Sociologjija eshte shkenc e cila mirret me studimin e shoqeris ne te gjitha

fenomenet, lidhjet, zhvillimin, dhe funksionimin e tyre.

Sociologjija kishte dyshime te thella per formen e modernitetit deri sa ai
paraqitet te qenit modern dmth ta gjejn veten ne nje ambient qe na
premton aventura,fuqi knaqsi,rritje dhe transformim te vetvetes dhe
botes.
Moderniteti filloi te duket me pak emocionues dhe me shum vdekjeprurse.

SOCIOLOGJIA DHE POZITA E SAJ NE SHOQERI

Sociologjija ka per qellim studimin e shoqeris dhe tr spektrin e
saj.Mendimtaret dhe studiuesit e ndryshem qeshtjet e shoqeris i kan
studiuar dhe kjo ka mundesuar organizimin me te mir te jetes shoqerore.
Qeshtjet shoqerore jan studiuar shum heret :para krishtit,si
shteti,politikat klasat prona,familja. Shkenca e sociologjis eshte formuar
ne shek XIX-19 dhe themelues I saj eshte OGYST KONTI.
Objekt studimi i sociologjis eshte vet shoqerija dhe thelbi i saj si dhe te
gjitha problemet e saj. Shoqerija jon ka nevoj me teper per
emancipim(zhvillim),edukim,miresjellje duke u bazuaar ne kod te mir
moral,por nuk kemi interesimin e institucioneve. Sociologjija si shkenc e
morri emrin ne vitet e dyzeta te shek 19. Sociologjija ka lidhshmeri edhe
me shkencat e tiera. Filozofet grek zhvillojn elemenete rreth shkencave te
ndryshme.
PLATONI me vepren e tij..zhvilloj konceptin e tij dhe sociopolitik.
ARISTOTELI ishet filozof I madh ,biolog,medicinist dhe politikan.
Prej te gjitha shkencave vetem historija ka mberri ne shokollat te larta te
zhvillimit dhe konsiderohet si deg e pavarur shkencore.
Dukuria natyrore mund te studiohet me leht dhe me an te
eksperimeneteve,problemi kryesor eshte shoqerija ndryshuar nga kjo
pozit e dukurive shkencore.
BURIMET E SOCIOLOGJIS
Sociologjia gjat zhvillimit te saj ka kaluar neper faza te ndryshme.Gjat
ketyre fazave per sociologjin mund te flitete per para historin e sociologjis
dhe historin e sociologjis.
Parahistoria e sociologjis perfshin periudhen e problemeve
sociologjike.Ndersa historija e sociologjis perfshin zhvillimin e formimin e
socilogjis.
Epiqendra e filozofis greke kaloj ne problemet e shoqeris ne periudhen e
dyt te saj te quajtur periudha ANTROPOLOGJIKE e cila fillo me sofist.Ky
fakt spjegohet sepse ne kete kohe shoqerija skllavopronare greke kishte
filluar te zhytej ne kriza te pergjithshme.
Te SOFISTET gjejm pikpamje te ndryshme mbi lindjen e shtetit qe
mbeshtete ne ket teori.a)teoris se kontrates shtetrore b)teoris se natyres
c )teoris se forces

Lidhur me mendimin e shtettit pitagor mendon se edhe njeriu me i keq ne

shtetin e qytetruar vlen me teper se barbari me i vlefshem.
Ne rrugen e zhvillimit te shtetit njerzit merren vesh mes vete dhe krijojn
shtetin.I cili vlen si bashkesi e qytetarve te barabart dhe qe duhen te bejm
sigurimin e te gjith autorve te shoqeris.
KONCEPTET E PLATONIT MBI SHOQERIN
Mospajtimet me t shpeshta ne literaturen egzistuese rreth koncepteve
shoqrore te PLATONIT ne vepren e tij shteti.Ideali I platonit SHTET TE
DREJTsynon ne ruajtjen e shoqeris me klasa dhe amshin e polisit.Platoni
shtetin e kundronte(shikonte), nga aspekti etik.Mendimi I Platonit per
shtetin .
Sikurse shpirti I njeriut qe perbehet nga tri pjes INTELEKTI,VULLNETI dhe
EPSHET po ashtu edhe shteti perbehet prej 3 pjeseve (kasteve(grupnjerzisht):kasteve te filozofeve (intelekt I shpirtit) kastes se luftrave
(vullneti-energjija) dhe kastes se zejtarve dhe tregtarve .
Platoni ne vepren POLITEJA thekson.ne qdo shtet egzistojn dy shtete
,shteti I te varferve dhe shteti I te pasurve qe eshte burim I grindjeve te
perhershme.
KONCEPTETE E ARISTOTELIT PER SHOQERIN
Koncepti I Aristotelit ka disa karakteristika te perbashketa me konceptin
e Platonit prap ndryshon prej ti. Dy elemente qe I merr baz Aristoteli
jan:elementi I empirizmit(praktik-provoj) dhe I metafizikes(thelbi me i
thell). Ai u murr edhe me ndarjen e shoqeris ne klasa si klasa qytetare ku
kryesisht jan shum te pasurit ,te mesmit dhe shum t varfunit.Njeriu eshte
kafsh politike.Aristoteli kishte qendrim armiqsor ndaj te pasurve shum dhe
te varfunve shum,ndersa shtresen e mesme e shikonte me
simpati.Aristoteli e mbroiti pronen private.
KONCEPTI MBI SHOQERIN NE KRISTIANIZEM DHE NE MESJET
Koncepti mbi shoqerin eshte shprehur ne dy forma: (1)ne formen
kristiano-religjioze dhe natyrale-historike. Perfaqsues te koncepcionit te
par jane tri te krishter-Augustini i shenjet (354-430) Toma Akuini (12251274) Kurse I dyti mendimtar arab ishte Ibu Halduni (Khaldoun 1332-1406)
Ne kete baz behet shkatrimi I sistemit skllavopronar dhe lind periudha e
dominimit te kishes katolike ne lemin ekonomike dhe politike te jetes
shoqerore.
AUGUSTI krijoi vepren e tij te njohur mbi shtetin e Zotit. Sipas Augustinit
shteti ndahet ne Shtetin Laik-qe perbehet nga mekati ,dreqi e keqja,
Shteti i Zotit perfaqsimi i se mires.
Me mendimin e shtetit eshte marr edhe Tom Akuini qe thot se shteti nuk
bazohet ne natyren e njeriut,por eshte e ndertuar ne baz te arsyjes se
njeriut dhe sherben per zbatimin e jetes normale.

ELEMENETET SOCIOLOGJIKE NE TEORIT SHOQERORE POLITIKE DHE

FILOZOFIKE Ne shekujt XIV(14) XVIII(18)
Jane:
1)qeshtje
2)qeshtje
3)qeshtje
4)qeshtja
5)qeshtja
6)qeshtja

e
a
a
e
e
e

lindjes se shtetit dhe roli i tij.

forcave motorike te shoqeris.
bazes mbi te cilin lindin fenomenet shoqerore
interesit per studimin e fakteve,konkrete shoqerore
te vrejturit te ligjeve
depertimit te ides dhe trajtimit te ngjarjeve historike

FORMIMI I SHTETIT DHE ROLI I TIJ

Pikpamjet ne formimin dhe zhvillimin e shtetit jane :
a) shteti eshte formuar me ane te dhunes dhe eshte mbajtur me forc.
b) shteti eshte rezulata i kontrates shoqerore koncepti i pare u shpreh tek
MAKIAVELI dhe BODENI.Koncepti i dyt shprehet nga Hobsi dhe Rusoi.
KONCEPTI I MAKIAVELIT(1969-1527)-permban embrionin e pikpamjes per
shtetin si diktatur ne nje klas ,por ai nuk lidh lindjen e shtetit me lindjen e
klaseve.Merita e MAKIAVELIT eshte themelimi i shkences bashkohore per
shoqerin.
KONCEPTI I HOBISIT(1588-1679)- ne vepren e tij LEVIATHAN ku thekson se
shteti nuk eshte krijues hyjnor as e mbinatyrshme,por veper e vete
njerzore.
Gjendja natyrore qe i paraprin shtetit karakterizohet me luften e te gjithve
kunder te gjithave.
ZHAN ZHAK RUSIO(1712-1778)-sipas Rusios shteti ka te drej te permbys
sepse pushteti suprem i takon popullit.Rendesi te veqant ka teoria e
kontrates shoqrore sipas se ciles kalimi i gjendjes natyrore ne gjendje
qytetare eshte kushtezuar me lindjen e prones private. Rusoi nuk lidh
shkaqet e shtetit me lindjen e shoqeris ne klasa.
Shoqeria eshte teresija e strukturave,shtresezimeve,raporteve shoqerore
dhe qytetarve ne tersi.
Shteti eshte istutucion me organizem dhe ndikim te veqant shoqeror I cili
ngritet nga shoqerija dhe nxirret mbi shoqerin.Me mundesi qe antaret e
shoqeris ti detyroj qe me sjelljet e veta ti perkasin sistemit juridik te
shtetit duke marr persiper garantimin e lirive dhe te drejtave te
qytetarve.Shteti I se drejtes eshte I cili brenda kufinjeve te normave
kushtetuese siguron garantimin e te drejtave te njeriut
SOCIOLOGJIJA E OGYST KONTIT (1798-1857)
Themelues I sociologjis ka qen mendimtari francez OGYST KONTI I cili ka
qen sekretar I Sen-Simonit social utopist te shquar francez.

