Περιεχόμενα 11

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ...................................................................................................... 7
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ..................................................................................... 17
ΚΥΡΙΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ...................................................................... 21
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ...................................................... 37

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
§ 1. Σκοπός και αντικείμενο της εργασίας ...................................................... 43
§ 2. Ο Άρειος Πάγος........................................................................................ 51
§ 3. Το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας.............................................. 53
I. Ανεξιθρησκεία και θρησκευτική ελευθερία.......................................... 53
II. «Επικρατούσα» θρησκεία .................................................................... 60
III. Διεθνής προστασία ............................................................................. 70
§ 4. Διάρθρωση της ύλης................................................................................. 73

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α´
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ

Τίτλος Α΄
Η ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
§ 5. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος ........................................................ 85
I. Η ισχύς των ιερών κανόνων .................................................................. 85
1. Κατοχύρωση όλων των κανόνων..................................................... 87
2. Κατοχύρωση μόνο των δογματικών κανόνων ................................. 88
3. Σύγκριση των θέσεων του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου
της Επικρατείας ............................................................................... 89
II. Η περιπτωσιολογία .............................................................................. 94
1. Ιεροψάλτες και νεωκόροι .................................................................. 95
12 Περιεχόμενα

2. Εγκυρότητα γάμου μεταξύ συγγενών................................................ 99

3. Βάπτισμα και ονοματοθεσία ............................................................. 99
4. Κληρονομική διαδοχή μοναχού ...................................................... 102
5. Αντιποίηση εκκλησιαστικής αρχής από Επίσκοπο ......................... 103
6. Υιοθεσία από Επίσκοπο ή μοναχό .................................................. 104
III. Συμπεράσματα.................................................................................. 105
§ 6. Οι Γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί (Παλαιοημερολογίτες)..................... 106
I. Το ιστορικό πλαίσιο ............................................................................ 106
II. Η θέση της νομολογίας του Αρείου Πάγου ....................................... 111
§ 7. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία................................................................. 119
I. Το δίκαιο του γάμου............................................................................ 119
II.Η εκπροσώπηση ναών, μονών και ιδρυμάτων.................................... 127
1. Το πρόβλημα ................................................................................... 128
2. Η Α. Π. 360/94 ............................................................................... 131
3. Κριτική ............................................................................................ 134
§ 8. Η Ευαγγελική Εκκλησία ......................................................................... 144
§ 9. Η μουσουλμανική θρησκευτική κοινότητα............................................. 147
I. Το νομοθετικό πλαίσιο........................................................................ 147
II. Η θέση της νομολογίας του Αρείου Πάγου ....................................... 152

Τίτλος Β΄
ΛΟΙΠΕΣ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ
§ 10. Η ελευθερία επιλογής θρησκείας ......................................................... 155
§ 11. Το δικαίωμα της θρησκευτικής εκπαιδεύσεως ..................................... 158
I. Οι εννοιολογικός προσδιορισμός ....................................................... 158
II. Η έκταση δικαστικής παρεμβάσεως ................................................. 163
III. Η καταχρηστική άσκηση .................................................................. 165
1. Η μετάγγιση αίματος ....................................................................... 165
2. Ο προσηλυτισμός ανηλίκου ............................................................ 168
3. Κριτικές παρατηρήσεις.................................................................... 171
§ 12. Ο όρκος ................................................................................................. 172
I. Εισαγωγικά.......................................................................................... 172
II. Ο όρκος των Ορθοδόξων ................................................................... 176
III. Ο όρκος των αλλόθρησκων ή ετερόδοξων ....................................... 184
IV. Ο όρκος των θρησκευτικών λειτουργών της Ορθόδοξης Εκκλησίας ... 188
Περιεχόμενα 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β´
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ
§ 13. Η ίδρυση θρησκευτικών καταστημάτων γενικώς ................................. 195
I. Εισαγωγικά.......................................................................................... 195
II. Η νομοθεσία....................................................................................... 197
III. Ο «ναός» και ο «ευκτήριος οίκος» ................................................... 200
IV. Η θέση σε λειτουργία ναού και ευκτήριου οίκου............................. 203
§ 14. Η ίδρυση θρησκευτικών καταστημάτων ετεροδόξων........................... 208
I. Η «άδεια» του Μητροπολίτη............................................................... 208
II. Η άδεια του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων ....................... 214
III. Κριτική ............................................................................................. 227
§ 15. Η περίπτωση των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών (παλαιοημε-
ρολογιτών)............................................................................................. 231
I. Η νομολογία του Αρείου Πάγου ......................................................... 231
II. Η άποψη του Συμβουλίου της Επικρατείας ....................................... 239

