thon fjaln e vet t padiskutueshme, kurse shpifjet e pafund t Tempove me kompani do t mbeten shpifje q s'qndrojn n kmb. Por ata neve s'kan 'na bjn tjetr, le t vazhdojn t fabrikojn shpifje, kurora dafine pr lavdin e tyre aspak t lavdishme. Terrenin e falsifikimeve t ardhshme ata e prgatitn qysh m 1945. Jo shum koh pas lirimit t Kosovs Miladin Popoviin e vran prapa krahve njerzit e UDBs, sepse ishte shprehur pr t drejtn e popullsis shqiptare t Kosovs pr vetvendosje. Pr kt kemi bindje t plot jo vetm nga bisedat q bnim me Miladinin, kur ishte n Shqipri, por n Arkivin e Komitetit Qendror t Partis son kemi dokumente q flasin qart pr kto pikpamje t komunistit internacionalist, Miladin Popoviit. Pas ksaj njerzit e Titos trumbetuan se vrasjen gjoja e pasksh br nj shqiptar kosovar! Dhe ku? Mu n tavolinn e tij t puns, n shtpin q ruhej nga partizan jugosllav! E gjith kjo fars kriminale qe organizuar, pra, me cinizmin m t madh nga Titoja me Rankoviin e njerzit e tyre, n mes t t cilve edhe Dushan Mugosha, pr t fshehur gjurmt e tradhtis s tyre karshi nesh. Njeriut, q ata e urrenin dhe e vran, sepse ai s'mund t pajtohej me veprn e tyre armiqsore ndaj komunizmit, i vun dekoratn e heroit t popujve t Jugosllavis. Ky veprim u shkon vetm banditve t till, pr t cilt populli yn thot: T vrasin natn e t qajn ditn. M kujtohet se, kur vajta pr her t par n Jugosllavi, as Titoja dhe askush tjetr nuk m tha fjaln m t vogl pr Miladin Popoviin. Vetm n nj miting m'u afrua nj plak e thinjur, e cila, duke m puthur e prqafuar, m pshpriti: Jam nna e Miladinit dhe e Mihajllos, q luftuan tok me ty, djali im Enver Hoxha. E shtrngova fort n kraharor, po m'u zu fjala n gryk dhe m'u mbushn syt me lot pr kujtimin e shokut tim t dashur, Miladin Popoviit. Nuk mund t duroja t heshtja dhe n fjaln time atje fola pr Miladinin fjalt m t mira e m t ngrohta q ai i meritonte. Shpejt do t vinte dita t'i thoshim edhe pr t tjert ato q meritonin, do t vinte, pra, dita kur ne, hapur e botrisht, do t denonconim e do t demaskonim veprimtarin antimarksiste e antishqiptare t udhheqjes s PKJ me Titon n krye. N kt kuadr do t flisnim edhe pr t vrtetn mbi veprimtarin antishqiptare t t drguarve jugosllav 128

n Shqipri, veprimtari e cila filloi t shtohej e t egrsohej pas Konferencs s Par t Vendit t PKSH. (LIRIA, gusht 1981, faqe 13-14) Kongresi i 2-t i "vetadministruesve":

4-5-6. DSHMI T KALBZIMIT T "VETADMINISTRIMIT" TITIST

Ka koh q propaganda revizioniste n Jugosllavi po bn nj zhurm shurdhuese rreth Kongresit t ashtuquajtur t "vetadministruesve", q u mbajt kto koht e fundit n Beograd. N fjalimet e krerve revizionist si dhe n komentet e shumta q kan mbushur faqet e shtypit jugosllav, po ngritet n qiell "rndsia e madhe" e ktij kongresi, i cili po cilsohet si "ngjarje e madhe", "e jashtzakonshme", bile edhe "historike"! Si zakonisht n raste t tilla, kjo zhurm po shoqrohet edhe me himne e ditirambe plot absurditet e monotoni kushtuar Titos e "vetadministrimit", "vllazrimbashkimi" e "mosangazhimit" etj., etj. N gjendjen ku sht katandisur Jugosllavia, revizionistt e thirrn kt kongres me qllim q t'i vn ndonj shtyll sistemit t tyre t kalbur, q t'i bindin masat punonjse se nuk sht sistemi kapitalist i "vetadministrimit" shkaktar i gjendjes s tyre t rnd, por fjator qenka moszbatimi i tij n praktik, se udhheqja jugosllave gjoja shqetsohet jo vetm pr gjendjen e vshtir t masave, por edhe "lufton" e "punon" pr prmirsimin e saj. N kt mnyr po mundohen revizionistt t mashtrojn proletariatin dhe popujt jugosllav, duke u br atyre petulla me uj. Po opinioni jugosllav sht msuar me propagandn e till mashtruese, dhe nuk gnjehet leht. Po kto fraza stereotipe, po kto lavdata, gnjeshtra e premtime boshe kan dgjuar punonjsit jugosllav edhe n dy kongreset e mparshme, nga t cilat atyre s'u erdhi asnj e mir. Prandaj, jan t pakt naivt q mund t varin ende ndonj shpres te ky kongres apo te farsat e tjera t ngjashme, q inskenojn revizionistt. Si n rezolut, ashtu edhe n referatet q u paraqitn n Kongres, flitet pr "suksese t mdha" e "prparime t papara" q qenkan arritur n periudhn mes dy kongreseve. Por, se far jan n t vrtet kto "rezultate" tregon m s miri gjendja e tanishme, t ciln edhe vet revizionistt po e vlersojn "gjendje shum e rnd dhe e ndrlikuar". Kriza e rnd dhe e gjithanshme q e ka mbrthyer ekonomin jugosllave sa vjen e thellohet. Ritmet e ngadalsuara t prodhimit, e n shum deg t rndsishme edhe rnia e tij, humbjet gjithnj m t mdha financiare, aftsia akumuluese gjithnj n rnie, defiiti i madh tregtar, borxhet e shumta, rritja e pafrenueshme e mimeve, inflacionit dhe kostos s jetess, kaosi, konkurrenca e anarkia n treg, e kan sjell at n nj gjendje kritike t pashrueshme. Gjat vitit 1980, mimet shnuan rritjen e tyre m t madhe n 15 vjett e fundit, dhe n maj t ktij viti ato ishin jo m pak se 52,6 pr qind m t mdha se n majin e vitit t mparshm. Vetm gjat muajve t par t ktij viti inflacioni, sipas t dhnave q japin vet revizionistt, arriti n nivelin rekord 53 pr qind, q sht jo vetm niveli m i lart n Evrop, por edhe ndr m t lartt n bot. Pr pasoj, do dit shtrenjtohet edhe kostoja e jetess, e cila n maj t ktij viti ishte 53,4 % m e shtrenjt se nj vit m par, kurse t ardhurat reale t puntorve gjat tre muajve t par t ktij viti 11% m t vogla se gjat t s njjts periudh t vitit t mparshm. Pr vite me radh, n Jugosllavin revizioniste pothuaj se asku nuk arrihen rezultatet e planifikuara. N dekadn e kaluar, shkruante gazeta "Komunist", vetm nj 129

objekt i madh u ndrtua n afat, dhe ajo pikrisht nj ur q lidh pjesn kontinentale me ujdhesn Krk. Vetm tejkalimet n investime gjat gjysms s par t ktij viti arrinin n rreth 500 miliard dinar, q sht sa gati tri buxhete t federats, kurse gjat tre muajve t par t ktij viti humbjet u shtuan pr jo m pak se 63 %. Borxhet e jashtme t Jugosllavis, q m 1976 silleshin rreth 8 miliard dollar, tani, sipas t dhnave t vet revizionistve, po i afrohen shum prej 20 miliard dollarsh. Se far barre jan kto borxhe, flet m s miri e dhna se gjat ktij viti vetm pr kamatat e kredive t marra, Jugosllavia do t'i paguaj kapitalit t huaj 1,55 miliard dollar, q sht rreth 3% e t ardhurs s prgjithshme kombtare, ose sa e tr rritja e saj vjetore. Gjendjen e rndon edhe m shum defiiti i madh tregtar, i cili n vitin 1980 kapte shumn prej 2,30 miliard dollarsh, kurse vetm gjat pes muajve t par t ktij viti ai arriti n mbi 3,5 miliard. Kto dhe plag t tjera, q po e brejn ekonomin kapitaliste t Jugosllavis, jan aq t mdha e t dukshme sa nuk mund t fshehen, prandaj ato po detyrohen t'i pranojn edhe vet krert revizionist. Ato q ata po mundohen t'i fshehin me do kusht jan shkaqet e vrteta q uan n kt gjendje kaq t rnd. N rezolutn dhe n referatet e ktij kongresi bhen prpjekje q gjendja e vshtir, n t ciln ndodhet ekonomia jugosllave, t paraqitet jo si pasoj e sistemit kapitalist t ashtuquajtur "vetadministrues", por gjoja si pasoj e krizs ekonomike ndrkombtare, e cila, sipas tyre ka prfshir t gjitha vendet e bots. Kshtu mundohen revizionistt t arsyetojn disi rezultatet e palakmueshme t sistemit t tyre. Por, ky "arsyetim" nuk qndron. Nga plagt e krizs po vuajn sot vendet kapitaliste e revizioniste, por jo edhe t gjitha vendet, si u plqen revizionistve t na e mbushin mendjen. Nuk mund t mos e din ata se n Shqipri, ku ndrtohet socializmi i vrtet, nuk ka kriz, inflacion, ngritje mimesh, kurbet e plag t tjera si kto. Krizat n Jugosllavi dhe n vendet e tjera kapitaliste e revizioniste, nuk jan dhe nuk mund t jen rezultat i ndikimit t jashtm. Ato jan pasoj e natyrshme dhe e pashmangshme e marrdhnieve kapitaliste n prodhim. Kt t vrtet, q tani po mundohen ta fshehin, revizionistt titist e kan pranuar edhe vet n raste t ndryshme. "Arsyetimin pr ecurit e pavolitshme inflatore, u theksua n mbledhjen e Kshillit pr marrdhnie ekonomike t bots, nuk mund ta krkojm m n inflacionin e importuar e n veprimin e mimeve t jashtme m t larta se t brendshmet, sepse analizat kan treguar se, p.sh. vitin e kaluar, n rritjen e prgjithshme t mimeve, shtrenjtimi i importuar ka ndikuar vetm 11%, kurse 89% t rritjeve t tjera t mimeve, jan rezultat i ecurive tona t brendshme ekonomike" ("Politika", 21. V. 1980) Rendja pas fitimeve, q sht karakteristik e ekonomive kapitaliste, kohve t fundit e ka ashprsuar edhe m shum konkurrencn dhe luftn pr tregje n mes firmave kapitaliste jugosllave. Kjo ka uar n nj mbyllje t till monopoliste t ekonomive t republikave jugosllave, sa q sot pothuajse nuk mund t flitet pr nj ekonomi unike jugosllave. Ashtu si n t gjitha vendet kapitaliste, n Jugosllavin revizioniste gjithka kryhet sipas ligjeve t xhungls. Peshku i madh e ha t voglin... Kjo dukuri, e cila ka koh q e shqetson udhheqjen jugosllave, ishte nj nga shtjet rreth t cilave u b shum poter edhe n Kongres. Pothuajse t gjith e dnuan t ashtuquajturin "nacionalizm ekonomik", i cili, si u tha, sht baz pr lindjen e nacionalizmave t tjera, por, n diskutimet rreth masave q duhet ndrmarr, ashtu si edhe m par, doln n shesh dy tendenca t kundrta. Deri sa njra pal, n emr t unitetit t tregut dhe t gjith ekonomis jugosllave, theksonin nevojn e nj centralizimi m t madh t ekonomis, t politiks s mimeve dhe t sistemit monetar e 130

devizor, pala tjetr i kundrvihej ksaj dhe e vinte theksin n nevojn e decentralizimit t mtejshm dhe t veprimit t lir t ligjeve t tregut. Secila nga palt mundohet t paraqitet si mbrojtse e socializmit, por n t vrtet, n kt mes asgj nuk ka t bj me socializmin e vrtet. Kjo luft sht vazhdim i kontradikts n mes t dy tendencave t ndryshme kapitaliste, q rivalizojn kaher n udhheqjen revizioniste jugosllave: t centralizmit burokratik, q mbrohet nga borgjezia unitariste serbomadhe, dhe t liberalizmit borgjez perndimor, t klanit kroato-slloven. Lufta n mes ktyre dy rrugve sht edhe shprehje e rivalitetit t ashpr, q Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik zhvillojn rreth Jugosllavis dhe, si po dshmojn edhe ngjarjet e fundit n Kosov dhe masat e ndryshme centralizuese q u ndrmorn kto koht e fundit, situatn gjithnj e m shum po e marrin n dor klani serbomadh dhe aleatt e tij, socialimperialistt sovjetik. Ka koh q n Jugosllavi flitet e shkruhet me t madhe pr t ashtuquajturn "pun e bashkuar" dhe ligjin e saj, pr "pozitn dominuese t puntorve n t", pr "ndarjen sipas puns" etj. Se far sht gjendja e vrtet n kt fush, tregon m s miri gjendja e vshtir dhe gjithnj m e padurueshme, n t ciln ndodhen masat punonjse; tregon edhe ajo q u tha n Kongres. Edhe vet Mika Shpilaku, q paraqiti referatin kryesor, u detyrua t pranoj se "n dekadn e shkuar... tjetrsimi i t ardhurs nga puntort edhe m tej ka ngelur dominues", kurse shum delegat puntor theksuan hapur se puna e mundi i tyre po shfrytzohet n mnyra t ndryshme, t hapura e t fshehta. Revizionistt titist kan ndrtuar nj sistem t till burokratik, me organe, organizata e institucione t panumrta, q, me an t obligimeve e tatimeve t ndryshme, kontributeve e "vetkontributeve" t shumta, me an t "marrveshjeve" e "ujdive" t ashtuquajtura "vetqeverisse" u thithin puntorve e fshatarve edhe pikn e fundit t djerss e t gjakut. "N kohn kur n shum ndrmarrje puntort nuk merrnin pr muaj t tr kurrfar pagash, mjetet e bashksive shoqrore politike (pa federatn), organet dhe organizatat e niveleve t ndryshme, kah gjysma e vitit 1979, si shkruante revista NIN, arrinin rreth 40 miliard dinar, q sht gati sa gjith akumulimi i ekonomis s vitit 1978, kurse t ashtuquajturat BVI, vetm si teprica, gllabronin gjithnj akumulimin e industris jugosllave. Sipas t dhnave t Institutit t Shkencave Shoqrore n Beograd, gjat vitit t kaluar t ardhurat personale n ekonomi ran n nivelin 35,6 % t t ardhurs s realizuar. "Ky nivel, konstaton Instituti, sht deri tash niveli m i ult, dhe kjo sht dukshm nn proporcionet q jan t domosdoshme pr riprodhimin normal t ekonomis". Mjaftojn kto fakte pr t par se kush sht zot i "puns s bashkuar", se kush e zotron riprodhimin shoqror. Kjo plakitje e madhe q i bhet ekonomis nga burokracia shtetrore, sht shfrytzimi m i madh q u bhet puntorve, por jo edhe i vetmi. E keqja do t kish qen shum m e vogl sikur edhe ai "kula" i vogl q i mbetet ekonomis t ndahej n mnyr t drejt, por, kjo, si theksuan shum diskutues, nuk bhet pothuajse askund. Diferenca n mes t ardhurave t realizuara n degt e ndryshme t ekonomis, e kalon edhe shkalln 3 me 1, e kjo sigurisht nuk mund t varet nga puna q bhet. Si u detyrua t pranoj edhe referuesi tjetr n kt kongres, D. Bogdanov, "ndikim dominant kan ende faktort e jashtm, gj q shum organizata t puns s bashkuar i sjellin n pozit t pabarabart... pozita e disa degve dhe grupacioneve nuk varet n rend t par nga rezultatet e arritura dhe nga produktiviteti i puns". Akoma m t mdha jan diferencat mes pagave s njejts organizat. Ato jo vetm q jan m t mdha se diferencat e pagave n vende t tjera kapitaliste, 131

por edhe kan tendenc t vazhdueshme rritjeje. Nj shef i "Pankomercit" t Novin Sadit, p.sh. gjat dhjetorit t vitit 1978, si shkruante gazeta "Politika", mori t ardhura n shum prej 89 677 dinarsh, kurse t ardhurat e nj puntori t s njjts organizat, mezi arrijn n 3 454 dinar, pra, rreth 30 her m pak! Ky shembull nuk sht ndonj prjashtim dhe as rast ekstrem. Shefa e "buxhovan" q marrin si ai i "Pankomercit", e madje edhe m shum, ka sa t duash n Jugosllavin "vetadministruese" t Titos, kurse numri i puntorve me paga m t vogla se 4000 dinar, si shkruante revista NIN, arrin n mbi 670 mij vet. N kushtet e nj realiteti t till, q vshtir mund t krahasohet me ndonj vend tjetr, n kushtet kur, si u detyrua t pranoj edhe vet Mika Shpilaku, "nj nga qndrimet qensore kushtetuese e drejta pr pun me mjete shoqrore shpesh ndrrohet n t drejt pr vend t puns, i cili garanton sigurimin social, kurse puntort ekzistencn e vet e krkojn n punn plotsuese, jasht organizats s tyre themelore", tingllojn qesharake dhe cinike drdllisjet revizioniste rreth "vetadministrimit puntor", "mbizotrimit t puntorve mbi punn e bashkuar", "ndarjes s t ardhurave sipas rezultateve t puns" etj. Gjendja e mjeruar dhepozita skllavruese e klass puntore, fshatarsis dhe masave t tjera popullore, rnia e vazhdueshme e standardit t tyre t jetess dhe, njkohsisht, t pagave q marrin, rritja e mtejshme e armatave milionshe t t papunve e t kurbetinjve etj., flasin m s miri edhe pr absurditetin q bjn revizionistt titist rreth gjoja "demokracis s madhe" q ekzistoka n Jugosllavi dhe t sistemit t tyre t ashtuquajtur "t delegimit". Edhe vet Stane Dolanci, n referatin q paraqiti, u detyrua t pranoj se sistemi i delegimit, "marr n trsi, nuk ka arritur rezultate t knaqshme dhe ka pasur ngecje n punn e tij", kurse delegat t shumt, n diskutimet e tyre, foln edhe pr hapur pr "mosfunksionimit e sistemit t delegimit", pr "pjesmarrjen formale e simbolike dhe hapsirat e ngushtuara pr vendosjen e puntorve", pr "mungesn e do kontrolli puntor dhe pamundsin q puntori t thot fjaln vet dhe t ndikoj n vendosjen e shtjeve m t rndsishme", pr "disproporcionin e madh n mes asaj q thuhet e asaj q bhet, n mes t normatives dhe reales", pr faktin se "pr shtjet kryesore vendosin organet ekzekutive t bankave, kurse delegat kryesisht jan antart e kshillave pundrejtuese" etj. sht domethns fakti q edhe n kt kongres gjoja t puntorve shumica drmuese e delegatve ishin jo puntor, por burokrat e funksionar t rangjeve t ndryshme. Masat punonjse n Jugosllavi po e kuptojn se 'sht n t vrtet "demokracia revizioniste", prandaj edhe po ngriten kundr saj gjithnj e m shum. Sipas t dhnave t vet revizionistve, vetm gjat vitit t kaluar n Jugosllavi jan br rreth 250 greva t puntorve, e kt vit numri i tyre me siguri q do t jet akoma m i madh. Por m mir se kushdo tjetr, kt "demokraci" fashiste e njeh populli i robruar i Kosovs dhe i viseve t tjera shqiptare, i cili, jo vetm q sht ln n errsir, skamje e mjerim t madh, jo vetm q i ekspozohet nj shtypjeje e shfrytzimi t egr dhe t shumfisht kolonial kapitalist, por sht br edhe objekt i nj dhune, terrori e gjenocidi t pashembullt. N emr t ksaj "demokracie", ai po vritet e gjakoset, po burgoset, po rrahet e poshtrohet si kurr ndonjher m par, vetm e vetm pse ngriti zrin, e krkoi n rrug paqsore nj t drejt t tij t ligjshme, t ciln kushtetuta jugosllave u njeh popujve t tjer n Jugosllavi. N emr t ksaj "demokracie", atij po i mohohet e sulmohet historia, kultura, letrsia, arti e deri edhe kngt e simbolet e tij kombtare. Prandaj ai, m par se dokush, edhe po e kupton natyrn e vrtet fashiste t ksaj "demokracie t mitralozave" dhe karakterin e vrtet kapitalist t sistemit tashm t diskredituar t "vetadministrimit" titist. Prandaj ai m 132

pak se do kush tjetr mashtrohet nga zhurma q bjn armiqt e tij revizionist dhe nga kongreset q organizojn ata. Kongresi i "vetadministruesve" nuk ishte "dshmi e vitalitetit t sistemit t vetadministrimit", si e quajtn at revizionistt, po prkundrazi, ai ishte dshmi e kalbzimit dhe e diskreditimit t tij t mtejshm. Kriza e thell e ktij sistemi, e cila ashtu si u theksua edhe n kongres, "sht e pranishme q nga organizata themelore, e deri n federat", nuk mund t shrohet e as t mbulohet me farsa t tilla qesharake. Ai nuk do t'i sjell asnj t mir proletariatit dhe masave t tjera punonjse t Jugosllavis, ashtu si nuk u solln asgj kongreset e mparshme. Gjendja e rnd n t ciln ndodhet Jugosllavia titiste, sht pasoj e pashmangshme e sistemit kapitalist t "vetadministrimit", prandaj ajo nuk mund t prmirsohet me kurrfar lustrimi dhe arnimi t ktij sistemi t kalbur e t falimentuar. Rrugn pr t dal nga kjo gjendje e tregon vetm marksizm-leninzmi, dhe kt rrug shptimi me siguri do ta gjej edhe proletariati dhe popujt e Jugosllavis. (LIRIA, gusht 1981, faqe 15-16)

4-5-7. THELLOHET KRIZA EKONOMIKE N KOSOV

Nga Nezir Myrtaj Vetm gjat tre muajve t par t ktij viti, n Kosov u regjistruan mbi 1,4 miliard dinar humbje m shum se gjat gjith vitit t mparshm. N krahasim me nj vit m par, n maj t ktij viti mimet u rritn 52,6 %, kurse kostoja e jetess 53,4%. Gjat pes vjetve t ardhshm pun do t krkojn rreth 180 mij t papun t rinj. Po zhvillohet "m shpejt" apo po ngec edhe shum Kosov? N fushatn e egjr propagandistike q po bjn revizionistt jugosllav rreth demonstratave t Kosovs, po flitet me t madhe edhe pr gjoja sukseset q qenkan arritur n ekonomin e Kosovs gjat muajve t par t ktij viti, e sidomos gjat kohs s demonstratave t mdha q u bn! N kt mnyr, revizionistt duan t thon se klasa puntore, jo vetm q nuk mori pjes n kto greva e demonstrata, po prkundrazi ajo i dnoi ato dhe u mobilizua q t punoj edhe m tepr, bile ta tejkaloj planin e prodhimit! Revizionistt e niveleve t ndryshme n Kosov e Jugosllavi po mundohen t'i fshehin plagt e rnda t ekonomis s Kosovs dhe t krijojn prshtypjen sikur gjendja e saj po prmirsohet. Por, pavarsisht nga deklaratat e tyre demagogjike gjendja e vrtet n t ciln ndodhet ekonomia e Kosovs, sht shum e rnd, e at nuk mund ta mbuloj propaganda revizioniste. Gjat katr muajve t par t ktij viti, prodhimi industrial, sipas t dhnave q japin revizionistt, ishin rreth 3% nn shkalln e planifikuar. N shum deg t rndsishme t ekonomis e n ndrmarrje t mdha si "Trepa", "Kosova" etj. nuk po arrihen as pr s afrmi rezultatet e parashikuara. Veanrisht t rnd e bjn gjendjen n ekonomin kosovare humbjet e mdha financiare, t cilat, si shkruante "Rilindja", vetm pr 3 muajt e par t ktij viti, u shtuan pr jo m pak se 1,4 miliard dinar, e q jan m t mdha se t gjitha humbjet q u regjistruan gjat vitit t mparshm, shumica drmuese e t cilave jan akoma t pambuluara. Pjesa m e madhe e ktyre humbjeve, ashtu si edhe m par, shnohet n degt kryesore t ekonomis, n industri, xehtari, ndrtimtari etj. 133

Nga propaganda revizioniste po bhet nj zhurm e madhe edhe rreth t ashtuquajturit "nacionalizm ekonomik", i cili, sipas asaj, qenka prezent edhe n Kosov. Mirpo, faktet tregojn se ekonomia e Kosovs, m pak se do ekonomi tjetr n Jugosllavi, sht e mbyllur n vetvete. Mallrat e firmave jugosllave bjn gara konkurrence n tregjet e Kosovs, n nj koh q mallrave kosovare u kufizohet plasimi n tregjet e tjera, dhe, si pasoj e ksaj, depot e ndrmarrjeve kosovare mbushen me stoqe t shumta. Firma e ndrmarrje t t gjitha republikave t Jugosllavis, kan hapur an e knd Kosovs qindra njsi t tyre tregtare, kurse ndrmarrjet kosovare detyrohen t'i mbyllin shitoret e tyre edhe n Kosov. Vshtirsi t shumta i dalin Kosovs edhe pr plasimin e mallit t saj n tregjet e jashtme. Shum mallra kosovare, q do t mund t eksportoheshin n tregje t jashtme, grabiten me mime fare t ulta nga borgjezia jugosllave, e cila pastaj nxjerr prej tyre fitime t mdha. Dihet nga t gjith se prodhimet e "Treps", firmat jugosllave i marrin me mime shum t ulta q s'u afrohen mimeve reale n tregun botror, kurse energjin elektrike, q prodhohet n Kosov, ne kosovart e paguajm m shtrenjt sesa e paguajn at republikat jugosllave. Pr sigurimin e lndve t para dhe t teknologjis nga jasht, Kosovs i japin fare pak leje e deviza, kurse vshtirsi e pengesa t shumta administrative i nxirren asaj edhe n fushn e eksportit. N kushte t ktilla, nuk sht udi q vetm gjat katr muajve t par t vitit deficit tregtar t arrij n mbi 1,6 miliard dinar. N gjendje m t mir nuk sht as tregu i brendshm i Kosovs, i cili ka koh q sht boshatisur. Para demonstratave ishte vshtir t gjeje edhe artikujt m t domosdoshm pr jetes si miellin, kripn, sheqerin, deterxhentet etj. Gjat kohs sa zgjatn demonstratat dhe menjher pas tyre, furnizimi i tregut sikur u prmirsua. Pse ndodhi kshtu? Nuk u ndie m mungesa e mallrave, u thye ajo kriz, apo ato dit u punua "me vullnet t pathyeshm" dhe u prodhua m tepr q t ket edhe pr Kosovn? Pati tepric mallrash, apo borgjezia jugosllave u tregua e "arsyeshme" pr furnizimin m t mir t tregut edhe n Kosov. Jo. Ndodhi kshtu jo pr tjetr, por pse borgjezia jugosllave dhe krert e saj u gjendn n pozit t rnd dhe mungesat n treg e rndonin edhe m shum gjendjen n Kosov. Kt e dshmon m s miri ajo q ndodhi m pas. Tani q lufta sikur u qetsua pak, dollapet e shitoreve u zbrazn prsri, anarkia e kaosi n treg po vazhdon. Populli i Kosovs nuk gjen sheqer as sa pr ila, n kohn kur sheqeri i tij eksportohet jasht Jugosllavis apo drgohet npr republikat jugosllave. Vetm n dhjetor t vitit 1980 nga Fabrika e Sheqerit n Pej u drguan n Itali jo m pak se 1533 ton sheqer. Kshtu veprohet edhe me miellin, vajin e produkte t tjera. Nj rritje t papar gjat muajve t par t ktij viti shnuan edhe mimet e mallrave dhe t shrbimeve t ndryshme. N fund t majit t ktij viti ato ishin 52,6 % m t larta se n majin e vitit t mparshm. Si pasoj e ksaj, edhe kostoja e jetess u shtua si asnjher m par duke e br edhe m t padurueshme jetn e masave punonjse. N krahasim me dhjetorin e vitit 1980, n maj t ktij viti ajo u shtrenjtua pr 23,8 %, kurse n krahasim me nj vit m par 53,4%. Prball ksaj krize t thell e t gjithanshme, pozita materiale e puntorit kosovar po keqsohet do dit e m tepr. Paga reale, edhe ashtu e vogl, po ulet vazhdimisht. N vitin e kaluar, ajo ra pr 5% kurse gjat ktij viti me siguri q do t bjer akoma m shum. (N Jugosllavi, gjat tre muajve t par t ktij viti, ajo ra pr 11%). Puntori kosovar nuk trajtohet njlloj as me puntort jugosllav. Pr t njjtn pun ai merr m se 30% m pak se mesatarja e asaj q marrin puntort n Jugosllavi. Pr t qen e keqja edhe m e madhe, ndodh shum shpesh q puntorve kosovar t mos u paguhen pr muaj t tr edhe ato paga t vogla, ose q ato t'u jepen t 134

prgjysmuara. Mirpo, kur revizionistt jugosllav e shohin t ngritur grushtin e fuqishm t puntorve, ata din t bjn edhe lshime. N shum ndrmarrje, ku puntort ngritn zrin e protests kundr shtypjes e shfrytzimit t egr q u bhet, ata u nxituan t'u rrisin pagat puntorve, t'u paguajn regrese dhe t'u plotsojn krkesa t tjera. Vetm n kt mnyr mund t'i fitojn puntort tan t drejtat e tyre t mohuara dhe jo me prralla t mrzitshme pr "vetqeverisjen", "punn e bashkuar" etj. Gjat muajve t par t ktij viti me t madhe u shtua edhe ushtria e t papunve. Numri i atyre q krkojn pun n t ashtuquajturat "bashksi t puns", kalon n mbi 72 mij, kurse numri i vrtet i t papunve, si detyrohen t pranojn edhe vet revizionistt, sht mbi 200 mij vet. N kt pesvjear jo vetm q nuk do t zvoglohet numri i t papunve, por ai do t rritet edhe m shum. Sipas t dhnave q japin vet revizionistt n vitin 1985, vetm numri i t papunve q do t krkojn pun n "bashksi", do t arrij rreth 180 mij vet, kurse, edhe sikur t realizoheshin parashikimet lidhur me hapjen e vendeve t reja t puns, prapseprap, m shum se 110 mij t evidentuar do t mbeten n rrug, pa prmendur ktu ata q nuk paraqiten fare n kto far bashksish. Gjendja n kt fush bhet edhe m e rnd nga fakti se mbi 70% t t papunve jan t rinj nn 30 vje, e rreth 43% jan me kualifikime profesionale, me shkolla t mesme, t larta e fakultete t kryera. N gjendje jo t mir jan edhe veprimtarit shoqrore. Kushtet pr pun n institucionet arsimore, kulturore, shndetsore etj. jan shum t paprshtatshme. Numri i godinave shkollore jo vetm q nuk shtohet, por edhe ato ekzistuese jan t paprshtatshme pr pun e msim. N vitin 1975 p.sh. nj nxnsi i takonin 0,67 m katror lokal shkollor, n kt vit atij i takojn m pak 0,03 metra katror. N kohn kur n Kosov po ndrtohen institucione t shumta fetare, burgje e stacione policie, revizionistt jugosllav dhe veglat e tyre n Kosov morn vendimin q nj numri t shkollave t larta t'u vihet dryri. N kt mnyr, nj numr i madh nxnsish e studentsh do t mbeten jasht bankave t shkollave e fakulteteve. Pr shkak t vshtirsive financiare, mungess s mjeteve investuese etj., zhvillimi i ktyre veprimtarive kaloi n plan t dyt. N nj mbledhje t Ods ekonomike t Kosovs u vendos q n kt vit t hiqet dor nga investimet n kto veprimtari. Pr t'u treguar "zemrgjer" e "solidar" me popullin ton revizionistt jugosllav flasin shpesh edhe pr zhvillimin e "shpejtuar" t Kosovs. Mirpo vet gjendja e rnd n t ciln ndodhet Kosova, pozita e saj koloniale dhe shfrytzimi i egr i pasurive t saj, tregojn se far "zhvillimi" dshirojn ata pr Kosovn. Se sa sht zhvilluar "m shpejt" Kosova, tregon edhe fakti se m 1978 pjesmarrja e Kosovs n popullsin e prgjithshme t Jugosllavis ishte rreth 7%, kurse pjesmarrja e saj n t ardhurat kombtare t Jugosllavis, vetm 1,9%. Ndrsa n vitin 1953 prodhimi shoqror i Kosovs pr nj banor ishte 46,1% nn mesataren jugosllave, m 1979 ai ra n gjithsej 28%, kurse gjat dy vjetve t fundit, ai ka rn edhe m shum. Gjat pesvjearit q shkoi, ekonomia e Kosovs jo vetm q nuk u zhvillua 60% m shpejt se mesatarja jugosllave, si planifikohej, por, prkundrazi, ajo mbeti pr 50% nn kt mesatare. Revizionistt jugosllav mundohen ta paraqesin si shembull t "kujdesit" e "ndihms" s bashksis jugosllave pr Krahinn e Kosovs ndarjen e ndonj kredie t brendshme, apo garantimin pr ndonj borxh t jashtm. Por, kto "ndihma" jepen jo pr ta zhvilluar Kosovn, por pr ta skllavruar at akoma m shum. Republikat jugosllave nuk investojn n zhvillimin e atyre degve q i duhen Kosovs, por 135

kryesisht n kapacitete nxjerrse t lndve t para, prej t cilave ato nxjerrin fitime t mdha. Kohve t fundit Kosovn e vizituan funksionar e grupe t ndryshme punuese nga Serbia e Jugosllavia. T gjith ata i "preokupoi" gjendja e vshtir n t ciln ndodhet ekonomia e Kosovs dhe u angazhuan pr "zhvillimin e saj m t shpejt"! Por, se ka i preokuponte ata n t vrtet, se far zhvillimi t Kosovs dshironin ata, tregon m s miri potencimi nga t gjith ata i nevojs s intensifikimit t eksploatimit t mtejshm t thngjillit dhe pasurive tona t tjera. Ja, kshtu duan ta "zhvillojn m shpejt" revizionistt Kosovn ton t pasur dhe njkohsisht t varfr. Gjendjen edhe ashtu t rnd t ekonomis s Kosovs, po e rndon edhe m tepr prballimi i shpenzimeve pr policin, UDB-n dhe ushtrin fashiste, q u dyndn n Kosov pas demonstratave. N nj koh q dhjetra mijra t papun bredhin rrugve, kur mijra familje nuk mund t sigurojn as kafshatn e gojs, kur msimi mbahet npr shtpi private kur qindra fshatra jan t paelektrifikuara ende, kur studentt tan teren npr bodrumet e borgjezis, pa burs e kredi, pa tekste e veshmbathje, regjimi titist, q t forcoj aparatin e tij t dhuns, po hap vende t reja t puns pr forcat policore. Kto dit nga Sekretariati Krahinor i Punve t Brendshme u shpall konkursi pr pranimin brenda nj kohe t shkurtr t mijra policve e spiunve. Pagat q u jepen atyre dhe kushtet e tjera q u krijohen, jan nga m t mirat, mjafton q ata t tregohen t zellshm pr t vrar e torturuar popullin. Prapambetjen e thellimin e krizs n Kosov, revizionistt jugosllav dhe tradhtart shqiptar, mundohen ta shpjegojn me prapambetjen shekullore t popullit ton, me dobsit subjektive n kto koht e fundit edhe me "dmet" q gjoja i kan shkaktuar grevat e demonstratat q u bn n Kosov. Mirpo, as njri, dhe as arsyetimi tjetr, nuk mund ta mashtrojn knd. Populli yn nuk u ngrit n luft pr t shkaktuar thellimin e ksaj krize, por pikrisht pse nga kriza e rnd jeta e tij qe br e padurueshme. Nuk jan "liria e teprt", "bollku i madh" dhe as dshira pr t mos qeverisur veten, ato q e detyruan popullin ton t ngritet n kmb, por gjendja e padurueshme, n t ciln ndodhet, shtypja dhe shfrytzimi i egr q ushtrohet mbi t. Lufta revolucionare e klass puntore dhe e gjith popullit ton pr t drejta dhe liri, jo vetm q nuk e vshtirson gjendjen n Kosov, por ajo sht e vetmja rrug pr prmirsimin e saj, e vetmja rrug pr ta nxjerr Kosovn ton nga kriza dhe prapambetja e madhe, e vetmja rrug q t mos ket ngritje mimesh, munges mallrash, papunsi e kurbet, skamje dhe mjerim, e vetmja rrug q njerzit t jetojn t lir, t lumtur dhe zotr t puns dhe t toks s tyre. (LIRIA, gusht 1981, faqe 16-18)

4-5-8. SUKSESE DHE PERSPEKTIVA MADHSHTORE

Nga Kadri Zeka Para sa kohe n Tiran zhvilloi punimet Plenumi i 10-t i KQ t Partis s Puns t Shqipris, i cili bri bilancin e sukseseve madhshtore t arritura gjat pesvjearit t kaluar dhe miratoi Projektdirektivat pr zhvillimin e ekonomis dhe t kulturs gjet planit t shtat pesvjear, t cilat do t'i paraqiten pr aprovim Kongresit t 8-t n nntor t ktij viti.