Vepra e Ogystit eshte KURSI I FILOZOFIS POZITIVE sipas mendimit te tij

levizes kryesor I dukurive shoqrore eshte intelekti.
Kete diciplin shkencore me par e ka quajtur fizika sociale.Konti shkencat i
ka nda ne dukuri natyrore ku bejn pjese trupat joorganik dhe shkencat
perkatese,astronimia,fizika, dhe kimia.
Trupat organik dhe shkencat perkatese si biologjija dhe sociologjija.
Konti sociologjin e ka ndar ne dinamiken sociale
E PARA-statik sociale studion perberjen e shoqeris
E DYTA-dinamik sociale studion zhvillimin e shoqeris
Qellimi i kesaj shkence eshte zgjedhja dhe interpretmin i krizanve ne te
cilat gjindet shoqerija ne at koh.Sipas kuptimit t Kontit shoqerija kalon
neper 3 shkall:teknologji,metafizika dhe ne fund ngritet ne shkallen
pozitive-shkencore.
1)shkalla teknologjike(shkalla feminore e diturive interpretohet me
ndihmene e qenjes hyjnore.
2)shkalla metaforike(karakterizon interpretimin e zhvillimit natyror me
idet abstrakte.
3)shkalla pozitive e dituris (epshet koha e pjekur e dituris i cili zbulohet
me an te eksperimentit .Motivete e qendrimit te Kontit kan qene te
qarta. Ai eshte zoteruar te zgjedh kunderthenjet shoqerore qe ka qen
problem qendror ne hulumtimet e tij mbi shoqerin...
QASJET EVULOCIONARE TE HBRENJEVE SPENSERI PER LENDEN E
SOCIOLOGJIS.
HERBERET - SPENSERI (1829-1903) ka qene bashkohas i Kontit studimin e
fenomeneve ne socilologji jan quajtur qeshtje partikteve ulariste.
Spenseri ka menduar se njerzit ngriten ne nivele te grupit shoqeror ateher
kur ne mes njerzve egziston jobarazi ne raport me arsyjet e pushtetit.
Jobarazija eshte karakteristik e raportve ne mes njerzve. Ne mes te
shoqeris dhe mjedisit egziston ekuilibri.
Perpjekja per ruajtjen e ekuilibrit ne mes se formes se luftes per egzistenc
duke ndikuar ne ate menyr ne konflikt ben fenomene te perhershme te
veprimtaris shoqerore.
Nga kjo rrjedh lufta per egzistenc lind frika nga te tjeret,frik kjo qe e
krijon friken edhe nga vdekja.Politika i ka rrenjet e veta vetem ne friken
nga qeniet e tiera,ku forca religjioze e ka friken nga vdekja. Te te gjitha
konfliktet bejn militarizimin e raporteve shoqrore,militarizimi i bashkon
grupet e vogla me ato me te mdhaja,duke shpjeguar procesin e
integrimeve shoqrore me anet e te cilave njerzit krijojn mundesit e krimit
te nje jete ne qetesi dhe knaqesi. Kategorit e Spenserit jan:kocepti i tij per
demografin dhe organizimin politik te shoqeris ,koncepetet mbi popullin
kan qen te kunderta me pikpamjet e Moltusit mbi demografin.
Spenseri pohon se per shoqerin duhet te flasim vetem ateher kurr
egziston bashkpunimi i organizuar mbrenda njesive shoqrore,Shoqerija
mund te zhvillohet duke u mbrojtur nga ana e shtetit. Percaktimi i
struktures eshte i perber nga keto elemente:
(1)udhheqsija
(2)grupi i vogel i njerzve te afet qe e perbejntrupin konsultiv
(3)masa e madhe e njerzve qe vetem degjojn dhe kryejn pun.

Spenseri e kundershtonte perzirjen e shtetit ne jeten shoqerore,sepse

shteti ka per detyr ta mbroj shoqerin nga pasojat e kqija. Demokracija
sipas Spenserit eshte nje oganizim politik ne harmoni me krijimet e
perbashketa.
KLASIKET E MARKSIZMIR PER LENDEN E SOCIOLOGJIS
Me studimin e shoqeris kapitaliste jan marr Marksi dhe Engelsi.Marksi ka
theksuar n botimin e pare KAPITALI ai shkruan ne analizimine formave
ekonomike nuk mund te perdoren mikroskopi.Forma malli qe eshte
produkt i punes eshte forme e qelizes ekonomike te shoqeris
borgjeze.Sipas Marsit dhe Engelsit sociologjija ka per detyr analizen reale
te njeriut se qfar bejn njerzit ne procesin e prodhimit.
Parimet e Marksit mbi shoqerin jan:
1)parimi I determinizmit historrik ketu kuptohen te gjitha format shoqrore
gjat histories.
2)parimi mbi karakterin shoqeror qe flet per bazen ekonomike she
zhvillimin e saj ne shoqeri.
3)parmi mbi rolin e bazes ekonomike ne shoqeri.
LENDA E SOCIOLOGJIS
Sociologjija eshte shken e re prej para 160 vjete prej kur kjo shkenc ka
marr emrin e vet .Mendimtari frances Ogyst Konti ne vepren e tij kursi I
filozofis positiveka nd sociologjin si shkenc te veqent duke I ja dhen
emrin sociologjia.Fjala sociologji rrjedh nga 2 fjal ajo latin dhe
greke(socius-latinisht shoqerore,dhe greqisht logos shkenc)pra
sociologjija eshte shkenca mbi shoqerin, kete diciplin Konti e ka quajtur
fizika sociale e cila duhet te studioj dukurit sociale ne ndryshim pej fizikes
organike qe studion individin.
Bukurit natyrore Konti I ndan ne :trupa inorganic edhe organik.
RAPORTI I SOCIOLOGJIS ME SHKENCAT E TJERA
Raporti I socilogjis me ekonomin-siq e ceki edhe Marksi ekonomika si
shkenc mirret me analizimin e fenomeneve ekonomike dhe
shoqerore.Sociologjija definohet si shkenc mbi zhvillimin e ligjeve
shoqerore dhe del se ekonomika edhte e lidhur me shoqerin.
Dallimi me I madh ne mes tyre eshte sepse ekonomisti I studion pjeset e
punes si lend e punes strukturen e puntorvekurse sociologi keto te
gjitha elemente I studion ne tersi si grup shoqeror duke ber fjal per
strukturen e brendshme te saj.
SOCIOLOGJIJA DHE SHKENCAT JURIDIKE
Jurispodenca eshte me e vjeter se sociologjija .Mbi bazen e se drejtes ne
shoqeri jan formuar institucione te ndryshme shoqerore te cilat deshmojn
nivelin e culture qe kan pasur popujt e ndryshem .Socilogjis I interesojn
normat juridike ,sepse ato ndikojn ne mardhenjet e shoqeris qe ndikojn ne
ruajtjen apo ndryshimin e rapotrteve shoqerore.