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΦΡΑΓΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗ
ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α´
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
§ 16. Θρησκεία «γνωστή».............................................................................. 243
I. Το ιστορικό πλαίσιο ........................................................................... 243
II. Η θέση του Αρείου Πάγου................................................................. 247
§ 17. Η δημόσια τάξη και τα χρηστά ήθη ...................................................... 249
I. Η δημόσια τάξη .................................................................................. 249
II. Τα χρηστά ήθη ................................................................................... 252
§ 18. Οι αντιρρησίες συνειδήσεως................................................................. 256
I. Τα καθήκοντα απέναντι στο Κράτος και η συμμόρφωση στους νόμους.. 256
II. Η θέση της νομολογίας ...................................................................... 262

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β´
ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ
§ 19. Η νομοτυπική υπόσταση ....................................................................... 267
14 Περιεχόμενα

I. Εισαγωγικά.......................................................................................... 267
II. Ο εννοιολογικός προσδιορισμός........................................................ 270
III. Η τυποποίηση του αδικήματος και η συνταγματικότητα των διατάξεων.. 280
1. Ο προσηλυτισμός ως τυπικό αδίκημα ............................................. 280
2. Η έννοια της διεισδύσεως .............................................................. 282
3. Η απαρίθμηση των μέσων τελέσεως.............................................. 283
4. Η συνταγματικότητα των διατάξεων ............................................. 286
α. Η ισχύς των νομοθετικών διατάξεων......................................... 286
β. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας............................................. 287
§ 20. Οι τρόποι τελέσεως ............................................................................... 292
I. Τα αθέμιτα μέσα.................................................................................. 292
1. Προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς ................................................. 292
2. Ισχύον νομοθετικό πλαίσιο ............................................................. 293
II. Οι παροχές και υποσχέσεις ................................................................ 306
III. Η κουφότητα και η πνευματική αδυναμία........................................ 306
§ 21. Κριτική αποτίμηση................................................................................ 310

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ´
ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
§ 22. Η κακόβουλη βλασφημία...................................................................... 317
Ι. Το αντικείμενο προστασίας................................................................. 317
II. Η αντικειμενική υπόσταση ................................................................ 322
1. Καθύβριση του Θεού....................................................................... 322
2. Δημόσια τέλεση .............................................................................. 324
III. Η υποκειμενική υπόσταση................................................................ 327
IV. Η συνταγματικότητα της διατάξεως................................................. 328
§ 23. Η καθύβριση θρησκευμάτων ................................................................ 330
Ι. Τα άρθρα 152 και 196 Π.Ν. ................................................................ 330
1. Θεωρία ............................................................................................ 330
2. Η νομολογία του Αρείου Πάγου ..................................................... 331
II. Το άρθρο 199 Π.Κ. ............................................................................ 334
1. Θεωρία ............................................................................................ 335
2. Η νομολογία του Αρείου Πάγου ..................................................... 336
§ 24. Η διατάραξη θρησκευτικών συναθροίσεων.......................................... 340
Ι. Το άρθρο 194 Π.Ν............................................................................... 340
1. Εισαγωγικά...................................................................................... 341
Περιεχόμενα 15

2. Η νομολογία του Αρείου Πάγου ..................................................... 341

II. Το άρθρο 200 Π.Κ. ........................................................................... 342
1. Θρησκευτική συνάθροιση για λατρεία............................................ 343
2. Κακόβουλη παρεμπόδιση ή διατάραξη ........................................... 344
3. Ανάρμοστες πράξεις........................................................................ 345
§ 25. Η αφαίρεση πραγμάτων αφιερωμένων στη θεία λατρεία ..................... 347
Ι. Eισαγωγικά.......................................................................................... 347
II. Η αντικειμενική υπόσταση ................................................................ 349
1. Πράγματα αφιερωμένα.................................................................... 349
2. Τόπος λατρείας................................................................................ 351
III. Η υποκειμενική υπόσταση................................................................ 353
§ 26. Η αντιποίηση της υπηρεσίας θρησκευτικού λειτουργού....................... 353
I. Εισαγωγικά.......................................................................................... 353
II. Οι θρησκευτικοί λειτουργοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας ................... 355
III. Οι θρησκευτικοί λειτουργοί των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών .. 359
IV. Οι Μουσουλμάνοι θρησκευτικοί λειτουργοί (μουφτήδες)............... 362
ΣΥΓΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ...................................................................................... 369
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ........................................................................................... 393
ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ.................................................................................................. 431