136

Megjith rrethimin e egr kapitalisto-revizionist, Shqipria socialiste po marshon e sigurt dhe me hapa kilometr drejt majave m t larta t socializmit. N kohn q bota borgjezo-revizioniste po lngon nga plagt e pashrueshme t krizs s rnd e t prgjithshme, Shqiprin socialiste do vit e pesvjear e gjen n lartsi t reja dhe me fitore t mdha n t gjitha fushat. Nn udhheqjen e pagabueshme e largpamse t Partis, klasa puntore dhe masat e tjera punonjse n Shqipri, megjith vshtirsit e shkaktuara nga revizionistt kinez, arritn t realizojn me sukses detyrat kryesore t planit t gjasht pesvjear. Gjat periudhs 1975-1980 produkti shoqror u rrit rreth 25% q sht rreth dy her m shum se shtimi i popullsis, kurse prodhimi i prgjithshm industrial, pr do vit, u rrit mesatarisht pr 6,1%. Vetm gjat dy vjetve t fundit t pesvjearit, megjith ndrprerjen e ndihmave e kredive nga revizionistt kinez, produkti shoqror u rrit rreth 10%, kurse ritmi mesatar vjetor i prodhimit t prgjithshm industrial ishte 17% m i lart se gjat dy vjetve t para. N krahasim me vitin 1975, nxjerrja e qymyrgurit n vitin 1980 u shtua pr 63%, kurse prodhimi i energjis elektrike nga hidrocentralet pr jo m pak se tri her. Industria metalike arriti t realizoj detyrn pr plotsimin e 95% t nevojave t ekonomis pr pjes ndrrimi, kurse prodhimi i maqinerive dhe pajisjeve m 1980 ishte pr 57,7% m i madh se n vitin 1975. Si rezultat i zhvillimit t shpejt t industris s leht dhe asaj ushqimore, prodhimi i mallrave t prdorimit t gjer ishte pr 6,5 her m i lart se shtimi i mesatares s popullsis. Suksese t mdha u arritn edhe n prodhimin bujqsor, i cili n krahasim me at t pesvjearit, u rrit pr 21,4%. Siprfaqja toksore e ujitshme u shtua edhe pr afro 40 mij hektar, e prodhimi i plehrave kimike u rrit pr jo m pak se 50%. Vllimi i investimeve gjat pesvjearit t gjasht ishte pr 15% m i madh se gjat pesvjearit t mparshm, ndrsa vllimi i transportit t mallrave u rrit pr rreth 30%. Rezultate t mdha, ashtu si n do fush tjetr, u arritn edhe n fushn e arsimit e t kulturs. Gjat pesvjearit u prgatitn 20 mij kuadro t specialiteteve t ndryshme, q sht 27% m shum se n pesvjearin e mparshm. Kto suksese madhshtore dshmojn m s miri pr vitalitetin e sistemit socialist dhe eprsin e tij ndaj sistemit t kalbur kapitalisto-revizionist. Ato hedhin posht m s miri edhe shpifjet e trillimet e propagands borgjezo-revizioniste kundr socializmit fitimtar q po lulzon n Shqipri. Le t lehin sa t duan revizionistt titist kundr Shqipris. Gnjeshtrat, shpifjet e trillimet nuk mund ta mbulojn t vrtetn. Shqipria e kuqe e Enver Hoxhs, sht sot i vetmi vend i vrtet socialist, e vetmi vend q nuk njeh kriz e inflacion, ngritje mimesh, kurbet e papunsi, i vetmi vend ku populli nuk paguan asgj pr shkollim dhe shrbimin mjeksor, i vetmi vend ku njerzit jetojn me t vrtet t lir dhe t lumtur. Madhshtore jan sukseset q ka arritur Shqipria gjat planeve t kaluara pesvjeare, por edhe m madhshtore do t jen fitoret q do t arrihen n t ardhmen. Projektdirektivat e Partis pr Planin e shtat pesvjear i hapin perspektiva t reja e t sigurta marshimit t pandalshm t Shqipris socialiste. Duke u mbshtetur krejtsisht n forcat e brendshme njerzore, materiale e financiare, Shqipria socialiste do t arrij suksese t reja, akoma m t mdha, n t gjitha fushat e jets. N krahasim me vitin 1980, sipas direktivave t Partis, n vitin 1985, shtimi i prodhimtaris dhe i t ardhurave n RPS t Shqipris do t duket si n tabeln vijuese: 137

____________________________ Produkti i prgjithshm shoqror 32 34 pr qind Produkti i prgjithshm industrial 34 36 pr qind Produkti i prgjithshm bujqsor 31 33 pr qind Investimet themelore 23 25 pr qind Transporti i mallrave 36 38 pr qind Rendimenti i puns 12 16 pr qind T ardhurat kombtare 33 35 pr qind T ardhurat reale 8 10 pr qind T ardhurat e prgjithshme financiare 34 36 pr qind ___________________________ Gjat pesvjearit t ardhshm parashikohet nj zhvillim me ritme t shpejta i industris dhe i t gjitha degve t saj. Ashtu si edhe m par, nj kujdes i veant do t'i kushtohet shtimit t prodhimit t mjeteve t prodhimit. N vitin 1980 ky grup prbnte 64% t prodhimit t prgjithshm industrial, kurse gjat pesvjearit t ardhshm sht parashikuar q prodhimi n t rritet 38-39%. N krahasim me vitin 1980 nxjerrja e nafts n vitin 1985 parashikohet t rritet 56-58%, ajo e qymyrgurit rreth 48%, e bakrit 52% etj. Rritje t dukshme do t shnoj edhe prodhimi i eliqeve t petzuara, i cili m 1985 do t jet 67% m i madh se n 1980 kurse ai i ferokromit karbonik, edhe m i madh 80%. Rritje t dukshme gjat ktij pesvjeari do t ket edhe industria mekanike, procesi i s cils do t rritet pr 38-40%,riprtrirja e pjesve t ndrrimit - 54% deri 56%, kurse prodhimi i makinerive pr pajisje do t rritet 51%. Nj rndsi e madhe gjat viteve t ardhshme do t t'i kushtohet edhe zhvillimit t industris kimike, prodhimi i s cils do t rritet pr jo m pak se 60-63%. N zhvillimin e bujqsis socialiste, rndsi e veant do t'i kushtohet rritjes s rendimentit t prodhimit nga i cili do t sigurohet rreth 90% e shtimit t prgjithshm bujqsor. Krahas ksaj, do t hapen edhe 26 mij hektar tok t re, kurse toks s ujitshme do t'i shtohen edhe 45 mij hektar. Nj pun e madhe do t bhet gjat Pesvjearit t 7-t edhe pr drenazhimin e prhershm nntoksor, siprfaqja e t cilit do t arrij n 85 mij hektar. T gjitha kto do t bjn t mundshme q prodhimi i drithrave t buks gjat Pesvjearit t rritet rreth 20%, rendimenti mesatar vjetor i misrit rreth 26%, kurse prodhimi mesatar vjetor i pangjarsheqerit do t jet 42-45% m i madh se gjat pesvjearit t mparshm, ai i lulediellit 56-58%, i pambukut 56-59% e ai i duhanit 46-49% etj. Me kujdesin q do t'i kushtohet prmirsimit racor t t gjitha llojeve t kafshve, gjat viteve t Pesvjearit, do t arrihet nj ngritje cilsore e sasiore e prodhimit t mishit dhe prodhimeve blegtorale. N vitin 1985 kundrejt vitit 1980, prodhimi i mishit do t rritet 53-55 pr qind, i qumshtit 29-31%, i vezve 50-52% dhe i leshit 34-36%. Rezultate t mdha gjat Pesvjearit t 7-t do t arrihen edhe n zhvillimin e pemtaris. Prodhimi i frutave, gjat ktij Pesvjeari, do t jet 35-37% m i madh se ai i planit t mparshm, i rrushit 40-43%, i agrumeve 48-51%, i ullirit 66-70%. N projektdirektivat pr Planin e 7-t pesvjear, sht parapar q fondi i akumulimit t rritet 67-69%, kurse norma e akumulimit pr pes vjet t marr s bashku 31-33%. Vllimi i investimeve do t rritet 23-25%, kurse 75% e vllimit t tyre t prgjithshm do t prdoret pr zhvillimin e industris e t bujqsis. Nj zhvillim t hovshm do t ket edhe transporti e telekomunikacioni. Do t hapen linja t reja hekurudhore, do t prmirsohet m tej rrjeti automobilistik, do t 138

shtohet komunikacioni ujor dhe ai me teleferik. N krahasim me vitin 1980, vllimi i prgjithshm i transportit t mallrave, m 1985 do t rritet 36-38%, kurse ai i transportit t mallrave n hekurudh pr jo m pak se 80-84%. Nj rritje t shpejt gjat viteve 1981-1985 do t shnoj edhe tregtia e jashtme e Shqipris. Vllimi i prgjithshm i eksportit do t rritet pr 56-58% kurse shumicn e tij drmuese do ta prbjn mallrat e prpunuara n vend. Ashtu si deri m tash, eksporti do ta mbuloj importin, e do t'u siguroj vendin edhe rezervave valutore. Zhvillimi i hovshm dhe i gjithanshm q sht arritur n Shqipri, bn t mundshme ngritjen e mtejshme t mirqenies materiale e kulturore t masave punonjse. T ardhurat reale t punonjsve do t ken ngritje t vazhdueshme, ndrsa qarkullimi i mallrave me pakic do t rritet 22-24%. Ashti si deri m tani, n Shqipri nuk do t ket ngritje mimesh, rnie pagash, munges mallrash e plag t tjera si kto q po e brejn sot botn kapitalisto-revizioniste. Gjat Pesvjearit t 7-t parashihet q me mjete financiare t shtetit dhe me kontribut vullnetar, t ndrtohen rreth 50 mij apartmente banimi, si dhe do t sigurohet material ndrtimor pr ndrtimin e 31 mij banesave nga vet fshatarsia koperativiste. Shrbimet, riparimet, meremetimet dhe punimet me porosi pr popullin nga ndrmarrjet komunale do t rriten 45-47%, kurse ato n koperativat bujqsore deri n 84%. Rezultate t mdha do t arrihen gjat ktij pesvjeari edhe n zhvillimin e arsimit, kulturs, artit, letrsis, shndetsis, kulturs fizike dhe sportit. Numri i studentve n shkolla t larta n vitin 1985 do t jet 24% m i madh se m 1980, kurse ai i nxnsve n shkolla t mesme me shkputje nga puna rreth 44%. Mbi bazn e botkuptimit marksist-leninist dhe t politiks s Partis nj zhvillim t mtejshm do t shnoj revolucioni tekniko-shkencor n t gjitha fushat e ekonomis dhe t kulturs. Detyrat q shtrohen n projekt, direktivat e Kongresit t 8-t jan vrtet t mdha, por klasa puntore, fshatarsia koperativiste dhe i gjith populli shqiptar, nn udhheqjen e Partis s Puns e shokut Enver Hoxha, me siguri q do t'i realizojn ato me sukses, duke i treguar n kt mnyr bots se 'sht n gjendje t bj nj popull, qoft ai edhe i vogl n numr, kur udhhiqet nga nj parti e vrtet marksiste-leniniste. Ashtu si edhe deri m tani, Shqipria e kuqe e Enver Hoxhs do t vazhdoj t qndroj kshtjell e pamposhtur e socializmit, fener ndriues pr t gjith botn. (LIRIA, gusht 1981, faqe 19-20)

4-5-9. ZEMRA SPECIALE

Nga Hydajet Hyseni N dy an t barrikads Qndrojn grushti e bajoneta N njrn an yje, N tjetrn hemeta. Breshr bombash se na hidhte Polici e zez, "speciale", Po me gjokset t shpalosur Hidhet Djalria kosovare. "Shprndahuni", irren helmetzinjt, "sht e kot qndresa juaj; 139

Rrobat tona s'i shpon plumbi, Pa le m gurt tuaj..." Arm, elik e dim ju keni, Keni tanke e avion, Po grushti yn i bashkuar sht m i fort se do atom. Jelek special mund t keni, Ju, ujq t zinj t Serbis, Porse ne veshur kemi lindur Me xhamadana t trimris. Rrobat e hekurta sa ju bjn pun, Pasi nuk keni ideale; Ne kemi rroba t zakonshme, Po zemrat i kemi speciale!

4-5-10. T gjith shqiptart Mic Sokola

Nga Hydajet Hyseni Kam par trimin e Kosovs Tankut para si i doli, Para gryks hapi gjoksin, Sokllin si Mic Sokoli... Kam par djemt e Kosovs Si nga syt nxirrnin shkndija, Vrsulen mbi mitraloza, Si dikur Selam Salaria. Prmbi tanke i kam par Sikur Vojo Partizani, Pioniert mbi mitraloza Si dikur elo Sinani. Kam par vajzat e Kosovs, Kam par nna shamizeza, Qndronin prball dushmanit Si Shot Galica e Mine Peza... E kam par xhamadanin Q e veshi gjith Kosova, Dhe n t me gjak t shkruar: "T gjith shqiptart Mic Sokola"! (LIRIA, gusht 1981, faqe 20)

140

4-5-11. ATENTAT KUNDR PERANDORIT

NASHO JORGAQI N prill t vitit 1939, Italia fashiste pushtoi Shqiprin, duke kryer nj aksion barbar kundr vendit ton. Me kt akt ajo synonte t realizonte ambiciet e saj imperialiste pr ta kthyer Shqiprin n nj koloni t saj t prhershme. Pr t vn n jet planet e tyre aneksioniste, n maj t vitit 1941, fashistt organizuan me pompozitet t madh vizitn n Shqipri t Viktor Emanuelit t III-t, t mbiquajtur edhe "mbret i Shqipris e perandor i Etiopis". N at koh rezistenca e popullit shqiptar kundr zaptonjsve fashist ishte n rritje. Antart e grupeve komuniste ishin hedhur n veprime konkrete, etat e para kryengritse po organizoheshin n krahina t ndryshme t vendit; kurse patriott puntor, fshatar e intelektual prparimtar zhvillonin nj rezistenc gjithnj n rritje kundr masave kolonizuese e kombtarizuese q kishin ndrmarr fashistt n t gjitha fushat e jets. N kt situat shum t rnd, doli nga radht e tyre, si shprehs i aspiratave liridashse t gjith patriotve e t masave t gjera, i riu puntor 21 vjear Vasil Lai, biri i nj familje t varfr nga katundi Piqeras i Bregdetit t Sarands, i cili shtiu me revolver kundr perandorit fashist n Tiran, ndrsa po largohej nga Shqipria. Vasili e kreu atentatin n mes t nj turme oficersh fashist dhe ndodhi q n astin m nevraligjik t veprimit, njri prej fashistve, n prpjekje pr t'i kapur dorn, u ndrroi drejtimin goditjeve. Megjithat vullneti i popullit shqiptar nprmjet dors s Vasilit ishte shprehur, urrejtja kundr mbretit pushtues ishte shpallur botrisht. Fasada e butaforis e pompoziteti i pritjes fashiste t perandorit ishin rrzuar pr tok. Megjithse perandori nuk u vra, politikisht atentati i Vasil Lait ishte nj mohim i guximshm i perandorit dhe i zaptonjsve q ai prfaqsonte, ishte shprehje e dshirs dhe pasqyr e gjall e rritjes s rezistencs s popullit ton. N kt mnyr akti i Vasil Lait hynte "n historin e Shqipris si e ka cilsuar shoku Enver Hoxha si simbol i guximit e i trimris", "si fillim i kryengritjes s armatosur", duke i treguar me shembullin e tij "popullit shqiptar q duhej luftuar njkohsisht si kundr mbretit ashtu edhe kundr okupatorit q ai prfaqsonte". Krkimet dhe gjurmimet n jetn e Vasil Lait nxjerrin para studjuesve fakte dhe hollsi q hedhin drit mbi figurn e heroit. Kshtu, duke e "rindrtuar" sot jetn e tij t shprndar n kujtesn e popullit dhe npr dokumente arkivale, duke i lidhur faktet me logjikn e tyre t pakundrshtueshme, duke e vendosur figurn e heroit n shtratin e historis, duke e par at nga lartsia e kohs son, kuptojm edhe m mir madhshtin e gjestit historik t tij. Vasili ishte puntor, njeri i vuajtur, q kishte provuar skamjen dhe shtypjen; ai i jetonte shpirtrisht prpjekjet e komunistve pr klasn e tij, merrte pjes n demonstratat antifashiste q mbushnin aso kohe sheshet dhe rrugt e Tirans, ai lexonte literatur komuniste e njihej drejtprdrejt me komunist t grupeve revolucionare. T gjitha kto i hapin syt puntorit patriot, i ndiznin zemrn flak, i mbrunin urrejtjen, e hidhnin n mendime serioze pr fatin e atdheut t robruar. Pikrisht n kt koh ai zuri t shkruante dhe vargje e vjersha patriotike. Ata q e njohn nga afr Vasilin, tregojn se nn ndikimin e faktorve t rinj revolucionar q po hynin n jetn e popullit ton, ndodhi tek ai nj zgjim i shpejt i ndrgjegjes politike, nisi procesi i formimit t tij si lufttar kundr pushtuesve fashist. N ditt q erdhi n Shqipri Viktor Emanueli i III-t, Vasili e kuptoi se me emrin e tij lidheshin tr pushtimet dhe luftrat grabitqare t imperializmit italian. Ushtria e Perandorit fashist kishte pushtuar jo vetm tokat e Shqipris, por edhe ato t 141

Libis, t Etiopis dhe t Somalis. Mbi t gjitha ky mbret kishte firmuar dy her aktin e turpshm t pushtimit t Shqipris, m 1920 dhe m 1939. Mbreti dhe pushtimet e Italis fashiste ishin pr Vasilin sinonime t njri tjetrit. Kjo shpjegon at ndjenj t fuqishme patriotike q u zgjua te Vasili e q u rrit gjat javs q mbreti udhtonte npr Shqipri. Ai i ndoqi me kujdes lvizjet e "korteut" mbretror, duke mposhtur n heshtje zemrimin e prgatitej shpirtrisht pr aktin e tij heroik. Me hetimin dhe prgatitjen e gjyqit t Vasilit u morn jo vetm organet m t larta t administrats mbretrore, por u krijuan edhe grupe hetuese t veanta, si nga monarkistt ashtu edhe nga fashistt, jo vetm pr shkak t mosbesimit reciprok dhe t divergjencave q ekzistonin ndrmjet tyre, por edhe q t mposhtnin moralisht heroin, t bnin q t mohonte aktin e tij. Por m kot. Vasili mbajti qndrim burrror prpara torturave t fashistve dhe e prbuzi vdekjen me krenari. Stuhis s pyetjeve, presioneve e torturave ai iu prgjigj me fjalt e thjeshta "E bra nga dashuria pr Shqiprin". Atentati i Vasil Lait pati jehon t madhe n Shqipri e n arenn ndrkombtare. Akti i tij u b shembull frymzimi n luftn e madhe Antifashiste t popullit ton, e cila me themelimin e Partis Komuniste Shqiptare, n nntor 1941, u shndrrua n luft t organizuar revolucionare q shpuri n lirimin e plot t Shqipris dhe e bri populli zot t plotfuqishm t fateve t tij. Vasil Lacit i sht dhn titulli i lart "Hero i Popullit". Shtpia e tij n vendlindje sht br muze, ku vizitort e ndryshm njihen me jetn e tij revolucionare. N vendin ku ai kreu atentatin, n nj rrug t Tirans, sht vendosur nj skulptur q e tregon heroin duke qlluar me revolver. (LIRIA, gusht 1981, faqe 21)

4-5-12. LETR E HAPUR PUNTORVE KOSOVAR N MRGIM

Nga Kadri Zeka T dashur vllezr, Nj mjet i rndsishm n duart e armiqve tan shovinist pr sllavizimin e tokave shqiptare, ka qen dhe mbetet shprngulja e shqiptarve nga trojet e veta shekullore.. Titistt, kta armiq t prbetuar t popullit ton, si erdhn n fuqi, kurdisn plane t reja pr ta ngritur n sistem kt politik. Atyre nuk u mjaftuan marrveshjet e kontraktuara t Jugosllavis Monarkiste me Turqin pr dbimin e shqiptarve dhe vendosjen e tyre n shkrettirat e Anadollit, por arritn marrveshje t reja me reaksionin turk pr drgimin n Turqi t kontigjenteve t reja t shqiptarve. Sipas statistikave q japin vet revizionistt, del se regjimi antipopullor i Titos dboi me dhun e presione qindra mijra shqiptar n shkrettirat e Anadollit e gjetk. M von, kur shovinistt serbomdhenj iu b e pamundur nj form e till, e vrazhdt e shprnguljes s shqiptarve, ata shpikn nj form t re, m t rafinuar, at t emigrimit ekonomik, q n fakt nuk ndryshon nga e para. Skamja dhe mjerimi i madh, papunsia e presionet q ushtron pushteti, kushtzuan q kurbeti pr popullin ton t bhet nj fenomen masiv. Sot jan t pakta ato familje q nuk kan s paku nj antar t mrguar, Kshtu njerzit tan u detyruan t shiten tek kapitalistt e huaj, t shkojn e t mkmbin ekonomin e revanshistve gjerman, q na vran e na pren gjat lufts s fundit. 142

Revizionistve e tradhtarve, jo vetm q nuk u vjen keq pr kt tregti t poshtr me njerz, por mburren dhe mundohen ta paraqesin kurbetin si dika t mir, si nj merit t tyre t jashtzakonshme, si shprehje t liris dhe demokracis, q ekzistoka n Jugosllavi. Kta t fantaksur sngurojn t na i servirin edhe poshtrsit m t mdha si virtyte t sigurta, duke shitur dhalln pr gjalp, sado q bota e shquan dhalln dhall e gjalpin gjalp. Sikur kurbeti t kish qen shprehje e liris dhe demokracis, ather liria e demokracia do ta kishin burimin te Spanja fashiste, te Turqia anarkiste, te Portugalia e Italia dhe, natyrisht, te Jugosllavia, q dallohen pr eksportin m t madh n bot t krahut puntor. Popullit ton do ti bhej shum qejfi po tia merrnin kt liri e demokraci dhe tu siguronin bijve t tij pun n atdhe. Kurbeti sht nj plag e vjetr e popullit ton. Pr t tregohen rrfimet m rrnqethse e kndohen kngt m t trishtuara. Ne, vllezrit e motrat tuaja n Kosov, jemi t vetdijshm pr gjendjen tuaj t vshtir e jetn e rnd q bni. E dim sa rnd sht pr ju kur e shihni veten t shtypur e t prbuzur si mos m keq, kur ju mungon fjala e njerzishme dhe ju jepet me bollk vrazhdsia e prbuzja. Kur i huaji t irret, t shan e t poshtron pr asgj. E rnd sht kjo jet, por t bjm. Rnd sht t kalohen dhjetra vite, nj rini e tr, n kthina barakash, t cilat vendasit nuk i bjn kabull as pr kafsht e tyre. Rnd kur kthehesh nga puna, i lodhur e i kputur dhe ske pran njeri nga t tut t familjes sate t dashur, t krijuar me shpirt ndr dhmb e t ngritur me treqind mundime skamnore. N vend q t rish me njerzit e tu, t gzohesh duke u mallur, ti detyrohesh t prgatissh darkn q t vjen e hidhur pelin. E rnd sht t lsh rinin npr metropolet e Evrops, t mplakesh e thinjesh larg njerzve t tu, t sossh ditt n dhe t huaj, t biesh e t ohesh me fotografin e fmijve n gji, por edhe m rnd kur shkon pr pushim n atdhe e atje st njeh m fmija yt, se e ke ln foshnj e tash q ka zn t shquaj njerzit e shtpis, ty t quan t huaj, se st ka par asnjher. Ose, t thrras: daj, fmija yt! E rnd dhe e ftoht sht gjithka n kurbetin e mallkuar. Por, tjetr shteg su la regjimi titist njerzve tan. Ose n shtpi e pa bukn e gojs pr fmijt, ose n kurbet, duke shitur kraht dhe rinin, e pr tu siguruar nj kafshat goje fmijve q t t thrresin daj! Pr do dit bijt e Kosovs marrin valixhet n duar, prshndeten me njerzit e vet me lot n sy e me dhembje t thell, prshndeten me prindrit, q, ndoshta, nuk do ti shohin kurr m t gjall, me grat q pran burrave mbeten t veja, me fmijt q mbeten jetim, ndonse me babn gjall. Prshndeten me vatrn e tyre t dashur, me tokn e lumin, me malin e fushn, e cila nuk bleron pr ta, me burimet pran t cilave kan kaluar ditt e bardha t fmijris, prshndeten me varret e t parve, prshndeten, se sht pun q nuk i dihet. Rruga q marrin sht e gjat, rrug e zez dhe kthimi kurr i sigurt. Shum u nisn n kt rrug t trishtueshme dhe su kthyen kurr. Nj ndarje e vetme e kurbetarit me njerzit dhe vendin e vet, do t duhej ta pikllonte botn. Kurse kurbetart tan sjan nj e dy, po me dhjetra mijra. Dhembja e ndarjes bhet kshtu m e madhe. Dhe te ne, kjo sht br nj dhembje e gjith popullit. T gjith puntort n kapitalizm jan t shtypur, t shfrytzuar , t prbuzur e t poshtruar. Por, puntort e huaj dhe n mes t tyre sidomos shqiptart, jan m t shfrytzuarit ndr t shfrytzuar. Ata i ke n punt m t vshtira , e me rreziqe, t diskriminuar me paga simbolike, e shum prej tyre edhe pa asnj mbrojtje sociale. Pr t siguruar bukn e fmijve, puntort tan n mrgim duhet t han bukn that. 143