SOCIOLOGJIJA DHE SHKENCAT POLITIKE

Keto dy shkenva jan te njejta sepse aplikojn metoda te njejta ne
hulumtimin e tyre.Ndryshimi qendron ne te dhenat se sociologjija studion
strukturen e pergjithshme te shoqeris ne tersin e saj ndersa shkenca
politike e studijon nje pjes te pushtetit,
Kur politologu ben studimin e shoqeris ai eshte me teper sociology sesa
poitolog.Kur politologu studion studimin e programit te partive politike ai
quhet politikologjik.
RAPORTI I SOCIOLOGJIS ME PSIKOLOGJIN SOCIALE
Aftesit e ketyre dy shkencave deshmohet edhe nga pozita bashkohore mbi
trajtimin e fenomeneve shoqerore te cilat mbajn me vete elemenete
psikike egzistojn 3 lloje te ndryshme ne mes te ketyre dy shkencave
1)sociolodjija ka hulumtimin e gr social ne tersi kurse psikologjia sociale I
kuston kujdes momenteve psikologjike.
2) sociologu hulumton gr ne tersi ,kurse psikologjija ndryshimet
individuale te antarve te grupit.
3)sociologut I interesoj permbushjet e sjelljeve te antarve te grupit kurse
psikologu studion me teper proceset qe flsain per menyren si formohen
qendrimet per sjelljen shoqerore.
SOCIOLOGJIT E VEQANTA
Sociologjija eshte zhvilluar ne diciplin te shumta siq eshte :sociologjija
industriale,rurale, e punes,politike ,kriminalistike ,religjionit,familjes,artit
etj.Disa prejsociologjive te veqanta dal nga dal kan zene ven te duhur
keshtu qe kan hasur rezultate ne hulumtime te veta dhe keshtu asnje
klasifikim I shkencave shoqerore s mund te kaloj anash ,sociologu Konti
percaktoj sociologjin qe studion punet dhe mardhenjet ndaj shoqeris se
gjere .
Fridmani thekson se sociologjija e punes duhet studiuar dis adukuri dhe
procese themelor te cilat jan se suazat e shoqrive moderne
industriale.Sociologjija e qyteteve eshte rezultat I nevojave te sunimit
politike shoqerore
SOCIOLOGJIJA E ARTIT mirret me qeshtjet e pergjithshme sq edhte: a thua
arti vepron ne menyr shoqerore dhe sa edhe I rendesishem veprimi
,rezultatae e sociologjis se veqant jan:ndimes per sociologjin e
pergjithshme .Si rezultata per analizimin interpretimin dhe mardhenjet e
pergjithshme shoqerore .
METODA E SOCIOLOGJIS
Metoda skencerisht eshte e nevojshme per procesin e hulumtimit.Fjala
metod rrjedh nga gjuha greke metodos-dmth menyr,rrug,veprim qendrim
qeperdoret per arritjen e qellimeve te caktuara.Rruga apo menyra per te
arritur gjer te e verteta shkencore quhet metoda ndersa shkenca qe e
studion metoden quhet metodologjija
Nder sociologete par I cili I ishte kushtuar rendesi qeshtjes se metodave te
sociologjis eshte Emil Dyrkeni
Metodat e sociologjis jan:

1)metoda statistikore
2)metoda e testimit dhe intervistees
3)metoda e sociometris
4) Metoda komperative apo krahasuse e tyre
TE VREJTURIT
Metoda e te vrejturit ne sociologji ne kuptimin shkencor kupton
perfshirjen ndijore ne meny t planifikuar she sistematika e faktorve kur
hulumtuesi merr qendrim aktiv ndaj objekteve hulumtuese.Te vrejturit
perbehet prej faktorve qe vrejtesi percill zhvillimin e levizjeve te dukurive
shoqerore .Metoda e te vrejturit eshte shume pa zhvilluar ne shkencat e
sociologjis.Disa teori dallojn disa forma te vrejturit sociologjik siq jan:1)te
vrejturit sintetik.2)direkt.3)me pjesmarrje.4)masovik.5)e rasteve te
veqanta te tjera.
Kryesore jan te drejturit e terthort dhe te vrejturit direkt.Metoda e te
vrejturit drejtperdrejt jan format e ndryshme e punes hulumtuese ku
studiohen dhe hulumtohen manifestii i caktuar i nje dukurije e cila eshte
dhen ne menyr te drejtperdrejt.
Metoda e te vrejturit indirekt ne ket metod hulumtuese ateher kur ka
manifestime te caktuara shoqerore te cilat hulumtojn por ato nuk jna te
drejtperdrejta dhe i takojn te kaluares dhe ne at menyr sherben me
dokumente t ndryshme historike.Menyra indirekte behet me raste
hulumtimeve te te dhenave qe kan ndodhur me par pra behet analizii i e
dhenave sidomos ne disa vende pas LDB.
EKSPERIMENTI NE SOCIOLOGJI
Me eksperimentin se sociologji kuptohet krimi artificial i situatave te
caktuara te kundruara se si njerzit ne situata te reja artificiale shprehin
djelljet e tyre keshtu GALILE
GALILEU ,Bekoni eksperimentin e kan pervetsuar si menyr sistematike e
hulumtimit shkencor .
Bekoni hulumtimin e ka qmuar si argument .Fazat kryesore te
aksperimentit sipas disa sociologve jan:1)zhgjedhja e problemit 2)gjetja
dhe vendosja e situates me t pershtatshme ekperimentale3)plani i te
kundruarit te rrjedhjes se eksperimentit.
METODA STATISTIKORE
Eshte nje nder metodat themelore t hulumtimit emprik edhe sociologjik
dhe ne shkencat e tjera shoqerore e po ashtu edhe ne shkenca
natyrore .Kjo metod i takon metodes kryesore te hulumtimit sociologjik po
ashtu edhe ne qdo emelemt tjeter .Rendesija dhe vlera e ksaj metode
qendron aty se pse edhte instrumenti i favorshem ne pervetsimin e shum
faktorve,sepse nje numer i madh nuk mund te pervetsohet statistika si
shkenc edht formuar ne saje te shkencave te cilat kan kontribuar me
sociologji.
Metodat e t testurit dhe intervists
Pr shkencs s sociologjis me rndesi sht metoda e testeve t ciln e
ka prvetsuar prej shkencs s psikologjis.Ma an t ksaj metode
studiohen vetit e individve si dhe vetit e grupeve n baz t

reaksioneve.Metoda e testeve shpesh perdoret pr studimin e

intelegjencs s nj personi, studimin e karakterit , temperamentit t
njeriut.Metdoa e intervists prdoret pr verifikimin e shnimeve t cilat
m par jan fituar me ndihmn e metodave hulumtuese..
Intervista paraqet formn kryesore t verifikimit shoqror, me an t cils
hulumtuesi bn pytje t ndryshme individit mbi dukurit e
caktuarashoqrore gojarisht ose me shkrim.Interviste bhet n at mnyr
ku studiusi shtron pytje t shumta mbi disa dukuri pr t cilat prgjigjet ai
me t ciln bhet intervista.Me njeriun me t cilin bhet intervist
modemos duhet tregur vullnetin e dy palve.Dhe personat q I jep
prgjigjie ai duhet t jep prgjigjie te duhura.Intervista prbehet prej
biseds dhe mbledhjs s shnimve nga ana e intervistuesit prej njeriut I
cili e ka nnshkruar intervistn.
Intervista mund t jen t lira dhe t mbyllura t organizuara dhe t
parganizuara.Me intervistn e lir I pyturi ka t drejt dhe liri t plot n
prgjigjet e veta t jet I shkurtr por mund t bj edhe n form t
biseds.N intervistn e mbyllur prgjigjet me po edhe jo.Intervistat e
organizuara jan intervista t atilla kur pytja I drjetohet m nj numr t
fiksuar m par.Te intervistat e paroraganizuara pytja bhet n mnyr
spontane dhe t lir.
METODA HISTORIKE
Qshtja e metods historike sht nj ndr problemet jryesore t
shkencave shoqrore e vqmas n sociologji.Prej ksaj metode nvaret
edhe orientimi dhe zgjedhja e shum problemeve n shoqri.Metoda
historike ka si qllim q qdo dukuri t jets shoqrore duhet t shqyrtoj
ashtu sikur jn shfaqur ato njr prej tjetrs dhe lidhshmrin e
tyre.Rrnjet e ksaj metode jan mjaft t vjetra dhe jan t lidhura ngusht
me e interpretimin e dukurive shoqore.Nj rst I till mund t jet me rstin
e kushtetuts Athinase ku Arisoteli pr t shkruar kt vepr ka studiuar
148 kushtetuta paraprake.Pikpamjet mbi metodn historike si shkenc
shoqrore sht ajo q ka prfaqsuar GYST KONTI themelues I
sociologjis .N metodn historike thkeson se kjo metod duhet t studioj
kahjen me t ciln zhvillohet shoqria njerzore .
METODA SOCIOMETRIKE
Themelues I metods s sociometris JAKOB MORENO sociologu
amerikan.Kjo metod konstaton simpatin dhe antipatin e individev
mbrenda grupit.Me sociometri kuptohet matja e dukurive dhe proceseve
shoqrore .Me kt metod studiohen mardhnjet n mes t njerzve dhe
qfar autoritei gzojn individt n shoqri.MORENO prpiqet bindte se
sociologjia mund t prmisohet prej qelizs s saj e deri te shoqria n
trsi.Sociometira pr t realizuar qllimet e veta I ka disa elemente e ato
jan SOCIODRAMA,PSIKODRAMA dhe SOCIOGRAMI.
SOCIODRAMA sht form e lojs n t ciln marrin pjes t gjith
pjestart e grupit, ndrsa grupi tjetr prfaqson publikun.
PSIKODRAMA sht eksperiment sociometrik n t ciln individve t
caktuar u jepte te luajn ndonj rol n prputhjet me rolet e tyre n jetn
e rndomt.
SOCIOGRAMI ka t bj me mardhnjet e njerzeve n mes grupeve.

METODA KOMPERATIVE KRAHASUESE

Metoda komperative prbehet prej konstatimit t ngjajshmris dhe
ndryshimit n mes dukurive t ndryshme.Kshtu p.sh bhet komperacioni
n mes shtetve t ndryshme, n mes kombve zbulohen elementet t
cilat jan t prbashkta dhe prkats pr shoqrin.
Kjo metod na shrben pr krahasimin e situatave t ndryshme n baz t
vilave mund t arrihen konkludime positive ne krijimin e vetive t
reja.Komperacioni prdoret edhe ne vend t eksperminetit.Kjo bhet
vetm ather kur nuk sht e mundur dhe ka pengesa ne zbatimin e
eksperimentit si dukuri n hulumtimin e problemeve shoqrore.Rndsin
dhe vlern e ksaj metode e ka acentuar sociologu DYRKEMI ku I ka
shqyrtuar edhe elementet e ksaj metode duke vn n pah s t gjitha
metodat n sociologji jan komperative.
SHOQRIA NJERZORE DHE STRUKTUAR E SAJ
KONCEPTI I SHOQRIS NJERZORE
Shoqria njerzore sht koncepti kryesor I socilogjis shkencs mbi
shoqrin.Ky concept sht ndr kateogrit m t gjr dhe prdoret n
kuptime t ndryshme t jets s prditshme.Shoqria do me thn qdo
bashksi Brenda suazave t shoqris njerzoredo me thn nj lloj I
veqant I bashksive tjera.N kuptimin e gjr shoqria njerzore sht
pjes e natyrs q ka pjes dhe ligje t veta.N shoqrin njerzore.N
shoqrin njerzore shfaqen dukuri t ndryshme t basksive shoqrore n
forma t ndryshme sikurse:SHTETI, INSTITUCIONET SHTETERORE, POPUJT,
KOMBET, FAMILJA, FSHATI, JETA BASHKESHORTORE, QYTETI etj.Shoqria
njerzore sht unitet I mardhnjeve pr ekzistencn e shoqris.Me
shoqri kuptohe kategoria e ngusht e jets shoqrore.Nj ndr konceptet
pr shoqrin sht koncepti analitik I cili gjendet n konceptet
psikologjike t mardhnjeve shoqrore.Teorikt mbi konceptin e
shoqris jan:SOROKINI, PORSONI, MERTONI, RAJS MILIT etj.Pra shoqria
njerzore sht organizm I gjall I cili sht prodhim I zhvillimit natyror q
zhvillohet dhe ndryshon gjat historis s vet.Shoqria n trsin e vet
sht system I mardhnjeve n mes njerzve, n mes mardhenjeve
ekonomike t cilat bshkarisht me fuqit prodhuese prbejn bazn e
shoqris.
ZANAFILLA E SHOQRIS NJERZORE
Shoqria njerzore ka lindur n procesin e shoqrizmit t natyrs s tij
fizike.Njeriu ka qen prgatitur me zhvillimin e mparshm t bots
materiale.Nga askpekti sociologjik shoqria n fillim ka qen e prbr prej
grupit t vogl t njerzve q mes veti kan qen t lidhur
biologjikisht.Mirpo me zhvillimin e bazs materiale shoqria sht rritur
m tepr.N nj shoqri kultura sht e pazhvilluar dhe zhvillohet ndal
nga dal kur bhet ndarja shoqrore e puns.Shoqria njerzore paraqitet si
bashksi prodhuese e njerzve dhe mbetet e till gjer sat eksiztoj
shoqria.Kaprcimi I njeriut prej nj faze n fazn tjetr do me thn me
shoqrizimin e ti sht kryer nprmjet procesit t puns shoqrore..Rolin
vendimtar n paraqitjen e shoqris e ka luajtur puna.Puna shoqrore ka

shkaktuar te njeriu ndrrime biologjike n strukturn e tij por n t

njejtn koh edhe n strukturn psikike.Njeriu duke ndryshuar natyrn e
jashtme ka ndryshuar edhe vetn e tij.Me pun njeriu ka ndikuar n natyr
por edhe puna ka ndikuar s teprmi.
RAPORTI I NATYRS ME SHOQRIN
Sshoqria njerzore fillon me paraqitjen e njeriut pra me faktin e formimit
t njeriut si qenie sociale.Natyra sht trsi e bots materiale n koh
dhe hapsir e cila gjendet n lvizje dhe n ndryshim t prhershm me
llojllojshmrin e saj.Me natyr nnkuptohen yjet, palnett duke prfshir
edhe planetin ton dhe dukurit n t si mallet, pjest e malve,, detrat,
qeniet e gjalla , bimt dhe shoqria njerzore.Sociologjia konstaton
lidhshmrin e ngusht n mes shoqris dhe natyrs.Njeriu sht vepr
e natyrs dhe rrjedhave jetsore m t cilat sht I lidhur
drejtprsdrejti.Shoqria njerzore si pjes e natyrs n kuptimin e gjr
sht organizm q ka veti dhe ligsit e veta.Puna njerzore si veprimtari
e dobishme n shoqri lidh natyrn me shoqrin.Shoqria sht pjes e
natyrs dhe si e till I nnshrohet disa ligjeve t saj.Pra siq shihet
ekziston ndryshimi n mes natyrs dhe shoqris por nga ana tjetr
eksiston edhe mardhnja huazore n mes ktyre respektivisht n mes
natyrs dhe shoqris.
NJERIU SI QENIE SHOQRORE
Shoqria bashkkohore dhe neriu sotm sht rezultat I zhvillimit historik
ndryshimi I madh n mes shoqris njerzore dhe grupeve tjera t
gjallesave eksiston n zhvillimin dhe prmisimin e njeriut organeve si dhe
t sjelljeve t tij.Njeriu si qenie shoqrore ndrohet shpejt, ndrsa grupet
e shtazve mbetn pa ndryshime pr nj koh t gjat.Njeriu ndryshohet
si qenie shoqrore m shpejt ndrsa si qenie bilogjike m me
ngadalsi.Ajo qka bn njeriu dallon prej qenieve tjera me t ciln vet
njeriu bhet qenie shoqrore sht e vetmja qenie q disponon me aftsi
t vetdijshme.Njeriu vepron n mnyr t vetdijshme n natyr ndrsa
qeniet tjera n mnyr instikiktive gj shpreh luftn pr ekzistenc.Puna e
njeriut nuk sht vetm ndryshim I natyrs por ka rndesi t
shumanshme.Vetdija sht zhvilluar paralelisht me ndryshimin e njeriut
dhe kushtve shoqrore t jets s tij.Vetdija e njeriut prej zanafills s
saj sht prodhim shoqror dhe do t mbetet e till gjer sa t ekzistoj
shoqria njerzore.
Kultura ndikon n formimin e sjelljeve t individit.Kultura mund t
kuptohet si rregullator I veprimtaris njerzore.
VLERAT DHE FORCAT SHOQRORE SI KATEGORI SOCIOLOGJIKE
N grupin e qshtjeve relevante n lndn e sociologjis bjn pjes
vlerat dhe forcat shoqrore.Socilogjia ktyre dy kategorive ju qaset n
mnyr komplekse n krahasim me shkencat tjera shoqrore.
VLERAT SHOQEROREgfsdfsdfsdffsdf
Vlerat shprehen si institucion I vjetr q e hasim n seciln
sdfsdffsdfsdsdshoqri.N prpjekjet e para pr t njohjen e tyre ka filluar