Edhe ato pak t holla q kursejn, regjimi titist ua rrmben nga duart akoma pa i drguar n shtpi. Njri pas tjetrit vijn prfaqsuesit e bankave pr t mashtruar sa m shum puntor q t mbushin me deviza arkat e shtetit t tyre t falimentuar. Vijn gjithfar emisarsh t shtetit, me gnjeshtra e premtime se gjoja do t hapin vende t reja pune pr puntort tan t mrguar. Vijn si korba pr ti bindur t marrin pjes n t ashtuquajturat vetkontribute q duhet t japin puntort gjoja pr ndrtimin e rrugve, shkollave e ambulancave. Llafazan e demagog t tjer vijn njeri pas tjetrit e u flasin puntorve pr gjoja parajsn titiste, pr zhvillimin e prparimin e Kosovs, pr bashkim-vllazrimin titist q gjoja ekzistoka kudo n Jugosllavi, e sidomos n Kosov. Gjakpirsit titist nuk harrojn t organizojn edhe pritje pr puntort e mrguar kur kta vijn pr pushime. N kto far pritjesh, udbasht e shumt i krcnojn puntort t mos shoqrohen me puntort e vendeve ku punojn, t mos solidarizohen me ta e t mos organizohen n sindikata, t mos lexojn ndonj revist shqiptare e t mos dgjojn radion socialiste t Tirans etj. Pr t gjitha kto raste, krcnohen udbasht, ne do tju burgosim e tju marrim pasaportat. N vend q, sipas lirive e demokracis s madhe, t interesohen pr kushtet e rnda t jets e t puns s puntorve tan t mrguar, titistt kujdesen q puntort tan t prishen e t degjenerohen m shum, t humbin do ndjenj kombtare e progresive. Pr kt qllim, titistt kan ngritur si krpudhat pas shiut, klubet e ashtuquajtura t puntorve, ku shfaqin filma pornografik, q i sjellin nga Jugosllavia, organizojn n kto klube koncerte me hipit Made in Jugoslavia, shprndajn revista e gazeta t degjeneruara, q titizmi i ka me bollk. Me veprimet e kshillat e veta, titistt u thon puntorve se mund t bjn t duan, se jan t lir t bhen rrugaq e pijanec, aventurier e kauboj, mund t vjedhin e bile edhe t vrasin edhe njri-tjetrin. Ne skemi gj kundr, thon ata, burgut mund ti shptoni duke dhn disa mijra marka e franga ryshfet. Mund t bni gjithka, vetm me politik nuk guxoni t merreni, pra nuk guxoni t mendoni pr gjendjen tuaj t mjeruar, pr ardhmrin tuaj dhe t fmijve tuaj. Pr kto mendojn kokat e mdha e t ndritura, zotrinjt Mini, Kolishevski e Deva me shok. Ai q guxon t mendoj e t veproj ndryshe, do t hidhet n pranga. far nuk bjn titistt pr t mashtruar e prar puntort tan. Agjentura e UDB-s jasht sht e prhapur kudo. Ajo vepron kudo, mundohet ti gnjej e mashtroj puntort, ti praj ata, duke vn njrin kundr tjetrit, bn lojn e premtimeve t rrejshme, kompromenton me t holla ndonj element t dobt e mendjeleht. Disa t tjer i krcnon. E far nuk bjn udbasht e prfaqsive diplomatike dhe t tjert q vijn nga Jugosllavia. Por ju, puntort tan trima e atdhetar, e keni kuptuar mir kush jan titistt, e keni kuptuar me far armiqsh keni t bni. Fytyrn e vrtet prej xhelati t titistve e pat m s miri kohn e fundit, me terrorin e pashpirt q ushtrojn ata n Kosov. E pat ather kur, shum prej jush, mort telegrame, me t cilat ju ftonin e ju njoftonin te shtpia pr vrasjen e t afrmve tuaj n demonstrata, kurse xhandart fashist t Titos ju ndaln n kufi dhe nuk ju lejuan t vini e t varrosni vllezrit e motrat tuaja. Bashkatdhetar t shtrenjt, Atdheu yn i prbashkt, Kosova jon e dashur, po prjeton momente shum t vshtira. etnikt serb u vrsuln me trbim drejt Kosovs. U dyndn ktu dhjetra mijra polic e ushtar t rinj. Ata shuan me gjak demonstratat paqsore t popullit ton, e kthyen n kasaphan t tmerrshme Kosovn ton t dashur, shtin me tanke e mitraloza mbi vllezrit e motrat tona t pambrojtura, vran e plagosn shum bija e bij 144

nga m t mirt t popullit, burgosn e arrestuan me mijra t tjer dhe po ushtrojn tortura shtazarake mbi ta. Masa t shumta antishqiptare po ndrmirren n do fush. Shovinistt jugosllav kan ndrmarr nj fushat t gjer shpifjesh e akuzash kundr popullit ton dhe historis s tij t lavdishme. Po sulmohen e po fyhen heronjt dhe simbolet tona kombtare, kultura e traditat tona, po bhen prpjekje pr t na rrmbyer edhe ato pak t drejta q i kishim fituar me gjak pas vitit 1968. Kt vit u mbyll para kohe Universiteti i Kosovs e po kurdisen plane edhe pr shkaprderdhjen e tij t plot. U anuluan t gjitha marrveshjet me Shqiprin n fushn e artit, shkencs, kulturs dhe arsimit. sht vendosur t ndryshohen e sakatohen tekstet shkollore t historis e t gjuhs dhe letrsis shqipe. Shqiptart rrahen e dnohen vetm pse mbajn nj distiktiv a nj plis t bardh. N t ashtuquajturin proces t diferencimit, jan larguar nga puna shum profesor t Universitetit e shum msimdhns t shkollave t mesme dhe atyre fillore. Jan hedhur n rrug qindra puntor t ndrmarrjeve pse kan marr pjes n greva e demonstrata, apo pse nuk i kan dnuar ato. T gjitha kto masa t tipit fashist nuk e ligshtojn ose nnshtrojn popullin ton po prkundrazi e kan forcuar at edhe m shum. I bashkuar si kurr m par, ai po qndron kryelart para xhelatve titist dhe sht i vendosur e kmbnguls n realizimin e krkesave t veta e t drejta. N mbledhjet q po organizon armiku pr t dnuar demonstruesit, populli po e shpreh revoltn e urrejtjen e tij t paprmbajtur kundr ktyre dnimeve dhe pushtetit antipopullor. Kjo rezistenc e mrekullueshme e ky unitet i papar i popullit ton, jo vetm q po shprehet n tubimet e kolektivave punonjse dhe t atyre t lagjeve, por ka dal sheshit edhe n ato organizata q kan qen leva t titizmit, duke filluar q nga organizata e Lidhjes s komunistve, ku jan prjashtuar qindra antar e jan shprndar dhjetra organizata baz, e deri te organizata e rinis dhe ajo e Lidhjes Socialiste. Armiku sht detyruar ta pohoj me gojn e vet se i kan dal telashe serioze edhe n organizatn e oficerve rezerv dhe n at t Lidhjes s Lufttarve, nga radht e t cilave jan prjashtuar dhjetra antar. Bile, rezistenc po bhet edhe n radht e policis kosovare. Vllezr puntor n mrgim, Sot q i gjith populli yn heroik sht ngritur n kmb si nj trup i vetm dhe po krkon t drejtat e veta t ligjshme, edhe juve, si bij besnik t ktij populli, ju dalin prpara detyra t shumta e t rndsishme. Ne, marksist-leninistt dhe revolucionart e Kosovs, kemi besim t plot te ju dhe jemi t sigurt se, ndonse larg atdheut edhe ju do t qndroni t patundur me krkesat e drejta t popullit ton dhe t ngreni lart e m lart zrin kundr shtypsve gjakatar titist e ti tregoni bots dhe armikut se edhe ju jeni bij besnik t ksaj toke e t ktij populli. Ju punoni n ato vende ku vepruan dhe luftuan patriot e komunist t shquar shqiptar si Ali Kelmendi, Avni Rustemi, Halim Xhelo, e shum t tjer. Shembulli i tyre i ndritur duhet t jet frymzim edhe pr ju. Sa gzim e krenari ndiejm, kur dgjojm pr protestat e demonstratat tuaja t fuqishme dhe pr prpjekjet tuaja prej patriotsh zemrzjarrt. Ju ngritt zrin e grushtin tuaj t fuqishm kundr padrejtsive q i bhen popullit ton t shumvuajtur. Ju mbrojtt vllezrit e motrat tuaja n Kosov. Ju u ngritt ashtu si gjith populli yn n mbrojtje t nderit t motrave, nnave e vatrave tona t shtrenjta, q u prpoqn ta marrin npr kmb etnikt e Rankoviit e t Drazha Markoviit. Populli yn, sot, para s gjithash krkon q t mos i cnohen ato pak t drejta t fituara me gjak n demonstratat e vitit 1968. Krkon q Kosovs ti njihet patjetr statusi i republiks s federuar. 145

Amaneti e porosia e gjith atyre heronjve q dhan jetn n lulen e rinis pr t drejtat dhe lirin e popullit, amaneti i atyre q jan duke lnguar nga plagt e rnda dhe i atyre mijra trimave q po dergjen npr burgjet fashiste jugosllave, si pr gjith popullin, ashtu edhe pr ju, ka qen dhe mbetet: -T luftoni pareshtur e me t gjitha forcat deri sa t realizoni t gjitha t drejtat e popullit ton, -t kundrshtoni me forc dhunn e terrorin e pashoq q po ushtron regjimi mbi popullin dhe rinin ton. -t forconi pareshtur unitetin luftarak t radhve tuaja, -t prkrahni e t ndihmoni me t gjitha mundsit bashkatdhetart q keni n Kosov, -t zbuloni dhe demaskoni pa mshir ata element t shitur q bjn punn e armikut, q mbjellin panik e konfuzion n radht tuaja, q bjn punn e agjentve t flliqur, duke ju denoncuar juve te armiku. -t krkoni me kmbngulje q tju sigurohet puna n vendlindje, -t sabotoni ato t ashtuquajtura klube jugosllave t puntorve, q jan shndrruar n erdhe t rrezikshme antishqiptare, e n vend t tyre t forconi klubet dhe shoqrit tuaja t pavarura kulturore e artistike dhe sportive, -t mos mashtroheni nga demagogjia e premtimet boshe t armikut, t mos u besoni shpifjeve e trillimeve t shumta t tij, -mos lejoni q t humbni gjuhn, kulturn e traditat tona t mira. Demonstratat e grevat masive q kan prfshir mbar Kosovn, armiku po mundohet ti paraqes n sy t bots si vepr t nacionalistve dhe irredentistve shqiptar. N fakt, ato jan vepr e popullit dhe rezultojn drejtprdrejt nga politika antishqiptare q ka ndjekur regjimi pr 40 vjet me radh. Ato jan rezultat i shtypjes dhe shfrytzimit t egr t masave punonjse, i pozits koloniale t Kosovs dhe i vendosjes s marrdhnieve kapitaliste n t gjitha fushat e jets. Ato jan rezultat i ashprsis n kulm t t gjitha kontradiktave dhe i skamjes e mjerimit t paprshkrueshm, n t cilin e kan katandisur titistt popullin ton. Prvoja e gjat historike e luftarake e kan msuar popullin ton se t drejtat e lirit nuk ti fal kush, por ato fitohen vetm n rrugn revolucionare. Prandaj doln t bashkuar, rrugve puntort, studentt e fshatart, gjith populli yn trim e patriot pr t krkuar t drejtat e veta, duke qen t ndrgjegjshm edhe pr sakrificat q duhet br. Populli nuk doli me pahir n demonstrata. Ai e dinte se titistt nuk do ti duartrokasin krkesat e tij t ligjshme, kurse policia e ushtria fashiste jugosllave, nuk do ti priste me lule demonstruesit tan. Shum armiq jan munduar ta robrojn e zhdukin popullin ton. Por, t gjith jan mbuluar vetm me turp, kurse populli yn ka mbetur gjithnj i lavdishm e heroik n luftn e tij pr liri. Prandaj sot populli yn sht m i vendosur e m i bashkuar se kurr n luftn e tij t drejt dhe e ka bindjen e plot se edhe ky rrebesh i shovinistve do t kaloj si shum furtuna titiste q u egrsuan n Kosov. Demonstratat m t reja q shprthyen kto dit n Gjakov e Prishtin, i treguan qart armikut se populli yn nuk e ka ndr mend t gjunjzohet as para dnimeve fashiste q po u bhen njerzve tan n gjyqet titiste n proceset e shumta t kurdisura nga udbasht e Herleviit. Prpjekjet e shovinistve serb dhe t klyshve t tyre n Kosov jan prpjekje t nj bote t pernduar dhe prplitje t nj t smuri rnd, q sht shtrir n shtratin e vdekjes, po, para se t ngordh, egrsohet si nj bish me fuqi t shumfishuar. Fuqia e titizmit jugosllav, si po dihet tashm, pa dyshim, sht fryma e 146

fundme e t dshpruarit, t cilit, h tash h tevona, do ti shklas kmba dhe ai do t bjer n humnern q ua ka hapur t tjerve. (LIRIA, gusht 1981, faqe 21-23)

4-5-13. SHQIPJA BN EDHE PA GJM, I MJAFTON LAVDIA

Nga Jusuf Grvalla Shovinistt serb, t trbuar si kurr m par kundr popullit ton, m 13 maj t ktij viti drguan reparte t tra policsh n Prekazin e Ult, pr t rrethuar shtpin e Nebih dhe Tahir Mehajt, fshatar t ndershm e patriot t dgjuar. Bab e bir, me t dgjuar prartjen e xhandarve serb dhe vringllimn e tankeve, zun vend te frengjit e kulls dhe vendosn t qndrojn t paprkulur deri n fund, t prtrijn epopen e patriotit t shquar Ahmeti Delia. Regjimi, pr t thyer qndresn heroike t ktyre dy patriotve, u detyrua t drgoj njsi t tra tankesh e t mbuloj qiellin e Prekazit me helikopter ushtarak. Pas shum or luftimesh, gjat t cilave armiku la me dhjetra t vrar e t plagosur, policia hyri dhe i bri rrafsh me tok muret e oborrit dhe kulln e familjes Mehaj. N betejn e pabarabart ran, m n fund, heroikisht edhe Nebihu e Tahiri. Ata e dhan jetn pr nderin e familjes, pr nderin e Prekazit fammadh, ran si burra e lan pas vetes nj shembull t ndritur. Populli yn do t'i kujtoj gjithmon me nderimet m t mdha. Tashm, mbi varret e tyre mngjes pr mngjes po gdhijn kurora lulesh, q po ua drgon dora e dashur e popullit, kurse qndrimit heroik t Tahir e Nebih Mehajt poeti anonim i ka kushtuar kngn q po e botojm ktu.

1. Fshati ruante t kaluarn, Fshati donte ardhmrin, Pa pranga ta shihte Kosovn, N liri tia ndiej dashurin, Kngt pr Azemin rriteshin, Shtrngoheshin armt n gji, N kulla historia shpalosej, N zemra gufonte liri! Dhe bashk me at madhrim armsh, Kumbonte mbl iftelia, N kujtimin e gjall t Shots me trimat, Rritej n Shpres e tr Drenica, Kndej erdhn e thyen qafn panumr ushtri, Turpin e tyre e namin ton lan pas, Lindjet prher m t dashura bheshin, E flamuri valonte n Prekaz,. 147

2. Por n prag t nj stuhie, N gardh t fshatit vuri putrat, Ujku i vjetr prej Serbie, Hallakati t gjitha kullat, N gjm u mblodh fshati at nat, Qeni serb n rrug u shir,. Na rrethuan, bab Nebih! Na rrethuan, bir Tahir! Dhe hungroi z i tradhtarit E i lndoi trimat n zemr: Dorzohi, se ska tjetr U tha, e i thirri vrazhd n emr, Qrou, shpirt i shitur, ik! Q nga kulla plaku tha: Le t vijn milict serb, Kemi pun vetm me ta. Me kto duar do tju lidh Po i nxehte fjalt tradhtari, Gjithmon preja i takon, Atij q e z i pari. Shkrepi flak pushk e Tahirit Merr tradhtarin n lule t ballit Vafsh n pleh, qen i mallkuar, O qelb e plag e shqiptarit! Sakaq dhe fshati me milic, Si korba t zeza, u resh i tri, Por, a tunden muret e kulls? A dridhet n dor t trimit, maliheri? Nj dit e gjat, pa fund, luftimesh, U ngrys e kafshuar nga pabarazia. Njri tabor dy pushk te frengjia, Tabori tjetr me tanke ordia! 3. Kot qllonin tanket murin, Kot murtaja rrahte atin, Kndej qndresa m e fort bhet, Andej fashistt nj pas nj bien 148

Mbahu Prekaz, ti kull graniti, E tr Serbia t ka marr n thumb! sht po ai serb prej shovinisti, Q me ty lufta i shkoi n lum. T fort e kemi kulln! Te frengjia i qeshi buza plakut T fort e kemi Kosovn. Ne po biem, po kush na e merr hakun. N at ast mbi kull gjmoi, Nj i paudh helikopter, Dhe plaku ra, po n dor t Tahirit, Kpuste breshrima njai maliher, Prite Prekazin, o bish e ndyt, N pancir e veshur e me tankun shok! Sm le vend tjetr t t qlloj, pos syt, Dhe m kapardisesh si nj maok St than, kur u nise, n Beograd, Se dhe njher ktu, n Drenic, Kur u vrsuln etnikt e tu, Mes vetullave i qlloi Murseli* sakic? Dhe vazhdoi lufta, e gjat e rrept. Dhe u drodh trimi, pa t shtrir plakun Duhet t trhiqem, t aj rrethimin, Shumfish tia marr Prekazit hakun. Po drite hns e tradhtoi, Mbi maliherin kur i ra, Nga mitrolozat n duar barbare U shtri skaj prozhmit, Tahiri, u vra. 4. Dhe slan tu bhej as gjma trimave, T vrart e vet vajtonte Serbia. Ndr mote, pra, atyre le tu mbetet gjma, Shqipja bn edhe pa gjm, i mbetet lavdia Kndej erdhn e thyen qafn panumr ushtri, Turpin e tyre e namin ton lan pas, Dhe lindjet prher m t dashura na bhen, Dhe shqiponja e lir n Prekaz. * Mursel Ahmeti, i biri i Ahmet Delis, bashklufttarit t Azem Galics, i cili u vra po n Prekaz nga hordhit etnike, por vetm pasi shpartalloi me t virin e me shok, nj et t tr serbomdhenjsh. (LIRIA , nr. 4-5; gusht 1981, faqe 23 ) 149

4-5-14. NDIHMA PR KOSOVN

Nga Kadri Zeka T dashur vllezr e motra! Sot populli shqiptar n Jugosllavi ndodhet n nj gjendje t vajtueshme. Regjimi fashist i kliks titiste e katandisi at n nj skamje e mjerim t paprshkruar. Por, fatkeqsit e popullit ton jan shtuar pa mas kta muajt e fundit, pasi rinia, puntort e fshatart tan u sulmuar me tanke dhe avion, me polic e ushtar nga mbar Jugosllavia. N demonstrata na u vran e plagosn shum vllezr e motra. Shum nga familjet e tyre, n skamjen dhe mjerimin ku i ka katandisur shovinizmi serbomadh, e kan vshtir t mbulojn qoft edhe shrbimet e varrimit t bijve t tyre, t mos flasim pr sigurimin e barrave e t mjekve pr t plagosurit, q nuk guxojn t shtrihen npr spitale, se atje i presin kthetrat e milicis fashiste serbe dhe burgu i rnd. Prve ksaj, prdit po burgosen me qindra shqiptar dhe po marrin dnime t rnda me burgim. Prej tyre ka edhe njerz q ishin prgjegjs n familje dhe ekzistenca e t afrmeve t tyre varet kryesisht nga t ardhurat q siguronin ata. Nj numr mjaft i madh i shqiptarve jan larguar nga puna, pse morn pjes n demonstrata ose i prkrahn ato, dhe tash armiku yn i ka hedhur n mes t rrugs. Ka familje t tra t ndershme, q jan pa streh mbi kok dhe u mungon edhe kafshata e gojs. Me veprimet e tij barbare, armiku ka pr qllim t na shtyp me dhun e terror, e njherit t na nnshtroj edhe me armn e uris. Ai prpiqet t lr pa shkolluar fmijt e njerzve tan q po kalben burgjeve, e t demoralizoj familjet e tyre, q kto t'i mallkojn bijt e vet. Dhe ne, me qllim q t shkatrrojm planet djallzore t armikut dhe t paksojm fatkeqsin e vllezrve dhe motrave tona, kemi nj detyr patriotike dhe t ngutshme: t'i ndihmojn edhe materialisht, me t gjitha mundsit q kemi. Ndihmat mund t'i drejtoni n kt xhiro-llogari: 25-45475 HILFE FUR KOSOVA BIEL SUISSE Dhnia e ndihmave pr Kosovn nuk duhet t bhet n form fushate. Ndihmat duhet t jen t vazhdueshme dhe me afat t gjat, se edhe nevojat tash pr tash jan t tilla. Duke ndihmuar vllezrit tan, ne ndihmojm shtjen ton: i japim nj grusht t fort armikut, ojm luftn ton prpara dhe njherit forcojm solidaritetin e unitetin ton t pathyeshm. (LIRIA, gusht 1981, faqe 24)

4-5-15. Njoftim
Nga Kadri Zeka Njoftojm bashkatdhetart tan q ndodhen n pun t prkohshme n Perndim se literatura shqiptare mund t sigurohet n kto librari. N Zvicr: BADHAUS STR. 35, BIEL-BIENE. Kjo sht nj librari shum e pasur me libra, revista e gazeta shqiptare. Prve libraris s prmendur, n Zvicr dhe n Gjermanin Federale, libri 150

dhe shtypi shqiptar mund t gjenden edhe n librarit prkatse t shoqatave t miqsis Zvicr-Shqipri dhe Gjermani-Shqipri, t cilat nuk do ta keni t vshtir t'i gjeni n qytetet ose n afrsi t qyteteve ku punoni. Natyrisht, libri e shtypi shqiptar mund t porositen edhe drejtprsdrejti edhe nga Shqipria. N kt rast porosia mund t bhet n adresn: NDRMARRJA E LIBRIT, TIRAN, ALBANIEN. (LIRIA, gusht 1981, faqe 24) ==================== (Shnim: Trakti i mposhtm i Jusuf Grvalls u prgatit dhe doli nga shtypi, n Shtutgart menjher pas botimit t numrit 4-5 t liris, n gusht 1981 me qllim q t'i bj jehon sa m t madhe xhiro-llogaris: 25-45475, HILFE FUR KOSOVA, BIEL, SUISSE.)

T MBLIDHEMI RRETH FLAMURIT FITIMTAR T POPULLIT TON T BASHKUAR

Nga Jusuf Grvalla "KUSH NUK DERDH NJE PIKE GJAKU PER TOKE TE VET, KUSH NUK JEP ASNJE QINDAR PER TE, AI S'KA TE DREJTE AS TE VARROSET NE TE." Sami Frashri Sot zbresin pa pushim n Kosov ministra e funksionar t lart republikan e federativ, japin udhzime pr shtypje e represalje dhe kthehen me ngut n Beograd, pr t kurdisur plane t reja antishqiptare. Gjith aparati propagandistik jugosllav, ai i Lidhjes Komuniste., i Lidhjes Socialiste, i Lidhjes s Rinis, mjete t shumta informimi n Jugosllavi e Kosov shpifin e brtasin kundr shqiptaive, shajn popullin e Kosovs dhe tokn e Kosovs si tok t mallkuar", shajn nnn shqiptare pse lindi aq shum trima... Frenat e qeveris e t lufts kundr shqiptarve i kan marr n dor shovinistt m t trbuar jugosllav, t cilt po prdorin pa kursim t gjitha mjetet e dhuns dhe terrorit pr t gjunjzuar popullin shqiptar, pr t njollosur luftn e tij t drejt dhe pr t diskredituar bijt e tij t vrtet marksist-leninistt dhe revolucionart e patriott shqiptar, q po qndrojn me heroizm t rrall prball masave t egra ndshkuese t gjakpirsve jugosllav. Populli yn u ka dhn nj grusht vdekjeprurs forcave t errta shoviniste t Jugosllavis. T bashkuar e t vendosur deri n fund pr luftn e vet t drejt, shqiptart e Kosovs, me demonstrata e greva,me aksione t njpasnjshme, po edhe me rezistenc pasive, e kan shtjerr deri n pik t fundit qetsin dhe urtin e qeveris shoviniste t Beogradit. Asnj aksion i serbomdhenjve n pushtet, pa marr parasysh kahjen e qllimin, nuk po mun t realizohet, edhe rise organeve u jan vn n dispozicion forca e mjete t shumta. Kjo ka br q trbimi shovinist t rritet jo vetm nga dita n dit, por edhe nga asti n ast.

151

T hutuar prball qndress s pashoqe shqiptare, shovinistt e kan humbur fare kokn dhe gjith punn e kan uar n nj qorrsokak nga i cili e kan vshtir t dalin. do mas q po ndrmarrin ata kundr shqiptarve t revoltuar, n vend q ta qetsoj e friksoj, po e pezmaton dhe po e trimron edhe m shum popullin ton t robruar. Tani edhe vet jugosllavt jan t bindur se, ose do t duhet t'ua plotsojn t gjitha krkesat shqiptarve, ose do t detyrohen ta mbajn vazhdimisht n Kosov, n gjendje gatishmrie, milicin dhe ushtrin e shumt jugosllave. Mirpo trbimi ua ka errur syt dhe ata sot nuk po jan n gjendje t zbatojn mjetet e urtis e t gjakftohtsis s domosdoshme, po vetm forcn e arms dhe t demagogjis. Ndrkoh, duke hetuar shembjen e truallit nn kmb, shovinistt serbomdhenj kan br prpjekje t ethshme pr ta pushtuar kalan pr s brendi, pr t thyer unitetin e shqiptarve, duke aktivizuar n mnyr t papar rrjetin e gjer t spiunve dhe t agjentve, me prpjekje pr nj zgjerim t mtejshm t tij me njerz frikacak, t pavetdijshm e t mashtruar. Tani, me ann e ktij mjeti t strnjohur t prarjes, t cilin e kan prdorur edhe m par shovinistt serbomdhenj po prpiqen mkot t arrijn ato rezultate n nnshtrimin dhe gjunjzimin e shqiptarve, t cilat nuk i arritn dot me tanke e aeroplan, me automatik e krba; as me burgun e zi. 30 000 forca t reja ushtarake e policore kan zbritur nga Beogradi n Kosov pr ta br zap popullsin e ktushme, qkur shprthyen demonstratat e marsit. N prezencn e nn krcnimin e ktyre forcave po prpiqet borgjezia serbomadhe t detyroj popullin pr t'u deklaruar kundr dembnstratave. Por pr popullin ton sht br e qart se demonstratat ishin zri i t drejtave dhe lirive t shkelura, kurse demonstrantt bijt e vrtet t popullit, q vendosn t thyejn prangat e robris e t mjerimit. Kshtu rinia, puntort, fshatart dhe inteligjencia popullore tashm jan br mur i pakaprcyeshm pr pushtuesin dhe po e vrasin at me heshtje shkmbi, pikrisht kur ky klith i lebetitur: "Dno demonstratat!" Profesort e universitetit Kosova jan br bllok dhe armiku s'ua nxjerr dot nj fjal, minatort, puntort n fabrika e ndrmarrje gjithashtu. Madje, armiku i trbuar po detyrohet t sprndaj organizata t t tra t LK n fshatra, ndrmarrje e institucione t ndryshme q po tregohen t pabindura. Kaq thell q ka deprtuar ndjenja e liris e kaq shum q ht brumosur bashkimi i popullit. Nj gj q e krenon shum situatn aktuale n Kosovn ton kreshnike sht ilai q i doli papritmas nj dukurie shum t dmshme n jetn e shqiptarve t robruar nga Jugosllavia: hakmarrjes dhe vllavrasjes. Ky ila u prfitua nga qndresa e pashembullt e popullit ton karshi zullumeve t padurueshme q po sheh ky pupull nga shovinistt serbomdhenj q nuk ngurruan as t shkelin me tanke e t grijn me mitraloza edhe fmijt shtat vje. Si e dim, vllavrasja mes shqiptarve, e kushtzuar nga rrethanat politkoshoqrore nn regjimin e egr titist dhe e stimuluar n shum mnyra si mjet efikas pr prarjen e popullit ton t shumvuajtur, vazhdimisht rrinte varur si nj krcnim i madh mbi kokn e do shqiptari. Por, shprthyen demonstratat e marsit dhe t prillit. Studentt, rinia, inteligjencia popullore, puntort dhe fshatart, me nj fjal mbar populli yn, u uan n kmb dhe krkuan t drejtat e ligjshme, t mohuara nga regjimi jugosllav pr m se 40 vjet. Mirpo, krkesave tona pr buk pr m shum t drejta e liri, qeveria e Bogradit u tregua shum e gatshme t'u prgjigjet me gjuhn e elikut dhe t barotit. Populli shqiptar e pa se me far lehtsie e paprgjegjsie shkelte tanku serb mbi trupat e 152

fmijve, pleqve dhe t t rinjve shqiptar. Dhe, duke u gjendur prball trbimit t ktij prbindshi, populli yn duarthat e i pambrojtur, por n rrugn e drejt t mbrojtjes s t drejtave dhe t liris, e kuptoi menjher se arma e tij e vetme po m e fuqishmja, sht bashkimi. E kuptoi se vllavrasjes dhe hakmarrjes duhet t'i shkelet menjher koka si gjarprit. Prandaj, si n kushtet karakteristike t lufts, kur pushojn s vepruari shum ligje e dukuri shoqrore q kan vepruar dendur n koh paqeje, ashtu te populli yn pushuan s vepruari shum ligje e dukuri shoqrore. Dje, t hasmuar, kishin krkuar t'i pinin gjakun njri-tjetrit, sot po merren ngryk me njri-tjetrin. Hasmin" e deridjeshm po e quajn me emrin e vrtet - vlla. Ata faln gjaqet e kusuret dhe u lidhn vllazrisht,sepse kuptuan q koha krkonte tjetr luft, luft me armikun e vrtet. Kjo gj i dha nj dimension t ri, revolucionar e shum human, lufts son nacionallirmtare. Prve ksaj, n rrethanat e egra kur pushteti krkon nga fshatart q t bojkotojn e t leitin familjet e pjesmarrsve n demonstrata dhe n ngjarjet e tjera t ksaj pranvere, populli po ia kthen mbrapsht porosit, krkesat dhe urdhrat armikut t trbuar. Fshatart tan t ndershn, t pezmatuar sa s'ka m, n vend q t leitin familjet e pjesmarrsve n demonstrata, ashtu si krkon prej tyre pushteti, po leitin gjith at njeri dhe gjith at familje q provon ta oj n vend urdhrin dhe porosin e till t egr t UDB-s. Kto dhe dkuri t tjera, t cilat jan pasqyr e gjall e unitetit t pathyeshm q sht arritur sot te masat tona punonjse dhe te mbar populli yn flasin qart se lufta jon dita dits po i afrohet me hapa t mdhenj fitores s sigurt. Duke par se me popullin n Kosov e ka humbur davan, qeveria e Beogradit, nprmjet prfaqsive t saj diplomatike q jan erdhe agjenturore t Jugosllavis n botn e jashtme, po rropatet t fus frik, konfuzion e prarje s paku n mesin e punetorve kosovar n mrgim. Kt qllim shovinistt serbomdhenj po duan ta realizojn me friksime e shantazhe. Bie fjala, pr t vazhduar pasaportin, puntori kosovar i mrguar detyrohet t tregoj shokt q kan marr pjes n deonstratat e puntorve t zhvilluara kto koht e fundit n botn e jashtme. Prpjekje pr t'i krcnuar ata me marrjen e pasaportit ka br UDB-ja me puntort tan t mrguar q kan shkuar n shtpi pr pushime. Bile, nj pjes t tyre e ka hedhur edhe n burg, tok me ata dhjetra mijra shqiptar t tjer q prgjigjen pse kan marr guxim t krkojn me z t lart t drejtat m t ligjshme. Prve ksaj UDB-ja ka br prpjekje t etshme q, nga radht e disa shqiptarve t pavetdijshm, t ligj a t mashtruar, t rekrutoj spiun e agjent. Kta kishin pr detyr t bojkotonin e t provokonin demonstratat e puntorv shqiptar n mrgim marrjen e klubeve n duart e puntorve dhe dbimin e prfaqsuesve diplomatik jugosllav nga kto klube. Por, asgj nuk i ndal m puntort tan n rrugn e tyre t drejt. Ata jan pjes prbrse e popullit shqiptar q po shtypet nga izmja e ushtarit dhe nga krbai i xhandarit fashist jugosllav. Ata ndjekin hap pas hapi zrin e popullit e t Atdheut dhe prdit e m shum ata i gjen t gatshm t'i dalin zot popullit qoft me demonstrata, me marrjen e klubeve n duart e veta apo me mnyra t tjera q i lyp koha e nevoja. Fatkeqsisht jan disa puntor t mrguar q, duke pasur nj vetdije fare t ult shoqrore e kombtare duke qen prve ksaj edhe t lig kan pranuar urdhrat e porosit e UDB-s fashiste dhe ia kan kthye shpinn popullit e atdheut t vet. Por sht gjithashtu e vrtet se puntort tan n mrgim kan arritur t'i izolojn e neutralizojn 153

n mnyra ndryshme kta spiun e agjent t flliqur. Ata i njeh mir puntori yn dhe e di si do t'i qroj hesapet me ta kur t vij momenti i duhur. Marksist-leninist e Kosovs, t tubuar rreth organit "Liria", duke pasur parasysh interesat klasore e kombtare t popullit shqiptar q vuan nn zgjedhn e rnd fashiste jugosilave, duke pasur parasysh unitetin e pashembullt q sht arritur te populli yn n Kosov, t gjith ata njerz t mashtruar e t friksuar po q ende nuk jan zhytur n krime ndaj popullit, i fton t braktisin rrugn e tyre t pakrye, t kthejn mbrapsht me trimrin e njohur shqiptare urdhrat e UDB-s e t prfaqsive diplomatike jugosllave n Perndim. Le t'i kthehen sa m par nevojs s atdheut e t popullit q i lindi dhe i rriti me njqind mundime. Ndryshe, kur t filloj me goditje dora hakmarrse e popullit, do t jet i humbur gjith ai shqiptar q ka braktisur interesat e popullit, gjith ai shqiptar q, pr interesa t imta e t flliqura, vazhdon t'i shrbei armikut t egr shovinist edhe pas ngjarjeve tragjike t ksaj pranvere n Kosov. Populli yn do t'u marr gjak n vetull. Atdheu do t'i lr pa nam e nishan. Varret e tyre dot'i shpupurishin qent npr varreza t huaja rrugve t shkreta t bots. Sepse, si thot patrioti dhe dijetari yn i madh, Sami Frashri atdheu nuk duhet t'i jap as varr atij q nuk e ka dhn pr atdhe pikn e djerss apo t gjakut kur ka qen nevoja. Rroft uniteti i popullit ne realizimin et drejtave dhe aspiratave t tij shekullore! Rroft Republika Socialiste e Kosovs! Posht politika dhe terrori i egr fashist i qeveris nacionalsoviniste tt Beogradit! Posht agjentt dhe spiunt q vn n shrbim t gjaksorit!