filozofia.Me fjaln VLERA duhet kuptuar cilsit q ne u japim objektve

mbrenda sistemit shoqror n t cilin subjektet bjn prpjekje pr t
realizuar ndonj nevoj individuale t tyre.Kur nj nevoj shoqrore
institucionalizohet ajo fiton cilsin e vlers shoqrore.Ktu
institucionalizmi e ka rendsin m t madhe sepse ai bn orientimin e
subjektve n vlera e jo n objekte.HOBSI duke folur pr vlerat thot se
vlera e njeriut paraqet qmimin e lart t tij.N aksilogji vlera e ka
funksionin e orientimit t kriteriumeve vlerore si e bukura e mira e urta
etj.Nga HELEREJA po prmendim edhe dy aksiome pr vlerat:Aksiomi I
par ka t bj me qshtjen e vlers q prmban pasurin e gjinis
njerzore kurse Aksiomi I dyt ka t bj m t dhnn se vlerat I trajtojn si
diqka t lart vetm ather nse individi gzon pasurit
shoqrore.Sociologjia vlerat I definon si dimension institucional sfer
kulturore dhe dimension personal.
FAKTORET OBJEKTIV DHE SUBJEKTIV TE ZHVILLIMIT SHOQEROR
Me faktort subjektiv nnkupton veprimtari njerzore t cilat jan t
vetdijshme t vullnetshme.Faktort objektiv kuptohen t gjith faktort
tjer si lvizjet natyrore dhe dukerit tjera natyrore.Faktort objektiv
meren si faktor kryesor dhe jan pjellshmria e toks por njeriu me
veprimtarin e tij e prmison tokn dhe ia adapton kushtve t
veta.Ndikimi I faktorve t vetdijs n zhvillimin e shoqris sht m se
I dukshm.Ky faktor njeh ligjet e natyrs dhe t shoqris dhe e
shfrytzon n praktikn e vet.Faktort objektiv numrohen faktori
klimatik, gjeografik dhe kushtet e ngjajshme objective.Kurse faktort
subjektiv prfshin origjinn e vetdijs njerzore sjelljet e njeriut aksionet
e vetdishme t njerzve etj.
Teorikt e ktyre faktorve rolin e individve e konsiderojn si rol
vendimtar dhe si krijues I historis t cilt kushtzojn kt apo at
ndrim t saj.
RREGULLAT DHE NORMAT SHOQERORE
Rregullat shoqrore jan pjes e superstrukturs shoqrore me origjin
qysh ne periudhn e shoqris s par njerzore kur sht fjala pr
shprehit dhe doket shqiptare.Dispozitat juridike dhe shoqrore rregullat
teknike shfaqen me zanafilln e shtetit.Shoqria mund t ekzistoj ns
qdo antar I saj e kryne pjesn e puns shoqrore n pajtim me rregullat
ekzistuese shoqrore.Edhe normat shoqrore jan kategori historike
shoqrore sepse ato varen prej zhvillimit dhe forms s rregullimit
shoqror.Me NORME kuptojm rregulln e pergjithshme t sjelljeve t
njerzve.Me norm caktohen raportet n mes njerzve n shoqri me qllim
q ato t jen t rregulluara dhe t caktuara.Norma nvaret prej vullnetit
dhe vetdijs s njeriut.Normat n mnyr t qart diferencohen dhe
ndryshojn sipas ligjeve natyrore.
DOKET
Ndr llojet m t vjetra t rregullave shoqrore jan doket.N konceptin e
dokeve mund t prfshihen ato rregulla t cilat zn fill n nj grup
shoqror me pasqyrimin e gjat t nj sjellje e cila konsiderohet si obligim
pr antart e atij grupi.N gjendjen e par doket kan qen m t

obliguara dhe sot zbatimi I tyre sht siguruar me sanksione t

rrepta.Sanksioni n form t presionit t jashtm t opinionit public t
cilin e ka prciell detyrimi I jashtm dhe I mbrendshm I opinionit
publik.Doket mund t ndahen n baz t vlersimeve n ato t mir dhe t
kqija.Tek doket duhet cekur ndryshimin n mes tyre e n radh t par t
moralit.N mes t normave dhe moralit ekzisoton ngjajshmri.Morali
rrjedh prej dokeve.Morali sht dok I obligushm dhe gjithashtu duhet t
ndryshojn edhe prej rregullave tjera sikurse prej jurispodencs etj.
MORALI
Problemi I moralit ka qen gjithmon n vemendje t mendimtarve t cilt
jan mar me studimin e shtresave t shoqris.Morali si form e vetdijs
shoqrore sht dukuri sociale dhe shprehje e jets shoqrore t
njeriut.Ai I prket brendis s shoqris dhe I prben raportet n mes
njerzve.Morali sht form e veprimtaris praktike t njeriut ndaj bots
dhe ndaj njerzve t tjer e poashtu edhe ndaj vets.Pra morali sht
grumbull normash q caktrojn qka sht e mir dhe qka sht e keqe t
cilat urdhrojn t kryhet ajo qka sht e mir dhe ndalojn at qka sht
e keqe.Morali nuk sht veti e trashguar por paraqet shprehjen e
vetdijshme t mardhnjeve shoqrore n moment t duhur.Me ktr
disiplin sht marr sociologu freng GYRVIQI.Morali dhe norma e tyij
shfaqen dhe zhvillohen n rethana t caktuara shoqrore.Pas moralit
qndron fuqia ideore e opinionit public dhe brejtja e ndrjgegjs pr
qndrimet jo morale kurse pas jurispodencs qndron fuqia materiale e
shtetit.
RELIGJIONI
Ndr format m t vjetra t vetdijs shoqrore sht religjioni.Prej kohs
kur njeriu ka filluar t hulumtoj dhe interpretoj dukurit rreth vets
religjioni sht br subjekt I interesimit t njerzve.Religjioni sht forma
me e vjetr e vetdijs shoqrore por sht edhe njra ndr format m t
prhapura t vetdijs shoqore.Sipas sociologve religjioni ka pasur
rndesi t veqant .Me problemet rreth religjinonit sht mar sociologu
EMIL DYRKEM ku sipas tij religjioni mund t cilsohet sipas bazs s tij
sociale.Religjioni n shoqrin e komunitetit primitive ka qen forma
kyresore e vetdijs njerzore.N at koh nuk sht br ndarja shoqrore
e pun mirpo nuk ka ekzistuar as shkenca.N histori mund t shihen
forma t ndryshme te religjinot e ato jan:POLITEIZMI besimi n shum
perendi dhe MONETEIZIMI-besimi n nj perendi.Religjionet monoteiste
jan:JUDIZMI, KRUSHTERIZMI dhe ISLAMISMI.
LLOJET E FEVE
1.TOTEMIZMI dhe ANIMIZMI jan forma t vjetra t besimit fetar.Fjala
totem sht prdorur pr t treguar fuqin mbinatyore t kafshve dhe t
pemve.Hajmalit p.sh jan TOTEME.
2.ANIMIZMI sht besimi shpirtror.Shpirtat mund t jen dashamirs dhe
keqdashs.Kto besime I gjejm n fise dhe bashksi t vjetra me numr t
madh banorsh.
3.MONETEIZMI prbehet nga JUDAZIMI, KRISHTERIZIMI DHE ISLAMIZMI.