====================

TEZA RRETH FRONTIT POPULLOR PR REPUBLIKN E KOSOVS

I Kriza e rnd q ka mbrthyer Jugosllavin revizioniste, i ka sjell masat punonjse kudo n Jugosllavi n nj gjendje shum t vshtir. Por, veanrisht e rnd dhe e padurueshme sht kjo gjendje n Kosov dhe n viset e tjera shqiptare, ku mbi masat punonjse po ushtrohet nj shtypje e shfrytzim i egr e i shumfisht kolonial e kapitalist. Populli shqiptar n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi ka luftuar n shekuj pr lirin, t ciln nuk e fitoi kurr. Megjith gjakun e shumt q derdhi n Luftn Antifashiste Nacionallirimtare, ai nuk fitoi t drejtn e tij t ligjshme dhe t premtuar q t vendos vet pr fatin e tij. Kt t drejt, q m par e kishin proklamuar vet shovinistt e rinj jugosllav, pas prfundimit t lufts, e mbytn me gjak. Me an t forcs e t tradhtis, ata bn q Kosova dhe tokat e tjera shqiptare, q fuqit e mdha i kishin shkputur padrejtsisht nga shteti shqiptar, t pushtohen prsri dhe t coptohen n mes t Serbis, Maqedonis dhe Mali t ZI. Populli i robruar shqiptar u b objekt i nj politike t egr shoviniste t shtypjes e shfrytzimit t pamshirshm, objekt i dhuns dhe terrorit, shkombtarizimit dhe gjenocidit t papar. shtja kombtare e popullit ton mbeti nj problem i pazgjidhur, nj plag q krkon shrim. 154

Popullit shqiptar n Jugosllavi dhe sidomos atij n Maqedoni e Mal t Zi i jan mohuar e shkelur t drejtat m elementare kombtare. Prve marrdhnieve kapitaliste n prodhim, gjendjen e masave punonjse dhe t t gjith popullit shqiptar n Jugosllavi e rndon edhe shfrytzimi i egr kolonial q ushtrohet mbi t. Kosova dhe viset e tjera shqiptare n Jugosllavi jan shndrruar n koloni t vrteta t Serbis, Maqedonis dhe Malit t Zi, n burim t tyre, thjesht t lndve t para dhe t krahut t lir t puns. Mbi supet e klass son puntore dhe masave t tjera punonjse po hidhen jo vetm pasojat e krizs q ka mbrthyer ekonomin kosovare, por edhe ato t krizs s ekonomis t t gjith Jugosllavis. Kjo ka br, q megjith pasurit e shumta q kan Kosova dhe viset e tjera shqiptare n Jugosllavi jo vetm t jen pjesa m e pazhvilluar n Jugosllavi, por q edhe prapambetja e tyre n krahasim me viset e tjera t Jugosllavis t shtohet vazhdimisht. Kjo ka br q Kosova jon e begatshme t mbetet shtpia e varfr e Evrops , vendi i prapambetjes, papunsis, kurbetit, analfabetizmit, errsirs, smundjeve, skamjes dhe mjerimit II Populli yn heroik ka luftuar n shekuj pr lirin dhe t drejtat e tij. Ashtu si dhe m par, ai nuk u pajtua kurr me zgjedhn e re t robris revizioniste. Luftn e pandrprer t popullit ton kundr zaptuesve t rinj shovinist nuk kan mundur ta shuajn as gjenocidi, dhuna e terrori i egr fashist dhe as premtimet, demagogjia, feja, shthurja e degjenerimi. Krahas ngritjes s vazhdueshme t ndrgjegjes kombtare e klasore t popullit ton t robruar, u rrit dhe u intensifikua edhe lufta e tij pr t drejta e liri. Lvizja revolucionare e pranvers s ktij vitit sht vazhdim i drejtprdrejt i lufts s pandrprer t popullit ton pr liri, dshmi e ngritjes s saj n nj shkall akoma m t lart. Grevat dhe demonstratat e mdha t pranvers nuk kishin aspak karakter shovinist, irredentist, reaksionar e kundrrevolucionar, si po pr piqet ti paraqes ato propaganda jugosllave. Ato ishin pasoj e gjendjes s padurueshme, n t ciln ndodhet populli yn, e shtypjes dhe shfrytzimit t egr kolonial e kapitalist q ushtrohet mbi masat tona punonjse. Me an t ktyre demonstratave dhe grevave, populli yn krkoi kushte m t mira jetese, krkoi lirin dhe t drejtat e mohuara kombtare e demokratike; dhe n mnyr t veant krkoi q Krahins Autonome t Kosovs ti jepet statusi i Republiks brenda Federats Jugosllave. Kto krkesa qen paqsore; t prgjakshme ato i bn shovinistt serbomdhenj dhe tradhtart shqiptar, q urdhruan shuarjen e tyre me arm dhe me gjak, me milici speciale, tanke dhe ushtri. Ata jan prgjegjs pr gjakun q u derdh n kto demonstrata popullore dhe pr t gjitha dmet q u shkaktuan. Suksesi i demonstratave dhe grevave t ktij viti sht i jashtzakonshm. * U arrit nj politizim, mobilizim dhe bashkim i papar i popullit ton. * U ngrit n nj shkall akoma m t lart fryma e tij, luftarake, patriotike e klasore, u shtua edhe m shum besimi i tij n forcat e veta t pashtershme. * Politika antipopullore e udhheqjes shoviniste t Jugosllavis u demaskua e u diskreditua edhe m shum jo vetm n syt e popullit ton, por edhe n syt e popujve jugosllav dhe t atyre t bots. Doli n shesh jo vetm politika e shovinistve serbomdhenj pr fashistizimin dhe rankoviizimin e mtejshm t Jugosllavis, por edhe plani i rrezikshm q ata po kurdisin n bashkpunim me socialimperialistt sovjetik kundr popujve t Jugosllavis dhe t Ballkanit. 155

* shtja e Kosovs u popullarizua edhe m shum n t gjith botn. Lufta jon e drejt fitoi simpatin dhe prkrahjen e t gjitha forcave prparimtare n t gjith botn... III T tmerruar nga goditjet drmuese q morn nga grushti i ngritur i popullit, shovinistt serbomdhenj kan shprthyer tani nj fushat t trbuar antishqiptare. Ata po prdorin t gjitha mjetet dhe metodat, me qllim q t shkatrrojn lvizjen komuniste e patriotike, q po rritet e forcohet vazhdimisht, ta nnshtrojn popullin ton t pamposhtur, ta mbysin luftn e tij lirimtare, e madje edhe t na i rrmbejn ato pak liri e t drejta q i kemi fituar me gjak e sakrifica. Por, si ka treguar historia jon e lavdishme dhe si po e tregon edhe lufta e gjithnj n rritje q po bn populli yn edhe n kto kushte, nuk ka forc n bot q mund ta mposht popullin ton t paepur, q t ndal marshimin e tij t pandalshm drejt liris e socializmit. * N kto kushte, para gjith lvizjes komuniste, patriotike e revolucionare n Kosov del detyr e ngutshme bashkimi dhe organizimi m i mir i gjith popullit ton dhe lufts s tij t drejt. * Organizata Marksiste Leniniste e Kosovs mendon se n kushtet e tanishme kjo mund t arrihet m s miri duke organizuar FRONTIN POPULLOR PR REPUBLIKN E KOSOVS. IV * Qllimi i Frontit pr Republikn e Kosovs sht q Krahina e Kosovs t lirohet nga sundimi i Serbis dhe t fitoj statusin e republiks brenda federats jugosllave * Krkesa pr Republikn e Kosovs sht e drejt dhe prkrahet nga i gjith populli shqiptar * Populli i Kosovs kurr nuk ka vendosur pr fatin e vet. Tokat e tij jan pushtuar me forc, jan coptuar dhe n kundrshtim me vullnetin e tij, i jan aneksuar Serbis. N mbledhjen e AVNOJ it ku u vun themelet e pushtetit t sotm jugosllav, nuk u fol fare pr shtjen e popullit shqiptar n Jugosllavi dhe m t nuk morri pjes asnj delegat shqiptar. * Populli shqiptar jeton n tokn e tij, ku ka jetuar brez pas brezi. * Populli shqiptar n Kosov i ka t gjitha karakteristikat q prbjn nj popull dhe nj komb. Ai nuk sht pakic kombtare, nuk sht kombsi dhe as popullsi ( narodnost), si e kan cilsuar shovinistt jugosllav. Ai prbn mbi 80 pr qind t popullsis s prgjithshme t Kosovs. * Pr nga numri i banorve, Krahina e Kosovs sht rreth tri her m e madhe se Mali i Zi, q ka republikn e vet. * Republika e Kosovs do ta bj t mundshm zhvillimin sa m t shpejt ekonomik dhe kulturor t Kosovs si dhe afirmimin e mtejshm kombtar t t gjith popullit shqiptar n Jugosllavi. * Republika e Kosovs do t jet fitore e madhe edhe pr popullin shqiptar n Maqedoni, n Serbin e ngusht dhe n Mal t Zi, prandaj edhe prkrahet prej tij. * Republika e Kosovs nuk u sjell asnj t keqe popujve jugosllav dhe federats s tyre; prkundrazi ajo sht dhe n interes t tyre dhe e forcon Federatn jugosllave. * Krkesa pr Republikn e Kosovs sht nj e drejt q buron edhe nga Kushtetuta e Jugosllavis, nj e drejt q e gzojn t gjith popujt e tjer n Jugosllavi. Dnimet q u jepen prkrahsve t krkess pr Republikn jan t paligjshme. * Krkesa pr Republikn e Kosovs nuk sht krkes pr ndryshimin e kufijve n Jugosllavi e Ballkan. Ajo nuk sht n kundrshtim me Kartn e Kombeve t Bashkuara as me vendimin e Helsinkit dhe nuk sjell kurrfar rreziku pr paqen n Ballkan. 156

V * Pr tia arritur ktij qllimi, Fronti duhet t bashkoj n luft pr Republikn t gjitha masat popullore, puntort, fshatart, zejtart, rinin, grat, inteligjencn revolucionare dhe element prparimtar nga radht e borgjezis; t gjith komunistt, patriott dhe revolucionart e vrtet, pavarsisht nga bindjet politike e nga dallimet klasore, fetare e krahinore. * Fronti Popullor pr Republikn duhet t jet jo nj koalicion i paqndrueshm i krerve t forcave t ndryshme politike, por nj bashkim luftarak i pathyeshm i t gjitha masave tona popullore; jo marrveshje me fjal n letr, por nj bashkim n luft e sipr; jo qllim n vete, por nj lev e rndsishme pr edukimin, mobilizimin dhe organizimin e masave popullore n luft pr t drejta e liri * Baz e Frontit duhet t jet aleanca e klass puntore me fshatarsin, nn udhheqjen e klass puntore dhe t pararojs marksiste leniniste t vrtet, q do t dal nga lvizja komuniste n Kosov, e cila po rritet, bashkohet e forcohet do dit. * N Frontin pr Republikn do t bjn pjes t gjitha organizatat dhe grupet ilegale komuniste, patriotike e revolucionare, pavarsisht nse jan ose jo pr socializmin e vrtet. Republika e Kosovs sht n interes t t gjith popullit t Kosovs, n interes t t sotmes dhe t s ardhmes s tij, prandaj n Front duhet t bjn pjes t gjith ata q jan pr lirin e Kosovs, pr Republikn e saj. * N Frontin pr Republikn mund t bjn pjes edhe shqiptart q jetojn jasht Kosovs, n Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, n viset e tjera t Jugosllavis apo kudo n bot. Fronti do t luftoj pr lirin dhe t drejtat e t gjith shqiptarve n Jugosllavi. * Republika e Kosovs sht n interes edhe t popujve joshqiptar n Kosov, prandaj edhe ata duhet ta prkrahin krkesn pr Republik dhe t prfshihen n radht e Frontit. * Fronti Popullor pr Republikn e Kosovs nuk do t ket asgj t prbashkt, por do t jet kundr LKJ-s dhe organizatave tradhtare t masave si LSPP, LRS, LS, KKASHG etj., q jan vegla t shovinizmit serbomadh. Fronti do t luftoj pr demaskimin dhe izolimin e udhheqjeve t tyre tradhtare dhe pr trheqjen n ann e tij t masave t mashtruara e t manipuluara prej tyre. * N Frontin pr Republikn nuk mund t bjn pjes gjithashtu as grupet e organizatat fashiste e terroriste dhe agjenturat e ndryshme, q organizon reaksioni i jashtm apo i brendshm. VI * Krahas lufts pr Republikn, Fronti do t punoj edhe pr organizimin e lufts n do ndrmarrje, fshat, shkoll e fakultet, pr mbrojtjen e t drejtave kombtare, politike, ekonomike e shoqrore t klass puntore, fshatarsis, rinis, gruas, inteligjencs etj., pr organizimin e rezistencs kundr plakitjes s pasurive t Kosovs, t lufts pr mbrojtjen e kulturs materiale e shpirtrore t popullit ton etj. * Pr realizimin e qllimeve t tij, Fronti do t prdor t gjitha format e lufts dhe organizimit, do ti kombinoj e zvendsoj ato n prputhje me krkesat e situats dhe t strategjis s tij. * N veprimtarin e tij, Fronti do ti jap prparsi organizimit dhe lufts ilegale, por krahas ksaj ai do ti shfrytzoj gjersisht edhe t gjitha format e mundshme legale. * Fronti sht kundr reformizmit dhe legalizmit borgjez dhe, nga ana tjetr, lufton kundr pikpamjeve dhe metodave anarkiste e terroriste t lufts, t cilat e dmtojn rnd dhe e komprometojn luftn ton t drejt. 157

* Fronti do t luftoj kundr prpjekjeve pr prarjen e popullit ton me an t fes, hakmarrjes, vllavrasjes etj. * Fronti do t luftoj kundr prpjekjeve pr armiqsimin e popullit shqiptar n Jugosllavi me Shqiprin socialiste. Ai do ti popullarizoj sukseset madhshtore q po arrin n t gjitha fushat Shqipria socialiste nn udhheqjen e Partis s Puns dhe t shokut Enver Hoxha. Fronti do t prpiqet pr zhvillimin e marrdhnieve sa m t ngushta e t gjithanshme mes popullit shqiptar n Jugosllavi dhe atij n Shqipri. * Fronti Popullor pr Republikn e Kosovs do t luftoj gjithashtu edhe kundr prpjekjeve t shovinistve serbomdhenj pr ta armiqsuar popullin shqiptar me popujt jugosllav n Kosov dhe n Jugosllavi. Fronti nuk i ngatrron popujt jugosllav me krert e tyre shovinist. Luftn e tij ai jo vetm q nuk e drejton kundr proletariatit dhe popujve jugosllav, por prkundrazi, ai i konsideron ata si aleat t tij n luftn pr t drejta e liri. * Duke ndjekur nj politik konsekuente internacionaliste, Fronti do ta lidh luftn e tij me luftn q bjn popujt dhe proletariati i t gjith bots pr liri e socializm dhe do t luftoj kundr imperializmit me at amerikan n krye, kundr socialimperializmit sovjetik, kundr fashizmit dhe reaksionit t t gjitha ngjyrave. *** Kto jan tezat kryesore q Organizata Marksiste-Leniniste e Kosovs i propozon si baz pr organizimin e Frontit Popullor pr Republikn e Kosovs. Gjat diskutimit ato me siguri q do t plotsohen, t prsosen e kristalizohen m tej dhe mbi kt baz do t prcaktohet vija politike, ideologjike e organizative e Frontit. Organizata Marksiste-Leniniste e Kosovs u bn thirrje t gjith komunistve, patriotve e revolucionarve t organizuar e t paorganizuar q ti prgjigjen ashtu si duhet thirrjes s Atdheut pr bashkimin e Frontit t prbashkt t lufts pr t drejtat dhe lirin ton pr Republikn ton. Forca jon qndron n unitetin ton. Sa her q populli yn ka bashkuar armt dhe zemrat n nj front t vetm, ai ka arritur t mposht dhe t mbuloj me turp armiq shum m t mdhenj e m t armatosur. Kt e dshmojn luftrat legjendare t Sknderbeut, e dshmon lufta e Lidhjes Shqiptare t Prizrenit, e dshmon epopeja e lavdishme e Lufts Antifashiste Nacionallirimtare, e dshmojn edhe grevat e demonstratat tona heroike. N luft pr t drejtat tona, ne, gjat ksaj pranvere, pavarsisht se cils organizate i takonim, u lidhm sup m sup dhe, si shok e vllezr t vrtet, luftuam, u prleshm e u gjakosm me armiqt dhe tradhtart e urryer t popullit ton. Tani para nesh shtrohen detyra q kt bashkim t papar q arritm n luftn ton, ta ruajm e forcojm m te, ta bjm t organizuar, t qndrueshm, t pathyeshm, t prjetshm. Bashkimi bn fuqin. Bashkimi sht imperativ i kohs. T bashkuar e t lidhur si vllau me vllan, ne jemi m t fuqishm se t gjith armiqt tan, t bashkuar ne jemi t pamposhtur. Vetm t bashkuar si grusht i vetm n Frontin Popullor pr Republikn e Kosovs, ne do t arrijm fitoren ton, lirin ton. Rroft Fronti Popullor pr Republikn e Kosovs Organizata Marksiste Leniniste e Kosovs" (Teksti i Tezave, sht marr nga libri i Faridin Tafallarit, Terror-Dhimbje-Qndres, Tiran 1997, faqe 208-213)

===================
158

QENKA BR LOJ E PAHIJSHME ME PERSONIN TIM

1. Tani disa fjal rreth takimit t Stambollit 2. ASNJHER NUK KA RN FJALA PR NJ "BASHKIM" T TILL T ORODITUR 3. QENKA BR LOJ E PAHIJSHME ME PERSONIN TIM 4. NUK DO T PENDOHEM PR ANGAZHIMIN TIM T KOT 5. PO KUSH DYSHONTE N MOSSINQERITETIN E TYRE! 6. KT MENDIM E KAN PLOTSISHT EDHE SHPENDI DHE BESNIKU 1. Tani disa fjal rreth takimit t Stambollit Jusuf Grvalla: "Tani disa fjal rreth takimit t Stambollit. Ka disa muaj q un po fluturoja nga gzimi, n pritje t bashkimit t forcave tona revolucionare, q isha br gati ta quaja bashkim historik. M hert t kisha drguar nj letr dhe t kisha thn se kt bashkim un vet nuk e shoh shtje aq t thjesht. Ka probleme parimore pr t cilat duhen marrveshje serioze, si sht ai se a duhet t kemi fare parti k.m.- l., (komuniste marksiste-leniniste - shn i Xh. D.) apo ajo parti sht e domosdoshme pr ti dal n ball popullit ton n drejtim t lufts dhe t fitores. Ky ishte pr mendimin tim problemi ky. Meq me Organizatn e shokve t Liris kishim t prbashkt ideologjin e qllimin dhe ndonj ndryshim t vogl n pikpamje t taktiks revolucionare dhe t organizimit, kujtoja se pas disa bisedimesh mund t rregullohej shumka. Pr veten time, n shrbim t ksaj shtjeje, nuk kurseva gjum as pun, shndet as djers, e besa as shpenzime materiale. Aq m pak e kam kursyer sinqeritetin e shokut me shokun, e revolucionarit me revolucionarin. Si t kursehem n nj koh q populli yn, i cili sot po martirizohet si rrallher n historin e tij shumshekullore, pret nga djalria e tij patriotike e revolucionare q ajo t aj rrug drejt lufts dhe fitores, e lidhur fort me besa bes dhe me grushtin t bashkuar." (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 273-274)

2. ASNJHER NUK KA RN FJALA PR NJ "BASHKIM" T TILL T ORODITUR

Jusuf Grvalla: "Nga e gjith kjo, tash mbeti vetm dshira. A ka vend t ndruhemi se spaska ardhur ende asti i pritur i bashkimit? Ende po dua t shpresoj q qndrimi i shokut Z. (Kadri Zeka - shn im) ndaj ksaj shtjeje t rndsishme nuk sht edhe qndrimi i shokve t tij, aq m pak vija e tyre dhe prfytyrimi i tyre pr bashkimin. Pasi kuptova si sht shtruar kjo shtje n takimin tuaj (e kt e kuptova n astin e fundit n bised me shokun Z.), ishte e vetkuptueshme t pajtohesha plotsisht me qndrimin q ke marr ti atje. T njoftoj se, q kur mbaj kontakte me at, asnjher, as rastsisht, nuk ka rn fjala pr nj bashkim t till t oroditur, si e kishte shtruar shtjen shoku Z. (Kadri Zeka-shn im)" (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 274)

159

3. QENKA BR LOJ E PAHIJSHME ME PERSONIN TIM

Jusuf Grvalla: "Po e pan ata t udhs, le t prpiqen t arrijn bashkime me hope e boshllqe, duke pasur cak t fundit jo grumbullimin optimal t forcave tona revolucionare n frontin e rrept t lufts, por megalomanin e arrivistve t revolucionit, ndjenjn e eprsis boshe mbi t tjert dhe tendencn pr dominim me do kusht mbi t tjert. Kam dshir t madhe t m dalin gabim prshtypjet e kqija q formova pr ta pas atij takimi dhe pasi msova pr qndrimin e tyre. N kt mes, m duhet t pranoj se, nga ana e atyre shokve, qenka br nj loj e pahijshme me personin tim. Nuk di me se e kam merituar nj gj t till. Por tani, pas hidhrimit t par, nuk ndiej kurrfar nevoje t krkoj ndonj shpjegim e satisfaksion prej tyre. Sedra ska vend n kt mes." (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 274)

4. NUK DO T PENDOHEM PR ANGAZHIMIN TIM T KOT

Jusuf Grvalla: "Nuk do t pendohem pr angazhimin tim (t kot) n kt drejtim, as pr sinqeritetin q ua kam falur atyre pa rezerv. Mjafton ndrgjegjja e pastr dhe qllimet e mira, q m kan udhhequr gjith kohn. Vese, nj msim duhet nxjerr: sinqeriteti - pr shokt e sinqert." (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 274)

5. PO KUSH DYSHONTE N MOSSINQERITETIN E TYRE!

Jusuf Grvalla: "(Po kush dyshonte n mossinqeritetin e tyre, kur nuk dhan asnj shenj! Kjo m brengos edhe m shum pr rrugn e tyre.) Paska qen e logjikshme nga ana juaj q t ndruheni se mos un ia kam kthyer shpinn ose kam ndr mend tia kthej Lvizjes, duke kaluar n taborin e ndonj organizate tjetr. Kjo nuk do t ndodh kurr. Prkatsisht, deri n astin q t bindem plotsisht se Lvizja e ka ln rrugn e drejt dhe, n vend q t luftoj si duhet pr popullin, i sjell dme pikrisht ksaj lufte. Shenjat pr kt, fatbardhsisht, nuk jan dukur gjkundi deri m kt ast. Bashklufttart tan, n pain sado pak veorit dhe virtytet e tua luftarake e patriotike, Mrgim, mund t mburren se jan duke u shkrir si qiriu, q populli t shoh drit. sht e teprt t thuhet se do ti ojm n vend kshillat, sugjerimet dhe urdhrat q do t na vijn nga ana juaj." (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 274-275)

6. KT MENDIM E KAN PLOTSISHT EDHE SHPENDI DHE BESNIKU

Jusuf Grvalla: "Kt mendim e kan plotsisht edhe Shpendi (Xhafer Durmishi - shn im) e Besniku (Bardhosh Grvalla - shn im)." (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 275) ==================== 160

LIRIA
Nr 6, Dhjetor 1981 6-1. DENIMET E RENDA NUK MUND TA FRIKESOJNE POPULLIN TONE 6-2. LETRA E T BURGOSURIT 6-3. JETN E JAPIM - FLAMURIN SE JAPIM! 6-4. PRLESHJE N MES POLICIS SERBE DHE QYTETARVE N PODUJEV 6-5. LAVDI O JU TRIMA, Q RAT PR ATDHE 6-6. KONGRESI I FITOREVE 6-7. SHOKU ENVER HOXHA PR KOSOVN 6-8. EDHE NJ AKT I POSHTR SHOVINIST 6-9. I MBYTURI KAPET EDHE PR FEJE 6-10. POET I MADH REVOLUCIONAR 6-11. SHQIPJA E FURTUNS 6-12. RINIA IME 6-13. DY YJEVE T PASHUARA 6-14. KOSOV 6-15. KOSOVAR DHE KOSOVARE 6-16. Demagogjia nuk mund ta mbuloj dhunn dhe terrorin 6-17. ASNJ PLLMB T TOKS SHQIPTARE NUK E LSHOJM PR PA DAL FARE 6-18. LETR KOSOVS 6-19. LAMTUMIR VENDLINDJA E DASHUR KOSOV 6-20. AMANET MOJ NN 6-21. RROFT KOSOVA, REPUBLIK! 6-22. KOSOV E KUQE 6-23. KJO TOK T RRITI 6-24. TEKSTE PR KNG REVOLUCIONARE DHE PATRIOTIKE 6-25. SHKOLLA SHQIPE N SHNJESTR T SHOVINIZMIT MAQEDON 6-26. EDHE RRENA KA NJ KUFI

6-1. DENIMET E RENDA NUK MUND TA FRIKESOJNE POPULLIN TONE

Nga Nezir Myrtaj Nj val e egr dhune e terrori ka shprthyer kudo n Kosov, pas demonstratave dhe grevave t ktij viti. etnikt e Beogradit e klysht e tyre tradhtar, nuk u mjaftuan vetm me vrasjen e dhjetra bijve e bijave t popullit por vazhduan valn e masave t egra ndaj popullit e rinis son t kuqe me pushime nga puna, largime nga shkollat e fakultetet, burgosje e dnime t rnda. Me t drejt opinioni botror, po i vlerson kto masa drakoniane si t papara, pas Lufts s Dyt Botrore. Masa t tilla t egra populli yn nuk mban mend as n kohn e kraljve t Jugosllavis, as gjat pushtimit nazifashist dhe as gjat kohs s zez t xhelatit Rankovi. Pr m shum se nj muaj mjetet jugosllave t informimit dhan njohtime t prditshme pr proceset e shumta gjyqsore q u zhvilluan. U dnuan puntor, fshatar, student, nxns, intelektual, polic e ushtar. Numri i t gjith t dnuarve sht vshtir t dihet, meqense shtypi jugosllav, nuk i publikoi nj numr t konsiderueshm t proceseve gjyqsore. Megjithat, edhe numri i 161

publikuar dhe i zvogluar del m i madh se sa numri q jepnin n deklaratat e tyre krert revizionist n Kosov e Jugosllavi, pr t gjith demonstruesit. Sipas vet shtypit jugosllav, gjat m shum se 30 proceseve gjyqsore q i zhvilluan, u dnuan me burgime t rnda gjer n 15 vjet jo m pak se 245 veta. Mesatarja e dnimeve t shqiptuara arrin n m shum se 8 vjet, kurse po t merren s bashku, del se vetm t dnuarve t publikuar iu dhan m shum se 2 mij vjet burg t rnd. Kur t'i shtohet ksaj edhe numri (sigurisht i zvogluar) prej 600 vetave t dnuar gjoja pr kundrvajtje dhe numri i madh i atyre q presin t dalin para gjykatave t zeza t shovinistve, ather mund t shihen prmasat e vrteta t ksaj fushate t egr e t papar. Edhe gjat proceseve gjyqsore, n shnjestr t shovinistve u vu n mnyr t veant intelegjenca jon revolucionare dhe sidomos arsimtart e gjuhs shqipe, historis, marksizmit e t lndve tjera shoqrore. Ata u akuzuan dhe po akuzohen, se gjoja paskan nxitur romantizmin nacional, se i paskan indoktrinuar nxnsit me nacionalizm e dogmatizm, se i kan edukuar ata, me ideologji t huaj pr "vetqeverisjen" etj., etj. Shovinistt serbomdhenj nuk u ngopn me masat q ndrmorn kundr intelegjencies son. Sipas tyre nuk mund t qetsohet gjendja, derisa npr shkolla e fakultete t japin msim ata arsimtar, nxnsit e t cilve kan dal n demonstrata, pra po krkohet hapur q t largohen e dnohen t gjith arsimtart e ndershm e patriot. N shum shkrime t shtypit jugosllav thuhej vazhdimisht se klasa puntore dhe fshatarsia nuk mori pjes n demonstrata dhe i dnoi ato. Mirpo fakti se n mesin e t dnuarve, ishin jo pak por dhjetra puntor e fshatar, tregon se demonstratat e pranvers, nuk ishin demonstrata vetm t nxnsve e studentve dhe dshmon pr pjesmarrjen e puntorve e t fshatarve, n lvizjen e ktij viti dhe pr rolin e rndsishm q patn ata. Se sa e egr dhe e poshtr sht kjo fushat shoviniste, tregon qart edhe mbushja e burgjeve me vajza e djem t rinj, q ende nuk e kan filluar mir jetn dhe dnimet e rnda q po iu shqiptohen atyre. Vetm n vendet m fashiste, mund t dnohet nj i mitur, me dhjet e m shum vjet burg, vetm pse ka shkruar nj parull apo nj vjersh ose pse ka krkuar kushte m t mira jetese, liri e t drejta q garantohen edhe me kushtetut. Pr t fshehur fytyrn e tyre t vrtet para opinionit jugosllav nuk e publikuan fare dnimin e nj numri t madh t t miturve. Vetm n grupin q u dnuan pr armatosjen e njsis speciale t policis s Beogradit u dnuan dhe nuk u publikuan fare jo m pak se 16 nxns. T gjitha proceset gjyqsore u mbajtn me dyer t mbyllura, pa pranin as t familjeve t t akuzuarve, kurse Tanjugu, q ishte i vetmi burim informatash, nga kto farsa nuk e njohtonte fare opinionin me deklaratat e t dnuarve. Shum nga gjykimet u bn natn dhe t dielave, kurse trupat gjykues ishin krejtsisht anonim. Ndrtesat e gjykatave i rrethuan nga nj numr i madh i policsh t armatosur gjer n dhmb, t cilt bllokonin edhe rrugt pr rreth. Shovinistt rankoviist, shpifn e trilluan gjithka t keqe kundr motrave e vllezrve tan t dnuar, i quajtn "nacionalist", "shovinist", reaksionar e kundrrevolucionar, njerz q i duan t keqen vet popullit shqiptar, q dnohen nga ai etj., etj. N kt mnyr, ata duan t mashtrojn opinionin e painformuar n Jugosllavi e bot, por ata vet e din se populli yn, jo vetm nuk i dnon bijat e bijt e tij trima e besnik, por i prkrah dhe i mbshtet ata me t gjitha forcat. Kjo sht arsyeja e vrtet pse gjykimet u bn me dyer t mbyllura dhe jo aspak munges e sallave t mdha, mungesa e karrigave e "arsye" t tilla qesharake. Edhe prkundr dnimeve t shumta q u bn dhe masave t egra q u ndrmorn ndaj popullit ton, n qarqet e ndryshme shoviniste, do dit po ngriten zra 162

t trbuar t atyre q jan ende t pangopur me at q u b. Me an t t ashtuquajturit "diferencim", ata po orvaten t ruajn vazhdimin e fushats s dhuns dhe terrorit. Pr t justifikuar masat e tyre t egra shovinistt jugosllav, i kualifikuan demonstratat si armiqsore, madje edhe si prpjekje pr kundrrevolucion dhe shpik lloj-lloj parullash e krkesash t cilat as q jan prmendur n demonstrata. Sipas asaj q thon revizionistt, del se populli yn paska dashur t prmbys pushtetin, duke qen i "armatosur" me gur, shkopinj e ekan. Me "fakte" t tilla, ata duan t akuzojn popullin ton pr "kundrrevolucion", por akuzat e tyre jan jo vetm naive, por edhe qesharake. do njeri i logjikshm e di se me gur e shkopinj, nuk prmbyset nj pushtet q mbrohet, me ushtri e polici t armatosur gjer n dhmb. Nga ana tjetr, n gjakimet q u zhvilluan, doli se n demonstratat q u bn, pati parulla pr kushte m t mira t jetess, pr lirimin e t burgosurve, pr heqjen e policis s huaj e pr shndrrimin e Kosovs n Republik, parulla kundr plakitjes s pamshirshme t pasurive tona, kundr diskriminimit t gjithanshm, ndaj popullit shqiptar n Jugosllavi, etj., por jo parulla e krkesa pr Kosovn e pastr etnike e Shqiprin e Madhe, kundr popujve jugosllav e pr dbimin e tyre nga Kosova, e parulla tjera t trilluara nga vet shovinistt, me qllim q t'i japin tjetr karakter demonstratave dhe lufts son. Mbi parulla t tilla t fabrikuara sht mbshtetur edhe kualifikimi q i kan br demonstratave udhheqja jugosllave, prandaj ai edhe sht krejtsisht i pabaz. Me dnimet e shumta dhe me masat tjera represive shovinistt serbomdhenj dhe shrbtort e tyre shqiptar, menduan se do ta friksojn e do ta mposhtin popullin ton heroik dhe bijat e bijt e tij trima. Mirpo ata u bindn dhe do dit po binden se n kt mnyr ata po i bjn varrin vetes. Me qndresn e tyre burrrore, shokt tan t burgosur, u kalln tmerrin armiqve edhe duke qen t lidhur n pranga e zinxhir, kurse populli po e vazhdon luftn e filluar me vendosmri edhe m t madhe. Kt t vrtet po detyrohen ta pranojn edhe vet autoritetet revizioniste. N nj mbledhje t udhheqjes kosovare, u theksua se gjyqet q po organizohen po quhen gjyqe tradhtare, kurse aktiviteti, me gjith masat e marra po vazhdon me forc akoma m t madhe. Nga ana e tij njri nga udhheqsit jugosllav theksoi se duke u dhn dnime t rnda t rinjve, ne po i bjm ata heronj para rinis dhe popullit, kurse n Kuvendin e Kosovs u ngritn zra dhe kundrshtuan hapur dnimet e rnda q iu dhan pjesmarrsve t demonstratave. Dnimet drakoniane q iu shqiptuan motrave dhe vllezrve tan, nuk tregojn forcn as trimrin e udhheqjes jugosllave, por frikn e madhe q i ka kapluar ata, tregojn dobsin dhe kalbzimin e regjimit t tyre gjakatar. Ato nuk e kan friksuar dhe nuk do ta friksojn kurr popullin ton t pamposhtur. Ai do t luftoj me vendosmri, pr realizimin e krkesave t tij t drejta dhe krahas ksaj ai do t luftoj edhe pr lirimin e bijve dhe bijave t tij t dnuara padrejtsisht. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 1-2)

6-2. LETRA E T BURGOSURIT

Nga Hydajet Hyseni Un nuk ndjej vetmi N terrin e qelis; Mua m shoqrojn Kngt e liris. S'm mposhtin torturat, 163

armiq e tradhtar; Marksist-leninist, jam, revolucionar. Un nuk njoh prulje, para pranoj t vdes; Por shokt nuk i jap, Atdheun nuk e shes. Nj mij her po t bie, Do t ngritem prsri, Prap do t hidhem N luft pr liri. Lart flamuri i kuq! Posht shovinizmi! Prpara shok! Rroft komunizmi! (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 2)

6-3. JETN E JAPIM - FLAMURIN SE JAPIM!

Nga Hydajet Hyseni N revanin e tyre t mendur antishqiptar, shovinistt jugosllav, kan zgjatur kthetrat e tyre t prgjakur edhe drejt flamurit ton t lavdishm. Njri pas tjetrit, ngrihen ujqrit shovinist dhe duke krclluar dhmbt ulurijn kundr flamurit ton kuq e zi. Her nga Nishi, her nga Cetina, her nga Shkupi, her nga Prishtina, dgjohen britmat histerike Flamuri shqiptar sht shovinist e irredentist, Ai sht flamur i Shqipris e i Enver Hoxhs, ai po indoktrinon shqiptart me nacionalizm e dogmatizm tua ndryshojm shqiptarve flamurin kuq e zi! Tua ndalojm fare at flamur t mallkuar me shqiponj!, flamuri i tyre duhet t jet flamuri trengjyrsh i Serbis etj., etj. Britmat e ktilla rrnqethse t shovinistve e zemrojn dhe e pezmatojn pa mas do shqiptar, por ato nuk e udisin dhe befasojn asknd. Ne jemi msuar me egrsin dhe ligsin e armiqve tan. Kto ulrima t egra, populli yn i ka dgjuar gjat gjith historis s tij shumshekullore. Armiq t shumt e t egr, q ne rrug pr theqafje kndejpari i ran, njeri pas tjetrit zgjaten kthetrat e tyre t zeza pr ta ulur dhe zhdukur flamurin ton t kuq me shqiponj dhe pr t ngritur n vend t tij, flamujt e tyre pushtues. Armiq t shumt e vun n shenjestr flamurin ton, por ai nuk u zhduk. Flamuri yn feniks, zbriti shum shpesh n beteja t prgjakshme, priu n ball t shqiponjave t liris, u skuq prsri me gjakun e tyre t pastr dhe u ngrit edhe m i kuq, m madhshtor, n tokn e pamposhtur t shqipeve. M kot jan munduar armiqt q t hedhin balt mbi flamurin ton, ta njollosin e nxijn at. Ai u fitua me gjak, u mbrojt me gjak dhe mbeti i kuq dhe i pastr si gjaku q u derdh pr t. etnikve t rinj shoven t Serbis, Maqedonis e Malit t Zi, edhe m par ua ka vrar syt flamuri yn i kuq, por tani ata po mendojn se u ka ardhur rasti pr tu vrsulur, prsri kundr tij, ashtu si bn menjher pas Lufts. Nn flamurin kuq e zi, partizant shqiptar t Kosovs, Maqedonis e Malit t Zi, luftuan dhe u vran gjat epopes s lavdishme t Lufts antifashiste Nacionallirimtare, t bindur se pas 164

prfundimit t saj, do t fitonin edhe ata lirin e ndrruar n shekuj. Por shovinistt e rinj jugosllav pr ta shprblyer, pr kontributin e madh q dha n luft, e pushtuan prsri popullin ton martir, e ndan dhe e coptuan si deshn ata, e vran e rrahn dhe e masakruan prsri, ia ndaluan edhe flamurin. U desh prsri shum luft dhe gjak, shum vjet burgje, vuajtje e tortura, q n tokn e Kosovs, t valonte prsri flamuri yn kuq e zi. Dhe ja tani, pas sa vitesh, lugetrit rankoviist, po zgjasin prsri duart e tyre, t prgjakura drejt flamurit ton. Shovinistt po e quajn shovinist flamurin ton t lavdishm, por gjithkush n bot e dinte se flamuri yn, nuk ka qen kurr flamur pushtues, kurr nuk u ka br hije t tjerve. Shovinistt mund t lehin sa t duan, por popujt jugosllav e din, dhe nuk mund t harrojn, se me kt flamur n ball, partizant heroik shqiptar, luftuan krah pr krah me partizant jugosllav, kundr nazistve gjerman dhe forcave etnike edhe n Maqedoni, Mal t Zi, Bosnj e Serbi, edhe n Srem t Trieshte. Ndoshta sht pikrisht ky fakt q i bn etnikt revizionist t Beogradit t ken gjith at urrejtje, kundr flamurit ton gjithmon fitimtar. Duke shpresuar se kshtu do ta ndalojm m leht, shovinistt po e quajn flamurin ton, flamur t Enver Hoxhs e t Partis s Puns, por edhe ata e din mir se me kt flamur kan luftuar strgjyshrit tan dhe t Enver Hoxhs, jo m pak por 5-6 shekuj m par. Partia e Puns dhe shoku Enver Hoxha, nuk bn tjetr vese e shptuan flamurin e Sknderbeut, e Ismail Qemalit, e mbrojtn at me heroizm, ia shtuan atij yllin e kuq t komunizmit, ia shtuan lavdin, nderin e krenarin, e bn at flamur t dashur e t respektuar, pr popujt, proletart dhe komunistt e vrtet t t gjith bots. Me qllim q ta justifikojn disi kt ndrmarrje t pashembullt shoviniste, shovinistt jugosllav po detyrohen dhe po e prdorin edhe ndonj krimb t flliqur shqiptar q t krkojn me gojn e tij t qelbur, ndalimin e flamurit ton. Po kt krkes t poshtr, prmbajn edhe letrat e shumta q boton shtypi jugosllav, t nnshkruara nga emra t trilluar shqiptar e q ,si sht vrtetuar m se nj her, jan t shkruara nga vet shovinistt serbomdhenj. Ja deri ku mund t shkoj ligsia dhe poshtrsia e logjiks shoviniste, duan ta bindin opinionin jugosllav dhe at botror se krkesa pr heqjen e flamurit shqiptar na qenka krkes dhe dshir e vet shqiptarve! Po kush sht ai naiv q mund t besoj marifete t tilla, sa t poshtra, aq edhe naive e qesharake. Kundr makinacioneve t ktilla po ngriten zra edhe n vet shtypin revizionist jugosllav, po ngriten edhe autoritetet tradhtare t Kosovs. Nuk ka popull n bot, q do ta dshironte e krkonte ti hiqej e ndalohej flamuri i tij, simboli i qenjes s tij. Jo. Kt nuk mund ta bj askush dhe sidomos nuk mund ta bj kurr shqiptari q flamurin kuq e zi e ka gjen m t shenjt e m t shtrenjt, shqiptari q npr shekuj, si thot knga vritej e pritej pr flamur, armiqt hiq e ai vur. Legjendat thon se flamuri i t parve tan dikur ishte i bardh, si ishin t bardha edhe veshjet, plisat dhe zemrat e tyre. Erdhn bajlozt e zinj dhe deshn ta shkelin flamurin e arbrit, q simbolizonte bardhsi, paqe e iltrsi dhe n vend t tij, t ngrinin n kshtjellat tona flamujt e tyre t zinj, pushtues. Q flamuri arbror t mos binte n kthetrat e zeza t armiqve zaptues, lufttari arbror, gjat nj beteje e au gjoksin e tij dhe e futi aty flamurin arbror. Pas betejs, dy shqiponja t maleve tona e nxorn flamurin e arbrit prej gjoksit t lufttarit trim dhe duke e mbajtur n dy skaje fluturuan lart n qiellin arbror. Bijt e shqipeve e pan flamurin e tyre, q ishte skuqur 165

nga gjaku i lufttarit, i pan shqiponjat q e valvitn krenar at flamur t prgjakur dhe kt pamje i dhan flamurit t tyre Legjenda, mite, romantizm nacional.. mund t grthasin shovinistt. Dhe vrtet shum legjenda madhshtore ka populli yn legjendar. Legjenda sht legjend, por, me kt rast, ajo shpreh nj t vrtet t madhe e t pamohueshme , t vrtetn se flamuri sht fituar dhe sht mbrojtur me gjakun e atyre bijve t ktij trualli, t cilt n furtunat e stuhishme q kalonte Atdheu, e mbanin at n gjokset e tyre t zjarrt, aty pran zemrs. Sa gjak shqiptari sht derdhur pr kt flamur, sa luftra e beteja t prgjakshme jan br nn kt flamur. Sa trima lufttar jan betuar para ktij flamuri, t skuqur me gjakun e t parve t tyre, sa bija t popullit jan kalbur dhe po kalben edhe sot pr kt flamur! Flamuri yn i kuq me shqiponjn dykrenare, sht prjetsuar me kngt m t bukura t popullit, sht knduar n vargjet m t zjarrta t poetve tan, sht qndisur me qndismat m t bukura t vajzave e nuseve shqiptare, sht gdhendur n dru, sht skalitur n hekur e gur, flamuri yn sht gdhendur e skalitur thell n zemrat tona, prandaj edhe nuk mund t hiqet kurr, pr pa i skuqur zemrat tona. Po kt prgjigje ka populli yn flamurdashs edhe pr thirrjen tjetr hi m pak t poshtr e antishqiptare, pr t ndryshuar flamurin ton dhe pr ti shtuar si shtes atij ndonj simbol jugosllav. Populli yn i ka t qarta qllimet e errta dhe tepr t rrezikshme q fshihen pas ksaj krkese shoviniste, sado q n pamje t par ajo paraqitet si shtje jo edhe aq e madhe. Duke e cilsuar flamurin ton, si flamur t RPS t Shqipris, pra t shtetit t sotm shqiptar dhe jo edhe t gjysms tjetr t popullit shqiptar, q padrejtsisht sht ln jasht kufijve t tij, shovinistt jugosllav, duan q fillimisht t sajojn ndryshime t paqena n mes nesh dhe vllezrve tan t nj gjuhe dhe t nj gjaku n Shqiprin socialiste, n mnyr q m von, t na mohojn krejtsisht prkatsin ton kombtare shqiptare. Flamuri kuq e zi nuk sht vetm flamur i shqiptarve brenda RPS t Shqipris, por flamur i t gjith popullit e kombit shqiptar, i do shqiptari kudo q ndodhet. Flamuri yn i kuq me shqipen dykrenare ka valuar n tokn arbrore, shum koh para coptimit t Atdheut ton nga fuqit imperialiste e qarqet shoviniste fqinje. Kt flamur e valviti Ded Gjo Luli me trimat e tij n malet e Deiit (q sot sht n Malin e Zi), kt flamur e puthi n Vlor, n Vlor me sy t prlotur, fatosi yn Isa Boletini, nn kt flamur luftoi dhe ra heroikisht trimi i maleve, Bajram Curri, me kt flamur n dor luftuan Azem Bejtja e Shot Galica, me kt flamur n ball luftuan dhe shkruan epopen e tyre t lavdishme shqiponjat partizane. Pr kt flamur t shtrenjt tretn rinin e tyre npr burgje e qeli bijt m t mir t popullit ton. Nn kt flamur populli yn vrshoi n demonstratat e vitit 1968, n kt flamur n ball, gjat pranvers s prgjakshme t ktij viti, bijt dhe bijat e Kosovs heroike u doln prpara dhe u hapn gjoksin tankeve e mitralozve t armikut, u prleshn me ta duke krkuar lirin dhe t drejtat tona, duke mbrojtur flamurin ton. N flamurin ton sht gjaku, q kan derdhur brezat n altarin e liris, sht amaneti i tyre i shenjt, sht fati i brezave q do t vijn, prandaj nuk lejojm kurrfar loje me t. Ashtu si i bri cop-cop spatat e Liktorit q fashistt italian u munduan tia shtijn flamurit ton, populli yn nuk do t lejoj asknd tia prish flamurin e tij t lavdishm, nuk do t lejoj kurrfar arnimi t flamurit t tij, kurrfar shenja tjetr n fushn e flamurit prve shqiponjs dykrenare dhe yllit t kuq vezullues. Flamuri yn nuk sht dhe nuk do t jet kurr flamur i larm. Flamuri shqiptar ka qen dhe do t mbetet pr jet kuq e zi. 166

Flamurin ton e kemi fituar me gjakun ton, e kemi mbrojtur me gjakun tone dh po t jet nevoja, jemi gati ta mbrojm prsri me gjakun ton. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 3-4)

6-4. PRLESHJE N MES POLICIS SERBE DHE QYTETARVE N PODUJEV

Nga Nezir Myrtaj Policia serbe e cila po qndron n Kosov, q prej fillimit t pranvers s ktij viti, prve sjelljeve t saja banditeske ndaj popullit ton t pafajshm po bn n mnyr t vazhdueshme provokime t shumta, bile duke sulmuar at edhe fizikisht. Prve disa rasteve q njihen n t cilat kjo polici, sulmoi familje dhe individ t ndershm, si ndodhi n Prekaz, n Prishtin, Gjakov etj. Para nj kohe u shkaktuan edhe prleshje n mes pjestarve t ksaj policie dhe nj familjeje n Podujev. Shefki Hasani, puntor n Shtpin e Kulturs n Podujev, duke pushuar n Motelin "Besiana", papritur iu ekspozua provokimeve t disa policve, t cilt poashtu ndodheshin aty. Polict serb tentuan ta rrahin dhe ta arrestojn Shefkiun, mirpo ai me shkathtsi dhe forc i goditi ata dhe arriti q pr nj koh t'i shptoj arrestimit. T alarmuar nga ky aksident, patrullat e policve, t armatosur gjer n dhmb filluan rrugn pr n shtpin e Shefkiut, n mnyr q t marrin "hakun". Me kto njsi shkuan edhe vet komandanti dhe inspektori i policis. Nj lagje e tr n Podujev u rrethua nga polict serb, kurse disa prej tyre hyn n shtpin e Shefkiut. U ngrit n kmb e gjith familja: dy vllezrit, nna dhe motra e Shefkiut. N prleshje e sipr midis policis s armatosur dhe familjes duarthat u lnduan shum polic e veanrisht komandanti i tyre i cili u godit pr vdekje. Pas gjith ksaj drame q shkaktuan korbat serb, familja Hasani u arrestua e tra. Ky akt i ult i revoltoi pa mas gjith qytetart e Podujevs e mbar Kosovs por njherit ishte edhe nj msim i mir, pr t gjith ata q msyjn t'i poshtrojn e robrojn vatrat shqiptare. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 4)

6-5. LAVDI O JU TRIMA, Q RAT PR ATDHE

Nga Berat Luzha Ishte fillimi i pranvers s ktij viti, blerimi sapo kishte filluar t mbuloj e hijeshoj natyrn ton t bukur. Manushaqet e lulkuqet i kishin hapur kurorat e para t luleve kundrmonjse e bilbli kndoi kngn e par kushtuar stins s re q po vinte. Dukej se acarit t dimrit t fort po i vinte fundi e zemrat tona t ngroheshin me rrezet e ngrohta t diellit pranveror. N kt prag pranvere, djelmria kosovare, tok me popullin, ngriti zrin dhe grushtin e vet rinor pr t krkuar e fituar t drejta e liri. Dhe, kush mund ta ndalonte rinin ton t ngrihet dhe ta tund "malin q s'bzante"? Kush mund ta ndalonte vrullin revolucionar t rinis son q t marshonte para bajonetave e mitralozave, para tankeve e nn krcnimin e avionve gjuajts luftarak, t marshonte qyteteve e fshatrave tona? Askush! Aq sa mund t ndalohej pranvera e sivjeme t mos vij, aq mund t ndalohej 167

rinia jon q t mos defiloj n realizimin e krkesave t veta t drejta dhe t shpreh revoltn q i vlon n gji. Mbi rinin dhe popullin ton u prplasn dallg t egra shoviniste, u ngrit nj frfllaz e fort e cila solli dhjetra mijra polic e ushtar t huaj t armatosur deri n dhmb, solli mijra tanke e avion. Kjo frfllz deshi t shkatrroj do gj shqiptare, para s gjithash shpirtin dhe zemrat e zjarrta patriote e revolucionare t rinis son. Rinia e kuqe e Kosovs kreshnike ia hapi gjoksin furtuns shoviniste, dallgve e zjarreve q ngritn katilt e Beogradit, Nishit, Kralevs, Shkupit e Titogradit... Ajo u hodh e para n krkesa dhe n revolt, ajo u hodh e para dhe n zjarrin e lufts pr mbrojtjen e vatrave t veta. Rinia revolucionare e Kosovs edhe ksaj radhe nuk i duroi hordhit shoviniste, t marrin npr kmb nderin dhe dinjitetin kombtar, t shkelin n vatrat tona dhe t 'nderojn motrat dhe nnat tona. Ajo u prek n sedr nga veprimi i poshtr dhe i pabes i etnikve t Beogradit n konviktet e studenteve m 26 mars. Ajo u prlesh fytfyt me komandost special t policis s huaj, t ardhur ktu pr t shfryr dufin prej shovinistve t pashiqve, mihajlloviqve e herleviqve mbi popullin ton t pafajshm. Nga kjo prleshje me hienat shoviniste t cilt bn terror t zi, masakrim e persekutim n mas, u plagosn, u vran e u burgosn mijra t rinj kosovar, lulja e rinis son heroike. Nga terrori i zi vdiqt ju, o trima. Ju q dhat jetn pr t drejta e liri, populli nuk do t'ju harroj kurr. Ju nuk e gzuat edhe kt pranver t mbushur me plot ngjarje e me plot vlime revolucionare. Ju, dshmor rat n fushn e nderit, aty ku ju ftoi atdheu. Ju rat duke u prleshur me polic t shumt, me bajonetat, bombat helmuese e automatikt e tyre. Ju rat duke u prleshur me ushtar t huaj, me tanksat e mitralozt e tyre. Ju, o trima, ishit t part q i dolt zot vatrave shqiptare, motrave e nnave shqiptare. Ju, me guxim e vetmohim t pashoq luftuat q qizmja e rnd shoviniste kurr t mos shkel mbi nderin ton, q zingjirt e ulurimat t mos hyjn kurr q t'i shkelin zemrat tona, shpirtin ton. Ju, vllezr e motra t rn, ishit t ndrgjegjshm pr sakrificn q bt, dhe ia falt atdheut jetn tuaj t re. Pr atdheun e popullin ju flijuat jetn tuaj ende t pashijuar, trupin tuaj ende t njom. Dhe populli kurr nuk do t ju harroj. Ai, pr ju do t thur kng, do t ju ngrej lavdi. Ju, shqiponja t liris, nuk keni vdekur. N shpirtin dhe zemrn e popullit ton martir do t qndroni prgjithmon. Ju, trima t vatanit do t radhiteni, n listn e gjat t dshmorve t popullit, duke gzuar kshtu kurdoher respektin e thell t ktij populli q ju lindi e rriti. Populli yn kurr nuk do t shkel mbi gjakun tuaj t shtrenjt. Ai mbi gjakun tuaj do t ndrtoj kalan e madhe t liris. Gjakun tuaj t shtrenjt do ta marr populli, hakun tuaj do ta paguaj shtrenjt armiku gjakatar dhe i pabes. Mbi gjakun tuaj tani po shkel vetm nj grusht i vogl tradhtarsh e shrbtorsh t t huajve, t cilve ndr deje u rrjedh gjak i flliqur dhe qelb tradhtari. Qelbanikt jan ata q do t marrin mallkimin e popullit e t atdheut, jan ata t cilve populli u fal vetm nj gj plumbin. sht turp i madh prpara popullit e atdheut, t jesh tradhtar! Ju, martirt e liris, na msuat si jetohet e si vdiset. Na msuat si mbrohet atdheu, si mbrohet nderi dhe dinjiteti kombtar. Ju ngjallt epopet e lavdishme t Mic Sokolit, Selam Salaris, Mujo Ulqinakut, Vasil Lait, Koci Bakos, Mine Pezs, Vojo 168

Kushit e t shum dshmorve t tjer, t cilt u prleshn me milict e ushtart e huaj fyt m fyt, e kapn topin nga gryka e u gjuajtn mbi tankset armike... Ju sokolat e atdheut, u frymzuat nga heroizmi i dshmorve e heronjve t popullit, u frymzuat nga Teuta, Skenderbeu, Abdyl Frashri, Ismail Qemali, Idriz Seferi, Avni Rrustemi, Bajram Curri, Asim Vokshi, Ibe Palikuqi, Bardhok BIba e t tjer, t cilt ju msuan t rroni por edhe t vdisni me nder, kur kt e krkon atdheu; sepse si thot edhe knga popullore: "se shqiptari dy gzime ka: nj kur lind, nj n luft me ra". Ju o trima i treguat edhe nj her armikut, sa e fort sht fuqia e popullit. Se sado t veshur e t pajisur me armatime t jen armiqt, para fuqis s popullit nuk jan gj tjetr, pos hijena t destinuara pr dshtim t turpshm. Populli, armikut e tradhtarit i krkon lulen e ballit, i jep plumbin koks. Kshtu ndodhi n Prekaz t Drenics, ku u ngjall epopeja e Azem e Shote Galics, e Ahmet Delis e Qorr Ilazit. Kriminelt e Beogradit, me tr ato tanke e helikopter, me mitraloza e veshje speciale u kthyen me turp nga ofenziva e tyre "madhshtore" kundr nj familje t ndershme e patriote. Dhjetra polic, prej mse 700 sish, nuk u kthyen m kurr n kampet e tyre, q kohve t fundit kan mbir n Kosov kudo, si kpurdhat pas shiut. Po, djemt e Vatanit edhe kt here u treguan armiqve se shqiptari, nuk duron t'i merret npr kmb nderi dhe dinjiteti. Ju, i treguat qetnikve se shqiptari duron shum, por kur zemrohet shqiptari, merr flak e zjarr edhe stralli. Edhe ju o vllezr kurbetgjinj, nuk qndruat indiferent ndaj ngjarjeve t Kosovs. Ju krkuat t ktheheni n familjet tuaja, t'u qndroni familjeve pran n ato dit t stuhishme. Ju erdht nga kurbeti, dhe kur erdht te pragu i shtpis, hienat fashiste ju urdhruan t ktheheshit prapa, ju qndruat me dit t tra npr stacionet e policis, npr stacionet e autobusve e t hekurudhave. N ditt e nett e gjata, kur Kosovn e kishte prfshir gjma e kur armiku kishte vn orn policore, ju nuk kishit se si t'i bindeshit urdhrit "stoj" t shovinistve. N pragun e shtpive tuaja, ju gjett vdekjen pa i par edhe njher voglusht, t cilt si zogjt e shqiponjs n erdhe, krkonin mbrojtje nga gjarpri helmues. Mbi ju ran breshri automatiksh, mbi ju, ra helmi i gjarprit shovinist serbomadh. Rrugt e qyteteve e t fshatrave tona u skuqn edhe nj her me gjakun e bijve m t mir t ksaj toke, u vaditn me gjakun e bijve m t shtrenjt, me gjakun m t ri. Gjaku juaj i pastr o shok dshmor, si thot knga popullore, "ra n tok me mbi prsri". O shok, mbi varret tuaja ende t shkrift, kto dit ra bora e par. Varret tuaja i mbuloi kjo bor, por nuk do t'i harroj kurr populli. Varret tuaja do t mbushen me lule. Pran tyre me grushtin lart, rinia dhe populli yn do t betohen "ja vdekje, ja liri". Varret tuaja si edhe deri m tani, bashk me gjelbrimin e born do t'i mbuloi edhe kujtimi i prhershm i popullit. Pushoni, o shok, pushoni t qet, se rat me nder. Pushoni t qet se hakun do t'ua marr populli. shtja pr t ciln rat, ju shok t dashur sht e drejt dhe patjetr do t triumfoj. Rrugn q filluat ju ne do ta vazhdojm. Prandaj pushoni, se nuk keni vdekur, n zemrat tona do t jeni gjithmon. Lavdi more trima, q rat pr atdhe! (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 5)

169

6-6. KONGRESI I FITOREVE

Nga Mehmet Hajrizi N nj atmosfer t zjarrt revolucionare e festive, nga 1 gjer m 7 nntor, n Tiran, zhvilloi punimet me sukses t plot Kongresi i 8-t i Partis s Puns t Shqipris. Ky Kongres u mbajt n jubileun e lavdishm t 40 vjetorit t lindjes s Partis dhe bashk me t prbjn dy ngjarje t mdha historike, pr popullin shqiptar dhe pr Partin e saj heroike t Puns. Dyzet vjet jete t PPSH jan dyzet vjet luftrash e fitoresh t parreshtura t Shqipris, nn udhheqjen e Partis dhe shokut Enver Hoxha, n luftn Nacionallirimtare, n revolucionin socialist, ndrtimin e nj jete t lumtur socialiste, n mbrojtjen e pashembullt t marksizm-leninizmit fitimtar nga sulmet e poshtra q i q i kan br e i bjn atij forcat e errta imperialiste e revizioniste n bot dhe n forcimin e vazhdueshm t pavarsis e t Sovranitetit t Shqipris socialiste dhe aftsive t saj mbrojtse. Raportet q ka mbajtur n tet Kongreset udhheqsi i lavdishm i Partis dhe i popullit shqiptar, shoku Enver Hoxha jan nj sintez e gjall shkencore marksisteleniniste e gjith ktyre luftrave heroike dhe e fitoreve madhshtore q gzon sot Shqipria socialiste. N Kongresin e 8-t t Partis dhe n jubileun e saj t madh, klasa puntore n Shqipri, fshatarsia kooperativiste, intelegjence dhe gjith punonjsit, erdhn duarplot dhe ball lart, me fitore t reja madhshtore n t gjitha fushat. Megjith vshtirsit e papritura q shkaktoi trmeti i 15 prillit 1979 megjith bllokadn e egr imperialistorevizioniste dhe krizn e papar ekonomike q e ka mbrthyer botn prreth saj, Shqipria socialiste me forcat e veta materiale e njerzore realizoi plotsisht objektivat themelore, t prcaktuara n kongresin e 7-t historik t PPSH pr zhvillimin e ekonomis dhe kulturs. Raporti q mbajti Sekretari i Par i KQ t PPSH, shoku Enver Hoxha n Kongres prbn nj sintez dhe bilans t fitoreve t arritura n Shqipri dhe njkohsisht nj program madhshtor pune e lufte, pr t ardhmen akoma m t lumtur t Shqipris socialiste. N kohn kur gjith botn kapitalisto-revizioniste e ka mbrthyer kriza e gjithanshme ekonomike e politike e manifestuar me plag t pashrueshme, q jan br bashkudhtare t paevitueshme t sistemit kapitalisto-revizionist gjer n vdekje, Shqipria socialiste e Enver Hoxhs marshon e sigurt nga fitorja n fitore drejt majave m t larta n rrugn socialiste; me nj ekonomi stabile dhe t fort, komplekse pa kriza, pa rnie prodhimi, pa borxhe t jashtme e t brendshme, pa ngritje mimesh e papunsi, me nj kultur kombtare e t pastr e t pasur dhe me nj gjendje t shndosh politike. N unitet m t fuqishm se kurr rreth Partis dhe KQ t saj me shokun Enver Hoxha n krye, masat punonjse jan gati t realizojn nj pr nj t gjitha objektivat, q prcaktoi Kongresi i 8-t, si pr zhvillimin e ekonomis e t kulturs ashtu edhe n prgaditjen e gadishmrin e vazhdueshme pr t'i derdhur plumba n goj, kujtdo q guxon t prek sadopak Shqiprin e kuqe t Partis s lavdishme t puns e t popullit ushtar. Direktivat q miratoi Kongresi pr planin e 7-t pesvjecar, t zhvillimit t ekonomis e t kulturs, prbjn nj program t madh lufte e pune pr gjith masat punonjse n Shqipri i cili do t oj akoma m lart Shqiprin, ksaj radhe t mbshtetur plotsisht dhe vetm n forcat e veta, pa asnj ndihm e kredi nga jasht. Garanci e sigurt e ktij plani pesvjear, e realizimit t tij, i cili bn sa katr 170

pesvjear t marr s bashku (1951-1971) sht vija e drejt marksiste-leniniste, baza materiale e teknike q ka sot Shqipria, mobilizmi revolucionar dhe vendosmria e tyre pr t'i br realitet patjetr kto objektiva. N raportin e KQ dhe n diskutimet q u zhvilluan n Kongres, iu b nj analiz politiks s jashtme q ka zbatuar Partia dhe shteti shqiptar si dhe u prcaktua ajo pr periudhn e ardhshme. Shqipria Socialiste ndjek nj politik t jashtme e t brendshme parimore, pa luhatje dhe thellsisht marksiste-leniniste. Shqipria nuk sht, nuk ka qen dhe nuk do t jet kurr e izoluar nga bota, si mundohen t trillojn armiqt e saj, armiqt e socializmit e t marksizm-leninizmit. Shqipria sot ka lidhje diplomatike, tregtare e kulturore me afro 100 vende t bots. Shqipria Socialiste ka sot miq t shumt n t gjitha kontinentet e rruzullit toksor dhe numri i tyre po shtohet vazhdimisht. Prestigji i saj sot sht m i lart se kurr m par dhe sht n ngjitje t vazhdueshme. Shqiprin e duan dhe e respektojn t gjitha vendet dhe shtetet prparimtare, proletariati ndrkombtar dhe popujt e bots, partit e vrteta marksiste-leniniste dhe njerzit prparimtar e revolucionar kudo n bot. Kongresi i 8-t i Partis, ka edhe nj rndsi t madhe ndrkombtare pr zhvillimin e lvizjes marksiste-leninste dhe forcimin e unitetit t saj internacionalist. E izoluar, si ka thn shoku Enver Hoxha: "me vetdije Shqipria sht vetm nga imperialist, fashist e revizionist q bjn do prpjekje pr ta mbytur zrin e saj, pr ta zhdukur edhe socializmin e vrtet". N Kongres u tha edhe nj her qart se Shqipria dshiron t ket lidhje e marrdhnie t mira, me t gjitha ato vende q ia duan t mirn asaj dhe kan nj qndrim korrekt n kto marrdhnie. Nga kto parime Shqipria sht udhhequr edhe n marrdhniet me Jugosllavin. Por udhheqja jugosllave si po duket e shtrnguar nga klani serbomadh, q shum nga frenjt e qerres udhheqse jugosllave, i ka futur n dor, n prpjekje pr t gjetur nj fajtor t paqen, jasht Jugosllavis, pr gjendjen serioze t krijuar n Kosov, akuzuan Shqiprin pr gjoja ndrhyrje n pun t mbrendshme t Jugosllavis, pr nxitjen e demonstratave masive n Kosov etj., etj. Shqipria dhe Partia e Puns n fakt, n rrug marksiste-leniniste dhe n prputhje me normat ndrkombtare, si n t kaluarn edhe sot mbrojn t drejtat e ligjshme t popullit shqiptar n Kosov, Maqedoni e Mal t Zi, t cilat na jan mohuar e mbytur n gjak nga udhheqja jugosllave n prgjithsi dhe nga krert serbomdhenj n veanti. Qndrimi n Kongres i problemit t Kosovs dhe veanrisht fjala e shokut Enver Hoxha, patn jehon n do vatr shqiptare n Jugosllavi dhe erdhi si nj val e ngroht, n kt acar terrori fashist t vendosur mbi popullin ton martir. Nga ana tjetr klika serbomadhe e Beogradit, n shqetsim t ethshm vuri n lvizje forcat fashiste dhe u ngut ta quaj t "papranueshm" kt qndrim e t vazhdoj avazin e vjetr t akuzave kundr Shqipris, gati sa s'po fajsohet vet Enver Hoxha pr organizimin e protests q u b kto dit n Qendrn e Studentve n Prishtin. Kongresi i 8-t i PPSH, analizoi situatn ndrkombtare dhe zhvillimin e sotm botror, luftn e imperializmit e t socialimperializmit pr sundim botror, t borgjezis, revizionizmit e t reaksionit ndrkombtar, pr t mbajtur n shtypje e shfrytzim proletariatin dhe popujt dhe nga ana tjetr e proletariatit ndrkombtar dhe partive t tij marksiste-leniniste si dhe popujve pr lirimi kombtar e shoqror nga shtypsit e egr. PPSH duke i mbetur besnike gjithmon parimeve marksiste-leniniste prcaktoi n kt Kongres detyrat e saj dhe t RPS t Shqipris n luftn konsekuente kundr imperializmit me at amerikan n krye, socialimperializmit sovjetik, kundr shtypjes kombtare e racizmit si dhe n luftn e pamshirshme pr demaskimin e t gjitha varianteve t revizionizmit. 171