4.JUDAIZMI sht feja e cila sht paraqitur nj mij vjet para lindjs s
krishtit.Judaizmi sht fe e hebrejve t cilt besonin se zoti krkon bindje
ndaj kodve morale t rrepta.
5.KRISHTERIMI-feja qe ka pr profet t vetin krishtin .Krishterimi sht
feja q sht paraqitur n fillim t epoks son.Krishterimi lind si fe e
masave t varfra t popullsis.
6.ISLAMIZMI-sht fe q ka pr profet Muhamedin I cili kja jetu n shek
VII.Sipas islamizmit nuk ka zot tjetr prpos Allahut dhe se Muhamedi
sht rob dhe I drguari I tij.Feja islame ka disa obligime e ato jan:Falja e
pas vaktve t namazit,Dhnja e zekatit,Agjrimi I ramazanit nj her n vit
dhe shkuarja n haxh ne Meke apo Medine.N grupin e feve t lindjs s
largt bjn pjes:HINDUIZIMI, BUDIZMI,KONFUQIANIZMI dhe TOIZMI.
1.HINDUIZMI sht fe e vjetr e lindjs s afrt.N kt fe shumica e
njerzve pranojn doktrinn e ringjalljs.Sipas ksaj doctrine t gjitha
qeniet e gjalla jan process I prjetshm I vdekjs dhe ringjalljs.
2.BUDIZMI ka lindur nga pikpamjet e Buds q ishte princ Hindus n
mbretrit e Nepalit ne shek VI para ers son.Objekt I budizmit sht
aritja e Mirvans.
3.KONFUQIANIZMI-sht fe e gruprve sunduese n Kin.Konfuqie sht
emr q lind nga emrat KUNGFU-TZU q jetoj n shek VI p.e.s.Konfuqie
ishte msues e jo profet.Doktrin e ksaj feje sht t rregulloj jetn
njerzore sipas harmonis s brenshme t natyrs.
4.TOIZMI mbshtet n antidhunn si garanc t nj jete m t
lart.Ndikimi I toizimit n kin ka ren shum si rrjdhoj e kundrshtimit t
vendosur t qeveris.
SUPERSTUKTURA KULTURALE- GJUHA
GJUHA sht fenomen shoqror kushtzuar me zanafilln e vet prej
karakterit shoqror t prodhimtaris dhe zhvillohet si domososhmrisht
pr marrveshje dhe paraqet materializmin e proceseve t mendimit t
njeriut,Gjuha sht nj ndr shprehjet e para te vetdijs shoqrore dhe
kjo zhvillohet sipas njeriut duke njohur botn q kan krijuar simbole t t
shprehurit gjuhsor.Gjuha sht forma e ekzisitimit t mendimit.Gjuha
sht element bazor I kulturs I cili sht aspekt I prvetsuar kyresisht
gati prej t gjith sociologve dhe shkenctarve q merren me qshtjet e
gjuhs.Kjo sht br qshtje e shqyrtimeve sociologjike..Gjuha n
periudha t ndryshme historike ka ndryshuar shpejt ose ngadal n varsi
t zhvillimit t shoqris n trsi.Thn n trsi gjuha sht element dhe
shprehet me an gojore dhe prbehet prej fjalve t shumta dhe t
ndryshme.Por ekziston edhe gjuha e shkruar e cila luan rol t
madh.Gjuha z vend shum me rndesi n mes njerzve q luan rol t
madh n shum sfera t jets shoqrore dhe sht njri ndr elemetnet e
kulturs.
KULTURA
Kultura sht trsi e parimeve materiale ideore t cilat njeriu I ka
prodhuar me ann e vet dhe t cilat brez pas brezi jan br pron e
shoqris.Me elementet e veta sht subjekt I degs s veqant t

socilogjis-sociologjis s kulturs.N kuptim m t gjer kultura paraqet

krejt at qka natyra ia mundson njeriut.
Kultura elementare paraqet at nivel I cili sht I lidhur me krijimin e
kushtve dhe sigurimin e ekzistencs biologjike t njeriut pr krijimin e
prodhimve t larat kulturore.Zakonisht dallohen kultura MATERIALE dhe
IDEORE.Edhe shprehja CIVILIZIM shrben pr domethnjen e shkalls s
kulturs s lart materiale.Kultura materiale nnkupton t gjitha objektet
shoqrore t cilat shfaqen n procesin e prpunimit t natyrs.Kultura
ideore paraqet punimet e veprimtaris mendore t njeriut pr kohve m
t hershme e gjer m sot pse format shoqrore , normat e sjelljeve,
religjioni, shkenca, edukata.N mes kulturs materiale dhe ideore ekziston
prshtatja e dukshme e cila gjen shprehjen e vet n periudha t caktuar
historike.Kultura sht baz pr krijimin dhe afirmimin e njeriut si dhe
ngritjen e nivelit t njeriut.
EDUKATA
Edukata sht nj ndr llojet e dukurive shoqrore dhe sht element n
jetn shoqrore.Shkenca e cila mirret me qshtjet e edukats sht
pedagogjia.Edukata z fill n procesin e formimit t njeriut dhe bhet
faktor I rndesishm n procesin e formimit t njeriut.Edukata ekziston
prej shfaqjs s shoqris njerzore dhe bn rregullimin e raportve n
mes njerzve.N kuptim t ngusht me edukat duhet t kuptohet
zhvillimin e fuqis dhe aftsis(aftsia mendore, fizike, estetike morale
etj).
Edukata n kuptim t gjr nnkupton tresin e ndikimeve pedagogjike
t cilt synojn n formimin e nj individi.Me zhvillimin e shoqeris
njerezore ndryshon edhe edukata .N kt process vendi m me rendsi I
takon qshtjs s edukats dhe arsimimit t t rriturve sepse krkesa pr
arsimimin sht prvetsuar n t gjitha sistemet bashkkohore
arsimore.Edukimi sht arsimimi I t konsiderohet si qdo pjes e sisitemit
bashkkohor edukativ dhe arsimor.Avansimi I procesit t puns pr shkak
t mbrimeve t reja shkencore krkojn arsimimin e kuadrave aftsimin e
tyre pr prdorimin e veglave t prodhimtaris modrene dhe mjaft t
komplikuar.
ARGETIMI DHE KOHA E LIRE
Argtimi sht aspect I vlefshm I kohs s lir pavarsisht q kjo n
rrethanat e dhna mund t ket elemente negative.Argtimi sht lloj I
dukurive shoqrore dhe z vend n jetn shoqrore dhe sht e lidhur me
procesin e qlirimit t njeriut prej domosdoshmris s puns.Sociologjia e
kulturs me argtrim sheh rendsin aktuale meq rgtimi prher e m
tepr po bhet faktor kryesor.Kto dukuri shoqrore n disa vende I
studion disiplin e veqant e sociologjis e cila sht sociologjia e kohs s
lir ku prfaqsuesi I saj sht ZHORZH DIMAZDIJE ka ka theksuar se
koha e lir n shoqri t zhvilluar sht faktor me rndesi n jetn e
prditshme.Sociologjia e kohs s lir ne botn e sotme sht n fazn e
studimeve t shumta dhe serioze q shkenctart I kan kushtura vmendje
pra kohs s lir.Shum socilog duke studiuar kt qshtje kan
konstatuar rendsin e kohs s lir pr ekulibrin fizik,psikik dhe moral t

puntorit.Sipas sociologve vetm n kohn e lir personaliteti I njeriut

mund t gjej shprhjen e vet m t plot.Rndesia e kohs s lir duhet
t kundrohet me procese tjera n radh t par me zhvillimin e kulturs.
GRUPET SHOQERORE
Grupin shoqror e prbejn njerzit t cilt kan mardhenje me njri
tjetrin.HOMANSI m grup nnkupton nj numr personash q komunikojn
njri me tjetrin gjat nj kohe sa q numri I tyre I vogl mundson q
secili individ t ket mundsi t komunikoj me t gjith t tjert pa
ndrmjetsimin e t tjerve por sy m sy me njeri-tjetrin.SHO thekson se
grupin e definon si prezenc e dy apo m shum personave q gjenden n
interaksion me njri tjetrin dhe sht nn ndikimin e secilit person .
GRUP quajm njsin sociale q sht I prbr nga nj numri I caktuar
individsh t cilt qndrojn n raport me statusindhe vlerat e njrit ndaj
tjetrit dhe bjn rregullimin e mardhnjeve t antarve t grupit.Me
qllim t fromimit t grupit sht mar psikologu XHIB.GURVIQI definon
grupin si trsi kolektive dhe parciale.Elementet e grupit shoqror
jan:1.SUBJEKTET;2.MARDHENJET QE KRIJOHEN NE MES
ANTAREVE;3.MJETET ME TE CILAT KRYHEN PUNE TE NDRYSHME MBRENDA
GRUPEVE dhe 4.REZULTATET E ARRITURA PER PLOTSIMIN E NEVOJAVE TE
ATYRE QE KANE HYR NE GRUPE.
FAMILJA
Familja sht nj ndr institutet tjera me rndesi dhe paraqet formn e
veqant dhe specifike t mardhnjeve shoqrore.Sipas MORGANIT vet
familja sht element aktiv ajo asnjher nuk qndron n nj
vend.Funksionet m t rendsishme t familjes patriarkale
jan:1.FUNKSIONI RIPRODHUES;2.FUNKSIONI EKONOMIK;
3.FUNKSIONI I MBROJTJES SOCIALE;4.FUNKSIONI RELIGJIOZ;5.FUNKSIONI
EDUKATIV DHE ARSIMOR etj.Lidhur me qshtjen e familjs sht mar
BURGJEZI dhe LOKU I cili thot q familja prkufizohet si grup I personave
t lidhur me lidhej bashkshortore dhe gjakore.Ekzistojn teori t shumta
lidhur me familjen si teori tradicionale e cila mendon se familja
partriarkale sht bashksi e prhershme shoqrore.Teoria evulucioniste
sht teori e mbshtetur n veprn e MORGANIT SHOQERIA E
HERSHME.Luis Morgani n zhvillimin e familjs dallon 3 forma t familjs
t cilat jan periudha historike t egrsis martesa grupore, barbaris
martesa e qifteve, civilizimi I familjeve monogamike e plotsuar me
shkuruzime dhe prostitucion.Familja ka pasur ndryshime t shumta n
historin e shoqris njerzore.Familja e farefisinia sht form e par e
jets bashkshortore grupore.Ata jan grupe bashkshortore sipas
gjeneratave.Familja PUNALUA sht form e familjs bie n prjashtim t
motrave dhe vllezrve prej lidhjve t bashkshortsis.Mashkulli n kt
jet bashkshortore jeton vetm me nj femr dhe fmijt I takojn nns
dhe femra nuk I sht nnshtruar mashkullit.Familje MONOGAMIKE do me
thn nnshtrimi I j gjinie I femrs mashkullit dhe me kt fillon
kontradikta e gjinive.N kt qshtje t familjet me rendsi jan
shkurorzimet.Shkurorzimet n shkencn e jurispodencs prkufizohen si
ndrprerje e martess s plotfuqishme ndrmjet bashkshortve me

vendime e gjygjit dhe para ligjit.Pasojat m negative t shkurorzimve I

prjetojn fmijt dhe jan viktim e mosmarveshjs ndrmjet
prindrve.Familja gjr m sot ka qen bashksia e indit shoqror.Pra me
rendsi t cekt sht se familja sht nj ndr qshtjet me rendsi n
shkencn e sociologjis.
MARTESA
Martesa sht form e plot e institucioni shoqror.Martesa sht lidhje n
mes dy personave me gjini t kundrt.Martesa n kohn e parahistoris ka
kaluar n kto etapa:
1.MARTESA GRUPORE ENDOGAMIA EKZOGAMIA
2.MARTESA POLIGAMIKE eventualisht edhe SINDIPOZMIKE dhe
3.MRTESA MONOGANE.
ECZOGAMIA sht mardhnje e mashkullit dhe femrs q nuk I takojn nj
fisi.
ENDOGAMIA sht mardhnje martesore Brenda fisit gjinis apo klanit.
Martesa POLIGAMIKE kuptojm mardhnjet martesore kur burri ka shum
partnere pr t hyr n mardhnje martesore.POLIGINIA sht varianit I
martess s nj mashkulli me shum gra.POLIANDRIA sht bashksia
seksuale e nj gruje me shum burra.Variantet q e kufizojn martesen
jan BIGAMIA dhe BIANDRIA.
BIGAMIA sht institucion martesor I nj burri me dy gra.BIANDRIA sht
institucion martesor I nj gruje me dy burra.N shoqri ekzistojn edhe
kto forma martesore SORORATI, LEVIRATI.
SORORATI sht institucion martesor kur burri martohet me motrn e
gruas.Kjo form bhet pas vdekjs s gruas po mund t ndodh edhe sa
sht gjall.Nomrat fetare te krishtert I denojn kto dukuri kurse
islamikt nuk kan qndrime t tilla.
LEVIRATI sht institucion martesor kur vllai gjall apo ndonj mashkull I
familjs s vllait t vdekur.Kthen gruan martohet me gruan e vllait t
vdekur pra t vejen e tij.
FAMILJA PARTRIARKALE
N kt familje pushtetin e ka burri dhe nga ai nvaren antart e tjer t
familjs si gruja fmija dhe antart e tjer t saj.Quhet partriarkale sepse
PARTER familasi babai I familjs sht ai q ka prkujdesje pr t gjith
antart e familjs s vet.Karakteristikat demografike t saj ka qen lindja
e numrit t madh t fmijve dhe mortaliteti I madh t tyre si
foshnje.Fmijt q kan mbetur gjall jan br krah I fort I puns n
prodhimin agrar t ekonomis familjare.Vetm babai dhe djali I madh
kan pasur fjaln kryesore n familje ,Grat iu kan nnshtruar pushtetit
t burrit.N martesn e fmijeve kan ndrmjetsuar prindrit t cilt kan
pasur fjaln kryesore.Me paraqtijen e revulucionit indistrual Brenda
familjes bhen ndryshime t mdha sepse paraqiten ndryshime personale
q ndihmojn n avancimine familjs.Ky process renoi formn e familjs
partiarkale dhe mbi bazat e s cils kriojohet tipi I ri I familjs nukleare.
FAMILJA NUKLEARE

Ky tip I familjs prbehet nga prindrit dhe fmijt e tyre.Paraqitja e ktij

tipi t familjs I mundson gruas t mar pjes shum m tepr n
shoqri.Karakteristika e ksaj familje qndron n rnien e natalitetit dhe
mortalitetit t fmijeve.Kt rnje e bjn faktort e jashtm siq jan
punsimi I femrs, arsimimi I saj, integrimi I saj n shoqri, zhvillimi I
institucioneve shndetsore etj.Mbi bazn e ktij zhvillimi paraqitet
LEVIZJA FEMINISTE.Kjo lvizje bn prpjekje q femra t jet subjekt I
barabart me mashkullin n shoqri..N vendet t zhvilluara kjo lvizje ka
pasur shprehje t gjer.Shkollimi I vajzave do t ndrroj imazhin e familjs
n pikpamje strukturore dhe kulturore.Vajzat e shkolluara nuk pranojn t
jetojn si gjyshet e tyre.Femra do t bj prpjekje q ti realizoj t gjitha
t drejtat q I takojn si qenie shoqrore.Kjo bri q edhe martesa t
bhet sipas dshires s fmers e jo sipas kauneve t vjetra.Rnja e
natalitetit n mjedisin ton po e bn edhe rritjen e prqindjs s
familjeve t vjetra.Rinia bn prpjekje pr t ikur nga fshati I cili nuk
mund ti siguroj siguri jetsore.
EMANCIPIMI I FMRES DHE E DREJTA
Ndr qshtjet m me rendsi n shoqri sht emancipimi I femrs.Shum
mendimtar t lmive t ndryshme kan thn se shoqria sht e
emancipuar aq sa sht edhe femra n shoqri .Gjat rrugs s
emancipimit t femrs paraqiten disa pengesa.Vet natyra e femrs sht
se ajo ka kryne fuksione bilogjike t lindjs s fmijve.Ndrsa nga nga
natyra e punve t saj ajo kryen vet punt e shtpis siq jan rregullimi I
baness, pastrtia e saj, prgatitjen e ushqimit dhe rritjen e fmijeve.Kto
jan pengesa t cilat vshtirsojn mundsin e angazhimit t femrs
jasht punve t shtpis.Pr kt ekonomia familjare duhet t jet paisur
me mjete bashkohore q ta liroj pak femren nga disa obligime shtepiake
qoft edhe duke I paguar ndihms n shtpi.Kur krijohen kto kushte ajo
sht active n shoqri edhe n punt jasht shtpis.Femra hyn n
obligime martesore m rast e drejta e martess e rregullon raportet mes
t martuarve burrit dhe gruas.Burri dhe gruaja jan t barabart dhe kan
obligime t barabarta pr ekonomin familjare rendin n shtpi edukimin
e fmijeve.Prishja e martess pr shkak t mosmarveshjs nuk sht e
dshirushme sidomos nse kan fmij.
KASTET
Kategori tjetr e shoqris jan edhe kastet t cilat jan formuar n
periudhn e komunitetit primitive n shoqrin klasore t ndarjs
shoqrore t puns.KASTA sht grup shoqror I mbyllur antart e s cils
kryen funksione t caktuara shoqrore dhe kan si karakterisitik t
nnshtrohen rregullave fetare juridike dhe rregullave tjera t grupit.Ka
ekzistuar mendimi se kastet kan ekzsistu ne Indin e vjetr dhe jan ndar
n 4 kaste kryesore:
1.SUNDIMTARI;2.FETARET-MESUESI DHE INTELEKTUALET;3.ZJETARET DHE
TREGTARET;4.BUJQIT DHE PUNTORET.Kastet ose rangjet shfaqen ather
kur funksionet e njerzve jan t trashguara dhe t lidhura me pozitn
juridike t shoqris.Mbeturinat e sistemi kastian akoma ekzistojn n
vendet t cilat jan shum t prapambetura