Si Raporti q mbajti shoku Enver Hoxha ashtu edhe t gjitha dokumentet tjera t Kongresit, shprehin vazhdimin konsekuent t vijs marksiste-leniniste t PPSH n kushtet aktuale t mbrendshme e t jashtme. Kongresi vrtetoi edhe nj her vendosmrin e PPSH pr t'i qndruar besnike marksizm-leninizmit dhe internacionalizmit proletar pa marr parasysh as shantazhet e presionet dhe as lajkat e buzqeshjet hipokrite t imperializmit e t socialimperializmit. Populli shqiptar, i madh e i vogl, nn udhheqjen e Partis s tij t lavdishme, n njrn dor kazmn dhe n tjetrn pushkn, ndrton e sigurt shoqrin e re socialiste dhe gjithnj me vigjilenc sht i gatshm t'i mbroj nga do sulm, ngado q t'i vij, fitoret e tij, atdheun e tij t dashur socialist. Partia heroike e Puns e Shqipris, asnjher nuk sht prulur para asnj force dhe kurr, nuk do t prulet e nnshtrohet para askujt. Kongresi i 8-t i PPSH ishte nj manifestim i unitetit q ekziston n radht e Partis dhe t t gjith popullit rreth saj. Shprehje konkrete e ktij uniteti dhe entuziazmi e atmosfers q prshkoi salln gjat gjith Kongresit, sht mobilizmi i klass puntore, i fshatarsis kooperativiste dhe intelegjencies popullore si dhe gjith popullit, t cilt jan t gatshm, q me guxim dhe heroizm revolucionar, t bjn realitet me forcat dhe mundsit e veta, gjith objektivat q parashtroi Kongresi historik i Partis sokolesh t Puns, t oj prpara zhvillimin ekonomik dhe shoqror t Shqipris socialiste. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 6)

6-7. SHOKU ENVER HOXHA PR KOSOVN

PJES NGA FJALA E MBAJTUR N KONGRESIN E 8-t T PPSH N marrdhniet tona me Jugosllavin ne jemi nisur e nisemi nga fakti se popujt tan jetojn prej shekujsh njri pran tjetrit, se fatet historike shpesh kan qen t prbashkta, se kur pushtuesit e huaj kan sulmuar njrin nuk e kan kursyer as tjetrin. Kto na kan br e na bjn q me Jugosllavin, pavarsisht nga kontradiktat ideologjike e politike q kan ekzistuar dhe ekzistojn ndrmjet dy vendeve e q tashm jan t njohura botrisht, pavarsisht nga polemika ideologjike q sht zhvilluar e zhvillohet nga t dy palt, t krkojm gjithnj t rrojm n paqe e n fqinjsi t mir, pa ndrhyr n punt e brendshme t njri-tjetrit dhe duke respektuar t drejtat e secilit. Politika e Shqipris socialiste ndaj Jugosllavis ka qen kurdoher konstante, e pandryshuar n bazat dhe n parimet e saj. N qoft se n marrdhniet shqiptarojugosllave ka pasur ulje e ngritje, prmirsime e acarime, kjo ka ndodhur jo pr fajin ton, por pr fajin e qarqeve drejtuese jugosllave. Edhe keqsimi i tanishm n marrdhniet midis RPS t Shqipris dhe RSF t Jugosllavis sht pasoj e veprimeve shoviniste t autoriteteve t Beogradit ndaj popullsis s Kosovs dhe e nxitjes nga ana e tyre t nj fushate t re armiqsore kundr vendit ton. Pr sa i prket Republiks Popullore Socialiste t Shqipris qndrimet dhe sjellja e jugosllavve ndaj saj nuk do ta lkundin at nga parimet, nuk do ta bjn t ndryshoj rrug. Ajo dshiron q marrdhniet shtetrore n fusha t ndryshme ndrmjet dy vendeve t zhvillohen normalisht. Por kjo do t varet nga qndrimi i Jugosllavis ndaj Shqipris socialiste dhe nga trajtimi q do t'u bhet shqiptarve t Kosovs e t viseve t tjera n Jugosllavi. Problemi i shqiptarve q jetojn n tokat e tyre n Jugosllavi, nuk sht problem i nj minoriteti, i ardhur apo i vendosur diku n nj zon vakuum si emigracion ekonomik, as i shkaktuar nga dyndja e Perandoris Osmane dhe as nga rritja e natyrshme demografike e shqiptarve q shqetson Maltust e rinj serbomdhenj. 172

Shqiptart n Jugosllavi prbjn nj etni, nj popull t formuar n shekuj, q ka historin, gjuhn, kulturn e vet, nj popull autokton, t cilin, si dihet, e coptuan dhe e shkputn nga mmdheu i vet fuqit e mdha imperialiste dhe ia aneksuan Jugosllavis. Kt askush nuk mund ta fsheh. do interpretim tjetr sht arbitrar, sht nj falsifikim i rnd e i dmshm i historis. Mmdheun e etnis shqiptare populli shqiptar nuk ua la as pushtuesve fashist, as kurrkujt tjetr q ta prcaktonte. Shqiptart kan luftuar pa pushim e n shekuj kundr armiqve t egr e shum m t mdhenj n numr pr t mbrojtur identitetin kombtar dhe vet ekzistencn e tyre. N t gjitha kto luftra, si n humbje dhe n fitore, n vitet e gjata t robris, n tr historin e tij, populli shqiptar nuk i humbi asnjher vetqenien dhe vetdijen e tij kombtare, kompaktsin dhe unitetin e tij. N do rrethan ai i ka manifestuar ato me nj vitalitet t jashtzakonshm e shembullor. Perandorit dhe fuqit e mdha nuk e zhdukn dot etnin kompakte t shqiptarve, as nuk mundn ta asimilonin, t'i ndrronin kulturn, gjuhn, , doket dhe zakonet. Kt e vrteton vet ekzistenca e popullit shqiptar. Historia tregon se, pa asnj prkrahje nga fuqi t huaja, t cilat i ka pasur kurdoher kundr, ai ka luftuar me sukses pr lirin e kombit dhe pr kompaktsin e tij, pr mbrojtjen e pavarsis si shtet sovran, t kulturs s tij dhe t t drejtave t veta t natyrshme e t ligjshme. Kurdoher vetm lufta dhe gjaku i tij i derdhur kan br q t arrihej fitorja. N Luftn e Dyt Botrore populli shqiptar dhe popujt e Jugosllavis luftuan s toku e n aleanc t ngusht armsh kundr pushtuesve fashist italian e gjerman. Edhe shqiptart q jetonin n Jugosllavi, luftuan me heroizm tok me ne dhe me t gjith popujt e Jugosllavis kundr t njjtve armiq. Jo vetm luftuan s toku, por Ushtria jon Nacionallirimtare u shkoi n ndihm partizanve jugosllav e vllezrve kosovar dhe n tokat e tyre derdhi gjakun e bijve e t bijave t popullit shqiptar. Ne vepruam si na msonte Partia Komuniste Shqipris, me ndrgjegje e me frym t lart internacionaliste. Ne mendonim se kshtu do t fitohej liria nga popujt e t dy vendeve tona, do t zhdukej robria dhe do t ndreqeshin gabimet tragjike t historis s kaluar. Ne besonim se pas fitores do gj do t zgjidhej n rrugn marksiste-leniniste. Garanci pr kt ishin partit komuniste q udhhiqnin Luftn Nacionallirimtare n t dy vendet. Por bindja jon te "komunizmi dhe internacionalizmi" i udhheqsve jugosllav, besimi te fjalt e tyre nuk u vrtetuan. N fakt, udhheqja e Partis Komuniste t Jugosllavis nuk shikoi kurr drejt e n rrug marksiste-leniniste shtjen e s ardhmes s shqiptarve n Jugosllavi, prandaj edhe do ta zgjidhte, si e zgjidhi gabim e shtrembr, n rrug nacionaliste e shoviniste, plotsisht antimarksiste. Zgjidhja e gabuar e ksaj shtjeje t madhe parimore filloi q n mbledhjen e dyt t Kshillit Antifashist Nacionallirimtar t Jugosllavis, mbajtur n Jajce n nntor t vitit 1943, ku viset shqiptare n Jugosllavi u prdorn si nj mjet pr t rregulluar prmasat toksore e t popullsis s republikave t Federats, veanrisht t Serbis, t Maqedonis dhe t Malit t Zi. E ardhmja e shqiptarve t Jugosllavis u vendos a priori nga lart, pa aprovimin dhe vetvendosjen e popullit shqiptar t Kosovs dhe t viseve t tjera shqiptare n Jugosllavi dhe pa as m t voglin konsultim me aleaten e popujve t Jugosllavis, e interesuar drejtprsdrejti n kt shtje, Shqiprin popullore. Udhheqja e Partis Komuniste t Jugosllavis, n kundrshtim me politikn e barazis nacionale t shpallur n mbledhjen e dyt t AVNOJ-it, shkeli pa t drejt vullnetin e shqiptarve n Jugosllavi, t shprehur n mbledhjen themelvnse t Konferencs s Par t Kshillit Nacionallirimtar pr Kosovn dhe Metohin, mbajtur n Bujan m 31 dhjetor 1943 deri m 2 janar 1944, q ishte n prputhje t plot me t drejtn e vetvendosjes deri n shkputje t popujve q 173

prbnin Jugosllavin dhe q ishte prcaktuar n dokumentet themelore t Partis Komuniste e t Lvizjes Nacionallirimtare Jugosllave. Pr sa i prket konsultimit me Shqiprin popullore pr zgjidhjen e ktij problemi historik, udhheqja jugosllave e quante a priori t panevojshm. Ajo ishte kundr nj konsultimi t till, pse e dinte q nj diskutim parimor, marksist-leninist e miqsor ndrmjet udhheqjeve t t dy vendeve tona, duke marr parasysh edhe vullnetin e lir t shqiptarve q banonin n trojet e tyre n Jugosllavi, do t onte n nj zgjidhje t drejt dhe jo shovinisto-arbitrare e nacionaliste, si ajo q ndrmori udhheqja jugosllave. Pas lufts, n vitin 1946, nj delegacion i vendit ton, q kryesoja un, bri vizitn e par zyrtare n Jugosllavi. N bisedimet q u zhvilluan me kt rast me Titon, ky krkoi t dinte se 'mendoja un pr zgjidhjen e shtjes s Kosovs dhe t viseve t tjera shqiptare n Jugosllavi. Un i shpreha mendimin e pals shqiptare se Kosova dhe viset e tjera t banuara nga shqiptart i prkasin Shqipris dhe duhet t'i kthehen ksaj. Shqiptart luftuan q t ket nj Shqipri t lir e sovrane, s cils tani duhet t'i bashkohen edhe viset shqiptare t Jugosllavis. Presidenti Tito u prgjigj: Jam dakord me pikpamjen tuaj, por tash pr tash nuk mund ta bjm dot kt gj, sepse serbt nuk do t na kuptojn. Ky premtim zyrtar i Titos pr kt problem t madh e parimor nuk u shoqrua me asnj veprim t mtejshm nga ana e jugosllavve. do gj ishte mashtrim nga ana e tyre. N zgjidhjen e gabuar n Jajce, n coptimin e tokave shqiptare dhe n mohimin e shprehjes s vullnetit t lir t shqiptarve qndron gabimi themelor, me karakter nacionalist e shovinist, i udhheqjes jugosllave q u pasua nga gabime t tjera po aq t rnda n lidhje me t drejtat e ligjshme e t natyrshme t shqiptarve, t cilt akuzohen tani nga serbomdhenjt si shovinist, nacionalist e irredentist. N kt zgjidhje shum t gabuar dhe antileniniste t shtjes nacionale n Jugosllavi dhe sidomos t entitetit shqiptar prej afro 2 milion banorsh, gati sa gjith popullsia e Republiks Popullore Socialiste t Shqipris, e kan burimin ngjarjet e kohve t fundit n Kosov dhe n viset e tjera shqiptare n Jugosllavi. Shovinizmi serb, malazez e ai maqedonas, q n fillim ndoqi ndaj shqiptarve nj politik nacionaliste t egr, shtypse e diskriminuese, n t gjitha drejtimet, n arsim, n kultur, n ekonomi etj. Edhe n periudhn kur ndrmjet vendit ton e Jugosllavis dhe t dy partive kishte marrdhnie t mira, problemi i shqiptarve n Jugosllavi ishte nj gjyle hekuri n kmbt e jugosllavve. Krkesat e paknaqsit e shqiptarve as nuk shqyrtoheshin, as nuk zgjidheshin politikisht n rrugn e mirkuptimit, por me dhun, me masa t egra administrative. Shqiptart akuzoheshin pr nacionalizm dhe kjo bhej pr t fshehur shovinizmin dhe nacionalizmin serb. Asgj nuk mund t'i mbuloj e t'i justifikoj raprezaljet e prgjakshme kundr shqiptarve m 1945, m 1968 e prsri m 1981, diskriminimin e tyre, lnien n varfri, shtypjen nacionale, mohimet e dallimet e mdha n fushn e arsimit dhe t kulturs. Rnia n fatkeqsi e grupit serbomadh t Rankoviit, n vitin 1966, e m von e grupit tjetr serbomadh t Nikeziit, shnojn periudhn e demagogjis politike t titistve ndaj Kosovs dhe kosovarve. Nevoja pr balancimin e forcave t ndryshme brenda Federats, oi n njfar rishikimi formal t statusit t Kosovs, e cila nga krahin e thjesht e Serbis, u emrtua krahin autonome e saj. Me dashje ose pa dashje t serbve, kjo situat e re u dha mundsi shqiptarve n Jugosllavi, dhe sidomos kosovarve, t zgjeronin arsimin, t ngrinin Universitetin e Prishtins, t zhvillonin kulturn, t msonin historin e popullit t tyre, t vendosnin kontakte dhe marrdhnie arsimore-kulturore dhe ekonomike me Shqiprin, n baz t 174

ligjeve t Federats dhe t marrveshjeve zyrtare midis RPSSH dhe RFSJ. Por baza ekonomike e Krahins Autonome Socialiste t Kosovs mbeti prsri shum e dobt, u la pas dore. Pasurit e saj prsri u shfrytzuan pa skrupull nga republikat e tjera t Federats, sidomos nga Serbia. T gjitha zgjidhjet q u paraqitn me buj t madhe gjat ksaj periudhe ishin t shplara, koniunkturale e t dobishme pr Beogradin dhe Shkupin. Sipas rastit, pa u thn haptazi, ato konsideroheshin ose si "lshime oportuniste t Titos", si ndodhte me serbt, ose si "fitore t arritura n saj t Titos", si trumbetoheshin nga udhheqs shqiptar t Krahins Autonome Socialiste t Kosovs. Ndrsa masat e shqiptarve nuk patn shum iluzione, pasi ajo ka u jepej ishte nj gj fare e vogl prpara t drejtave t mdha q u ishin mohuar e rrmbyer. Ngjarjet q kan ndodhur pas vdekjes s Titos, kan treguar se sa gabim e n 'rrug antimarksiste ishte zgjidhur shtja nacionale n Jugosllavi dhe veanrisht shtja e shqiptarve. Krkesave t tyre t ligjshme brenda Kushtetuts iu dha nj grusht i rnd dhe i prgjakshm nga ana e udhheqjes shoviniste serbe dhe e t gjith udhheqjes jugosllave pas demonstratave q u bn n Kosov, n mars e prill t ktij viti. Tani, m shum se kurdoher tjetr, mbi kosovart dhe mbi gjith shqiptart n Jugosllavi prve gjendjes ekonomike t mjeruar, rndon edhe shtypja e egr nacionale. Mbi ta sht vendosur ligji i terrorit, sht derdhur policia dhe ushtria serbe, burgjet jan mbushur plot me t rinj e t reja. Masat q jan marr e po merren, shkojn jo vetm drejt zhdukjes s do t drejte t ligjshme e t atyre pak prfitimeve q u dukn n zhvillimin e arsimit e t kulturs, por edhe drejt shkombtarizimit t shqiptarve n Jugosllavi. Dhe kjo bhet nga ata q pretendojn se respektojn dokumentet e Konferencs s Helsinkit mbi lirit e t drejtat e njeriut. Opinioni botror duhet t mos qndroj indiferent, por t alarmohet pr kt gjendje dramatike t popullsis shqiptare n Jugosllavi. 'krkuan, n fund t fundit, shqiptart n demonstratat masive q u zhvilluan n qytete e fshatra t ndryshme n Kosov? Shqiptart n Jugosllavi m se nj her, me demonstrata paqsore dhe pa demonstrata, kan, krkuar q gjendja e tyre kushtetuese, ekonomike dhe socialkulturore t ndreqej, t vihej n rrug t drejt brenda ligjeve t Federats, ata krkuan t ken statusin e Republiks brenda RFSJ. Ata, nuk krkuan as shkputjen nga Federata, as bashkimin me Shqiprin. Por krkesave t drejta e t ligjshme t studentve, puntorve, fshatarve e intelektualve kosovar as ua vuri veshin kush. Jo vetm kaq, por ata, si edhe her t tjera kur. kan paraqitur krkesa t tilla t ligjshme e t drejta, u cilsuan si nacionalist, u persekutuan dhe u mbytn n gjak. Por a mund t zgjidhen kshtu kto probleme n kohn ton? Kurrsesi. sht e pamundur t mbahet n varfri e n mjerim nj popull, toka e t cilit sht e begat dhe grabitet nga t tjert. sht e pamundur t mbash nn frikn e tankeve e t bajonetave nj popull trim si shqiptart. sht e pamundur ta shtrembrosh ose ta zhduksh historin dhe kulturn e tij t lasht. sht e pamundur t'ia zhduksh ndjenjn patriotike dhe dashurin pr mmdheun. Po t ecet n rrugn q ka zgjedhur dhe po ndjek udhheqja e sotme jugosllave, kundrshtimet e shqiptarve do t vazhdojn, do t rriten dhe do t acarohen akoma m shum. Vetm nj zgjidhje e menduar mir e shtjes nacionale, pa pasione nga t dy palt, nj zgjidhje q t pranohet e t aprovohet nga populli i Kosovs, e likuidon kt situat shum t ndrlikuar, t ciln e kan krijuar jo kosovart, por shovinizmi serbomadh. Kosovart dhan zgjidhjen m t drejt e m t prshtatshme n kto situata t vshtira pr Jugosllavin dhe pr veten e tyre. Krkesa pr t'i njohur Kosovs statusin e Republiks brenda Federats sht nj krkes e drejt, ajo nuk e cenon ekzistencn e Federats. Krert serb e jugosllav, n vend q t arsyetonin, drguan tanket, gjakosn 175

popullin dhe tash po zhvillojn n shkall t gjer t famshmin diferencim, domethn hetimin policor: kush ishte pro e kush kundr demonstratave. Kjo mnyr veprimi, m par me terror, pastaj gjoja me diferencim, do t thot t prpiqesh t friksosh masat, q nuk friksohen, t zhduksh patriotizmin, q nuk zhduket, t kesh iluzionin se ke qetsuar gjendjen, por ngjallur mrin dhe zemrimin, t mendosh se ke sjell njerz t besuar n pushtet, t cilin e ke spastruar nga nacionalistt etj., por ke hedhur t gjith popullin n rezistenc t heshtur, q nesr m me forc do ta ngrej zrin kundr mizorive q po i bhen. Kt situat s'duan ta kuptojn udhheqsit jugosllav. Pse ne i themi hapur kto t vrteta dhe krkojm q problemi i Kosovs dhe i gjith shqiptarve n Jugosllavi, i zgjidhur gabim, t ristudiohet me gjakftohtsi dhe t mos shkohet n dhun e n terror, pse krkojm t'u jepet fund persekutimeve dhe t lirohen nga burgjet djemt e vajzat kosovare, RPSSH e akuzojn se ndrhyn n punt e brendshme t Jugosllavis, bile at e akuzojn se nxit turbullirat n Kosov e gjetk! Dhe si i nxit ajo kto turbullira? Nprmjet marrdhnieve arsimore e kulturore zyrtare. Shkohet deri atje sa t thuhet se RPSSH bn kauz t prbashkt me reaksionin politik shqiptar n mrgim, t cilin ne e kemi luftuar dhe e luftojm me t gjitha forcat tona. Asnjher Republika Popullore Socialiste e Shqipris nuk ka ndrhyr n punt e brendshme t Jugosllavis. E kundrta ka ndodhur. Revizionistt jugosllav komplotuan pr likuidimin e udhheqjes s Partis Komuniste t Shqipris dhe pr inkuadrimin e Shqipris n Federatn jugosllave si republik e shtat e saj, duke menduar q me kt zgjidhnin nj her e mir dhe n rrug aneksioniste e imperialiste problemin e gjith kombit shqiptar. Por kto komplote as u realizuan, as do t realizohen ndonjher. Shqipria s'sht e s'do t bhet kurr nj mjet rregullimi pr t qetsuar konfliktet e kontradiktat midis klaneve jugosllave. Ajo ka zot popullin e saj, nj popull plot vitalitet, trim dhe atdhedashs, q s'ka frik nga askush. Shqipria nuk ka br ndonjher rivendikime toksore ndaj Jugosllavis, asnj krkes pr rektifikim kufijsh nuk gjen n dokumentet e saj. Por, duke mbajtur kt qndrim, ne s'kemi mohuar dhe as do t mohojm kurr faktin se n Jugosllavi rron nj pjes e madhe e kombit dhe e popullit shqiptar. Ne kemi mbrojtur dhe do t mbrojm edhe n t ardhmen, me t gjitha forcat e n rrug marksiste-leniniste, t drejtat e ligjshme t vllezrve tan shqiptar matan kufirit dhe kjo nuk sht ndrhyrje n punt e brendshme t Jugosllavis. Kjo sht e drejta jon e pamohueshme. shtja e Kosovs sht nj tragjedi. Autoritetet jugosllave duhet t pushojn terrorin dhe persekutimet ndaj shqiptarve, t likuidojn shtypjen nacionale dhe t'u njohin atyre t gjitha t drejtat q u takojn. Pr zgjidhjen me drejtsi t problemeve ata duhet t bisedojn qetsisht, me gjakftohtsi dhe n barazi me popullsin shqiptare n Jugosllavi. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 7-9)

6-8. EDHE NJ AKT I POSHTR SHOVINIST

Nga Kadri Zeka Vargut t masave t egra q shovinistt serbomedhenj po ushtrojn ndaj popullit ton, iu shtua edhe nj akti i poshtr: n shum pjes t Kosovs, u pengua prcjellja e emisioneve t Radios dhe t Televizionit shqiptar. U vu kshtu n jet krkesa q kishte br para sa muajsh shovinisti me damk, Dushan Risti dhe antishqiptart e tjer t trbuar si ai. Shqipria Socialiste sht br sot, ylli ndriues n natn e zez borgjezorevizioniste. Ajo sht br sot e dashur dhe e respektuar pr t gjith popujt dhe 176

proletart e bots. Zri i Shqipris sht br zri i s vrtets, z q ngroh zemrat e t shtypurve dhe tmerron armiqt e popujve dhe t socializmit. Nprmjet emisioneve t Radiotelevizionit shqiptar, populli yn njihte realitetin e shklqyer t Shqipris socialiste, fitoret madhshtore q arrijn vllezrit tan, jetn e lir dhe t lumtur q bjn ata. Ato u bn shkoll e madhe pr edukimin e tij patriotik e komunist. Radiotelevizioni shqiptar, pr nj koh t shkurtr, hyri n shumicn e shtpive kosovare, u b i dashur pr t gjith njerzit e t gjitha profesioneve dhe moshave. Edhe ato familje q nuk kishin kushte pr t bler aparat televiziv, bn 'bn de siguruan disi mundsin q t shohin Televizionin shqiptar, siguruan dritaren, nga e cila shikonin botn e madhe t liris e socializmit... Krer t ndryshm shovinist e tradhtar, dikur deklaronin plot fodlluk se nuk kan nevoj t'i pengojn emisionet e Radiotelevizionit shqiptar dhe as q t'i pengojn njerzit q ta njohin realitetin shqiptar, t cilin e quanin t mjerueshm, e aq m pak flisnin kundr ktij realiteti, pasi si thoshin ata, ai nuk mund t ndikonte fare n opinionin n Jugosllavi. M von ata u detyrua t shprthenin fushat t papar shpifjesh e trillimesh kundr Shqipris dhe kur e pan q as kjo nuk u mjafton, se kshtu i nxirrrnin syt e vetvetes, ata u detyruan q n kto momente t vshtira krize q po kalojn, t hargjojn miliarda, pr t bler instalimet, me t cilat do t'i pengonin emisionet e Radiotelevizionit shqiptar. N kanalin e valve t Televizionit shqiptar, shovinistt vendosn perden e zez, n mnyr q njerzit tan t mos mund ta shohin diellin e liris, kurse n vend t tingujve gazmor t iftelis e grnets q i penguan ata, lshuan nj zhurm t bezdishme, q t ngjan n kuisjen e nj bishe q po jep shpirt. N kt mnyr, shovinistt duan ta ndajn e izolojn krejtsisht popullin ton nga bota q e rrethon dhe sidomos nga Shqipria Socialiste dhe kshtu t mbyllur brenda kafazit t tyre shovinist ta prpunojn at, ta zhveshin nga do frym patriotike e kombtare, ta shthurin e degjenerojn plotsisht. Por shovinistt serbomdhenj, edhe n kt rast i kan br gabim llogaritjet e tyre. Populli shqiptar n Kosov, Maqedoni, Serbi e Mal t Zi, nuk do t bhet kurr si duan ata. Ai e ka kuptuar t vrtetn, e ka gjetur rrugn e tij dhe nuk ka forc n bot q mund ta ndal n rrugn e liris dhe prparimit. Asnj perde nuk mund ta pengoj rrezatimin e diellit t liris, asnj zhurm e kuisje pre bishe nuk mund ta pengoj zrin e Atdheut. Populli yn thot: "Dielli me shosh nuk mund t mbulohet." (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 9)

6-9. I MBYTURI KAPET EDHE PR FEJE

Nga Hydajet Hyseni Pr qllimet e tyre t errta antishqiptare, shovinistt jugosllav dhe tradhtart, po mundohen t shfrytzojn gjithnj e m shum edhe fen. Pr kt qllim, koht e fundit, krert m t lart t Serbis, Kosovs e Maqedonis, organizuan takime me personalitetet m t larta fetare dhe u munduan t'i fusin edhe ata n fushatn antishqiptare. N kt mnyr ata duan t'i mashtrojn besimtart e ndershm dhe ta prajn popullin ton q sht bashkuar si m par, pa dallim feje e bindjeje politike, n luft pr t drejta e liri. Nj fjal e urt thot: "I mbyturi kapet edhe pr nj fije kashte"..., kurse sot mund t thuhet: I mbyturi kapet edhe pr feje. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 9) 177

6-10. POET I MADH REVOLUCIONAR

N 70-VJETORIN E LINDJES S MIGJENIT Nga Berat Luzha Migjeni sht njri ndr shkrimtart tan kombtar, i cili me krijimtarin e tij letraro-artistike ka trhequr vmendjen e lexuesve dhe zgjon kurreshtjen pr njohjen gjithnj e m t mir t veprs s tij, pr njohjen e rrethanave politiko-shoqrore e ekonomike, n t cilat jetoi e veproi poeti. Shqipria e viteve 30-ta ishte mbytur n nj kriz t thell ekonomike e shoqrore. Ajo pak ekonomi e varfr po shkatrrohej vazhdimisht si pasoj e politiks antipopullore e antikombtare t regjimit satrap zogist dhe t deprtimit gjithnj e m shum t kapitalit t huaj. Nj varfri e papar deri ather e prfshiu tr vendin, gjendja n vend ishte kudo e nder. Bejlert, agallart, kleri, fajdegjinjt, borgjezia, tregtart e shtresat tjera t privilegjuara, shtypnin dhe shfrytzonin masat e varfra t qytetit e t fshatit. Mbi masat rndonte edhe rendi i egr policor, i cili ndshkonte e dnonte elementin prparimtar demokratik, q her pas here ngrinte zrin kundr ktij regjimi t urryer. Derisa regjimi n fuqi po kalbej gjithnj e m tepr, ishte Italia fashiste ajo q zinte pozita kye n ekonomin shqiptare, n arsimin e kulturn, duke prgatitur kshtu terrenin pr pushtimin e plot t Shqipris. Ideologjia fashiste si nj gjarpr i zi, mundohej t shtrihej n Shqipri dhe t helmonte shpirtrat e njerzve. Ndaj sistemit t egr shtyps e shfrytzues zogist ziente paknaqsia e masave, grumbullohej urrejtja e revolta si llav vullkani. N kto kushte lindi dhe u gjallrua lvizja antizogiste, antiimperialiste, lindi lvizja demokratike e puntore. N vitin 1935 shprtheu Kryengritja e Fierit, e cila nga regjimi u shtyp me zjarr e me hekur. N vitin 1936 u zhvillua greva e puntorve t nafts n Kuov (sot qyteti Stalin), demonstrata e buks n Kor, etj. N Shkodr kishin nisur t prhapeshin idet socialiste, u formuan celulat e para komuniste e n vitin 1936 u krijua grupi komunist i Shkodrs. N Kor kishte disa vite q vepronte Grupi Komunist i ktij qarku, i cili filloi botimin e gazets "Bota e re". Jasht vendit formohet Fronti Demokratik Nacional, filluan t botohen edhe organe prparimtare, demokratike e antizogiste brenda dhe jasht vendit. T rinjt komunist i vun vetes detyr t largonin rinin nga ndikimi i regjimit dhe i propagands shurdhuese t tij si dhe obskurantizmit fetar, t zhvillonin aktivitete masive kulturore-artistike, t prhapnin ndr ta idet socialiste, etj. Mjaft komunist dhe patriot vullnetar shkuan n Spanj, ku u radhitn n brigadat internacionale pr t mbrojtur Republikn Demokratike t Spanjs dhe pr t luftuar fashizmin, q si nj lugat po prgaditej t sulmonte popujt e Evrops dhe jasht saj. N rrethana t shtypjes e shfrytzimit nga njra an dhe t urrejtjes e revolts nga ana tjetr, n Shqipri n vitet e 30-ta, u zhvillua nj letrsi prparimtare. Kjo letrsi, duke mbajtur ann e popullit, sulmonte e demaskonte her hapur, her me simbolik, sistemin zogist me t gjitha strukturat sunduese dhe makinerin shtypse. Prfaqsuesi m n z i ksaj letrsie ishte padyshim Millosh Gjergj NikollaMigjeni. Ky shkrimtar, m s miri i prjetoi rrethanat e vshtira ekonomiko-shoqrore qpo kalonte populli, u njoh mir dhe u lidh me masat e gjera dhe krijimtarin e tij n poezi e proz ia dedikoi atyre. Migjenin e preokupuan problemet shoqrore, i mbronte t drejtat njerzore, shquhej pr nj pasion t zjarrt, pr zgjidhjen e tyre. 178