RENDET
Rendet jan grupe njerzish t cilat prej grupeve tjera t njerzve
ndryshojn sipas t drejtave dhe detyrave te veqanta do me then qdo
rend ka obligime dhe detyra t caktuara n shoqri.Rendet bazohen n
profesionet e njerzve.N shoqrin feduale t Evrops kan ekzistuar 3
rangje:KLERI I LARTE I prbr prej njerzve t religjionit,PRONARET kjo
sht veti q biri trashgon veti t fisnikut, QYTETRIA e prbr prej
shtresave t ndryshme njerzit e lir t profesioneve t ndryshme.
PARTITE POLITIKE
Ndr qshtjet m t rendsihsme n sociologjin politike dhe shkencave
politike sht t ekzistuarit dhe pozita e partive politike.N gjuh t
zakonshme parti politike do me thn grupi I njerzve me mendime qllime
dhe pikpamje t njejta ndaj rregullimit shtetror.N shkencn e
sociologjis ka kuptim tjetr,Pratit politike jan organziata politike t
cilat I jan adaptuar demokracis.Parit politike jan organizata sepcifike
t shoqris dhe shprehin interesa politike shoqrore.Sipas shkencs s
socilogjis partit politke jan organizata politike t cilat prfshin njerzit
me ideologji t njejt politike t cilat prpiqen t zgjrojn qllime t
caktuar trsore..Partit politike e kan origjinn qysh n kohrat e lashta
t antiks s vjetr.Parit poltike jan shafqur si rezultat I diferencimit
shoqror politik dhe ideor n baz t interesave t grupeve t veqanta
shoqrore.Anglia konsiderohet si djep I partive politike.Ka fundi I shek
XVII krijohet dy parti politike partia e pronarve t mdhej dhe partia e
shtresave t mesme.Partit poltike luajn rol shum t madh n marjen e
e pushtetit dhe pr rruajtjen e atij ku pushteti sh n dor.Krakteristik e
jets shoqrore sht ekzistenc e shum partive politike.Roli I tyre sht
lnd e interesimit t shum teoricienteve me probleme sikur kuptimi
modern dhe organizimi I partive dhe raporti I tyre ndaj parlamentit.
PERKUFIZIMI I KOMBIT
Rreth kuptimit te fjals komb japin kombet e bashkuara e cila si ogranizat
u themelua m 1945 dhe e quajti UNITED NATRIONS.Qysh prej mesit t
shek XIX n universitetin evropian lidhur me qshtjet e kombit kan
studiuar edhe studentt arab t cilt e prdoren konceptet si SAB SAM
dhe VATAN.N debatin politik t SHBA-ve nocionet UNION dhe
CONFEDERATION paraplqeheshina para nation.Sot n Zvicrrn gjermane
thuhet BUND(lidhja federate) ndrsa n Zvicrrn franceze thuj
conferedation.Kta shembuj nga gjuha politike e nj vendi t vogl
evropian siq sht zvicrra na japin parandjenjn e kohs s gjat q do t
duhet q evropianet ti quajn BASHKIMI EVROPIAN SHTET OSE
KOMB.Procesi I bashkmimit evropian n fund t shek XX ndohdej n
procesin fillestar.Diplomatt dhe ushtarakt me qshtjen kombtare
merren me Evropn kryesisht burokratt dhe teknokratt n Bruksel.
Fjala natio do t thot bashksi e fisit.Akademia e frances e prkufizonet
kombin si trsi e t gjith banorve t t njetjtit shtet t t njejtit vend

qe jetojn n t njejtin ligj dhe q prdorin t njejtn gjuh.Teologu dhe

filozofi gjerman FREDERIK shkonte m tej me postulimin e tij t pastrtis
etnike q kishte si rrjedhim ndarjen dhe kufizimin nga t tjert.PENANI
theksonet se kombi sht nj shpirt nj princip mendor.Prkufizimi I JOSIF
pr kombin dekalron se revulucioni rus sht nj bashksi e qndruar e
njerzve t lindru e ngritur mbi bazn e bashksis s gjuhs jets
ekonomike q shpreh bashksin e kulturs.
KOMBI I SHTETIT DHE KOMBI I KULTURES
Kombet mund t ndahen n kombe t shtetit dhe kome t kulturs dhe sit
tilla mbshteten mbi pasuri t cakutara kulturore q sht prjetuar
dikur bashkrisht dhe si e tilll mbshtet n fuqin bashkuese tr nj
historie e t nj kushtetute t prbashkt politike.Shkalls s kombit t
shtetit I shrbejn shtetet historike si Franca Britania e madhe SHBA dhe
Zvicrra.Sipas revulucionit frances kombi u kuptua si njsi poltike qytetare
t barabart prpara ligjit.N literature autort interpretimin e komit t
shetit e quajn kocpet perendimor, kurse koncepin e kulturs konceptin
evropianoqndror.Grupet etnike q ishin t paknaquar me shtetin e
quajtn vetn kombvet t t arritur , njohje kombtare si p.sh sllovent
dhe kroatt.
FARE ESHTE ETNIJA
NATHAN dhe DANIEL japin etnicicetin si nocion kt prkufizim.Ka nj far
ligjimiteti kur vren se disa forma identifikimi q mbshteten n realitetin
shoqror t ndryshm nga njri tjetri si feja gjuha prejardhja kombtare
kan t gjitha diqka t prbashkt.S bashku me antropologun dhe
sociologun ENTONI entin mund ta emrtosh me nj fraz t veqant si nj
grup social t cilat kan kujtime t prbashkta nga e kaluara t cilat grupi I
kultivon.Etinciteti I ka rrnjet e veta n mitet kujtimet vlerat dhe simbolet
e prbashkta.Pr kt arsye etniciteti nuk sht diqka statike sikur
supozojn disa studiues t jetes shoqrore.Sipas BOSSAN etniciteti I ka
rrenjet locale dhe per kt arsye duhet bazuar me civilizime q prhapen
n zona m t mdha.Feja gjuha zakonet dhe kultura jan n gjendje t
ndrtojn vetm nj indetitet etnik.Kjo pasi q n etnicitet bjn pjes
simbolet dhe kulturat t cilat mund t ndryshojn formn e tyre
konkrete.Elit pushteti do m thn rrjeti I vogl individsh t cilt mbajn
pushtet t prqendruar n shoqrit e sotme.
A sht kombi dhe etnia t njohura sipas t drejts ndrkometare
Ka autor t cilt thojn se n nj komb jetojn disa grupe etnike t tjert
thojn se populli prbehet nga disa kombe.Sociolog t ndryshm e
shikojn kombin si dukuri t epoks moderne ndrs etnicitetin si meturin
e bashksis tradicionale n shoqrin moderne.Historia evropiane na
mson q vetdija dhe baza etnike mund t ndryshojn n rrjedha t
kohs.Teza e Smithit tregon se shumica e shtetve kombtare evropiane
kan prejardhje etnike.N rastin e frances mund ti injorosh etnit ose
kombet vetm e shikon gjuhn si kriter vedimtar.Shteti dhe kombi jan
indentik vetm n raste t ralla.Shteti komtar mbshtet mbi nje grup

etnik apo kombsi e cila ka arritur q t fitoj n basksin ndrkombtare

njohje m t drejt ndrkombtare Sovran dhe I kufizuar teritorialisht.
NACIONALIZIMI DHE SHTETI MODERN
Pr nj koh t gjat sociologt nuk I kan kushtuar vmendje fenomenit
t nacionalizimit.Mendimatart klasik social si MARKS DURKEM dhe
EBERI