Sa ishte nxns n Manastir, ai mori ann e rretheve revolucionare t rinis. Nprmjet ktyre rretheve dhe nprmjet letrsis prparimtare q ai lexonte vazhdimisht, i riu Millosh erdhi n kontakt me vepra t njohura letrare dhe me idet e tyre, me vepra t realizmit socialist, me shtetin e Leninit e Stalinit. Sa qe msues, Migjeni njohu jetn e zymt dhe revoltuese t masave t qytetit e fshatit, keshtu q veprimtaria e tij letrare pasqyron kushtet e jets dhe gjendjen e vshtir t popullit. Migjenin pothuajse asnjher nuk e ka mbrthyer pesimizmi, por pezmatimi pr masat q shtypen e shfrytzohen. Ai dallon qart ndarjen klasore, dallon "t dobtit" pa pushtet nga "t fuqishmit" me pushtet, i ven kto klas prball njratjetrs. Dalja e Migjenit n arenn letrare, qe ngjarje me rndsi pr letrsin demokratike t kohs q i kundrvihej letrsis dekadente dhe asaj klerikale. N kundrshtim me rrymat letrare t deriathershme, q idealizonin t kaluarn apo idilizonin jetn e mjerueshme t popullit, Migjeni prqafoi metodn e realizmit, si drejtim m t prshtatshm t kohs, pr t pasqyruar jetn e popullit, pr t mbrojtur masat e gjra, pr t shprehur brengat, revoltn dhe aspiratat e tyre demokratike. N prgjithsi vepra e Migjenit kishte karakter luftarak pr kushtet q kalonte vendi. Arti sipas tij, ishte nj mjet pr pasqyrimin e jets e t shoqris, si nj nga format e shoqris njerzore Arti thot Migjeni, ka karakter shoqror dhe i shrben nj klase t caktuar n shoqrin e ndar me klasa. Realiteti i zymt feudalo-borgjez ishte nj burg pr poetin revolucionar. Migjeni nuk e ndjente veten t lir t shprehte at q i vlonte n shpirt. Ai ishte realist edhe pr rrezikun q do t'i sillte krijimtaria revolucionare dhe kt e shfaqte duke thn se: "dy armiq konkurronin t'i afronin qefinin e vdekjes", qeveria zogiste dhe tuberkulozi. Sepse jeta dhe veprimtaria e Migjenit lidheshin ngusht me lvizjen antizogiste dhe antiimperialiste n Shqipri, veanrisht me lvizjen puntore e komuniste. T rinjt prparimtar e njihnin Migjenin prmes shkrimeve t tij dhe prmes shokve, ndonjri prej t cilve, ishte inkuadruar n celulat e porsaformuara komuniste. Migjeni nuk hyri n ndonj celul, as m von n grupet komuniste, por me komunistt mbajti lidhje t ngushta. Ai me komunist shkmbente literatur revolucionare ilegale, kshtu q n kt koh, ai lexoi disa broshura q qarkullonin npr kto celula. Migjeni u shoqrua me shok, q ishin t dalluar, pr shtjen e atdheut e t popullit. Kshtu, ai pos t tjerve, u shoqrua me komunistt Vojo Kushi e Jordan Misja (sot heronj t popullit), pastaj me msuesit revolucionar Teufik Gjyli e Sknder Luarasi, me militantin revolucionar Selim Shpuza e t tjer. N qendr t veprs poetike t Migjenit sht tema e mjerimit, e atij mjerimi q vshtir prshkruhet. Duke shfryr dhembjen q i shkakton mjerimi poetit, ai vizaton pamje rrnqethse, jep portrete njerzish t mbrthyer nga nj trishtim i rnd. Poetin e rndonte hendeku i pabarazis shoqrore n rendin ekzistues, kontrasti i luksit t t pasurve dhe mjerimit t t varfrve. Krahas viktimave t tjera t padrejtsis njerzore, sht me interes paraqitja e figurs s puntorit, i cili, "punon, punon dit e nat, tue i vlue djersa n gjoks dhe n ball" dhe n fund si shprblim merr "vetm lek tre-katr dhe marsh". Tema e klass puntore do ta trheq Migjenin n shum krijime n poezi e proz. Puntori i Migjenit endet rrugve t qytetit t tij pa pun, "porsi kolegt e tij n Berlin e n London" dhe sht gati pr t shprthyer si nj "revolucion n miniatur". N botn e protagonistve t Migjenit, i cili me besnikri na jep tabllon e shoqris n sistemin zogist, na ipet figura e beut feudal, e agait fajdexhi, xhandarit e klerit hipokrit e injorant. Kjo kategori njerzish prbnin prfaqsuesit e shtresave e t 179

klasave t privilegjuara e sunduese, ndrsa n ann tjetr na ipet kategoria e njerzve t shtypur e t shfrytzuar q qonin nj jet t varft, n errsir e pasiguri pr t nesrmen, si jan: puntori i papun, lypsit, qirakt, fshatart e robruar nga regjimi, kleri dhe zakonet konzervatore etj. Puntort n ato pak fabrika e punishte q ekzistonin, punonin edhe nga 12 or n dit, me nj pag fare t vogl e me kushte t mjerueshme t puns. Si pasoj e rrnimit t ekonomis fshatare u prhap zia e buks. Gra e burra, fmij e pleq grumbulloheshin t uritur para dyerve t institucioneve shtetrore pr t krkuar pun dhe misr. T uriturit dhe lypsit e ndeshin rrugve, duke shtrir dorn pr nj lek apo nj kafshat buk. Zuri t shfaqej hapur plaga e zez dhe e shmtuar e prostitucionit. Fshatart rendnin n qytet pr t shitur krahun e puns, apo prodhimin e pakt t tyre me mim fare t ult. Varfria kishte prekur edhe disa shtresa shoqrore, si ishin zanatinjt, tregtart e vegjl dhe npunsit e kategoris s ult. Migjeni nuk arriti q krahas demaskimit t bots s vjetr, jerrjes s masks shoqris feudalo-borgjeze, t shprehte pohimin e bots s re, t bots socialiste. Vese, kt bot ai e ndjeu n qenjen e tij dhe besoi se ajo do t vinte edhe n atdheun e tij. Migjeni besonte se do t vinte "nj dit m e lumnueme" kur "kngt e pakndueme" do t shprthenin "pa frig e pa zori". Me diellin alegorik poeti aludonte n idet e Revolucionit Socialist t Tetorit, t cilat po prhapeshin gjithnj e m tepr edhe n Shqiprin e tij. Migjeni nuk ishte formuar plotsisht n botkuptimin e tij materialist e shkencor, ndrsa n Shqipri klasa puntore nuk ishte ngritur n nivelin e duhur nga ana ideologjike e organizative. Ksaj klase i mungonte partia, i mungonte pararoja revolucionare, e cila do t themelohej vetm pak vjet m von, pasi vdiq poeti. Mirpo, poeti nuk gjmonte nga dhembja pr t mjert, nuk i ankohej regjimit n fuqi, por shprthente fuqishm n revolt e urrejtje. Bllokimi i "Vargjeve t lira" nga cenzura e qeveris, nuk bri q autori i ksaj prmbledhje t revoltohet, e as q vepra e tij t mos njihej nga populli. Admiruesit e veprs s Migjenit, q ishin t shumt, i mblodhn shkrimet e tij n poezi e n proz q ishin t botuara n organet e shtypit, i daktilografuan e i shumzuan n kopje t reja dhe i shprndan dor m dor. Nj shprndarje t gjer patn veanrisht gjat Lufts Nacionallirimtare, kur u bn material i muar propagandistik ilegal. N fillim t vitit 1944, dual nj prmbledhje e poezive t poetit, por ajo u cenzurua nga autoritetet gjermane dhe kshtu bri q ajo t mos ket nj shprndarje t gjer. Vetm me lirimin e Shqipris dhe me ardhjen n fuqi t pushtetit popullor, vepra e Migjenit, gjeti tretmanin e merituar, n ball t letrsis shqipe. Ndrkaq, interesimi i masave t liruara pr figurn dhe veprn e poetit ishte i madh. Me kujdesin e Partis e t pushtetit popullor, n vitin 1956 u solln n Atdhe eshtrat e MIllosh Gjergj Nikolls, u nderuan ato dhe u vendosn n varrezat e dshmorve t popullit, n qytetin e tij t lindjes. Pr merita t jashtzakonshme n edukimin e gjeneratave, Migjeni u nderua me titullin e lart "Msues i popullit" dhe me "Urdhrin e liris" t shkalls s par. N qytetin e Shkodrs u hap shtpia e tij, ku u vendos material i muar nga jeta dhe krijimtaria e poetit. Me emrin e tij u emruan shkolla, ndrmarrje, institucione kulturore, rrug, pastaj grupe amatore e profesionale letrare e artistike etj. Poett i kushtuan vargje, kompozitort kng, piktort e skulptort bn portrete, buste e prmendore t tij. Her pas here, e sidomos n raste jubilare, mbi varrin e tij bhen homazhe me lule t freskta, organizohen mbrmje letrare e konferenca prkujtimore, sesione shkencore dhe dalin botime me vepra t tij apo rreth krijimtaris s tij. N 180

Shqipri pr do vjet organizohen manifestime t tilla, e ndrsa n Kosov nuk organizohet asnj lloj manifestimi pr Migjenin, e as pr ndonj poet shqiptar. Migjeni pr ne ka mbetur kurdoher i ri. Ai si ka thn prof. Vehbi Bala: "nuk krkoi lavdin, por lavdia e ndoqi pas". Migjeni mbetet nj poet revolucionar i shquar, dhe msues prparimtar q talentin e tij, e vuri n shrbim t popullit, t demokracis e prparimit shoqror. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 10-11)

6-11. SHQIPJA E FURTUNS

Nga Ismail Syla Ti e deshe jetn, tokn, njerzit, pranvern ndrrat t'i skuqi dielli i zjarrt jugor, Tuf rrezesh t arta, miliona margaritar Shndriste n syrin tnd ylli mngjesor. Udha e drits vinte thellsive shekullore, Shtrihej kalldrmave t eshtrave t gjakut, Mngjeset e ndritura i zinte nata mejgullore, Terri i zi, kuqedra, sfid i bnin agut. At dit hidhej vallja fluturim shqiponjash, Nn qiellin e egrsuar, nga errat e t ftohtit veri. Mes tyre vallen e hodhe sup m sup si malet Krenar i patundur si lisi n stuhi. Veriu mes prillit derdhte suferin, Akull e breshr mbi lulet e njoma, Q toka e shqipeve t mos ket tjetr stin Q t thahet blerimi, t zhduket aroma. Vallja e shqiponjave e rnd at dit hidhej Zemra strall shkreptinte vettim Prflakej horizonti, qielli i turbullt ndizej, Marshimi i shqipeve gjmonte bubullim. N do rrebesh ka fluturim shqiponjash Dhe fluturimet hapin, shtigjet e liris Varganit i shkputet nj shqipe, bie, Edhe nj gur kshtjells, nj emr pavdeksie. N do sitn moj shqipe ndrra t mbeti nj, Sa vjeshta, sa dimra t argasn rinin, Ta thyen buzqeshjen, endrrn ta trazuan Dhe pr pranvern, ta rritn dashurin. Jasht kuiste veriu, zemra merrte plag, Pranvera, ndrr, vegim i bukur ishte, Dallndyshet fluturonin, kudo drit e ag, 181

Ti ndrroje n dimr, ndrra e re kishte. Buzqeshja jote-lule, karafil, Zbukurues i ksaj toke me zjarre N ballin flamur-plag trndafil, Ti pishtar i ndezur n nett kosovare. Dhe toks sate q aq shum e deshe Me strall, plisa t bardh, shqipe e z bilbili N male, legjenda, krisma, rrebeshe, Nj gurr gjaku i fale at dit prilli. Shum heret rinia t'u thye o vlla, Dhe ike mbi krah shqiponjash fluturim, Qiellit t prskuqur, stuhi vettimash, Vezullim yjesh, lulkuqe, shkmbi, drit, agim. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 11)

6-12. RINIA IME

Nga Ismail Syla Rinia ime ngjyr bozhuri, Rini e kuqe si flamuri. Rinia ime zemr-zjarrta E pamposhtur n barrikada. Rinia ime lule e rrall, Lule e bukur me yll n ball. Rinia ime heroikja sht e jotja Republika.

6-13. DY YJEVE T PASHUARA

(Bule Naipit dhe Persefoni Kokdhims) Nga Tueta Hadri elt si lule behari, O ju bija, shqiptari, O ju yje t pashuara, Motrat tona t paharruara. Luftuat si ju kish hije O shqiponja Shqiprie, Ishit lule, mbett lule, Lule Perso, lule Bule. 182

Sot pr ju kndojm, Emrat tuaj lart i ojm, O trime guximtare, O shqiponja, shqiptare. Shembulli juaj na frymzon Na rrit zemrat, na forcon, Edhe ju jeni n luftn ton, Rruga juaj, sht rruga jon.

6-14. KOSOV
Kosov, fole shqiponjash N pranga e lidhur, Kshtjell e trimave Npr luftra e rritur. Kosov, me shekuj n robri Me shekuj rnkim, Sulme, shfarosje, beteja, Por jo kurr nnshtrim. Lumja ti, moj nn Kosov, Lumja ti pr ata trima, Lum pr Shota e Azema Lum pr Isa Boletina. Lumja ti, pr Bac Bajramin, Pr Eminin e Ganimeten, Lum pr yjet e ksaj pranvere Q ty o nn, ta faln jetn. Lumja ti moj nn Kosov Pr djem e vajza q ti ke, Lum pr lulet tua t kuqe Q luftojn pr nj dit t re. Eja moj pranver e kuqe, Q t lulzoj Kosova ime, Eja dit e ndrruar me shekuj, Fal t qoft, rinia ime. 6-15. KOSOVAR DHE KOSOVARE (Tekst pr kng) Nga Hydajet Hyseni Kosovar dhe kosovare, T ngritemi ne pr liri, T lidhemi me bes shqiptare 183

Pran flamurit kuq e zi. T'i ngrem grushtat prsri; M mir vdekje se robri Posht robria, shovinizmi! Rroft liria e komunizmi! Kosovar dhe kosovare Puntor, student fshatar Pran flamurit proletar! Ja fitojm n liri, Ja se bhemi shkrumb e hi. Posht robria e shovinizmi! Rroft liria e komunizmi! ((LIRIA, dhjetor 1981, faqe 11)

6-16. Demagogjia nuk mund ta mbuloj dhunn dhe terrorin

Nga Nezir Myrtaj Kto koht e fundit n shtyp, radio, televizion u shkrua dhe u fol me t madhe pr "aksionet e shumta punuese" q u organizuan me pjesmarrjen e njsive t armats dhe policis s ardhur n Kosov, nga vise t ndryshme t Jugosllavis. Artikuj, shnime e reportazhe t shumt, ngritn n qiell rndsin e madhe t ktyre "aksioneve" pr forcimin e dashuris dhe unitetit n mes rinis son dhe njsive t ushtris e policis, pr farktimin e harmonis dhe bashkjetess n mes tyre, pr forcimin e bashkimit n mes tyre etj., etj. Gati sa nuk thuhet se kto njsi nuk kan ardhur ktu pr tjetr, por pr t ndrtuar rrug dhe ura, pr t hapur kanale e pr t ndrtuar ujsjellsa, pr t rregulluar oborret e shkollave e fabrikave tona, pr t pyllzuar malet tona... Me ann e ktyre rasteve qesharake, shovinistt serbomdhenj po mundohen ta gnjejn e mashtrojn opinionin n Kosov dhe jasht saj. Edhe me kt rast shovinistt, po mashtrojn vetveten, kur po mendojn se njerzit jan aq naiv sa t gnjehen aq kollaj dhe t han gjelln bajate q u servir kuzhina propagandistike e serbomdhenjve. Se cili sht misioni dhe qllimi i vrtet i njsive t huaja policore e ushtarake, tani e din mir edhe njerzit jasht Kosovs, dhe e dim mir sidomos ne, kosovart, q pr muaj t tr po i ekspozohemi dhuns dhe terrorit t tyre fashist. Populli yn ia ka par me syt e tij hijenat e Beogradit si i masakruan, rrahn, poshtruan e plakitn studentt tan t pambrojtur, si qlluan me bomba, snajper e automatik mbi trupat e njom t motrave e vllezrve tan, si i ngritn kapakt e tankseve dhe qlluan mbi fmijt tan, si i qlluan dhe i torturuan edhe t plagosurit, si rrahn dhe poshtruan njerzit e pafajshm, vetm e vetm pse ishin shqiptar... Ai ka par kta kriminel, si lvronin varrezat me tanke, si i sulmonin njerzit n shtpit e tyre me tanke e helikopter, si qlluan popullin me automatik n mes t qytetit t tyre, i ka par ata t shkelin edhe atje ku nuk durohet, n nderin dhe dinjitetin ton... Gjat ktyre muajve t rnd dhe gjat gjith historis s tij, populli yn ka par shum, prandaj ai nuk nnshtrohet kurr. Ai nuk gnjehet nga demagogjija dhe hipokrizia e atyre q natn lyejn duart me gjakun m t mir t bijve t popullit, kurse ditn organizojn "aksione t prbashkta vullnetare" me t rinjt tan, atyre q hapn gjith ato varre t reja dhe tani dashkan ta nderojn e zbukurojn vendin ton, t vllazrohen me ne... Jo, vllazrim me vrassit e tij gjakatar, populli yn nuk ka pasur 184

e nuk do t ket kurr. Pr ta populli yn ka vetm urrejtje. Se cili sht qllimi i vrtet i tij pr njsit e huaja pushtuese, tregon ajo q ndodhi n Prekaz, e tregon prleshja n Gjakov dhe varrimi madhshtor i t riut Nesim Dana, q u vra mizorisht nga kto njsi, tregon prleshja n Podujev, protesta n Qendrn e studentve, e tregon urrejtja q lexohet n syt e do kosovari, tregojn parullat q po shkruhen an e knd Kosovs me krkesn e njzshme: POLIC T HUAJ, SHKONI N SHTPIN TUAJ! (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 12)

6-17. ASNJ PLLMB T TOKS SHQIPTARE NUK E LSHOJM PR PA DAL FARE

Nga Kadri Zeka Viti q shkoi u karakterizua nga vlimet revolucionare q prfshin mbar Kosovn dhe viset tjera shqiptare n Jugosllavi. I gjith populli yn dhe rinia e tij e kuqe u ngritn n kmb pr t krkuar t drejtat dhe lirit e mohuara pr t krkuar Republikn e Kosovs. Krkesat e drejta t popullit ton, u prkrahn dhe u mbshtetn fuqimisht edhe nga puntort kosovar n mrgim, t cilt gjat gjith vitit zhvilluan nj aktivitet t dendur patriotik e luftarak. Ata qndruan t patundur n prkrahje t studentve, puntorve e fshatarve, n mbshtetje t mbar popullit t Kosovs. Kjo e trboi si UDB ashtu edhe prfaqsit diplomatike n perndim, t cilt nuk lan mjet pa prdorur e gur pa lvizur pr ti shmangur puntort nga rruga e tyre e drejt. Por prpjekjet e tyre shkuan huq. Puntort as nuk u prqan as nuk u trembn, nga presionet. Tani kur puntort kan filluar t vijn pr pushime n vendlindje, pran familjeve t tyre, udbasht e Herleviqit nuk po organizojn takime me puntor ( pasi e din se nuk shkon kush n to, e edhe po t shkojn, puntort krkojn llogari, si viteve tjera) por kan ndrmarr nj fushat t papar burgosjesh e arrestimesh. Shum puntor jan arrestuar ende pa arritur n shtpi, kurse qindra t tjerve u sht rrethuar shtpia, pa u mallur mir me njerzit e familjes dhe jan flakur qelive. Gjithashtu nj numr i konsiderueshm i puntorve, do dit po merren n pyetje me krcnime e presione t shumta. Aq larg kan shkuar shovinistt serb dhe veglat e tyre n Kosov sa ti akuzojn puntort pr vepr penale, pse jan antarsuar n klubet e puntorve shqiptar n mrgim. Masa t jashtzakonshme po ndrmirren edhe n vendkalimet kufitare, ku puntort shqiptar maltretohen, kontrollohen imtsisht dhe mbahen n burgim kufitar, pa asnj faj me dit e jav t tra. Gjat ktyre ditve q puntort ndodhen n Kosov, po shohin pr s afrmi dhunn dhe terrorin e pashoq q po ushtron regjimi mbi rinin e popullin ton, po shohin edhe masat e shumta antishqiptare, q po ndrmirren me qllim q tia zn frymn popullit ton, ta nnshtrojn e shkombtarizojn at. T gjitha kto, bashk me brutalitetin policor si dhe situatat e vshtira e t ndrlikuara q po kalon Kosova, do dit e m tepr po i kalitin puntort tan mrgimtar, q ti prballojn vshtirsit e sulmet e gjithanshme t armiqve. Kjo po shprehet qart n qndresn e vendosur, t shumics drmuese t puntorve, q u dnuan dhe atyre q jan n hetime e n presione. Nj nga synimet kryesore t serbomdhenjve ( t ciln mrgimtart dhe populli yn i kan kuptuar me koh) sht q prmes masave represive e presioneve t detyrojn njerzit tan (sidomos rinin) t marr rrugt e bots, pr t mos u kthyer 185

kurr m n Kosov. Situata kritike q po kalon tani Kosova, nuk sht e para n historin e popullit ton. Gjyshrit dhe baballart tan u lidhn fort me njri tjetrin dhe t bashkuar qndruan t paprkulur, n tokat shqiptare, t trashguara e t lara me gjak nga t part tan. Ata me trimri t rrall i bn ball eprsis anadollake, i bn ball masakrave e brutalitetit t kralve serb dhe terrorit t fashistve italian e gjerman. M von po me t njjtn qndres prballuan gjenocidin titist dhe krimet e UDB-s e Rankoviqit. Shembulli i tyre duhet t jet nj frymzim i madh pr do shqiptar. Prandaj, sot pr do shqiptar t ndershm e patriot, vehet si detyr e dors s par, q t ngulitet fort n vendlindjen e vet dhe pa marr parasysh vuajtjet e sakrificat t mos largohet e tia kthej shpinn Kosovs. N kt mnyr, ne do t shkatrrojm nj plan t rrezikshm e djallzor t armiqve. Sot m shum se kurr, Kosova jon e dashur, ka nevoj pr bijt e vet. N kto situata, t braktissh atdheun (qoft edhe me pretekstin se do ta ndihmoj luftn edhe nga jasht) sht barazi, me at q quhet sabotim i lufts. T iksh sot nga Kosova sht njsoj sikur ti osh duart nga istikami, kur armiku krkon dorzimin tnd. N prgjithsi kt t vrtet e kan kuptuar puntort tan n mrgim, prandaj jan aq shum t lidhur me vendlindjen dhe fatet e Atdheut. Me siguri n t ardhmen edhe qndresa e prpjekjet e tyre, do t forcohen e konsolidohen edhe m tepr. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 13)

6-18. LETR KOSOVS

(PJES NGA FJALA E NJ PUNTORI KOSOVAR, MBAJTUR N MBRMJEN FESTIVE T 28 NNTORIT, T ORGANIZUAR NGA PUNTORT SHQIPTAR N R. F. GJERMANE) Nga Ismet Rashiti MIRMBRMA KOSOVA JON HEROIKE! Ne bijt e tu mrgimtar, bijt e tu t ndershm, jemi tubuar n kt nat, t festojm 28 Nntorin, ditn e flamurit ton t lavdishm dhe ditn e lirimit t nns son Shqipri. Nna jon e dashur Kosov, gjendemi larg gjirit tnd dhe t njerzve tan, por gjithmon marrim frym s bashku me ty. T kujtojm nna jon e dashur n ndrr e n zhgndrr dhe sa her q mendojm pr ty na rrjedhin lott rrke faqeve tona t zbehura. Ne vrtet jemi larg atdheut por nuk harrojm amanetin e vllezrve dhe motrave tona, djemve dhe vajzave, nnave dhe baballarve tan, q na porositn t qndrojm besnik ty nn Kosov. Kjo porosi sidomos tani sht br kushtrim pr ne, kur shovinistt serbomdhenj kan vu nj pesh t rnd mbi trupin tnd plot plag. Nna jon e dashur Kosov, muzgu po afrohet e gjithnj e m shum errsohet natyra. Ne bijt e tu jemi tubuar ktu dhe mendojm pr ty, pr hallet tua dhe bukurit e shumta q ke dhe zemrat na kallen flak, mendojm pr epopet tua t lavdishme dhe flamurin ton ngadhnjimtar. Sot mbi ty Kosova jon e shtrenjt, mbretron acar, lulet kan zn t vyshken, pullazet e shtpive jan t mbuluara me mjegull, e mbi kalldremet e rrugve tua manovrojn krcnueshm tanket jugosllave. Djemt dhe vajzat tua m t bukura jan mbyllur burgjeve q t shptojn ty nna jon Kosov, nga kuedra serbomadhe. Nga gjiri yt jan grabitur pasuri t shumta, tani n raftet tua po nxirren qindra libra e tekste shkollore, u sht vn dryri shum institucioneve arsimore, voglushve tu t njom n vend t ants me libra krahve u rrjedhin lott papra pr t 186

afrmit e vrar e t burgosur, jan larguar nga puna e shkolla mijra shqiptar t ndershm, po sulmohet do gj e vlefshme q ke. Jemi tubuar sonte bijt e tu besnik dhe donjrit i shihen rrudhat e ballit pr ty Kosova jon hallemadhe. N kt nat, na kujtohet do gj q po ndodh n trupin tnd t bukur, na kujtohen torturat e shumta q bn milicia speciale e Beogradit dhe kriminelt e UDB-s mbi vllezrit tan, mbi motrat tona t ndershme, mbi bijt tu revolucionar dhe me lot n faqe nderojm heroizmin e tyre dhe qndresn tnde. Ne mrgimtart tu me koh t jemi betuar se kurdoher na ke me vete. Pr ty nuk do t kursejm as pikn e fundit t gjakut. Luftn ton t drejt do ta ojm deri n fund, peshn e rnd q ke ti o nn Kosov, motoja e prgjithshme n marshim ton ngadhnjimtar sht: JA VDEKJE JA LIRI! RROFT POPULLI YN HEROIK! RROFT KOSOVA JON KRESHNIKE! RROFT 28 NNTORI DITA E FLAMURIT! (LIRIA, dhjetor 1981, f. 13)

6-19. LAMTUMIR VENDLINDJA E DASHUR KOSOV

Nga Kadri Zeka T DASHUR LEXUES, Demonstratat paqsore q i zhvilloi n mars e n prill t ktij viti populli yn, shovinistt serbomdhenj i shtypn me zjarr e hekur. Njsit e policis speciale shtin pa pushim mbi demonstruesit e pa armatosur dhe vran qindra vllezr e motra tona. Vala e dhuns dhe terrorit policor nuk u ndal as pas demonstratave masive dhe po vazhdon me trbim t paprmbajtur. Qeveritart e Beogradit dhe telallt e tyre n Kosov, nguln kmb se n t gjitha demonstratat q u zhvilluan n Krahin, nga dora e policis u vran vetm nnt veta. Por e vrteta e hidhur nuk mund t mbulohet me asnj gnjeshtr. Por populli q ishte autor dhe dshmitar i ktyre ngjarjeve tragjike dhe t lavdishme, trhoqi nga thonjt e etnikve me dhjetra kufoma gjat demonstratave. Shum shqiptar tjer t pafajshm, u rrmbyen dhe u zhdukn nga patrullat policore q kishin zn do rrug e skut, q edhe sot e ksaj dite nuk din kush pr fatin e tyre. Populli thot: "dardha e ka bishtin prapa". Kriminelt titist, tani pas sa muajsh, kan filluar t'i kthejn kufomat e shum viktimave q deri m tani i "ruajtn" npr frigorifere, duke trilluar rreth vdekjes s tyre. Kshtu ndodhi edhe me nj t ri patriot, nga nj fshat i Komuns s Vuiterns. Ishin ato dit heroike kur i gjith populli yn ishte ngritur n kmb dhe kishte dalur n demonstrata, pr t krkuar t drejtat e veta. I ndjeri drejtohet pr n spital, q t drgonte nj t afrm t plagosur n demonstrat. Posa hyn n oborrin e spitalit, njsit e policis serbe, q pritnin "gjahun" u turrn me rrmbim drejt tyre. I plagosuri duke par gjendjen kritike, arrin t fshihet e t shptoj nga kthetrat e tyre, ndrsa shoqruesi i tij kapet nga duart e milicve gjakatar. Q nga ajo dit kaluan muaj t tr, familja Ademi nuk diti gj pr birin e vet q e rriti dhe e shkolloi me njqind mundime. Para pak ditsh Aliu, vllau i tij, muar telegramin e kobshm nga Zagrebi, ku thuhej: " T vini t merrni kufomn, q ka vdekur n fatkeqsi komunikacioni", dhe asnj shpjegim tjetr nuk ipej rreth tij. N t vrtet i ndjeri u rrmbye dhe u torturua pr vdekje nga udbasht kriminel. Kt e vrteton letra e shkruar nga vet dora e tij, para se ta linin forcat e fundit. Letra q po botojm n origjinal ktu i drejtohet nns s tij. Ajo tregon qart pr moralin e lart t tij edhe n ato aste kritike, pr dashurin e pakufishme ndaj 187

Kosovs s dashur, flet pr qndresn heroike dhe idealet e larta, t njrit nga shum yjet e pashuara, q ran ksaj pranvere pr lirin e popullit dhe atdheut. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 14)

Letr Nns,
Nga Teuta Hadri N'vend t panjoshm jam qlluar, plag t rnda m'kan rrok mua, Dora m punon nj letr me shkruar, Se prndryshe jeta m sht shkurtuar! N'paqin mundsi, vllezrit kufomn n shtpi me ma pru Dil prpara dhe pritm mua, Hiq pa lot fytyrs tuj lotuar. Se pr vllezrit shqiptar, jetn e kam ndrru! Pr vllezrit Shqiptar, Kosov Republik! Pr t drejtat e popullit q barbart i kan grabit. Qoft dhe Rroft populli Shqiptar Martir! Trashgues i Aspiratave gjer n fitoren prfundimtare Jan prshndetjet e mia t fundit, Q mbeten prgjithmon. Lamtumir Nna ime krenare, Lamtumir vendlindja e dashur Kosov! 6-20. AMANET MOJ NN Nga Teuta Hadri Kudo q t vdes moj nn dua trupin t ma krkosh, dua lot t mos derdhsh me flamur kur t'm mbulosh. Kur flamuri t m mbuloj, Ti, mos qaj, moj nna ime, I qet n varr un do t pushoj. Paskam rn pr tokn tima. 6-21. RROFT KOSOVA, REPUBLIK! Nga Hydajet Hyseni U ngrit biri i Kosovs 188

Mitralozit iu hodh n gryk, Ngriti zrin para bots: Rroft Kosova, Republik! Ball pr ball u doli tankeve Duke thirrur s'kemi frig, U tundi grushtin aeroplanve: Rroft Kosova, Republik! E burgosn e torturuan, I than kurr s'do t shohsh drit Dhe prej tij kto fjal dgjuan: Rroft Kosova, Republik! I bjn lajka e dredhi, I ofrojn para e pozit; Ai thirri prsri: Rroft Kosova, Republik! Dhe sikur gjoksin e drmuar N dy copa t'ia ndajn me thik, N zemr t tij do t gjejn t shkruar, Rroft Kosova, Republik! 6-22. KOSOV E KUQE E kuqe gjithmon N shekuj pr liri, Kreshnikja Kosov E kuqe n Histori. Deshn t t nxijn Korbat gjakatar; Ti, e kuqe mbete Nga gjaku i pathar. Srish n kt pranver T skuqi rinia Dhe prap ti do t skuqesh Gjersa t vij liria. 6-23. KJO TOK T RRITI Nga Teuta Hadri Kjo tok t lindi o bir, Me buk t saj ti u rrite, Uj t pastr nga kjo tok ke pir, 189

Dhe me gjak ti e ujite. Nga gjaku yt lulkuqe do t elin, Arom t kndshme do t lshojn, N zemrat tona trimrin mbjellin Dhe ato pr ty do t kndojn. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 14)

6-24. TEKSTE PR KNG REVOLUCIONARE DHE PATRIOTIKE

BESA BES
(e prshtatur) Nga Nezir Myrtaj Besa bes nj bes kemi dhn Ty Kosov ne t kemi nn; T kemi dhn bes e t kemi dhn fjal Shpirt e zemr t kemi fal. Besa bes nj bes kemi dhn Tok t huajit mos me i ln, sht e jona, t part na e kan ln Kush mos t'na e prek se vdesim t'tan. Besa bes nj bes kemi dhn T gjith do t vdesim pr ty o nn. Jemi shqiptar me bes t madhe, vdesim me nder s'jetojm me marre. Besa bes nj bes kemi dhn Ty Kosov t lir do t bjm Do t lajm prap me gjak Se erdhi koha t marrim hak. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 15)

USHTON TOKA E KOSOVS

Nga Hydajet Hyseni Ushton toka e Kosovs Armiqt dridhen e tradhtart Prball tankeve t' Beogradit Tundin grushtat o kosovart Hej moj Kosov o shkmb e gur Vritesh e pritesh-o pr flamur Me armikun o gryk pr gryk, Pr liri o pr Republik. 190

U ngrit n kmb o e gjith Prishtina, Ferizaji dhe Gjakova Podujeva e Mitrovica... N'kmb u ngrit o e tr Kosov Hej moj Kosov o shkmb e gur Vritesh e pritesh o pr flamur etj. M ngadal bish e Beogradit Se kjo tok sht e jona; Pr lirin e vatanit T gjith jemi o Mic Sokola Hej moj Kosov o shkmb etj. Vajza shqipe e djem sokola Mbi tanke hidhen, mbi mitraloza. Po uditet o e gjith bota far rinie paska Kosova Hej moj Kosov o shkmb etj

MOJ KOSOV O MOJ MALSORE

Nga Hydajet Hyseni Moj Kosov o moj malsore, Pak na u duke e shum na dole Pak na u duke e shum na dole, Tankut para gjoksin i nxorre. Tankut para gjoksin i nxorre, Me grusht lart armikut i fole: "Herlevi o krye lopa S'na frikson me tanke me topa. As me topa, as me aviona, Jem shqiptar o e jem shqiponja. Jem shqiptar o e jem shqiponja, T gjith jemi i Mic Sokola. Jem shqiptar o e jem shqiponja, Se kjo tok o bre sht e jona. Se kjo tok sht e jona. Ne luftojm pr t drejtat tona. Ne luftojm e s'kemi frik, Pr liri o pr Republik. 191

O TRIMA LUFTTAR
(e prshtatur) Nga Hydajet Hyseni O trima lufttar, O bijt e Sknderbeut, Krkoni shqiptar, Lirin e mmdheut. Se mjaft m moj Kosov N vuajtje, robri! O djem shtrngoni grushtat, Ja vdekje, ja liri. Sot lipset me flamur T ngritemi pr liri Se nuk e lm jo kurr, Kosovn nn Srbi! Se mjaft m moj Kosov, N vuajtje, robri! O djem shtrngoni grushtat Ja vdekje, ja liri! O trima lufttar T luftojm ne nat e dit, Ta bjm ne kosovart, Kosovn Republik! Se mjaft m moj Kosov, N vuajtje, robri! O djem shtrngoni grushtat, Ja vdekje, ja liri!

KAM QNDISUR NJ SHAMI

Nga Saime Isufi Kam qndisur nj shami Me shqiponj kuq e zi. Mbi shqiponj kam shkruar pa frik, Rroft Kosova, Republik. Kt shami t'kuqe si zjarri, S'mund t ma gris dor serbomadhi. 192

Se Kosova ka shum shqipe e Marigo, Q e skuqin me flamuj atdheun kudo. Dhe s shpejti ty o nn do t vij koha nj dit, Kur e lir t valoj shqipja dhe KOSOVA, REPUBLIK!

RAT JU PR KOSOV!
Nga Hydajet Hyseni Kosova martire Me gjak gjithmon e lar U la prsri Me gjak t dlir shqiptar. U skuq toka jon Me gjakun rinor, O motra dhe vllezr Q rat dshmor. Rat ju pr Kosovn Rat ju pr liri, Lavdi ju qoft o lule Lavdi pr jet, lavdi! Nuk duronit jo Zgjedh e robri. Ndaj e ngritt ju Grushtin pr liri. Nn tanke armike Po rnkonte trolli Ju hapt xhamadanin Sikur Mic Sokoli. Rat ju pr Kosovn Rat ju pr liri, Lavdi ju qoft o lule Lavdi pr jet, lavdi! Rat ju pr Kosovn Pr t mos vdekur kurr, Gjakun tuaj n luft, ne, Do ta kem flamur. Ne do ta vazhdojm Amanetin tuaj N vend do ta qojm. Rat ju pr Kosovn Rat ju pr liri, Lavdi ju qoft o lule Lavdi pr jet, lavdi! 193

Gjak na pikojn zemrat Por ne nuk mbajm zi; Nuk qajm pr dshmort Q bien pr liri. Nuk ju harrojm kurr Por, gjithmon ju kujtojm, Kngt m t bukura Pr ju do t kndojm. Rat ju pr Kosovn Rat ju pr liri, Lavdi ju qoft o lule Lavdi pr jet, lavdi! (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 15)

6-25. SHKOLLA SHQIPE N SHNJESTR T SHOVINIZMIT MAQEDON

Udhheqja titiste, q krijoi prej leckash Federatn jugosllave, pasi ripushtoi tokat shqiptare, filloi t vej n zbatim bile edhe m me vendosmri, politikn asimiluese dhe shkombtarizuese ndaj popullit ton t filluar q nga krajlt serb. Natyrisht, n kt kuadr Titoja me shok u kujdes q edhe kliks shoviniste t Kolishevskit, ti mbetej pjesa e vllaut t vogl n tokat shqiptare. Kshtu pa pyetur vullnetin e popullit ton dhe as gjakun e tij t derdhur, pr t jetuar i lir e i bashkuar u lan territore t tra shqiptare nn mshirn e shovinistve t trbuar maqedon. Pr kt nuk pati kundrshtim as klika shoviniste serbe e Rankoviit, pasi ishte e bindur se miku i zemrs Kolishevski me shok, do t tregohej edhe m i paprmbajtur se edhe vet ai n shkombtarizimin e sllavizimin e tokave shqiptare. Dhe me t vrtet ashtu ngjau. Historia dyzet vjeare e popullit ton n Maqedoni, sht nga m t trishtueshmet. Mbi popullin ton n Maqedoni u bn masakra masive dhe u ushtrua terror i vazhdueshm policor, me mijra shqiptar t pafajshm, u dnuan dhe u kalbn n burgun famkeq t Idrizovs e n kapidane t tjera. N nivel republikan u formuan institucione e shtabe t veanta me qllim q t prjetojn pushtetin maqedon n tokat shqiptare. N shrbim t ktij plani, u shprnguln me dhun dhjetra, mijra shqiptar dhe n vend t tyre po sillen element sllav, nga Greqia e vende t tjera. Masa t jashtzakonshme jan ndrmarr e po ndrmirren kundr kulturs e shkolls shqipe. Dhe po t flasim me gjuhn e fakteve, del se mbi 23 mij fmij shqiptar, msojn n gjuhn maqedone dhe kjo prbn gjysmn e numrit t prgjithshm t nxnsve shqiptar, kurse gjysma tjetr msimin e ndjekin n t dy gjuht dhe vetm nj pjes e vogl ( kryesisht nxnsit e viseve malore, kan t gjitha lndt n gjuh shqipe). Pr absurditet, kt gjendje, Sekretariati Republikan pr shkenc e arsim t Maqedonis, prpiqet ta shpjegoj me dshirn e nxnsve dhe prindrve t tyre, q msimin ta ndjekin n gjuhn maqedone. Pr habi nuk dihet deri m tani ndonj rast, q fmiu maqedonas, t ket shprehur dshirn t msoj gjuhn shqipe apo ndonj gjuh tjetr. N kt drejtim gjendja paraqitet m kritike n shkollat e mesme e t larta, ku shovinistt maqedon n pretekstin e mungess s kuadrit, t vllazrimit e bashkimit, patriotizmit jugosllav, etj., pjesn drmuese t nxnsve e studentve shqiptar i kan detyruar t msojn n gjuhn maqedone. Shembull tipik pr kt sht 194

Universiteti i Shkupit, n t cilin studjojn 2365 shqiptar. Nga t gjitha fakultetet e degt q i ka ky universitet vetm n Akademin Pedagogjike, dega e Gjuhs shqipe, pr studentt shqiptar msimi sht organizuar n gjuhn amtare. Pr kt arsye si dhe pr diskriminimin e gjithanshm q iu bhet studentve shqiptar, para pak kohe u organizua nj protest e fuqishme nga studentt shqiptar. Gjithashtu edhe standarti jetsor i tyre sht shum i ult n krahasim me mesataren e studentve t Republiks. Nga numri i prgjitshm i shqiptarve n kt universitet, vetm 489 veta shfrytzojn burs ose kredi, kurse n shtpit e studentve ( barakat e mbetura q nga trmeti i vitit 1963), banojn 430 student shqiptar, prandaj protestat e tyre, nuk prmbanin vetm krkesn q msimi t zhvillohet n gjuhn shqipe por n vetvete ngrthenin shum krkesa t tjera. Ata gjithashtu shprehnin prkrahje e solidaritet me vllezrit e tyre n Prishtin. Pas ngjarjeve t Kosovs, shovinistt maqedon, t alarmuar e n panik, nga protestat e fuqishme t popullit, sulmuan formalisht jo vetm shkollat shqipe n Maqedoni, por edhe historin, simbolet e figurat tona kombtare. Goditje t rnda ka psuar sidomos edhe pak ai arsim shqip q ishte n Maqedoni. Jan ndryshuar pothuajse rrnjsisht t gjitha planprogramet e shkollave shqipe, po ndryshohen shum libra e tekste msimore e disa prej tyre jan ndaluar krejtsisht. Aq shum i sht errsuar logjika shovinistve maqedon sa ti ndalojn edhe prdorimin e shum librave shqipe q botohen n Kosov. Kshtu ka ndodhur me librin e historis t Ali Hadrit, pr t ciln jan prgjegjur penalisht, arsimtart q jan shrbyer me t. T gjitha tekstet e ndryshuara e t ndaluara sht vendosur t zvendsohen me tekste t prkthyera nga maqedonishtja. N munges t librave (sidomos t gjuhs shqipe, historis e gjeografis) nxnsit po detyrohen t msojn prmes shnimeve. N Maqedoni, q nga lufta e ktej jan ndrmarr masa represive kundr msimdhnsve shqiptar dhe inteligjencies prparimtare. Vlersohet se q nga viti 1946 e deri n prag t demonstratave, n Maqedoni jan burgosur e prjashtuar nga puna mbi 500 arsimtar shqiptar. Kurse sivjet ky sht br nj aksion q ka marr tiparet e nj fushate t organizuar shtetrore. Deri m tani, jan arrestuar e larguar nga puna mbi 100 arsimtar shqiptar. Vetm n komunn e Tetovs, n prag t fillimit t vitit t ri shkollor, u larguan nga puna 18 msimdhns, n kt komun ky proces po vazhdon edhe tani me intensitet t shtuar. N fshatin STREC u dnuan me burgim 7 arsimtar, pse gjat vitit t kaluar shkollor kishin regjistruar mbiemrat e nxnsve n prputhje me normat e drejtshkrimit shqip, pa prapashtesn maqedone ski. Represione ndaj arsimtarve shqiptar jan ndrmarr edhe n komunn e Dibrs, Kumanovs, Strugs etj. Me pretekstin e liris s besimit fetar me t madhe shovinistt, po inkurajojn e prhapin religjionin. Kjo ka br q nj prqindje e madhe e fmijve shqiptar t ndjekin shkollat (mejtepet) fetare me t cilat sht angazhuar nj ushtri e tr priftrinjsh. Duket paradoksale por n Maqedonin Perndimore n kto far shkolla fetare, jan prfshir rreth 25 mij fmij. Goditjet e shovinistve maqedon ndaj shkolls shqipe, n t ardhmen do t intensifikohen edhe m shum. Kjo del qart nga shum materiale t Sekretariatit Republikan pr Shkenc e Arsim si dhe nga deklaratat nervoze t krerve republikan, t cilt krcnojn pr masa t reja dhe shajn e shpifin pr popullin ton. Por populli yn as nuk friksohet e as nuk mashtrohet nga armiqt e tij. Populli shqiptar n Maqedoni, me nj guxim t rrall u ka prballuar shum stuhive e rrebesheve shoviniste 195

dhe ka nj tradit t shklqyer n luftn pr t drejta e liri. Ai njeh mir shovinistt maqedon e planet e tyre djallzore dhe do t dij ti mbroj t drejtat e veta. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 16)

6-26. EDHE RRENA KA NJ KUFI

Nga Kadri Zeka Gnjeshtrat trillimet e udhheqsve jugosllav, tani m jan br nj ushqim i prditshm e bajat pr qytetart e zakonshm e sidomos pr kosovart. Kshtu ngjau edhe me mbledhjen e Komitetit Qendror t LKJ q u mblodh m 18 tetor pr t shqyrtuar e miratuar t ashtuquajturn "platformn politike t LKJ pr Kosovn". N kt far maskarade u ngritn njri pas tjetrit krert titist n garn, se cili po shan e shpif m shum popullin ton. Me nj pompozitet t neveritshm e muarr fjaln edhe prosovjetiku e intriganti i mbaruar, Millosh Miniq. Q n fillim ai lajmroi pjesmarrsit se n fjaln e tij do t prpiqet t'i bn nj rndsie t veant dhe nuk mund t iu lihet as historianve. Pasi sakaton n mnyr t palejueshme (ai gnjen se shoku Enver i quan kosovart shqiptar jugosllav) disa citate t shokut Enver n Kongresin e 8-t, fillon interpretimin e tyre sipas dshirs dhe mendjes s tij t turbulluar nga shovinizmi serbomadh. Ai n qendr t vemendjes pr "demaskim" v deklaratn e shokut Enver n Kongres, lidhur me bisedn e tij q pati me Titon n vitin 1946 rreth fatit t popullit t Kosovs dhe viseve tjera shqiptare n Jugosllavi. Sipas tij, ajo q thot shoku Enver lidhur me kto bisedime nuk sht e vrtet, pasi kshtu ka shkruar njfar Josip Gjergja q paska qen pjesmarrs n kto bisedime. Por theksin kryesor Miniqi e v n at se "Enver Hoxha mendon se Tito s' sht m q t mohoj ate..." far t'i thuhet ksaj pos nj gnjeshtr me bisht. Dihet botrisht se ajo q u tha n Kongres pr kt takim sht thn pik pr pik n librin e shokut Enver "Me Stalinin" q u botua n dhjetor t vitit 1979. Aty thuhet "Titoja m pyeti se 'mendoja un pr Kosovn. KOSOVA dhe viset tjera shqiptare n Jugosllavi, i thash un, jan toka shqiptare q fuqit e mdha padrejtsisht ia shkputn Shqipris; ato i prkasin Shqipris dhe duhet t'i kthehen Shqipris. Tani q ne jemi dy vende socialiste sht koha q ky problem t zgjidhet drejt. Titoja m tha: "Jam dakord, ne e dshirojm kt, por tash pr tash nuk mund t bjm gj, sepse nuk e kuptojn serbt nj gj t till." Pra ky pohim i shokut Enver u publikua qysh gjat vitit 1979, kur Titoja ishte gjall e shndosh "si molla", bnte udhtime e priste delegacione (ai vdiq n maj t 1980-ts). Ather nuk mbetet tjetr pos t pyesim? Pse Titoja nuk e demantoi kt e zotit minik i themi. Edhe rrena ka nj kufi. (LIRIA, dhjetor 1981, faqe 16) ====================

THEMELI SHT VN ME T PAVRTETA

M 7 dhjetor 1981, me post, paradite, ka ardhur tek Jusufi nj zarf postal me dy dokumente n te. Njri ka qen ftesa personale (me sa m kujtohet), individuale apo familjare pr Jusufin, pr dasm dhe tjetri ka qen nj dokument me titull "Thirrje - T 196

gjith n Front! T gjith pr Frontin!", q n baz kishte t pavrtetn, pra ishte nj lloj testimi se mos kt t pavrtet e kt manovrim po e prbin edhe Jusufi. Jusufi po at dit, n pranin time i shkruan kt prgjigje Kadri Zeks. Jusuf Grvalla: "Thirrjen pr bashkim me frontin po ta kthej ashtu si ma drgove. Ato q thuhen n t pr bashkimin e t gjith organizatave komuniste, patriotike e revolucionare, dhe q, sipas meje, prbjn themelin e ksaj thirrjeje, jan n kundrshtim me informatat m t reja q kam marr nga shokt e Lvizjes. Si jan sjell punt kto koht e fundit, n gjith shtjen ka gjra t mjegullta (dshiroj t gabohem nse them se mjegullimi ka ardhur nga mnyra e veprimit t shokve t Organizats m-l). Pr mua konkretisht, dhe shokt e Lvizjes me t cilt kam kontakt, thnia n Thirrje, ku thuhet se sht br bashkimi i organizatave, nuk sht e vrtet, s paku deri n kt ast, ndrsa thirrja sht shkruar shum m hert. Ju po desht mund t delni me at thirrje. Por duhet t jeni t vetdijshm se far mund t jen sukseset dhe konsekuencat e nj pune, n dokumentin e par t s cils themeli sht vn me t pavrteta." (Letr Kadri Zeks, 7 dhjetor 1981; Faridin Tafallari, ME TRE YJET E PAVDEKSIS N ATO VITE T STUHISHME, Tiran 2010, faqe 277)

MOS U HABITNI NSE NE DO T DALIM PUBLIKISHT ME SHESHIMIN E T PAVRTETAVE

Jusuf Grvalla: "N lidhje t ngusht me kt, po dolt me thirrjen pa u kristalizuar mir t gjitha shtjet e bashkimit, ne do ta konsiderojm se keni br prpjekje pr ti vn disa forca t caktuara patriotike e revolucionare para nj akti t kryer, n mos e teprofsha, me manovrime nga ana juaj. Prandaj, mos u habitni nse pas hapit tuaj ne do t dalim publikisht me sheshimin e t pavrtetave. (Letr Kadri Zeks, 7 dhjetor 1981; Faridin Tafallari, ME TRE YJET E PAVDEKSIS N ATO VITE T STUHISHME, Tiran 2010, faqe 277)

KJO M BRENGOS EDHE M SHUM PR RRUGN E TYRE

1. Terrori komunist ishte shum diskret 2. Regjimi socialist po luftohej me socializm 3. Komunistt t cilt ia bn varrin shoqris socialiste 4. Nuk jan t afrta as t pranueshme 5. DIKTATI I KEQ DHE HEGJEMONIA E MIR 6. Iu kemi kundervu ideologjis komuniste 7. KRIMET E KUQE 8. Kurr nuk kan qen komunist 9. Nj fantazm sillet npr Evrop 10. Vrasja e tyre kishte kt qllim t mbrapsht 197

11. Jan prpjekur t'i vrasin pr s gjalli idet e tij nacionaliste 12. Kjo m brengos edhe m shum pr rrugn e tyre

1. Terrori komunist ishte shum diskret

Ismail Kadare: "Terrori i prditshm, sistematik, monoton ishte shum m i keq se dhuna spektakolare. Ishte dispozita e veant e komunizmit. I krahasuar, pr shembull, me terrorin fashist, terrori komunist ishte shum m diskret, i fsheht, i heshtur dhe i maskuar. Nse dnimi ishte krkuar nga lart dhe nse mbledhja ishte publike, mbrojtja ishte e pamundur, ndoshta fatale pr viktimn. Mbrojtja haptazi merrej si sfid haptazi ndaj partis. (La Republica, www.balkanforum.info, nntor 2009) Ismail Kadare: sht hipokrizi, sht dyfytyrsi t thuash se ne jemi evropian, por mos na pyesni m shum pr t kaluarn. Prandaj diskutimi duhet t bhet. Nse kemi kt dilem, ne e vm veten n skizofreni morale, q sht gjja m e pamoralshme e nj kombi -ka thn ai. Ka gjra q pr arsye t ndryshme munden q pr nj koh ti refuzohen publikut, do shoqri e ka kt, ka arkiva q nuk hapen pr vjet t caktuara pr arsye t ndryshme, por shoqrit demokratike duhet t shpjegojn ato q ndodhin n strategji t zhvillimit t shtetit, n politik, n ekonomi, n t gjitha. (http://lajme.dervina.com, nntor 2009)

2. Regjimi socialist po luftohej me socializm

"Apostol Duka: That se e ndrruat emrin e Grupit tuaj Revolucionar. M lejoni t'ju pyes: E ndrruat sepse bindjet tuaja ideologjike ishin marksiste-leniniste, e ndrruat sepse duhej ndrruar, apo e bt kt gj pr t qen t ngjashm me veprimtarin politike e ideologjike t shtetit-am? Mehmet Hajrizi: E kuptoj kt pyetje me ngut. Sot, pas kaq vitesh, duhen sqaruar kto emrtime t Organizats, q pr brezin aktual duken demode dhe t largta, edhe pse nuk e cnojn aspak karakterin nacionallirimtar dhe rndsin historike t saj... Lvizja Kombtare e Kosovs, ideologjin marksiste q ishte n mod ather, e ka prdorur si kultur dhe mjet pr lirim. ...Po t shikohen dokumentet e Organizats, bhet e qart si drita e diellit se veprimtart e Lvizjes s Kosovs, pavarsisht emrtimeve dhe literaturs q lexonin, luftonin pr t drejtat dhe lirimin e popullit shqiptar dhe jo pr triumfin e ndonj ideologjie n atdheun e tyre apo n bot. ...M. Hajrizi: Ndikimi nuk mund t mohohet, por ne fokusoheshim tek shkelja nga udhheqja jugosllave e parimit t vetvendosjes s popujve, e cila ishte pjes prbrse e doktrins leniniste dhe premtim demagogjik i Titos e partis s tij komuniste. ...S katrti regjimi socialist pushtues po luftohej me socializm edhe pr nj arsye q e diktonin rrethanat historike. ...Apostol Duka: Ky sht trajtimi dhe shpjegimi m i plot q kam dgjuar deri tani dhe juve jo m kot paskeni qen udhheqsi i asaj organizate. (Apostol Duka, Vrasje n Shtutgart, Tiran 2009, f.163-167)

3. Komunistt t cilt ia bn varrin shoqris socialiste

prof. dr. Sabile Kemezi-Basha: "Organizata e cila pati m s teprmi jehon n qarqet e prgjithshme t popullats shqiptare dhe e cila kontribuoi q rrjedhat e 198

shoqris ish-socialiste n Kosov t merrnin kah krejt tjetr, ishte pasardhsja e 'Grupit Revolucionar" q m von u shndrrua n Organizatn ilegale shqiptare "Organizata Marksiste-Leniniste e Kosovs." (Mehmet Hajrizi, Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 316)

4. Nuk jan t afrta as t pranueshme

Mehmet Hajrizi: "Prandaj u vendos t ndrrohej emri i Organizats, nga "Grup Revolucionar", n "Grup Marksist-Leninist t Kosovs" (GMLK)." "Sot, tridhjet e pes vjet pas, duhet sqaruar shkurtimisht kto emrtime t Organizats, q pr brezin aktual nuk jan t afrta as t pranueshme." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 96) Mehmet Hajrizi: "Filozofia politike, mendimi i ri politik, analizat e thella t gjendjes dhe t situatave, qartsia e perspektivs, ndrtimi i strategjis dhe taktikave n shrbim t saj, ishin shprehje e nj pjekurie dhe kulture t lart politike e kombtare t radhve t Organizats (Marksiste Leniniste t Kosovs -shn. yn)." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 318) Mehmet Hajrizi (Betimi i OMLK, pjes): "N qoft se e tradhtoj Organizatn dhe idealet e liris, mos i shptofsha dors s pamshirshme t shokve t mi." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 95)

5. DIKTATI I KEQ DHE HEGJEMONIA E MIR

Mehmet Hajrizi: "Lvizja Kombtare e Kosovs, ideologjin marksiste, q ishte n mod ather, e ka prdorur si kultur dhe mjet pr lirim, prandaj pjestart e saj nuk duhen ngatrruar me pushtetart q e prdornin apo keqprdornin pr diktat dhe sundim." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 98) Mehmet Hajrizi: "Fillimisht duhet thn se organizimi n Shqipri i Lufts Nacionallirimtare, q pr veprimtart e kohs, n saje t literaturs q vinte nga Shqipria, ishte n detaje i njohur, u b modeli m i afrt, pr ta zbatuar n kushtet e lirimit t Kosovs. Atje ka pasur nj Front Nacionallirimtar, q bashkonte forcat antifashiste t bindjeve t ndryshme, por Partia Komuniste n t ruante rolin hegjemon." (Histori e nj Organizate politike dhe demonstratat e vitit 1981, Tiran 2008, f. 97)

6. Iu kemi kundervu ideologjis komuniste

Berat Luzha: "Faktikisht, ne jemi vetquajtur marksist-leninist, por realisht kemi qen atdhetar t mirfillt, idealist. Nuk kemi qen t indoktrinuar nga ideologjia. Kemi qen veprimtar t shtjes kombtare... Pak ose fare pak jemi marr me shtje ideologjike. ...Rilindjen' e kam drejtuar pa asnj problem t till ideologjik ...Prmes ngjyrimit ideologjik, kemi tentuar t'i kundrvihemi ideologjis komuniste titiste. Edhe n kt mnyr e kemi goditur armikun." (Apostol Duka, Vrasje n Shtutgart, Tiran 2008, faqe 220)

199

7. KRIMET E KUQE
Prof. Abdyl Kadolli: "Lvizja kombtare shqiptare kurr nuk ka pasur karakter ideologjik. Nse ndonjher hapen dosjet e krimeve komuniste, numri i spiunve e bashkpuntorve t paguar e t papaguar do t dilte shum i madh. Nj Rezolut e miratuar nga Kuvendi i Kosovs do ti prkufizonte mir kto krime antikombtare e antinjerzore, ndrsa nj ligj nuk do t lejonte m n pushtet personat e kompromentuar. Kshtu, ne do t liroheshin njkohsisht edhe nga mendsia komuniste, edhe nga mendsia sllave. Krimet e fashizmit dhe t komunizmit nuk qndrojn shum larg njra-tjetrs... Ideologjia komuniste pati reflektime t thella n fatin ton kombtar. Komunistt shqiptar kontribuan shum n mbetjen me sllavt dhe nn sllavt. Jan t tmerrshme krimet komuniste t periudhs s paslufts, kur gjat Kryengritjes shqiptare u masakruan e ekzekutuan rreth 50 mij shqiptar." (KRIMET E KUQE, Zri i Kosovs, 20 janar 2009, www.lpk-kosova.com)

8. Kurr nuk kan qen komunist

Hashim Thai: Komunizmi n Kosov sht instaluar dhunshm dhe sht larguar dhunshm, por shqiptart kurr nuk kan qen komunist. (Bota Sot, 14 shtator 2009) Kovosaprees: "N punimet e sotme t Konvents s VI-t t PDK-s sht diskutuar edhe rreth profilit t partis, me rast delegatt jan prcaktuar pr profilizimin si parti e qendrs s djatht." (PDK profilizohet si parti e qendrs s djatht, wwww.kosovapress.com, 27 janar 2013)

9. Nj fantazm sillet npr Evrop

MANIFESTI I PARTIS KOMUNISTE, i Karl Marksit dhe Fridrih Engelsit fillion me fjalin: "Nj fantazm sillet npr Evrop " Fjalt e mposhtme flasin pr shpirtin e sakrfics dhe luftn pr t'u takuar me figurn e vrtet t udhhqsit t Partis Komuniste. Xhafer Shatri: "Kemi insistuar pr nj takim, sepse e pam se ve ia kan nisur t'i prajn radht tona, t organizojn edhe njerzit e organizuar, duke u shrbyer me shpifje dhe dinakri krijuan konfuzion t madh sidomos n rrethin e Shtutgardit. Kjo reflektohej keq te puntort. U prpoqm t bisedojm bashkarisht pr kto probleme, por u iknin takimeve. Njher udhtuam me mija kilometra pr t'u takuar, por ai burri i bots i iku takimit, vet shoku i tij m i ngusht ikjen e tij e moj si tradhti... Ky rast pati pasoja t mdha. Hern e dyt i shkruam letr urgjente q t propozojn se ku po shihemi dhe kur, bile morm prsipr q t udhtojm 5000 kilometra, me rreziqe t shumta, por prgjegje morm vetm pas dy muajsh, kuptohet prgjegje negative." (Qarkore, qershor 1983)

10. Vrasja e tyre kishte kt qllim t mbrapsht

Hasan Mala: - Me sa di un dhe nuk besoj se gabohem, u arrit vetm n ditt e fundit t jets s Kadri Zeks dhe Jusuf e Bardhosh Grvalls. Ata u takuan disa her n qytete t ndryshme t Gjermanis, - m n fund n Shtutgart - dhe, m n fund, u 200

morn vesh jo vetm q t dyja organizatat t shkriheshin n nj, por kshtu t bhej edhe me t dyja organet q botonin ato, prkatsisht 'Liria' dhe 'Zri i Kosovs'. T kishte pra vetm nj gazet, dhe ajo t quhej 'Liria'. Dhe Taip Zeka ka t drejt kur mendon se ata qndruan edhe nj nat s bashku, pr t'iu gzuar n njfar mnyre, ktij bashkimi t shumpritur. Dhe vrasja e tyre kishte pikrisht edhe kt qllim t mbrapsht, t pengonte me do kusht dhe me do mjet bashkimin e organizatave dhe krijimin e Frontit, gj q ndodhi realisht." (Apostol Duka, Vrasje n Shtutgart, f. 256257)

11. Jan prpjekur t'i vrasin pr s gjalli idet e tij nacionaliste

Xhafer Shatri: "Ta thjeshtsosh n nj individ pa asnj pesh, vrasjen e tyre, mua m duket absolutisht e pafalshme, dhe realisht kjo pun bhet edhe nga njerz t cilt n vitet 1980-t kan arritur q lvizjen kombtare ta prajn keqas dhe ta zm citatin e Jusuf Grvalls t cilin ne e venim n ball t Zrit t Kosovs e i cili ishte nj citat kushtrimtar i cili thoshte: "N ball t ktij populli dhe te kmbt e ktij populli, flijimi dhe vdekja pr realizimin e aspiratave t tij, do t na vijn si prjetimi m i bukur e m fisnik n gjith jetn. Dhe s'do t ket forc q t na ndal n rrugn ton t ndritshme." Do me thn dhe n vend t tij ta nxjerrsh pastaj Proletar t t gjitha vendeve bashkohuni! Njeriu nqoftse i shikon kto gjra do me thn e sheh q prpiqen ta mbrojn Jusuf Grvalln njerzit q jan prpjekur ta vrasin pr s gjalli, ti vrasin idet e tij, idet e tij nacionaliste. (Intervist dhn Agron Bajramit, www.koha.net, 27 korrik 2012, Press-ing, program televiziv, minutat 25-28)

12. Kjo m brengos edhe m shum pr rrugn e tyre

Jusuf Grvalla: "N kt mes, m duhet t pranoj se, nga ana e atyre shokve, qenka br nj loj e pahijshme me personin tim. Nuk di me se e kam merituar nj gj t till. Por tani, pas hidhrimit t par, nuk ndiej kurrfar nevoje t krkoj ndonj shpjegim e satisfaksion prej tyre. Sedra ska vend n kt mes. Nuk do t pendohem pr angazhimin tim (t kot) n kt drejtim, as pr sinqeritetin q ua kam falur atyre pa rezerv. Mjafton ndrgjegjja e pastr dhe qllimet e mira, q m kan udhhequr gjith kohn. Vese, nj msim duhet nxjerr : sinqeriteti - pr shokt e sinqert. (Po kush dyshonte n mossinqeritetin e tyre, kur nuk dhan asnj shenj! Kjo m brengos edhe m shum pr rrugn e tyre.) Paska qen e logjikshme nga ana juaj q t ndruheni se mos un ia kam kthyer shpinn ose kam ndr mend tia kthej Lvizjes, duke kaluar n taborin e ndonj organizate tjetr. Kjo nuk do t ndodh kurr. Prkatsisht, deri n astin q t bindem plotsisht se Lvizja e ka ln rrugn e drejt dhe, n vend q t luftoj si duhet pr popullin, i sjell dme pikrisht ksaj lufte. Shenjat pr kt, fatbardhsisht, nuk jan dukur gjkundi deri m kt ast. Bashklufttart tan, n pain sado pak veorit dhe virtytet e tua luftarake e patriotike, Mrgim, mund t mburren se jan duke u shkrir si qiriu, q populli t shoh drit. sht e teprt t thuhet se do ti ojm n vend kshillat, sugjerimet dhe urdhrat q do t na vijn nga ana juaj. Kt mendim e kan plotsisht edhe Shpendi e Besniku." (Letr Sabri Novosells, 5 nntor 1981; Faridin Tafallari, Me tre yjet e pavdeksis n ato vite t stuhishme, Tiran 2010, faqe 274-275)

201

___________________________________________________________________ Libra nga Xhafer Durmishi Skenderi i Shtutgartit, pr Rilindasit e Shtutgartit 1. Protesta e Aspirata 2. Lvizja e Jusuf Grvalls 3. Zri i popullit dhe Zri i Jusuf Grvalls 4. T fala s'po na ojn asnjher 5. Nuk pyesin pr mimin e liris 6. Pa taktizime 7. N rrethin e Shtutgartit 8. Fakte pr Lvizjen e Jusuf Grvalls 9. Luga dhe Lugina 10. Filharmonia e Jusuf Grvalls 11. Shokt dhe Jusuf Grvalla 12. Fjalori i Lvizjes s Jusuf Grvalls 13. Operacioni Barbarossa 14. Pa trazime 15. Skena 16. Jusuf Grvalla dhe Liria 17. Emr q u b tradit 18. Shok rinie 19. Ora ime e ndalur 20. Testamenti 21. Ilustrime 22. Vepra e Jusuf Grvalls Jusuf Grvalla: "Kshtu e pata kuptua m n fund edhe zgjedhjen e Shpendit dhe timen n Komitetin Qendror." ____________________________________________________________________

XHAFER DURMISHI

KORRIK 2013

202